Klasyfikacja czynników środowiska pracy człowieka

Uwarunkowania związane z wykonywaniem pracy przez człowieka w środowisku pracy określane są jako warunki pracy

Warunki pracy jest to całokształt czynników występujących w przedsiębiorstwie, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracowników oraz na komfort pracy. Warunki pracy są zdeterminowane głównie przez: czynniki środowiska materialnego, zastosowaną technologię, wyposażenie techniczne, organizację pracy, warunki przestrzeni roboczej, stosunki międzyludzkie, bodźce ekonomiczne.

Środowisko pracy tworzą wszystkie materialne i społeczne czynniki warunkujące wykonywanie pracy przez człowieka. Elementy wyposażenia technicznego (maszyny, urządzenia, narzędzia, środki transportu i inne środki pracy wraz z całym sprzętem pomocniczym), pomieszczenia pracy oraz występujące czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne środowiska pracy obejmują materialne środowisko pracy. Załoga i stosunki międzyludzkie wraz z relacjami zachodzącymi pomiędzy pracownikami, dozorem i kierownictwem obejmują społeczne środowisko pracy.

Czynniki środowiska pracy są to wszystkie czynniki materialne i społeczne występujące w środowisku pracy, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na warunki pracy oraz determinują bezpieczeństwo, zdrowie i komfort pracy. Czynniki te oddziaływają na człowieka w procesie pracy i mogą powodować wystąpienie takich zdarzeń niepożądanych jak: wypadki i choroby, awarie i uszkodzenia obiektów technicznych.

Zagrożenie - stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę

Czynniki środowiska pracy można podzielić według skutków oddziaływania na trzy podstawowe grupy,

czynniki niebezpieczne środowiska pracy (czynniki urazowe) są to wszystkie czynniki, które działając na człowieka w sposób nagły i gwałtowny mogą powodować wypadki lub zdarzenia potencjalnie wypadkowe; oddziaływanie niebezpieczne czynnika środowiska pracy polega na stwarzaniu bezpośredniego zagrożenia utraty życia lub zdrowia pracowników, Wśród wielu czynników niebezpiecznych można wyróżnić m.in.: maszyny i urządzenia

w ruchu, transportowane przedmioty, ruchome elementy, ostre i wystające elementy spadające przedmioty, śliskie i nierówne powierzchnie, substancje palne, substancje wybuchowe, prąd elektryczny, rozgrzane ciała i powierzchnie, substancje żrące i parzące.

czynniki szkodliwe środowiska pracy (szkodliwości zawodowe) są to wszystkie czynniki, które w wyniku najczęściej długotrwałego oddziaływania na organizm człowieka mogą powodować choroby pochodzenia zawodowego (choroby zawodowe i parazawodowe);oddziaływanie szkodliwe czynnika środowiska pracy występuje wtedy, gdy w organizmie człowieka występują chorobowe mechanizmy adaptacyjne;

czynniki uciążliwe środowiska pracy (uciążliwości zawodowe) są to wszystkie czynniki, które mogą utrudniać pracę lub okresowo obniżać sprawność psychofizyczną człowieka, ale nie powodują chorób pochodzenia zawodowego; oddziaływanie uciążliwe czynnika środowiska pracy występuje wtedy, gdy w organizmie człowieka występują właściwe fizjologicznie mechanizmy adaptacyjno-przystosowawcze o charakterze obronnym.

Czynniki środowiska pracy można podzielić według natury oddziaływania na :

- fizyczne

-chemiczne

-biologiczne

-psychofizyczne

Fizyczne czynniki występujące w procesach pracy

- poruszające się maszyny i mechanizmy

- ruchome elementy urządzeń technicznych

- przemieszczające się wyroby, materiały, półwyroby

- naruszenie konstrukcji

- obrywanie się mas i brył skalnych ze stropu

- tąpnięcia

- powierzchnie, na których jest możliwy upadek pracujących

- ostrza, ostre krawędzie, występujące elementy, chropowatość lub szorstkość wyrobów urządzeń lub narzędzi.

- temperatura powierzchni

- położenie stanowiska pracy w stosunku do powierzchni ziemi lub podłogi pomieszczenia.

