Początki prasy XV - XVII wiek
Gazeta ulotne: 1470, Bolonia
Polskie gazety ulotne: 2 - 3 tysiące, XVI - XVII - początek XVIII wieku
„Awizy”, „Wiadomości”, „Opisania”:
Monotematyczne i okazjonalne
Niskonakładowe (kilkaset egzemplarzy)
Sprzedawane w drukarniach, na sejmikach, jarmarkach, odpustach lub przez wędrownych kramarzy
Drukowane w kraju i za granicą (Norymberga, Rzym)
Narodziny prasy periodycznej w Europie: XVII wiek
Pierwsza drukowana periodyczna gazeta: 1605 - Holandii
„Merkuriusz Polski” - 1661 „Merkuriusz Polski, dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacji pospolitej”
styczeń - maj Kraków (27 wydań)
maj - lipiec Warszawa
inicjatywa Jana Kazimierza
41 cotygodniowych edycji: „ordynaryjnych” i „ekstraordynaryjnych”
Hieronim Pinocci - redaktor
Jan Aleksander Gorczyn - wydawca
Nakład: 100 - 300 egzemplarzy
Włoska wersja o wydarzeniach w Polsce
• rzetelna informacja o wydarzeniach z kraju i zagranicy
• relacje o sukcesach w wojnach z Rosją i Kozakami
• wiadomości o sytuacji politycznej w Europie
• dyskretne nakłanianie do reform wewnętrznych
• teksty ważnych dokumentów dyplomatycznych
• ciekawostki
Wiek XVIII
Do 1729 roku brak prasy periodycznej
Wydawane są druki nieregularne, tzw. gazety seryjne - Jan Aleksander Priami:
Wiadomości krajowe: „Awizy”, „Nowiny”, „Wiadomości” + nazwa miasta np. „Gazety z Warszawy”
Wiadomości zagraniczne: „Wiadomości Różne Cudzoziemskie”
1729 rok - przywilej wydawniczy dla pijarów - ks. Jan Naumański:
„Kurier Polski” i „Uprzywilejowane Wiadomości z Cudzych Krajów”
tygodniki o nakładzie około 1000 egzemplarzy
oraz czasopisma w języku francuskim i niemieckim
W 1736 roku przywilej wydawniczy na pisma w języku polskim (oraz włoskim i łacińskim) przejmują jezuici - ks. Franciszek Bohomolec, potem ks. Stefan Łuskina
„Wiadomości Warszawskie”
Po 1760 roku: polskie Oświecenie
1774 „Gazeta Warszawska” red. Ks. S. Łuskina (tytuł przetrwa 150 lat)
Publicystyka polityczna Łuskiny - konserwatysty i klerykała:
Pozytywny stosunek do króla, Katarzyny II,
Zajadle zwalcza idee i filozofów Oświecenia,
„Gazeta Narodowa i Obca” - nurt odrodzeniowy, patriotyczny i reformatorski, konkurencja dla Łuskiny
Forma i treść wzorowana na typowych gazetach europejskich
Publicystyka polityczna:
Nakłanianie do reform ustrojowych (konstytucja)
Sprawozdania z obrad Sejmu Wielkiego
4 maja 1791 zamieszczono skrót Konstytucji, a w kolejnych numerach pełny tekst
Pisma literackie warszawskich salonów:
„Monitor” 1765-1785 - organ polskiego Oświecenia I. Krasicki, F. Bohomolec
Inicjuje dyskusje na ważne tematy, Odrzuca kulturę sarmacką
Propaguje odnowę moralną i polityczną oraz reformy społeczne
„Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” - 1770 - 1777 - A. Naruszewicz
Prasa polska w okresie zaborów: 1795 - 1918
Odmienne ustawodawstwo i warunki funkcjonowania prasy
Wyjątkowa rola prasy w zachowaniu tożsamości i kultury narodowej. Funkcje:
- informacyjna, opiniotwórcza, komercyjna, edukacyjna - zastępowanie systemu oświaty
kompensująca brak państwa i jego instytucji
Wiek pary i elektryczności - przyspieszenie cywilizacyjne
Zabór rosyjski: do Powstania Listopadowego
Dokuczliwa cenzura i represje policyjne
Rozwój ekonomiczny - zapotrzebowanie na prasę informacyjną:
W 1830 roku w Warszawie ukazuje się 7 gazet o łącznym nakładzie jednorazowym ok. 7 tys. egzemplarzy - dobry europejski poziom
Gorzej jest z czasopismami
Zabór rosyjski: 1830 - 1918
Dynamiczny rozwój prasy - 90% prasy wydawano w Warszawie
Restrykcyjny system koncesji i cenzury (Warszawski Komitet Cenzury):
„niewolnik swoich namiętności” - „murzyn swoich namiętności”
„rząd wspaniałych drzewek pomarańczowych” - „Opiekuńczy Rząd wspaniałych drzewek....”
