Sprawozdanie z działalności Komisji Wychowania Katolickiego

Konferencji Episkopatu Polski w latach 1999-2004

Skład Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski:

Przewodniczący: Ks. bp Kazimierz Nycz, Koszalin

Zastępca: Ks. bp Gerard Kusz, Gliwice

Sekretarz: ks. dr Stanisław Łabendowicz, Radom

Członkowie:

Ks. bp Kazimierz Nycz, Koszalin

Ks. bp Gerard Kusz, Gliwice

Ks. bp Stanisław Napierała, Kalisz

Ks. bp Tadeusz Pikus, Warszawa

Ks. bp Henryk Tomasik, Siedlce

Konsulatorzy:

Ks. prof. Zbigniew Marek SJ, Kraków

Ks. prof. Roman Murawski SDB, Warszawa

Ks. dr hab. Andrzej Offmański, Szczecin

Ks. prof. Jan Szpet, Poznań

Ks. dr Stanisław Łabendowicz, Radom

Ks. dr Tadeusz Nosek, Kraków

Biuro Programowania Katechezy

Ks. dr Piotr Tomasik, Warszawa-Praga

Podsumowanie pięcioletniej kadencji obejmuje:

1. Dokumenty katechetyczne;

2. Programy i podręczniki;

3. Udział członków Komisji w sesjach w Rzymie;

4. 10-lecie KKK;

5. Duszpasterstwo młodzieży;

6. Szkolnictwo katolickie;

7. Współpraca z Ministerstwem Edukacji;

8. Konferencje dla dyrektorów diecezjalnych;

9. Dane statystyczne katechezy w Polsce w 2004/2005 r.

1. Komisja Wychowania Katolickiego działająca w ramach Konferencji Episkopatu Polski przygotowała następujące dokumenty katechetyczne:

- Dyrektorium katechetyczne Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2001 r.

- Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 2001 r.

- Program nauczania religii, Kraków 2001 r.

- Program katechezy parafialnej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, Kraków 2004 r.

Przygotowane przez Komisję Wychowania dokumenty katechetyczne Kościoła dostosowane zostały do reformy oświatowej, która realizowana jest w Polsce od roku szkolnego 1999/2000, jak również aktualnego nauczania Kościoła po ukazaniu się Katechizmu Kościoła Katolickiego i Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji z 1997 r.

Program nauczania religii obejmuje wszystkie etapy edukacyjne: dzieci przedszkolne (4-6 lat), szkołę podstawową klasy I-III (7-9 lat) i IV-VI (10-12 lat); gimnazjum I-III (13-16 lat); szkoły ponadginazjalne: licea ogólnokształcące i profilowane, technika i szkoły zawodowe (klasy I-III 17-20 lat) oraz katechezę osób szczególnej troski z upośledzeniem w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym, głębokim. Kształcenie i wychowanie religijne w szkole przebiega zgodnie z przyjętymi etapami edukacji szkolnej, dostosowanej do psychofizycznego rozwoju dziecka. Na bazie nowego Programu nauczania religii zostały opracowane podręczniki dla ucznia i katechety oraz dostosowane do nich pomoce katechetyczne.

Wszystkie wyżej wymienione dokumenty katechetyczne zostały zaprezentowane Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski i przez nią urzędowo zatwierdzone. Są one pierwszymi tego rodzaju dokumentami w historii katechezy polskiej. Propozycje ich opracowania zostały podjęte w roku 1999 za kadencji ks. bpa Edwarda Materskiego. Przygotował tzw. Małe Dyrektorium, które miało ewentualnie służyć za podstawę do opracowania pełnego. Właściwe jednak prace redakcyjne zostały zapoczątkowane i podjęte z niezwykłym dynamizmem, gdy przewodniczącym Komisji w roku 1999 został ks. bp Kazimierz Nycz. Głównymi motywami, jakie skłoniły Komisję do przygotowania tych dokumentów, były następujące: 1) nowa sytuacja katechezy polskiej, jaka zaistniała po przeniesieniu w 1990 roku katechezy z parafii do szkół i przekształcenia jej w przedmiot szkolny, wbudowany w strukturę systemu oświaty w Polsce; 2) opublikowanie przez Stolicę Apostolską nowego Dyrektorium katechetycznego (1997), którego wskazania i wytyczne należało przenieść na grunt praktycznej realizacji w naszym kraju.

Ks. Stanisław Łabendowicz; ks prof. Roman Murawski

II. SPRAWOZDANIE BIURA PROGRAMOWANIA KATECHEZY (od 4 X 2001 r. do 22 XI 2004 r.)

1. Zatwierdzanie programów, podręczników i materiałów pomocniczych

	Zatwierdzanie materiałów ogólnopolskich do nauczania religii	Rejestracja materiałów diecezjalnych do nauczania religii	Zatwierdzanie i rejestracja innych materiałów	Ogółem
2001	20	9	1	30
2002	35	16	1	52
2003	22	11	1	34
2004	34	10	2	46
Razem	11 1	46	5	162

W dniu 22 XI 2004 r. obowiązuje następująca ilość programów (wraz z podręcznikami, porad­nikami metodycznymi i materiałami dydaktycznymi):

Etap edukacyjny	Programy ogólno­polskie do na­uczania religii	Programy diece­zjalne do naucza­nia religii
0	5	4
1	2	2
II	2	2
III	5	0
IV L	3	46
IV Z	1	0
specjalne	9

Przepływ pism: 2001 - 200; 2002 - 1679; 2003 - 1747; 2004 - 1364. Razem - 4990;

Ks. Piotr Tomasik

III. Sprawozdanie z europejskiego sympozjum w Rzymie z udziałem konsultorów i członków Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski na temat: Kapłan w katechezie

Rada Konferencji Episkopatów Europy zorganizowała w Rzymie kilkudniowe (5-8 maja 2003 r.) sympozjum dla biskupów i odpowiedzialnych krajowych za katechezę, poświęcone roli i znaczeniu kapłana w katechezie („Kapłani i katecheza w Europie”). Spotkaniu przewodniczył bp Cesare Nosiglia, delegat Rady do spraw Katechezy. Praktycznego wykonania wszystkich organizacyjno-technicznych spraw podjęła się Konferencja Episkopatu Włoch, przyjmując wszystkich uczestników w pięknie położonej Villa Aurelia, w niewielkiej odległości od murów Watykanu. W skład polskiej delegacji wchodzili: bp Gerard Kusz, wiceprzewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski, ks. Jan Szpet (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) i ks. Kazimierz Misiaszek SDB (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.

1. Uczestnicy

Były reprezentowane niemalże wszystkie kraje europejskie (Belgia, Bośnia Hercegowina, Chorwacja, Czechy, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Luksemburg, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, Serbia i Czarnogóra, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, a także przedstawiciele Stolicy Apostolskiej: prefekt Kongregacji Duchowieństwa, kardynał Castrillon Hoyos, oraz ks. Tommaso Stenico - kierownik Biura do spraw Katechezy w tejże Kongregacji). Osobną grupę stanowili tzw. eksperci, powołani przez Radę Konferencji, a w jej skład wchodzili Włosi (wyjątkiem był ks. Emilio Alberich, Hiszpan, wykładający jednak od lat w Papieskim Uniwersytecie Salezjańskim w Rzymie i utożsamiany na ogół z włoską katechezą) z różnych ośrodków naukowych i wydawniczych (obok wspomnianego Księdza Profesora E. Albericha, w grupie tej znaleźli się ks. Cesare Bissoli - Papieski Uniwersytet Salezjański, ks. Sergio Lanza - Dyrektor Instytutu «Redemptoris Omnis» z Guidonia [Rimini], ks. Rinaldo Paganelli - odpowiedzialny za katechezę w ramach Wydawnictwa Dehoniane, ks. Sergio Pintor - Dyrektor Biura Duszpasterstwa Służby Medycznej Konferencji Episkopatu Włoch, ks. Lucio Soravito - wykładowca katechetyki i teologii pastoralnej w Udine). Samą Radę Konferencji Episkopatów Europy reprezentowali: Amédée Grab - jej przewodniczący i zarazem biskup Coira, Josip Bozanic - wiceprzewodniczący i arcybiskup Zagrzebia, bp Cesare Nosiglia - delegat Rady do spraw Katechezy, ks. Aldo Giordano - sekretarz, ks. Peter Daniel Fleetwood - sekretarz).