- ciśnienie

- wibracje

- hałas

- mikroklimat

- oświetlenie

- promieniowanie

- pole elektromagnetyczne

- promieniowanie elektrostatyczne

- zagrożenie pożarowe

- zagrożenie wybuchem

- pył przemysłowy, aerozole stałe i ciekłe.

Chemiczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe:

a) w zależności od rodzaju działania na organizm człowieka

- toksyczne

- drażniące

- uczulające

- rakotwórcze

- mutagenne

- upośledzające funkcje rozrodcze

b) w zależności od sposobu wchłaniania

- przez drogi oddechowe

- przez skórę i błonę śluzową

- przez przewód pokarmowy

Biologiczne czynniki szkodliwe i niebezpieczne obejmują:

Organizmy żywe oraz wytworzone przez nie substancje

Dzielą się na:

- mikroorganizmy (bakterie, wirusy, grzyby) i wytworzone przez nie substancje(toksyny, argeny)

- makroorganizmy (rośliny i zwierzęta)

Klasyfikacja czynników biologicznych ze względu na sposób zagrożenia

1. Grupa I zagrożenia - wywołanie chorób u ludzi jest mało prawdopodobne

2. Grupa II zagrożenia - to czynniki, które mogą wywołać chorobę ludzi mogą być niebezpieczne dla pracowników, ale rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest mało prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

3. Grupa III zagrożenia - to czynniki, które mogą wywołać u ludzi ciężkie choroby są niebezpieczne dla pracowników a rozprzestrzenianie ich w populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj istnieją w stosunku do nich skuteczne metody profilaktyki lub leczenia.

4. Grupa IV zagrożenia - to czynniki, które wywołują u ludzi ciężkie choroby są niebezpieczne dla pracowników i rozprzestrzenianie ich populacji ludzkiej jest bardzo prawdopodobne. Zazwyczaj nie istnieją w stosunku do nich skutecznie metody profilaktyki i leczenia.

Psychofizyczne czynniki niebezpieczne i szkodliwe

a) obciążenia fizyczne

- statyczne i dynamiczne

b) obciążenia nerwowo psychiczne

- obciążenia umysłu

- obciążenia emocjonalne

- przeciążenie percepcyjne

c) Czynniki związane z czynnościami roboczymi

- wymuszona pozycja ciała

- ciężki wysiłek fizyczny

Najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) to wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzin dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń.

Najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) tak jak, powyżej ale dotyczy natężenia fizycznego czynnika szkodliwego dla zdrowia………..

Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCH) to wartość średnia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika, jeżeli występuje w środowisku pracy nie dłużej niż 15 min i nie częściej niż 2 razy w czasie krótszym niż 1 godzina.

Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP) to wartość stężenia, która ze względu na zagrożenia zdrowia życia lub pracowników nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie

CZĘSTOTLIWOŚĆ WYKONYWANIA BADAŃ I POMIARÓW

1. W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego lub pyłu, z wyjątkiem czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:

a) co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS),

b) co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej 0,5 wartości NDS.

W przypadku występowania szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego została ustalona wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego (NDSP), pracodawca wykonuje we własnym zakresie pomiary ciągłe stężenia tego czynnika za pomocą urządzeń lub z uwzględnieniem procedur spełniających wymagania określone w Polskiej Normie

2. W przypadku występowania czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, badania i pomiary wykonuje się:

a) co najmniej raz na sześć miesięcy - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,1 do 0,5 wartości NDS;

b) co najmniej raz na trzy miesiące - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono stężenie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym powyżej 0,5 wartości NDS.

2. W przypadku narażenia na pył zawierający azbest, badania i pomiary wykonuje się co najmniej raz na trzy miesiące. Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów nie przekroczyły 0,5 wartości NDS, częstotliwość ta może być zmniejszona do 6 miesięcy.

Jeżeli wyniki dwóch ostatnich badań i pomiarów szkodliwych dla zdrowia czynników chemicznych lub pyłów wykonanych w odstępie co najmniej dwóch lat, a w przypadku czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym - co najmniej sześciu miesięcy, nie przekroczyły 0,1 wartości NDS, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

3. Badania i pomiary promieniowania optycznego nielaserowego wykonuje się:

a) co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,4 do 0,7 wartości maksymalnej dopuszczalnej ekspozycji (MDE)

b) co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,7 wartości MDE.