Najpopularniejsze tytuły: dzienniki
„Kurier Warszawski” - wychodzi od 1821 przez 120 lat - ówczesny tabloid
jeden z najpopularniejszych dzienników, najtańsza ówczesna gazeta
prosty zrozumiały język, „tysiące ludzi nauczył czytać”
nakład około 2 tys. egzemplarzy, B. Prus „Kroniki Tygodniowe”
„Kurier Codzienny”
„Kurier Poranny”
Poważne - pozytywistyczne:
„Gazeta Warszawska”
„Słowo” - „Trylogia” Henryka Sienkiewicz
Czasopisma (tygodniki):
„Tygodnik Ilustrowany” - kultura i historia Polski
„Bluszcz”, „Świt”, „Tygodnik Mód i Powieści” - dla kobiet
„Mucha” - satyryczna
„Zorza”, „Gazeta Świąteczna”, „Siewba”, „Zaranie” - ludowe
„Przegląd Katolicki”, „Polsk-Katolik” - katolickie
Tygodniki społeczno-polityczne krzewiące idee pozytywizmu:
„Przegląd Tygodniowy”, „Niwa”, „Prawda”, „Chimera”
materializm, racjonalizm, praca organiczna i praca u podstaw
Prasa nielegalna: „Robotnik” i „Czerwony Sztandar”
Prasa zaboru austriackiego
Ostra cenzura urzędowa do 1867 r.,
potem konstytucyjna wolność prasy i stosunkowo szeroka autonomia,
analfabetyzm i bieda ośrodki: Kraków i LWÓW
Kraków:
„Gazeta Krakowska” Jan Maj 1796 - 1849, dwa razy w tygodniu
„Czas” 1848 - 1939 organ obozu „Stańczyków”
Prasa polityczna - organy partii
Czasopisma (dwutygodniki - tygodniki):
„Wieniec” i „Pszczółka” - ks. Stanisław Stojałowski
„Przyjaciel Ludu” - Bolesław Wysłołuch
„Piast”
Prasa masowa:
„Ilustrowany Kurier Codzienny” - „Ikac”, 1910 r., Marian Dąbrowski
dynamicznie redagowany
sensacyjny („żółta prasa”)
40 tys. nakładu
Prasa zaboru pruskiego
Stosunkowo liberalna cenzura, rozwój gospodarczy, wzrost zasobności społeczeństwa, ale brak ośrodka intelektualnego - słaby rozwój prasy do „Wiosny Ludów”
„Gazeta Polska”, 1848, Hipolit Cegielski, pozytywizm
„Dziennik Poznański” 1859 - 1939, Hipolit Cegielski - ziemiaństwo
„Kurier Poznański” - 1872 - 1939
przełom XIX i XX wieku - rozwój prasy:
Śląsk, Poznań, Opole, Racibórz, Gdańsk, Bydgoszcz, Gniezno, Olsztyn, Grudziądz.
„Koncerny prasowe”:
Śląsk - Adam Napieralski
Wiktor Kulerski - „Gazeta Grudziądzka” (przed I wojną 130 tys.!)