Zdziwienie wzbudziła nieobecność przedstawicieli Austrii i Irlandii (zgłoszeni przedstawiciele Irlandii nie pojawili się), krajów posiadających długą i bogatą tradycję katechetyczną, a także jeszcze dotąd utożsamianych z dość znaczącą w nich rolą religii katolickiej. Zaskoczeniem, tym razem pozytywnym, była liczna grupa przedstawicieli krajów Europy Wschodniej, Środkowej i Bałkanów, co w jakiś sposób przerwało dotychczasową dominację zachodnioeuropejską w postrzeganiu europejskiej katechezy, czego pierwszym wyrazem może być powierzenie jednego z głównych referatów, tyczącego się katechetycznej formacji kapłanów, arcybiskupowi Zagrzebia. Przyznawali to zresztą sami uczestnicy z Europy Zachodniej, którzy nie tylko zaczęli sobie uświadamiać konieczność nowej optyki w patrzeniu na katechezę w Europie, ale zarazem po raz pierwszy w tej skali mogli zapoznać się z problemami, przed jakimi staje katecheza w krajach postkomunistycznych. Nie można nie dodać, że są to problemy tyczące się głównie nauczania religii katolickiej w szkole i jej relacji do katechezy parafialnej. W większości bowiem tychże krajów nauczanie religii w szkole albo już jest obecne, albo dopiero planowane. O problemach tych mówili wprost poszczególni reprezentanci, szczególnie w czasie prezentacji sytuacji katechetycznej w poszczególnych krajach oraz w trakcie dyskusji. Ci, w których krajach jest ono już obecne w szkole, dostrzegli jego nadmierne «uszkolnienie», w którym nie istnieje zbyt wiele możliwości zrealizowania pełnej katechezy, szczególnie w jej wymiarze wtajemniczenia. Inne nieco spojrzenie dało się zauważyć w relacjach tych przedstawicieli, w których planuje się dopiero wprowadzenie nauczania religii do szkoły: można było wyczuć pewien rodzaj nadziei na udoskonalenie procesu katechetycznego. Z trudem więc i pewnym niedowierzaniem słuchali o problemach tyczących się obecności religii w szkole (obserwowałem to w grupie roboczej z językiem włoskim, w której uczestniczyła większość przedstawicieli krajów nowych europejskich demokracji).

Dyskusja o problemach nauczania religii w szkole wychodziła nieco poza planowany tok analizy o kwestiach związanych z obecnością księdza w katechezie, trudno jednak było się dziwić, gdyż spotkanie w sposób spontaniczny zostało potraktowane także jako pierwsza i zarazem większa możliwość podzielenia się na szerokim, europejskim forum aktualnymi i do końca nie uświadomionymi jeszcze problemami, jakie niesie obecność lekcji religii w szkole w nowych obszarach europejskiej demokracji. Przy okazji ujawniło się, że jednym z głównych motywów obecności kapłana w tymże nauczaniu są kwestie finansowe, a więc możliwość otrzymywania regularnego wynagrodzenia, ważnego z punktu widzenia bytowego, co może wskazywać, i rzeczywiście wskazuje, na problemy, z jakimi przychodzi żyć duszpasterzom w nowych warunkach, nie zawsze pozwalających na dostateczne zabezpieczenie z punktu widzenia egzystencjalnego czy wprost finansowego. Nie brakuje oczywiście także i innych, bardziej «duchowych» motywów kapłańskiego zaangażowania w nauczanie religii, jak również licznych inicjatyw na rzecz ożywienia i dopełnienia szkolnej lekcji religii. Inicjatywy te można na ogół umiejscowić w ramach tzw. duszpasterstwa katechetycznego, w którym rola księdza jest - jak wskazywano - nie tylko wskazana i potrzebna, ale wprost konieczna, aby powstające grupy mogły być animowane, a ich praca koordynowana z punktu widzenia całej działalności duszpasterskiej w parafii.

Podstawy do takiego traktowania lekcji religii dają też i dokumenty katechetyczne (ogólnokościelne i polskie), gdy przypominają, że między lekcją religii i katechezą parafialną istnieje nie tylko odrębność i specyfika każdej z tych form, ale także, czy nade wszystko relacja o charakterze komplementarnym. Nie zawsze jednak tak jest postrzegana lekcja religii w krajach zachodnioeuropejskich, szczególnie we Włoszech czy Hiszpanii, gdzie na ogół nie chce się postrzegać lekcji religii w ramach całego procesu katechetycznego. Miałem tego dowód w czasie pracy w grupach, gdzie przedstawiciele Włoch mówili wprost o braku związku szkolnego nauczania religii z katechezą, o tym, że lekcja religii w szkole pozostaje poza szeroko rozumianym kontekstem katechetycznym.

2. Problemy

Głównym jednak tematem podejmowanym w trakcie sympozjum była analiza stanu obecności kapłana w katechezie oraz wytyczenie nowych dróg jego katechetycznego zaangażowania. W przedstawianych relacjach tyczących się krajów Europy Zachodniej dostrzegało się wyraźnie podkreślany fakt istnienie w tym względzie sytuacji kryzysowych i pewnego zakłopotania tym faktem, w przeciwieństwie do wypowiedzi przedstawicieli Europy Centralnej i Wschodniej oraz Bałkanów, w których można było zauważyć więcej optymizmu i nadziei oraz chęci podzielenia się nowymi inicjatywami. Bp Michel Dubost z Francji (Evry) mówił wprost, że kapłani francuscy w dużej mierze oddalili się od katechezy, ci natomiast, którzy w niej uczestniczą, dokonują przejścia od katechezy skoncentrowanej na życiu do katechezy proponującej doświadczenia duchowe, opartej na świadectwie, a pomniejszającej znaczenie treści orędzia zbawczego. Stan ten wywołany został dostrzeżeniem braku wpływu katechezy na ożywienie francuskiego chrześcijaństwa. Mówił wprost: Wielu - ale z pewnością nie większość - oczekuje (...), że katecheza wyda owoce w postaci ożywienia chrześcijaństwa. Zdając sobie jednak sprawę, że katecheza jest mało użyteczna w tym względzie, kapłani de facto oddalili się od niej. Oddalając się od katechezy, niektórzy mają nierealny obraz tego, co katecheza mogłaby i powinna zrobić. W relacji przedstawiciela Kościoła holenderskiego (prof. J. Van der Vloet - dyrektor Krajowego Biura Katechetycznego) wybijał się akcent położony na brak czasu kapłana dla poświęcania się aktywności katechetycznej. Realizuje też on bardziej katechezę sakramentalną dzieci, pozostawiając na uboczu katechezę dorosłych. Wielu księży narzeka również na jakość formacji katechetycznej. Doświadczenia włoskie, przedstawione przez ks. prof. Cesare Bissolego, wskazują, że formacja katechetyczna księży w seminariach duchownych jest zbyt teoretyczna i nieznaczna, prowadzenie procesu katechetycznego przez księży posiada charakter bardziej, jak to nazwał, hierarchiczny, administracyjny, zewnętrzny, bez widocznego zaangażowania i animacji samych spotkań. W przypadku Hiszpanii (ks. Juan Ignacio Rodriguez Trillo - dyrektor Krajowego Biura Katechetycznego) można mówić, że jedynie połowa pracujących księży w katechezie wykazuje właściwą czy należytą o nią troskę, 8% w ogóle jej nie rozumie i dystansuje się od niej, dla reszty jest to jeden z wielu obszarów zaangażowania. Ponadto wskazał, że 75% katechetów księży pragnęłoby realizować jedynie katechezę wtajemniczenia typu sakramentalnego. Natomiast na Węgrzech, jedynym kraju z Europy Centralnej, Wschodniej i Bałkanów, którego przedstawiciel składał relację o stanie zaangażowania kapłanów w obszarze katechezy (a więc nie reprezentatywnej dla wszystkich innych krajów tego regionu Europy) sytuacja wskazuje, że kapłani (których zresztą brakuje) niechętnie angażują się w nauczanie religii w szkole (jest ono fakultatywne), preferując pracę z dziećmi i młodzieżą na terenie parafii. Podkreślał także nieobecność katechezy dorosłych, jak i braki w formacji początkowej księży oraz rzadkie inicjatywy formacji permanentnej (tymczasem nasze polskie doświadczenia w tym względzie są o wiele bogatsze!).