4. Badania i pomiary promieniowania laserowego wykonuje się:

a) co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,4 do 0,8 wartości MDE;

b) co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,8 wartości MDE.

Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów promieniowania optycznego nielaserowego albo laserowego, wykonanych w odstępie dwóch lat, poziom ekspozycji nie przekraczał 0,4 wartości MDE, pracodawca może odstąpić od wykonywania pomiarów.

5. Badania i pomiary pól lub promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości z zakresu 0 Hz-300 GHz wykonuje się w przypadku występowania w miejscach wykonywania pracy stref ochronnych,

a) co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego pomiaru stwierdzono występowanie tylko strefy pośredniej;

b) co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego pomiaru stwierdzono występowanie również strefy zagrożenia albo strefy zagrożenia i strefy niebezpiecznej.

Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów pól lub promieniowania elekromagnetycznego, wykonanych w odstępie dwóch lat, nie stwierdzono występowania stref ochronnych w miejscach wykonywania pracy, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

6. W przypadku występowania mikroklimatu zimnego albo gorącego badania i pomiary wskaźników mikroklimatu, wykonuje się raz w roku.

Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań wartości wskaźników mikroklimatu nie przekraczały wartości dopuszczalnych dla 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy, pracodawca może wykonywać je raz na dwa lata.

7. Badania i pomiary szkodliwego dla zdrowia czynnika fizycznego, występującego w postaci: hałasu, hałasu ultradźwiękowego, drgań mechanicznych działających na organizm człowieka przez kończyny górne lub drgań mechanicznych o ogólnym działaniu na organizm człowieka wykonuje się:

a) co najmniej raz na dwa lata - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego natężenia

b) co najmniej raz w roku - jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN.

Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu lub drgań mechanicznych, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

8. Badania i pomiary chemicznych i fizycznych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wykonuje się każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia albo wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ich ponowne wykonanie.

INFORMOWANIE, DOKUMENTOWANIE, PRZECHOWYWANIE

1. O wynikach przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie, poinformować pracowników oraz umieszczać aktualne wyniki tych badań lub pomiarów na odpowiednim stanowisku pracy.

2. Na podstawie wyników badań i pomiarów pracodawca prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowisku pracy (ksero)

3. Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów (ksero)

4. W przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę właściwemu inspektorowi sanitarnemu.

5. Rejestry oraz karty przechowywane są przez okres 40 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.

6. Wyniki badań i pomiarów, przechowuje się przez okres 3 lat, licząc od daty ostatniego wpisu.

7. Dokumenty zawierające wyniki badań i pomiarów wpisane do rejestru i karty, są niezwłocznie udostępniane na pisemne żądanie pracownika, byłego pracownika, ich przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika. Sporządzenie wyciągów, odpisów i kopii dokumentacji następuje na koszt wnioskodawcy.

KARTA BADAŃ I POMIARÓW CZYNNIKÓW SZKODLIWYCH

CZYNNIK CHEMICZNY

1	Nazwa czynnika
2	Data pomiaru
3	Miejsce pomiaru
4	Wykonujący pomiar
5	Metoda pomiaru
6	Wynik pomiaru^*) (wartość dopuszczalna)
7	Interpretacja wyniku
8	Stanowisko pracy

PYŁ

1	Nazwa czynnika
2	Data pomiaru
3	Miejsce pomiaru
4	Wykonujący pomiar
5	Metoda pomiaru
6	Wynik pomiaru^*) (wartość dopuszczalna)
7	Interpretacja wyniku
8	Stanowisko pracy

CZYNNIK FIZYCZNY

1	Nazwa czynnika
2	Data pomiaru
3	Miejsce pomiaru
4	Wykonujący pomiar
5	Metoda pomiaru
6	Wynik pomiaru
7	Interpretacja wyniku
8	Stanowisko pracy

^*) W przypadku pomiarów ciągłych - wartość maksymalna.

---