Poznań - wydawnictwo „Nowa Drukarnia Polska” - ND,
„Kurier Poznański”, „Orędownik”, „Gazeta Narodowa”, Głos Polski”
Prasa katolicka: „Przewodnik Katolicki” - 60 tys.
Kształtowanie się zawodu dziennikarskiego - II połowa XIX wieku
Dziennikarstwem parali się literaci i działacze społeczni
Pisanie do prasy było dla pisarzy działalnością zarobkową, ale mało prestiżową
Wyodrębnienie się dziennikarstwa jako profesji to koniec XIX wieku
Powstają organizacje zawodowe:
Prasa Drugiej Rzeczypospolitej - lata 1918 - 1926
Czynniki wpływające na rozwój prasy:
1. Sprzyjające: polityczne
szeroki zakres wolności: wolność słowa i prasy - Konstytucja marcowa 1921 (Art. 105 - zakaz cenzurowania i koncesjonowania prasy), swoboda rozpowszechniania na terenie całego kraju, swoboda informowania o pracach sejmu
system polityczny: parlamentarno-gabinetowy model rządów i system wielopartyjny (bez partii dominującej)
praktyka polityczna, wybory
zapotrzebowanie na informację - dzienniki
upolitycznienie prasy - budowanie partyjnych systemów prasowych (subsudiowanie prasy)
2. Ograniczające: gospodarczo - społeczne - kulturalne
ubogi, wyniszczony wojną kraj, ubogie społeczeństwo
anachroniczna struktura społeczna: przeludniona wieś - 64%, niewielki odsetek inteligencji (5%) i drobnomieszczaństwa (11%)
niski poziom wykształcenia
- Prasa rozwija się głównie w wielkich miastach,
- Kłopoty z dystrybucją i prenumeratą.
- Prasa regionalna - spadek po zaborach
- Głównym ośrodkiem wydawniczym jest Warszawa - połowa tytułów
- Inne ośrodki wydawnicze: Poznań, Lwów, Kraków Łódź
- Prasa mniejszości: co trzeci obywatel był z mniejszości narodowych.
Prasa zaczęła pełnić większą rolę w życiu społecznym:
1918 - 600 tytułów
1926 - 1600 tytułów
niskie nakłady w stosunku do liczby ludności:
rok 1924: 107 dzienników, tylko jeden w nakładzie 50 tys., cztery między 25 - 50 tys. reszta poniżej 5 tys. egzemplarzy
Prasa informacyjna i polityczna
Ruchy polityczne (narodowy, socjalistyczny, ludowy) budują lub rozbudowują swoje systemy prasowe. Walka polityczna toczy się na łamach dzienników.
I. Prawica
1. Endecja - największy i najlepiej zorganizowany system prasowy
ponad 20 tytułów w kraju, 20% krajowego nakładu
„Gazeta Warszawska” - nieoficjalny organ Endecji, poważna, prestiżowa
„Gazeta Poranna 2 grosze” - lżejsza i popularniejsza, agresywna
W 1925 roku oba pisma łączą się w „Gazetę Warszawską Poranną”
2. Chadecja - Wojciech Korfanty
„Rzeczpospolita”: W-wa, od 1920 r., prawicowy, opiniotwórczy,
„Polonia” wydawana w Katowicach, mała, ale prestiżowa
3. Konserwatyści: elitarne, poważne, opiniotwórcze, dobra publicystyka
„Czas” krakowski - 10 tys.
„Słowo” wileńskie Stanisław Cat-Mackiewicz - 2-3 tys.
Dzienniki propiłsudczykowskie
„Kurier Poranny” Feliksa Ludwika Fryze
„Kurier Polski” liberalno - demokratyczny
II. Prasa ruchu ludowego
„IKC” PSL Piast, potem propiłsudczykowski
„Piast” polityczny tygodnik PSL „Piast” wydawany w Krakowie
„Gazeta Grudziądzka” Witold Kulerski, duży nakład (do 80 tys.)