Przedstawiona sytuacja nie oznacza, że pozostaje się jedynie na poziomie konstatacji o nękającym te kraje kryzysie, ale podejmuje się różne inicjatywy w celu ożywienia obecności księży w katechezie. Biskupi francuscy nalegają na podniesienie jakości formacji katechetycznej w seminariach duchownych. W wydanym w 1998 roku „Ratio studiorum” dla seminariów podkreśla się konieczność właściwego przygotowania pedagogicznego w ramach katechezy. Istnieją zróżnicowane formy doskonalenia katechetycznego w ramach formacji ciągłej w poszczególnych diecezjach. W hiszpańskim programie duszpasterskim na lata 2002-2005 promuje się przygotowanie katechetyczne księży, podejmuje się także liczne inicjatywy w ramach formacji ciągłej, wykorzystując aktualne dokumenty kościelne, jak „Pastores dabo vobis”, „Katechizm Kościoła Katolickiego”, „Dyrektorium Ogólne o Katechizacji” czy dokumenty Konferencji Episkopatu. W Holandii dąży się do współpracy między seminariami, a w program formacji permanentnej księży włącza się tematy katechetyczne. We Włoszech rośnie świadomość zmiany dotychczasowej praktyki poprzez jej głębsze włączenie w optykę nowej ewangelizacji. Krajowe Biuro Katechetyczne opracowało „Włoski program katechetyczny”, istnieje też wiele centrów katechetycznych (salezjańskie, paulińskie, dehoniańskie), które oferują zróżnicowane formy katechetycznego przygotowania i jego doskonalenia. Funkcjonuje też, i przynosi dobre owoce, krajowa szkoła katechetyczna «La Mendola» (kierowana przez centrum dehoniańskie), wakacyjne salezjańskie kursy katechetyczne «Corvara», laboratorium katechetyczne w Weronie, jak również przygotowanie katechetów na poziomie uniwersyteckim. W tej optyce propozycje Kościoła na Węgrzech są raczej skromne, gdyż ograniczają się do kursów katechetycznych organizowanych przez odpowiedzialnych za katechezę w poszczególnych diecezjach.

Wydaje się jednak, że jakość obecności kapłana w katechezie nie zależy tylko od istnienia takich czy innych form doskonalenia zawodowego, ile bardziej od pracy na rzecz pogłębiania, a niekiedy nawet zmiany świadomości księdza co do jego roli w procesie katechetycznym. We wszystkich relacjach i podczas dyskusji wskazywano, że jest on nie tylko jednym z katechetów, ile «katechetą katechetów», odpowiedzialnym w dużej mierze za inicjowanie i przeprowadzenie formacji swoich świeckich kolegów, jak również za budowanie, umacnianie i rozwijanie wspólnoty eklezjalnej. Ks. Lucio Soravito (Włochy) wskazywał w swoim referacie („Kapłani animatorzy wspólnoty ewangelizującej. Jakie perspektywy?”), że ksiądz jest animatorem, a nawet - jak nazwał - budowniczym wspólnoty ewangelizującej, zawsze w niej obecnym i o nią zatroskanym, gdyż to właśnie wspólnota eklezjalna jest podmiotem, przedmiotem i celem ewangelizacji i katechezy. Podobnie przypominał arcybiskup Zagrzebia, dodając, że realizacja katechezy może być przeprowadzana przez innych, a zadaniem kapłana jest promować i koordynować charyzmaty i posługi wszystkich i każdego z osobna, ponadto ma być on świadkiem i mistrzem tego, co można nazwać sensem Kościoła. Jest on powołanym, aby zarówno być wychowawcą w wierze, jak i świadczyć o realnym i pozytywnym doświadczeniu Kościoła, będąc przy tym człowiekiem o głębokim i przekonywającym sposobie uczestnictwa w życiu wspólnoty kościelnej, posiadającym ponadto wielką wrażliwość wspólnotową i prawdziwą świadomość apostolską. Ks. prof. Karl-Heinz Schmitt (Niemcy) nazwał ten rodzaj obecności kapłana katechety posługą kapłaństwu wspólnemu wiernych, ukazując kapłanowi katechecie wzór Jezusa, w którym Bóg zainteresował się człowiekiem, a sam Jezus ukazuje się jako ktoś, kto personalnie go zaprasza do bycia - jak On - bezinteresownym w posłudze na rzecz drugich. Jest więc to ten rodzaj obecności kapłana katechety, która nie zatrzymuje drugich przy sobie, ile staje się rodzajem animacji na rzecz ofiarnej służby. W konkluzji ks. K.-H. Schmitt stwierdził: szczególną misją kapłana jest utwierdzać i podtrzymywać katechetów w ich posłudze. Ukazywać im zawsze Boże doświadczenie uznania, leczenia, przebaczenia i solidarności. Troszczyć się, aby wspólnota chrześcijan pozostawała zawsze miejscem doświadczenia Boga, w której oddanie się Boga człowiekowi winno być widoczne w działaniu, w słowie i w celebracji. Ten wyraźnie eklezjalny rodzaj obecności kapłana katechety znalazł także wyraz w wystąpieniu wspomnianego już delegata Francji, bpa Evry, który powołał się na deklarację biskupów francuskich na temat posług w Kościele-komunii. Mówił: Specyfika posługi święceń, biskupa, kapłana i diakona znajduje swój sens w logice eklezjologii komunii. W przeciwnym razie zamienia się ona w zadania o charakterze administracyjnym i funkcjonalnym, w rolę o charakterze hierarchicznym, w świeckim znaczeniu tego terminu. Aspekt sakramentalny jest wówczas redukowany do aspektu funkcjonalnego, jest traktowany instrumentalnie, w imię skuteczności. Jest oczywiste, że redukcja tego typu prowadzi z jednej strony do postaw władczych, z drugiej do przeciwstawiania się władzy, do relacji wymuszonych. Tymczasem biskupstwo, kapłaństwo i diakonat w Kościele odnoszą się do władzy Chrystusa, do jego służby na rzecz zbawienia wszystkich, i mają na celu wzrost Ciała i misji Kościoła. Dodał też: mój lęk nie leży w tym, że kapłani poświęcają mniej czasu na katechezę, ale że brakuje im często sakramentalnego sensu (rozumienia) Kościoła, a więc i sensu kapłaństwa.

Tak przedstawiony rodzaj obecności kapłana katechety jest w dużej mierze uzależniony od odbytej i odbywanej formacji, której wagę i znaczenie przypomniał arcybiskup Zagrzebia („Formacja ciągła księdza w katechezie”). To, co nazwał „kompetencją” księdza w katechezie, zależy od jego „być”, „umieć” i „umieć działać”. W aspekcie „być” chodzi o formację w pełni ludzką i chrześcijańską: kapłan ma być „ekspertem od spraw ludzkich”, ma odznaczać się głęboką duchowością i tożsamością chrześcijańską oraz eklezjalną, być także człowiekiem swego czasu o dużej wrażliwości kulturalnej, społecznej i politycznej. W sensie „umieć” winien odznaczać się rzetelną wiedzą, a w znaczeniu „umieć czynić” być mistrzem w tym, czego się podejmuje, także w nawiązywaniu kontaktu, jak również w posiadaniu umiejętności w dziedzinie technik i języka, a w końcu być ekspertem w animowaniu i programowaniu swojej pracy.

3. Oczekiwania

Można je wskazać powołując się na słowa z konkluzji obrad dokonanej przez bpa Cesare Nosiglia. Tyczą się one zarówno osobistego świadectwa kapłana katechety, jego związku z Chrystusem, jak i tworzenia i animowania wspólnoty eklezjalnej. Odnośnie do pierwszego aspektu, biskup wskazał, że skuteczna obecność kapłana w katechezie będzie wówczas możliwa, gdy stanie się on autentycznym świadkiem Chrystusa: Możemy powiedzieć, że katecheza księdza wychodzi od jego świadectwa, od jego zaprezentowania się jako pierwszy uczeń, sługa słowa Bożego, przekaziciel nie abstrakcyjnych prawd, ale doświadczenia, które przeżył osobiście (spotkanie z Chrystusem) i którego jest świadkiem, jak również uczestnikiem zadania powierzonego mu przez Kościół. To jego doświadczenie Chrystusa uwiarygodnia jego słowa i jest sprawcą skuteczności. Traktuje się więc o Ewangelii otrzymanej od Kościoła, wyznanej i przeżywanej osobiście.