III. Prasa lewicowa
PPS - około 50 tytułów, ale małych i słabych
„Robotnik”
od 1918 roku ukazuje się jawnie
cechy gazety partyjnej i informacyjnej
10 tys. nakładu
jeden z najpoważniejszych dzienników w kraju
Nielegalna prasa komunistyczna - „Czerwony Sztandar”
Prasa popularna i sensacyjna
Pojawienie się nowego odbiorcy prasy:
człowiek pracujący w wielkim mieście
nie mający czasu ani ochoty na poważną prasę polityczną
nie interesujący się życiem partyjnym, ale sensacją polit. i obyczajową
traktujący prasę jako źródło informacji, ale przede wszystkim rozrywki
poszukujący informacji o swoim mieście: repertuaru kin, teatrów, relacji z imprez sportowych
Prasa sensacyjna - rewolwerowa - brukowa - masowa
zminimalizowany serwis informacyjny
maksymalna atrakcyjność
dużo zdjęć i ilustracji
krótkie teksty pisane prostym, potocznym językiem
wysoki nakład, niska cena
uproszczony obraz świata
dużo sensacji - kreowanie sensacji
swoista neutralność polityczna i światopoglądowa
„IKC” - Kraków, koncern „Pałac Prasy”
1910 r., Marian Dąbrowski - dobry organizator, wyczucie rynku
popularny, ale nie brukowy,
niezależny politycznie, ale związany z ugrupowaniami politycznymi
w czasie I wojny zdobył popularność w Galicji
po 1918 rozszerzył zasięg na Polskę centralną i zachodnią
w latach 20. pierwszy dziennik ogólnokrajowy
dodatki dla bardziej wyrobionych odbiorców
czasopisma: „Światowid”, „AS”
„Czerwoniaki” - Warszawa, koncern „Prasa Polska” S.A
„Kurier Czerwony” (od 1925 r.) założony w 1922 jako „Kurier Informacyjny i Telegraficzny” oraz „Kurier Poranny”
redaktorzy: Henryk Butkiewicz i Antoni Lewandowski
popularny w Warszawie i Polsce centralnej, oba po ok. 50 tys.
oba „Kuriery” to „czerwoniaki” - od koloru winiety, a nie poglądów
Czasopisma: „Bluszcz”, „Mucha”, „Wolna Myśl - Wolne Żarty” „Tygodnik Ilustrowany”
„Wiadomości Literackie”, 1924 r., Mieczysław Grydzewski
najpopularniejszy tygodnik kulturalno - literacki, układ gazety, nowatorski
opozycja wobec poważnych periodyków np. „Skamandra” (też Grydzewski)
„literacki brukowiec” - sukces czytelniczy
łamy otwarte dla autorów różnych orientacji estetycznych i politycznych,
orientacja liberalno demokratyczna i grupa Skamandra
informacje o życiu literackim i kulturze (plastyka, teatr, film) w kraju i na świecie
Prasa w latach 1926 - 1939
Wzrost zainteresowania prasą, ale dalej daleko za czołówką Europy
Czynniki wzmacniające rozwój prasy:
stabilizacja ekonomiczna (mimo kryzysu lat 1929-1932)
nawyk czytelnictwa jako norma kulturowa
zapotrzebowanie na informację
zwiększanie się liczby czytelników prasy
Zmiany w prasie:
poprawa wyglądu zewnętrznego
lepsza jakość papieru i druku
fotografia (również kolorowa)
większa atrakcyjność prasy
lepszy serwis inf., aktualność,
korzystanie z usług agencji
PAT Polska Agencja Telegraficzna (1000 pracowników)
Stały wzrost tytułów i nakładów prasy:
Rok |
Liczba tytułów |
1918 |
600 |
1926 |
1 200 |
1930 |
2 300 |
1939 |
3 500 |
Geografia wydawnicza:
Warszawa ; połowa tytułów (40%) około 1500 i nakładu
Duże ośrodki wydawnicze: Poznań, Lwów, Śląsk i Kraków
Lata 1926 - 1939
Warunki polityczne i prawne
Maj 1926 - zmiana sytuacji politycznej - obóz piłsudczyków:
Układ dwubiegunowy:
obóz rządzący- SANACJA oraz opozycja: Endecja, PPS, ruch ludowy
Polityka prasowa obozu władzy:
budowanie własnego systemu prasowego (dotychczas namiastka)
ograniczanie wpływów opozycyjnych tytułów
zaostrzenie przepisów: kary finansowe za zniewagę władzy oraz rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji
Ograniczanie wolności prasy:
Konstytucja kwietniowe z 1935 roku: zapewnia się wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ale z zastrzeżeniem, że wolności te ogranicza „dobro powszechne”. Pominięto wolność prasy.
1938 (listopad) - dekret prasowy prezydenta RP „kagańcowy”
cenzura represyjna: konfiskaty nakładu - straty finansowe
cenzura prewencyjna była dobrowolna, ale pisma się jej poddawały
W latach 30. dominuje na rynku prasa sanacji, prasa opozycyjna ma coraz większe kłopoty. Coraz bardziej ogranicza się wolność słowa i swobodę wydawania prasy.
Prasa informacyjna i polityczna
I. Sanacja:
pozyskuje tytuły popularne i niezależne (np. przez wykupienie udziałów): „czerwoniaki” w Warszawie i „IKC” w Krakowie
sporadycznie likwiduje pisma opozycyjne „Gazeta Warszawska” 1935
kontroluje PAT (przez swoich ludzi)
wspiera finansowo tytuły przychylnych władzy
Własne pisma:
„Kurier Poranny” i „Kurier Polski” - Warszawa
„Gazeta Polska” 1929, oficjalny organ rządu, 30 tys.
„Polska Zbrojna” gazeta wojskowa, po 1926 organ rządowy, 10 tys.,
Gazety w: Katowicach, Lwowie, Wilnie,
Tytuły popierające:
Sanację poparli konserwatyści, a więc i ich prasa: „Czas” i „Słowo”
„Czas” krakowski, który przeniesiono do Warszawy w poł. L. 30.
Prasa sensacyjna
Rozwój w latach 30. - zainteresowania nią ze strony czytelników i rządu
Połączenie prasy sensacyjnej z polityczną (sanacja)- wyraźne oblicze ideowe
rozbudowane działy miejskie
mało wytworne komentarze
atrakcyjne pierwsze strony z dużą fotografią i sensacyjnymi tytułami
okazjonalnie dobre nazwiska, aby zyskać ambitniejszych czytelników
Koncern „Prasa Polska” S.A. - prasa „czerwona”, Dom Prasy
„Dzień Dobry” i „Dobry Wieczór” - nowe dzienniki
czasopisma: „Cyrulik Warszawski”, „Kino”, „Przegląd Sportowy”
Koncern „Republika” w Łodzi, mniejszy, ale wpływowy, własność przemysłowców włókienniczego,
dzienniki: „Republika”, „Express Ilustrowany”, „Express Wieczorny Ilustrowany”, „Gazeta 5 Groszy dla Wszystkich”
komiksy dla dzieci i zaszyty powieściowe
Koncern Mariana Dąbrowskiego „Pałac Prasy”
„IKC” czasopisma: „Wróble na Dachu”„Tempo”,„Na Szerokim Świecie” -
Sensacyjna prasa katolicka
Prasa katolicka: 27% rynku prasowego
Wydawnictwo w Niepokalanowie
„Mały Dziennik” fenomen prasowy lat 30. - nakład 100 tys.
wydają OO. Franciszkanie z Niepokalanowa od 1935 roku
formuła: połączenie sensacji z ideologią katolicko - narodową, wydawcy sami reklamowali dziennik jako „ponadpartyjny, katolicki i używający zdrowej sensacji”
antykomunizm, antylewicowość, antysemityzm
stereotypy, uproszczony obraz świata i Polski
niskie koszty produkcji, kolportaż przez parafie
„Rycerz Niepokalanej” - miesięcznik w nakładzie 700 tys. egzemplarzy
„Kalendarz Rycerza Niepokalanej” osiągał nakład 1 miliona
Czasopisma
rozwój czasopism w latach 30.