W kwestiach odnoszących się do związku kapłana katechety z Kościołem, bp Nosiglia uznał za ważne następujące podkreślenie: Pasja na rzecz człowieka oraz przekazywania Jezusa Chrystusa i Jego Ewangelii wymaga długiego czasu, także cierpliwego i z miłością podejmowanego towarzyszenia mu. Kapłan ma wykazywać to samo zatroskanie, co Paweł, który mówi o swoim długu względem wszystkich, Żydów, Greków i Rzymian, niewolników i wolnych, mężczyzn i kobiet: jest nim obdarowanie wszystkich Ewangelią; długu charakteryzującego się podwójnym typem wierności: Ewangelii, która nie jest jego orędziem, ale której jest sługą w imieniu Kościoła i z jego mandatu; człowiekowi, każdemu człowiekowi w jego niepowtarzalności i z jego konkretnymi potrzebami i życiowymi oczekiwaniami.

Natomiast nowymi formami pracy powinny być te, które będą posiadały wyraźny charakter misyjny i ewangelizacyjny (reewangelizacyjny): to nowa optyka, która zobowiązuje kapłanów, ale także zakonników i osoby świeckie, zarówno wewnątrz samych wspólnot chrześcijańskich, jak i w środowiskach i sytuacjach życia, tam, gdzie ludzie się spotykają i gdzie można ich przybliżyć do Chrystusa niosącego zbawcze orędzie.

Wydaje się, że rzymskie sympozjum może także inspirować organizowanie innych, w wymiarze już krajowym, aby móc bliżej przyjrzeć się obecności kapłana w katechezie. Nowe czasy, jak i nowe sytuacje katechetyczne nie dotyczą bowiem tylko katechetów świeckich czy wymiaru organizacyjno-administracyjnego katechezy, ale także tych, którzy wydają się być pierwszymi odpowiedzialnymi za katechezę w Kościele i katechezę Kościoła.

Kazimierz Misiaszek SDB

IV. Dziesięciolecie Katechizmu Kościoła Katolickiego

Z okazji dziesiątej rocznicy ogłoszenia Katechizmu Kościoła Katolickiego zostały podjęte przez Komisję Wychowania Katolickiego dwie inicjatywy:

l) Udział w Międzynarodowym Kongresie Katechetycznym w Rzymie w 2002 r.

Z okazji dziesiątej rocznicy ogłoszenia Katechizmu Kościoła Katolickiego i piątej Dyrektorium ogólnego o katechizacji odbył się w Rzymie w dniach 8-11 października 2002 r. Międzynarodowy Kongres Katechetyczny. Z ramienia Komisji Wychowania Katolickiego uczestniczyli w Kongresie: ks. bp Kazimierz Nycz, ks. Zbigniew Marek i ks. Roman Murawski.

- Kongres wysunął propozycję, aby oprócz dużego katechizmu, jakim jest Katechizm Kościoła Katolickiego, przygotować i opublikować mały katechizm, krótkie kompendium. Taki katechizm znajduje się w trakcie opracowywania, rozesłany został do szerokiej konsultacji już jego projekt.

- Na Kongresie podkreślano bardzo mocno znaczenie Katechizmu Kościoła Katolickiego dla formacji studentów podejmujących studia z zakresu teologii. Powinien wejść w program studiów na pierwszym roku teologii. Daje on bowiem pełną i integralną wizję nauki wiary, a zarazem stanowi idealne narzędzie dla pierwszego, całościowego poznania tego, co w następnych latach studiów będzie wykładane w ramach poszczególnych przedmiotów teologicznych. Wysunięto też sugestię, aby to, co zwykle wchodziło w zakres końcowego egzaminu ex uniwersa, opierało się na materii tegoż Katechizmu.

- Z całokształtu wypowiedzi, zarówno w głównych referatach, jak i w pracach w grupach, dało się zauważyć tendencję powrotu do wymiaru kerygmatycznego katechezy. Zwracano uwagę na to, że we współczesnej katechezie zanika treść orędzia chrześcijańskiego, na czoło zaś wysuwają się jednostronnie problemy ludzkie. Chodzi o to, aby zachować równowagę między wymiarem horyzontalnym i wertykalnym katechezy, tj. poprawnie i właściwie stosować w katechezie zasadę inkulturacji.

- Na zakończenie Kongresu miało miejsce spotkanie z Ojcem Świętym Janem Pawłem II. Papież nazwał Katechizmu Kościoła Katolickiego - Katechizmem Soboru Watykańskiego II. Po raz pierwszy padło z ust Ojca Świętego tego rodzaju określenie. Sądzę, że odtąd spokojnie można posługiwać się tą nazwą, podobnie jak posługujemy się określeniem Katechizm Rzymski na oznaczenie Katechizmem Soboru Trydenckiego.

2) Ogólnopolska Konferencja Naukowa

28 października 2003 r. w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Krakowie odbyła się Ogólnopolska Konferencja Naukowa w dziesiątą rocznicę opublikowania Katechizmu Kościoła Katolickiego, zorganizowana przez Komisję Wychowania Katolickiego. Główny referat pt. Idee przewodnie Katechizmu Kościoła Katolickiego wygłosił kard. Christoph Schönborn z Wiednia. Materiały z Konferencji zostały opublikowane w książce pt. W co Kościół wierzy i z czego żyje, pod redakcją ks. Tadeusza Panusia, Kraków 2004.

prof. dr hab. Roman Murawski SDB

V. Duszpasterstwo Młodzieży

Statut Konferencji Episkopatu Polski uchwalony przez biskupów diecezjalnych na posiedzeniu w Warszawie 22 lutego 1995 r.; zatwierdzony przez Stolicę Apostolska 20 listopada 1995 r. dekretem Kongregacji ds. Biskupów wszedł w życie 23 kwietnia 1996 r. Statut ten nie przewiduje istnienia Komisji ds. Duszpasterstwa Młodzieży.

Na spotkaniu diecezjalnych i zakonnych duszpasterzy młodzieży, które odbyło się 28 września 2000 r. w Sekretariacie Konferencji Episkopatu Polski wysunięta została propozycja utworzenia stałej struktury, zaaprobowanej i zatwierdzonej przez Konferencję Episkopatu, której celem byłaby koordynacja i szeroko pojęta inspiracja duszpasterstwa młodzieży w naszym kraju.

W dniu 25 października 2000 r. Krajowy Duszpasterz Młodzieży, w obecności Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski bpa Piotra Libery, zaproponował utworzenie Kolegium Duszpasterzy Młodzieży.

Propozycja utworzenia Kolegium Duszpasterzy Młodzieży została przedstawiona także Arcybiskupowi Damianowi Zimoniowi w liście z dnia 9 listopada 2000 r. oraz Biskupowi Kazimierzowi Nyczowi także w liście z dnia 9 listopada 2000 r.

Na zebraniu Komisji ds. Wychowania, w dniu 13 marca 2001 r., propozycja ta nie uzyskała aprobaty. W związku z tym praca Krajowego Duszpasterza Młodzieży ograniczona była wyłącznie do przygotowania udziału polskiej młodzieży do Światowych Dni Młodzieży oraz uczestnictwa w Europejskich Spotkaniach Młodych.

Europejskie Spotkanie Młodych w Santiago de Compostela

„Umocnieni Twoim słowem... możemy osiągnąć wszystko” - to była myśl przewodnia Europejskiego Spotkania Młodzieży w Santiago de Compostela, w Hiszpanii, w dniach 4-8 sierpnia 1999 r. Reprezentantem Ojca Świętego był Legat Papieski Kardynał Angelo Sodano. Razem z polską młodzieżą uczestniczyli w tym spotkaniu: Kardynał Józef Glemp, Arcybiskup Józef Michalik oraz Biskup Henryk Tomasik. Jednym z prelegentów był Krzysztof Zanussi.

XV Światowy Dzień Młodzieży - Rzym 2000

XV Światowy Dzień Młodzieży był niezwykle ważnym wydarzeniem duszpasterskim w skali Kościoła Powszechnego.

Przygotowanie

Bardzo ważne było przygotowanie duchowe młodzieży, które dokonało się w diecezjach i parafiach.