zwiększenie się liczby czytelników - inteligencja powojenna
alternatywa wobec upolitycznionej i sensacyjnej prasy codziennej
sanacja bardziej interesuje się wysokonakładową prasą niż elitarnymi czasopismami, co daje im większą swobodę
„Wiadomości Literackie” Mieczysława Grydzewskiego
Prasa w okresie II wojny światowej 1939 - 1945
1939: klęska kampanii wrześniowej: okupacja i koniec systemu prasy II RP
polityka okupantów:
likwidacja wszystkich instytucji kulturalnych i społecznych
instalacja nowych - własnych
System prasowy Generalnego Gubernatorstwa
Pełna kontrola informacji przez odcięcie od alternatywnych źródeł
zakaz wydawania jakichkolwiek prasy poza własną
zakaz odbierania jakichkolwiek informacji poza oficjalnymi - obowiązek oddania radioodbiorników władzom okupacyjnym
Budowa nowego systemu opartego na zasadach propagandy III Rzeszy
„prasa gadzinowa”:
Osiem dzienników informacyjnych (z mutacjami) w wielkich miastach
Kraków: „Goniec Krakowski” dla całej GG, 60 tys.
Warszawa: „Nowy Kurier Warszawski”, 200 tys.
Wysokie nakłady prasy i duże jej czytelnictwo, mimo propagandy:
Oficjalne komunikaty i rozporządzenia władz okupacyjnych
Ogłoszenia prywatne: kupno, sprzedaż, praca
Nawyki czytelnicze
Zawartość propagandowa „prasy gadzinowej”:
Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę
Podkreślanie dokonań Niemców w Europie Środkowej
Wskazywanie na przejawy kultury niemieckiej w Polsce
Wskazywanie wroga: Żydzi, potem „bolszewizm”
Wydawnictwa udające konspiracyjne np. „Przełom”
Cel: wyrobienie przeświadczenia o potędze III Rzeszy, jej dominacji cywilizacyjnej i kulturowej oraz wynikającej z tego bezcelowości oporu
System prasowy pod okupacją ZSRR
Te same zasady co w GG:
likwidacja istniejących tytułów tworzenie nowych: 10
„Czerwony Sztandar” od 27 września 1939, wyd. we Lwowie,
Zawartość propagandowa:
Deprecjonowanie II RP i obarczanie jej odpowiedzialnością za klęskę
Teza o naturalności przyłączenia Kresów do ZSRR
Kadry: działacze komunistyczni
Prasa konspiracyjna
Represje okupanta
Problemy techniczne:
Finanse: nielegalny zakup papieru, energia, transport, itd.
Lokale (wentylacja, hałas), energia - zakonspirowane zasilanie
Wydawcy prasy: ugrupowania polityczne w konspiracji
Delegatura Rządu na Kraj i jej siły zbrojne (ZWZ - AK),
podporządkowane rządowi w Londynie
Od 1940 r. w Komendzie Głównej ZWZ działa Oddział Polityczno-Propagandowy, potem Biuro Informacji i Propagandy (BIP), koordynuje politykę wydawniczą. Pod koniec wojny w Tajnych Wojskowych Zakładach Wydawniczych drukowano miesięcznie: 230 tys. egzemplarzy druków, zużywano ponad 4,5 tony papieru. Dystrybucja wg. zasady: przeczytaj i podaj dalej
Cechy prasy ZWZ - AK i Delegatury:
dobry poziom edytorski
uniwersalny język i charakter
kontrast dla prasy gadzinowej: podtrzymuje na duchu, przekonuje do ostatecznego zwycięstwa
informuje o działaniach władz, akcjach podziemia w kraju i działalności Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie
informuje o porażkach Niemców i zbrodniach okupanta
propaguje kodeks etyczny: bezwzględny zakaz kolaboracji
Główne wydawnictwa ZWZ :
Dla Polaków
„Biuletyn Informacyjny” co tydzień, do 50 tys., informacje, oświadczenia władz państwa podziemnego, publicystyka polit.