Nowenna miesięcy

Krajowe Biuro Organizacyjne Światowych Dni Młodzieży przygotowało materiały duszpasterskie, które miały pomóc w przygotowaniu duchowym młodzieży do Jubileuszu Młodych. Były to propozycje - na każdy z dziewięciu miesięcy - Nabożeństw Słowa Bożego, Nabożeństw Adoracyjnych oraz konspekty do pracy w grupach na temat nauczania Jana Pawła II zawartego w Orędziach na Światowe Dni Młodzieży.

Księga Darów Duchowych

Ponad 100 000 młodych ludzi włączyło się w przygotowanie darów duchowych. Były to czyny lub postanowienia dotyczące zaangażowania w życie Kościoła, Ojczyzny i własnej formacji. „Karty Darów Duchowych” złożyła młodzież na ręce swoich Księży Biskupów w Niedzielę Palmową. Diecezjalni Duszpasterze Młodzieży dokonali opracowania tych „kart”. Te syntetyczne opracowania stały się podstawą do powstania „Księgi Darów Duchowych”. Księga ta została złożona na ręce Ojca Świętego 22 sierpnia 2000 r., w Gastel Gandolfo, przez młodzież z Krajowego Biura Organizacyjnego Światowych Dni Młodzieży.

Biuletyn Święto Młodych traw bez końca

Krajowe Biuro Organizacyjne wydawało Biuletyn Święto Młodych traw bez końca.

Biuletyn zawiera materiały duszpasterskie, komunikaty Papieskiej Rady ds. Świeckich, Komitetów ŚDM oraz bieżące informacje dotyczące przygotowania młodzieży do ŚDM. Od grudnia 1997 r. do grudnia 2004 r. wydano 17 numerów biuletynu.

Bardzo ważnym momentem przygotowania do XV Światowego Dnia Młodzieży były spotkania organizacyjne.

Spotkanie Diecezjalnych Duszpasterzy Młodzieży odbyły się:

19 lutego 1999 r.	w Warszawie
22 kwietnia1999 r.	w Warszawie
22 czerwca 1999 r.	w Warszawie
18 września 1999 r.	w Białej Podl.
3-6 lutego 2000 r.	w Siedlcach
27 lipca 2000 r.	w Warszawie

Rejonowe spotkania z Opiekunami Grup:

29 maja	GDAŃSK
31 maja	TARNÓW
31 maja	KRAKÓW
1 czerwca	WARSZAWA
3 czerwca	GORZÓW WLKP
3 czerwca	POZNAŃ
6 czerwca	KATOWICE
7 czerwca	LUBLIN
8 czerwca	SIEDLCE
14 czerwca	WROCŁAW

Spotkania wolontariuszy

Krajowe Biuro Organizacyjne Światowych Dni Młodzieży zorganizowało dla wolontariuszy Dni Skupienia:

23 października 1999 r. w Krakowie, 24 października w Warszawie,

18 marca 2000 r. w Krakowie,

19 marca 2000 r. w Warszawie.

Uroczystości w Rzymie

1. Uroczystości rzymskie XV Światowego Dnia Młodzieży zostały poprzedzone przez pobyt młodzieży w diecezjach włoskich. W dniach 10-14 sierpnia 2000 r. polska młodzież przebywała w 125 diecezjach północnych Włoch. Był to czas prawdziwej wymiany darów i doświadczania czynnej miłości bliźniego.

2. 5 sierpnia miała miejsce inauguracja XV Światowego Dnia Młodzieży. Przewodniczył tym uroczystościom Ojciec Święty Jan Paweł II. Młodzież włoska była zgromadzona przed Katedrą św. Jana na Lateranie. Natomiast młodzież z niemal 160 krajów, poza Włochami, na placu świętego Piotra. Dzięki telewizji istniała możliwość połączenia między placem św. Piotra i Lateranem.

3. W dniach 16, 17 i 18 sierpnia młodzież uczestniczyła w katechezach. 25 polskich biskupów prowadziło katechezy w 14 punktach Rzymu i okolic. Tematy katechez:

16 sierpnia: „Emmanuel - Bóg z nami”

17 sierpnia: „Chrystus wydał siebie samego za nas”

18 sierpnia: „Święci trzeciego tysiąclecia”.

Po każdej katechezie młodzież uczestniczyła we Mszy Świętej, której przewodniczył biskup prowadzący katechezę.

4. W jednym z tych dni (16, 17, 18 sierpnia) 1/3 młodzieży przeżywała swój „dzień jubileuszowy” z przekroczeniem „Drzwi Świętych”.

5. 18 sierpnia młodzież uczestniczyła w Drodze Krzyżowej.

6. Od wczesnych godzin rannych w sobotę 19 sierpnia młodzież rozpoczęła pielgrzymowanie na miejsce spotkania z Ojcem Świętym. Zostało ono wyznaczone na terenie nowego uniwersytetu Tor Vergata.

O godzinie 20⁰⁰, w sobotę, 19 sierpnia, rozpoczęło się czuwanie z Ojcem Świętym. Nabożeństwo składało się z następujących części:

7. Młodzież, po wieczornym nabożeństwie, pozostała na placu. W niedzielę o godz. 8⁰⁰ rozpoczęła się Msza Święta, której przewodniczył Ojciec Święty. W koncelebrze uczestniczyło ok. 600 biskupów i kilka tysięcy księży. Homilia Ojca Świętego dotyczyła odważnego przyjmowania Chrystusa i wyznawania wiary całym życiem.

8. Liczby

Wśród 2 000 000 młodych ludzi było ponad 50 000 Polaków. Niestety, nieznana jest liczba młodzieży, która wyjechała pod opieką ruchów, instytucji kościelnych, biur turystycznych oraz parafii niemieckich, włoskich i francuskich. Trudno także określić liczbę Polaków, którzy zdecydowali się na indywidualny wyjazd w ostatniej chwili. Tym osobom pomagały następujące ośrodki: Corda Cordi, Misja Polska przy kościele św. Stanisława oraz polskie duszpasterstwo przy kościele MB Nieustającej Pomocy.

25 polskich biskupów głosiło katechezy w 14 punktach.

9. Wolontariat

Wśród 25 000 wolontariuszy pracujących od 4 sierpnia dla wszystkich pielgrzymów przybywających na XV Światowy Dzień Młodzieży - 300 pochodziło z Polski.

Uroczystości na Jasnej Górze

W łączności duchowej z Ojcem Świętym i XV Światowym Dniem Młodzieży odbyło się także spotkanie młodych na Jasnej Górze.

Program Jubileuszu Młodych na Jasnej Górze:

14 sierpnia 2000 r.

Od godziny 10.00 realizowano program przygotowany przez Duszpasterstwo Księży Salezjanów.

20.00 - EUCHARYSTIA w intencji Ojca Świętego i rozpoczynającego się XV Światowego Dnia Młodzieży; przewodniczył - Bp Henryk Tomasik, homilię wygłosił - Bp Józef Zawitkowski

Apel Jasnogórski poprowadził Ksiądz Arcybiskup Józef Kowalczyk, Nuncjusz Apostolski.

15 sierpnia 2000 r.

8.00 - Godzinki

8.30 - Zjednoczenie wspólnoty

9.00 - „Uwielbienie”

9.40 - Przygotowanie do liturgii

10.00 - EUCHARYSTIA. Przewodniczył - Nuncjusz Apostolski, Abp Józef Kowalczyk, homilię wygłosił Prymas Polski, Kard. Józef Glemp

12.00 - Anioł Pański z Ojcem Świętym.

Środkowoeuropejski Dzień Katolików

W dniach: 21-23 maja 2004 r., zorganizowano w Mariazell Środkowoeuropejski Dzień Katolików. W ramach Pielgrzymki Narodów przewidziano dla polskiej młodzieży 1000 miejsc.

Koordynatorem wyjazdu polskiej młodzieży do Mariazell był Ksiądz Paweł Kubani z Krakowa. Do wygłoszenia katechezy dla młodzieży został zaproszony Biskup Henryk Tomasik.

XVII Światowy Dzień Młodzieży - TORONTO 2002

Niezwykle ważnym wydarzeniem w życiu Kościoła Powszechnego był XVII Światowy Dzień Młodzieży w Toronto.

1. Ojciec Święty Jan Paweł II określił Światowy Dzień Młodzieży jako „czas pełen mocy, w którym młodzi ludzie z całego świata będą mogli spotkać wiecznie młodego Chrystusa i uczyć się od Niego, jak być świadkami Ewangelii wobec innych chłopców i dziewcząt”
(27.07.2002 - „Skierujcie wzrok ku Jezusowi”- Rozpoczęcie czuwania modlitewnego, L'Osservatore Romano, nr 9, 2002r., str. 50).

2. W XVII ŚDM w Toronto liczną grupą byli Polacy. Katechezy głosiło 12 księży biskupów z Księdzem Kardynałem Prymasem Polski. Naszej młodzieży towarzyszyło 255 księży. Przez Krajowe Biuro Organizacyjne Światowych Dni Młodzieży zgłoszono 3620 osób do Komitetu Kanadyjskiego. Około 500 osób zgłosiło się przez internet bezpośrednio do Komitetu Kanadyjskiego. Kilkaset osób zostało zgłoszonych za pośrednictwem parafii włoskich, niemieckich i kanadyjskich. Nieznana jest liczba młodzieży, która została zgłoszona przez rodziny mieszkające w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Dla dobra uczestników XVII Światowego Dnia Młodzieży pracowało 47 polskich wolontariuszy. Około 800 osób nie otrzymało wiz kanadyjskich.

Pobyt w Toronto był okazją do pięknej lekcji patriotyzmu, którą dała nam Polonia. Ogromny wysiłek został włożony w to, aby zorganizować Dzień Polski. Kulminacyjnym momentem tego Dnia była Msza Święta koncelebrowana pod przewodnictwem Księdza Prymasa z księżmi biskupami i 300 kapłanami. Uczestniczyło w niej 25 tysięcy osób. Ważną rolę odegrali księża, organizacje polonijne, a szczególnie Związek Harcerstwa Polskiego Poza Granicami Kraju.

XX Światowy Dzień Młodzieży - Kolonia 2005

Przygotowaniu młodzieży służyły spotkania z Duszpasterzami:

W dniach: 31 stycznia, 4 marca, 14 kwietnia i 13 maja 2004 r. odbyło się spotkanie Zespołu Roboczego, który podjął się przygotowania propozycji programu duszpasterskiego dla młodzieży przed XX Światowym Dniem Młodzieży - Kolonia 2005.

W czerwcu 2004 roku odbyła się w Warszawie, w gmachu Sekretariatu Episkopatu Polski Sesja poświęcona przygotowaniu do XX ŚDM - Kolonia 2005.

W dniach: 10-12 września 2004 r. odbyło się w Siedlcach Krajowe Forum Młodych.

Krajowe Biuro Organizacyjne przygotowało następujące materiały formacyjne:

- Orędzie na XX ŚDM. Tekst orędzia Jana Pawła II do młodych na XX ŚDM wydany w formacie 9x9cm, przypominający kształt dyskietki komputerowej.

- Program duchowy „Oddać Mu pokłon” w formie skoroszytu
z konspektami katechez do szkół średnich oraz konferencjami, celebracjami, pytaniami do pracy w grupach i lekturą pogłębiającą do wykorzystania przez cały rok przygotowań.
- Kasety video z 15 minutowym filmem prezentującym historię ŚDM
- Karty darów duchowych (format A4) do wykorzystania w ramach programu duchowego.

Program duchowego przygotowania przewiduje 6 etapów.

Etapy te są wyznaczone przez kolejne okresy roku liturgicznego. Każdemu z tych etapów zostały przyporządkowane poszczególne elementy logo „ŚDM - Kolonia 2005” z ich treściowym znaczeniem.

Na poszczególne etapy przygotowania duchowego przewidziane są:

- Konferencja,

- Praca w małych grupach,

- Celebracje,

- Zadania apostolskie.

Ponadto przygotowana została propozycja 10 katechez dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych: „10 rad Chrystusa na drogę do Kolonii”.

Mędrcy ze Wschodu przyszli do Betlejem z konkretnymi darami.

Proponujemy włączenie do przygotowania „karty darów duchowych”. Bardzo konkretne decyzje i postanowienia, podjęte przez młodzież w czasie trwania przygotowania duchowego, zostaną utrwalone na „kartach daru duchowego” i złożone podczas IV etapu przygotowań w parafiach, a następnie na ręce Biskupa Diecezjalnego w diecezjach w Niedzielę Palmową 2005 roku. Syntetyczne opracowanie „darów duchowych” pragniemy złożyć na ręce Ojca Świętego.

Kolejnym darem polskiej młodzieży będzie modlitwa o powołania. Proponujemy, aby młodzież z konkretnej polskiej diecezji modliła się gorąco o powołania dla konkretnej diecezji na Wschodzie lub na Zachodzie.

Proponujemy także szczególny dar materialny dla diecezji w Rosji i Kazachstanie. Proponujemy, aby młodzież z konkretnej polskiej diecezji (lub z 2 czy 3 diecezji łącznie) ofiarowała Kościołowi żyjącemu w trudnej sytuacji (np. Kazachstan, Rosja) konkretną pomoc związaną ze sprawowaniem Eucharystii. Diecezje te chętnie przyjmą ornaty, małe tabernakula, naczynia do liturgii.

Podmiotem duszpasterstwa jest diecezja. Decyzje dotyczące duszpasterstwa należą wyłącznie do biskupa diecezjalnego. Prezentowany przez nas program przygotowania duchowego jest wyłącznie propozycją. Wymaga aprobaty biskupa diecezjalnego. Księża Koordynatorzy zostali poproszeni o uzgadnianie prac ze swymi Księżmi Biskupami Diecezjalnymi i uzyskanie odpowiedniej aprobaty.

Bp Henryk Tomasik

VI. Szkolnictwo katolickie w Polsce - w latach 1999-2004

Rozwój szkół katolickich: 1999 r. - 268; 2001 r. - 335; 2003 r. - 402; 2004/5 - 429;

Bp Stanisław Napierała

VII. Współpraca z Ministerstwem Edukacji:

1. Dnia 8 czerwca 2000 r. Komisja Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski prowadziła rozmowy z Ministrem Edukacji Narodowej Prof. dr hab. Mirosławem Handke. Efektem przeprowadzonych rozmów był list Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19.06.2000 r. do przewodniczącego Komisji Wychowania J.E. ks. Biskupa K. Nycza w sprawie wynagrodzenia nauczycieli religii i stanowisko Departamentu Kształcenia Nauczycieli z 20 czerwca 2000 r. w sprawie ocen z religii. Stanowisko to brzmiało: wliczanie oceny z religii do średniej ocen może być rozstrzygane przez samą szkołę w ramach wewnątrzszkolnego systemu oceniania.

2. Następnie były prowadzone prace Komisji Wychowania z MEN w sprawie kwalifikacji nauczycieli religii uwieńczone podpisaniem dnia 6 września 2000 r. porozumienia ze strony Konferencji Episkopatu Polski podpisał: J. E. ks. Biskup Kazimierz Nycz oraz ze strony MEN Minister Edukacji Narodowej prof. dr hab. Inż. Edmund Wittbrodt. Była to nowelizacja porozumienia z 1993 r.

3. Spotkanie w MENiS 10.02.2003 r. Celem spotkania było przygotowanie uzgodnień, jakie miały być parafowane przez J.E ks. Biskupa Nycza i Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.

1. Wliczanie oceny z religii do średniej ocen.

2. Kwestia ekspertów nauczycieli religii aby byli rekomendowani przez stronę kościelną.

3. Awans zawodowy nauczycieli religii z opinią strony kościelnej.

4. Inne bieżące sprawy np. kwestia druków świadectw.

Wymienione wyżej sprawy i szereg innych np. dotyczących zaliczania lat pracy katechetycznej przy parafii jako pracy pedagogicznej były zgłaszane do Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu Polski.

Ks. Stanisław Łabendowicz

VIII. Sprawozdanie z Konferencji Dyrektorów Wydziałów Katechetycznych

organizowanych przez Komisję Wychowania Katolickiego Konferencji Episkopatu Polski w latach 2000-2004 r. Oto tematyka i prezentacja spotkań:

1. Warszawa, 15 lutego 2000 r. (Sekretariat Episkopatu Polski, Skwer Kard. St. Wyszyńskiego) - omówiono następujące zagadnienia:

- Zasady współpracy diecezji z Komisją Episkopatu ds. Wychowania Katolickiego

• Czego oczekujemy od Komisji? - Co nie jest konieczne a nawet zbędne?

• Sprawy i problemy w katechezie wymagające ujednolicenia w Polsce;

• Charakter spotkań formacyjnych dla wizytatorów w czerwcu;

• Rejestr spraw, które należy wykonać w najbliższym czasie;

- Nowy Program Katechetyczny w Polsce: wprowadzenie i dyskusja

• Czy program tylko dla katechezy szkolnej - czy też pozaszkolnej (sakramentalnej) dzieci i młodzieży?

• Synteza oczekiwań katechetów, młodzieży w odniesieniu do programu i podręczników

• Granice programu i podręczników w polskich diecezjach

• Wstępne oceny nowych podręczników do I klasy gimnazjum

2. Zakopane (Księżówka), 14-16 września 2000 r.

(Al. Przewodników Tatrzańskich 2)

14 września

- Bieżące sprawy katechetyczne - wymiana doświadczeń między diecezjami - prowadzący: ks. Łabendowicz i ks. Nosek

- Apel i konferencja - ks. bp Gerard Kusz

15 września

- Msza Święta koncelebrowana - homilia: ks. A. Ofmański

- Spotkanie z ministrem Edukacji Narodowej prof. dr hab. Mirosławem Handke

- Spotkanie z przedstawicielami MEN i Kuratorium Małopolskiego w sprawach prawno-organizacyjnych katechezy w szkole (najważniejsze problemy pojawiające się na terenie poszczególnych diecezji)

16 września

- Msza Święta - homilia: ks. J. Kraszewski

- Prezentacja projektu podstawy programowej do szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum - o. prof. Z. Marek, ks. prof. J. Szpet

• Dyskusja i uwagi księży dyrektorów

• Sugestie co do „zawartości” szczegółowych programów nauczania oraz w odniesieniu do nowych podręczników, już powstałych i tych które będą powstawać.

3. Radom, 19-20 września 2001 r.

(Wyższe Seminarium Duchowne w Radomiu, ul. Młyńska 23/25)

temat: „Permanentna formacja katechetów”

19 września

- Wprowadzenie i powitanie - ks. bp G. Kusz

- Wymiary permanentnej formacji katechetów - ks. bp K. Nycz

- Msza Święta koncelebrowana - przewodniczy ks. bp Jan Chrapek

- Formacja diecezjalna katechetów wobec wymogów władz oświatowych - mgr Anna Dakowicz (Wicedyrektor Departamentu Kształcenia Nauczycieli MEN)

- Psycho-pedagogiczne aspekty formacji katechetów - ks. dr M. Dziewiecki

- Prezentacja dokumentacji awansu zawodowego, ankiety ogólnopolskiej i innych nowości katechetycznych

- Apel Maryjny

20 września

- Msza Święta koncelebrowana - homilia: ks. bp G. Kusz

- Permanentna formacja katechetów w diecezjach - Forum dyskusyjne - wprowadzenie - (ks. T. Panuś, ks. M. Cogiel, ks. M. Szczerba)

- Prezentacja Podstaw Programowych, Dyrektorium Katechetycznego i Programu szczegółowego - ks. prof. Z. Marek, ks. prof. J. Szpet

• Dyskusja i uwagi księży dyrektorów

- Wolne wnioski i podsumowanie spotkania

- Obrady Komisji Wychowania

4. Opole, 25-26 września 2002 r. (Wyższe Seminarium Duchowne w Opolu) temat:

„Duszpasterstwo katechetyczne w parafii”

25 września

- Działania katechetyczne w parafii w świetle Dyrektorium ogólnego i polskiego - ks. prof. dr hab. Roman Murawski

- Katecheza rodziców w parafii jako szczególna forma katechezy dorosłych - ks. prof. dr hab. Kazimierz Misiaszek

- Uzupełniająca katecheza parafialna dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych - (małżeństwo, rodzina) - ks. dr Krzysztof Kantowski

- Dyskusja panelowa wokół tematów przedpołudniowych oraz parafialne przygotowanie do sakramentu bierzmowania i rekolekcje szkolne

- Podsumowanie

- Eucharystia

- Spotkanie z Arcybiskupem Alfonsem Nossolem

26 września

- Eucharystia

- Sprawy prawno-organizacyjne katechezy; przedstawiciel MEN i Kuratorium wymiana doświadczeń

- Wspólne spotkanie dyrektorów wydziałów katechetycznych z zespołem recenzentów programów i podręczników na temat katechizmu dla dorosłych

5. Gdańsk, 23-25 czerwca 2003 r. na temat: „Współpracy środowisk wychowawczych”

23 czerwca

- Program słowno-muzyczny

- Apel Maryjny

24 czerwca

- Msza Święta koncelebrowana i jutrznia - przewodniczy ks. abp T. Gocłowski

- Rozpoczęcie obrad - ks. bp Kazimierz Nycz

- „Współpraca środowisk szkolnych” - prof. dr hab. Maria Mendel (UG)

- „Wzajemny dialog rodziny, szkoły i Kościoła” - ks. dr Piotr Tomasik

- Dyskusja panelowa - prowadzi dr Grzegorz Grochowski oraz zaproszeni goście: dyrektor szkoły, nauczyciel, rodzice, katecheta

- Spotkanie z przedstawicielem Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu

25 czerwca

- Msza Święta koncelebrowana i jutrznia

- „Programy wychowawcze szkoły” - ks. dr Adam Maj (Radom)

- Prezentacja pomocy katechetycznych: Radom, Kraków, Lublin, Gdańsk

• Informacja o duszpasterstwie nauczycieli - Bielsko Biała

- Konferencja prasowa

6) Przemyśl, 25-26 czerwca 2004 r. (Wyższe Seminarium Duchowne, ul. Zamkowa 5, 37-700 Przemyśl) temat: „Media a katecheza”

25 czerwca

- Rozpoczęcie obrad - ks. bp Kazimierz Nycz

- „Charakterystyka społeczeństwa epoki mediów” - prof. dr hab. Tadeusz Borkowski (Uniwersytet Jagielloński)

- „Media w katechezie i ewangelizacji” - ks. bp dr Adam Lepa (Łódź)

- „Wychowanie katechizowanych do odbioru mediów” - ks. dr Dariusz Ras (Rzym)

- Dyskusja - prowadzi ks. mgr lic. Mirosław Grendus (doradca metodyczny w Sanoku)

- Msza Święta koncelebrowana (kaplica WSD) - ks. abp Józef Michalik

26 czerwca

- Msza Święta koncelebrowana z jutrznią - ks. bp Kazimierz Nycz

- Dyskusja panelowa - „Szkolne rekolekcje wielkopostne” - ks. dr Waldemar Janiga (doradca metodyczny) oraz zaproszeni goście z pięciu ośrodków duszpasterskich

- „Sprawy formalno-prawne” - dyr. mgr Anna Dakowicz (MEN i S), mgr Grażyna Płoszajska (MEN i S), ks. dr Piotr Tomasik (Warszawa)

- Program katechezy parafialnej dla młodzieży ponadgimnazjalnej - ks. dr Krzysztof Kantowski (Koszalin)

- Komunikaty z diecezji - m.in. ks. K. Matysek (Opole) - projekt edukacyjny „Biblia w każdej szkole”

W spotkaniach Dyrektorów Wydziałów Katechetycznych brali również udział członkowie i konsulatorzy Komisji Wychowania Katolickiego.

Ks. Stanisław Łabendowicz

IX. Dane statystyczne o katechizacji w Polsce w roku szkolnym 2004/2005

I. Katecheci: Ogólna liczba katechetów z diecezji w Polsce w 2004/2005

a) księża diecezjalni 11831 (34,29%)

b) księża zakonni 1167 (3,38%)

c) siostry zakonne 2893 (8,38%)

d) świeccy 18607 (53,93%)

(ogółem: 34498)

1. W przedszkolach - katechizuje 6288 osób

a) księża diecezjalni 885 (14,07%)

b) księża zakonni 70 (1,11%)

c) siostry zakonne 1147 (18,24%)

d) świeccy 4186 (66,57%)

2. W szkołach podstawowych - katechizuje 20673 osób

a) księża diecezjalni 5578 (26,98%)

b) księża zakonni 421 (2,03%)

c) siostry zakonne 1934 (9,35%)

d) świeccy 12740 (61,62%)

3. W gimnazjach - katechizuje 9289 osoby

a) księża diecezjalni 3749 (40,35%)

b) księża zakonni 369 (3,97%)

c) siostry zakonne 378 (4,06%)

d) świeccy 4793 (51,59%)

4. W szkołach ponadgimnazjalnych ogólnokształcących - katechizuje 3885 osób

a) księża diecezjalni 2344 (60,33%)

b) księża zakonni 343 (8,82%)

c) siostry zakonne 197 (5,07%)

d) świeccy 1001 (25,76%)

5. W technikach, szkołach zawodowych i innych - katechizuje 4976 osób

a) księża diecezjalni 2456 (49,38%)

b) księża zakonni 804 (16,29%)

c) siostry zakonne 189 (3,80%)

d) świeccy 1527 (30,50%)

II. Ilość szkół z diecezji w Polsce:

1. Liczba przedszkoli: 7576

2. Liczba szkół podstawowych: 14141

3. Liczba gimnazjów: 5708

4. Liczba szkół ogólnokształcących: 2115

5. Liczba techników i szkół zawodowych: 2986

Szacunkowy procent klas szkolnych nieobjętych katechezą dwugodzinną - ok. 3-5 %

III. Procent uczęszczających na katechezę:

1. W przedszkolach: 94,75%

2. W szkołach podstawowych: 98,07%

3. W gimnazjach: 97,18%

4. W ponadgimnazjalnych:

A/ ogólnokształcących: 93,29%

B/ technikach i szkołach zawodowych: 92,67%

IV. Liczba szkół społecznych na terenie diecezji w Polsce - 808

w wymiarze 2 godz. katechezy: 460

w wymiarze 1 godz. katechezy: 312

Ks. Stanisław Łabendowicz

V. Katechumenat i katecheza dorosłych

Aktualnie udzielanie chrztu osobom dorosłym w Polsce jest raczej sporadyczne. Większość przyjmuje chrzest jako dzieci. Osoby dorosłe przyjmujące wiarę chrześcijańską są przygotowywane do przyjęcia sakramentu chrztu świętego we wspólnocie parafialnej pod kierunkiem kapłana.

W nawiązaniu do Katechizmu Kościoła Katolickiego ukazały się nowe katechizmy i pomoce katechetyczne do katechezy dorosłych: W duchu i prawdzie. Katechizm Kościoła Katolickiego w refleksji i życiu, Tarnów 1997; Katechizm dla dorosłych. Polska adaptacja Katechizmu Kościoła Katolickiego. Red. ks. J. Charytański, Wydawnictwo WAM Kraków 1999.; Wyznawać wiarę dzisiaj. Katecheza dorosłych. Red. ks. S. Łabendowicz. Sandomierz 1999.

Obecnie trwają prace Komisji Wychowania Katolickiego nad Katechizmem dla dorosłych.

VI. Formacja katechetyczna i katechetów w Kościele lokalnym

Formacja katechetyczna we wspólnocie Kościoła lokalnego w Polsce jest realizowana w wymiarze: podstawowym i permanentnym.

A/ W wymiarze podstawowym zmierza do przygotowania kapłanów, osób świeckich i zakonnych do prowadzenia katechezy szkolnej.

Formacja dokonuje się w dwóch formach kształcenia: trzyletnich wyższych szkołach teologicznych tzw. licencjackich o profilu katechetycznym /diecezjalnych, międzydiecezjalnych dla osób świeckich i zakonnych/ i pięcioletnich studiach teologicznych na uniwersytetach katolickich bądź fakultetach teologicznych /dziennych lub zaocznych/ oraz diecezjalnych instytuatach teologicznych przy wydziałach teologicznych, wyższych seminariach duchownych, diecezjalnych i zakonnych.

Podstawowa formacja katechetów ma charakter organiczny i systematyczny. Podejmuje w czasie najbardziej specyficzne wymiary formacji: orędzie chrześcijańskie, liturgię, Katechizm Kościoła Katolickiego, aktualne nauczanie Kościoła, znajomość człowieka i kontekstu społeczno-kulturowego, pedagogię wiary; dydaktykę i metodykę katechezy oraz praktyki katechetyczne na wszystkich poziomach nauczania.

B/ Formacja permanentna katechetów obejmuje wymiar osobowy i duchowy, doktrynalny i metodyczno-praktyczny. Realizowana jest przez różne typy działań na rzecz katechetów:

dni skupienia i rekolekcje zamknięte, których celem jest pomoc w kształtowaniu dojrzałej postawy wiary; podtrzymywanie i karmienie eklezjalnego powołania i świadomości posłannictwa katechetów;

wykłady uwrażliwiające na katechezę /np. na początku roku szkolnego/; wykłady monograficzne dotyczące najważniejszych i najpilniejszych tematów; systematyczna formacja doktrynalna np. studiowanie Katechizmu Kościoła Katolickiego, Dyrektorium Ogólnego o Katechizacji;

bezpośrednie przygotowanie do katechezy prowadzone w grupie katechetów podczas sesji katechetycznych; omawianie metod katechetycznych i zasad prowadzenia katechezy oraz uczestnictwo w katechezach prowadzonych przez specjalistów katechezy; dzielenie się doświadczeniem z pracy katechetycznej.

C/ Żywotne znaczenie dla katechezy w Polsce ma formacja prowadzona na wyższym poziomie w wyższych instytutach duszpasterstwa katechetycznego w celu przygotowania odpowiednich osób do kierowania działalnością katechetyczną w skali diecezjalnej, o zasięgu krajowym lub międzynarodowym. Instytuty są zorganizowane głównie przy uniwersytetach: Katolicki Uniwersytet Lubelski i Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, które mają na celu przygotować wykładowców katechetyki dla seminariów duchownych, domów formacyjnych lub szkół dla katechetów oraz poświęcić się badaniom w dziedzinie katechezy /por. DOK 251/.

Ks. Stanisław Łabendowicz

VII. Prace planowane na przyszłość

1. Obecnie Komisja Wychowania skupia się nad opracowaniem nowego Katechizmu dla dorosłych. Katecheza dorosłych dotyczy w Polsce zasadniczo pierwszych dwóch z trzech grup adresatów, które wymienia Dyrektorium ogólne o katechizacji w n. 172: wierzących, którzy spójnie przeżywają swój wybór wiary i szczerze pragną jego pogłębienia oraz dorosłych, którzy chociaż zostali ochrzczeni, z różnych przyczyn oddalili się od wiary. Wobec nich podejmowane są różne formy katechezy, które wymienia Dyrektorium ogólne o katechizacji w n. 176, zwłaszcza katecheza dla ludu Bożego w odpowiednio dostosowanych formach tradycyjnych w ciągu roku liturgicznego /rekolekcje, misje, katecheza sakramentalna, katecheza z okazji szczególnych wydarzeń z życia Kościoła/. Istnieje niewątpliwie potrzeba katechezy dorosłych prowadzonej w sposób systematyczny i ogarniający całość depozytu wiary. Takie są też wskazania Synodu ogólnopolskiego. „Niepokojący jest też brak katechezy dorosłych w duszpasterstwie ogólnym, zwłaszcza zaś brak kazań i konwersatoriów mających na celu systematyczny przekaz doktryny katolickiej na temat wiary, obyczajów i ascezy oraz odpowiedzialności za życie rodzinne i społeczne.” (Świętość. Dar i zadanie, w: Kurier Synodalny 1998 11-12, s. 9).

2. Wydany we wrześniu br. Program katechezy parafialnej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, Kraków 2004 r., ma służyć przygotowaniu młodych do sakramentu małżeństwa i życia w rodzinie. Wymaga jednak, przygotowania odpowiednich pomocy duszpasterskich i katechetycznych. Poprzez katechezę parafialną głównie sakramentalną ma powstawać pełniejsza więź ze wspólnotą parafialną. Podobnie program katechezy parafialnej oraz przygotowanie do sakramentu bierzmowania na etapie gimnazjum wymaga udoskonalenia i ujednolicenia w Polsce.

Przewodniczący

Komisji Wychowania Katolickiego

Konferencji Episkopatu Polski

Bp Kazimierz Nycz

Warszawa, 28 stycznia 2005 r.

18

---