„Wiadomości Polskie” i „Insurekcja”
Działalność dywersyjna pod kryptonimem „N”
pisma dla Niemców: żołnierzy, administracji GG, mieszkańców Rzeszy, wysoki poziom, dobra informacja i publicystyka
Imitacje prasy gadzinowej
Powstanie Warszawskie: 130 tytułów różnych organizacji podziemnych
Przez dwa miesiące: jawny „Biuletyn Informacyjny”, 15 tys. egz.
Radiostacja „Błyskawica”
Prasa emigracyjna 1939 - 1989
Okres wojny: rząd w Londynie, partie, wszędzie gdzie są Polacy
Po 1945 - prasa emigracyjna -Emigracja wojenna
I. Londyn - największa ilość gazet i czasopism, dużo znanych dziennikarzy
„Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza”: linia emigracji londyńskiej:
Niezłomna niezgoda na powojenną sytuację Polski
Niezgoda na utratę ziem wschodnich
Uznanie ciągłości prawnej władz na obczyźnie
2.Wewnętrzne sprawy emigracji: kontynuacja działalności politycznej
3.Misja emigracji - strażnica wartości, tradycji i pamięci o przeszłości:
egzaltacja patriotyczna, żal za „dawnością” - II RP, agresja wobec „wrogów” (Niemców, Ukraińców, Rosjan, komunistów, inaczej myślących emigrantów -Paryża)
Czasopisma londyńskie
„Gazeta Niedzielna”: poczytny tygodnik katolicki, prosty i przystępny
„Wiadomości” : M. Grydzewski,
„Lwów i Wilno” tygodnik, S. Cat-Mackiewicz i J. Mackiewicz, do 1950 r.,
„Orzeł Biały” tyg. polityczno społeczny środowiska gen. Andersa:
Paryska „Kultura”- miesięcznik o kulturze, literaturze, polityce, historii najnowszej,
1947 - Rzym, Instytut Literacki Jerzego Giedroycia
1948 - październik 2000 r. - Maisons Laffitte
Misja: integracja środowisk emigracyjnych oraz oddziaływanie na kraj
Program polityczny tzw. ewolucjonizm (publicystyka Juliusza Mieroszewskiego):
Nie ma szans na powrót do rzeczywistości przedwojennej. Uznanie rzeczywistości politycznej i geograficznej PRL za fakt dokonany
Zadaniem emigracji jest działalność na rzecz kraju. Trzeba myśleć o przyszłości, a nie rozpamiętywać przeszłość. Sytuację w kraju oceniać realnie, a nie według stereotypów ideologiczno-nacjonalistycznych
Trzeba oddziaływać na PRL, tak aby system stawał się coraz mniej represyjny i bardziej wrażliwy na racje społeczne
Stałe żądanie reform w kraju i poszerzania swobód demokratycznych
Wspólne działanie emigracji i społeczeństwa w kraju
Poparcie dla opozycji demokratycznej
Pojednanie ze wschodnimi sąsiadami (program ULB)
Zastąpienie bezwzględnej antyrosyjskości rozumnym antykomunizmem, czyli działanie na rzecz ewolucji ZSRR w kierunku demokracji, gdyż jest to jedyna szansa na suwerenność Polski
Środowisko „Kultury: wybitni przedstawiciele kolejnych fal emigracji
Leszek Kołakowski, Leopold Unger, Czesław Miłosz, Witold Gombrowicz, Gustaw Herling Grudziński
Polskojęzyczne rozgłośnie radiowe
BBC - sekcja polska.
Dewiza BBC: prawda, bezstronność, równowaga, wrażliwość.
Znikomy wpływ emigracji londyńskiej na pracę BBC i jej opinie dotyczące Polski, ale współpraca ze środowiskami kultury i nauki.
Głos Ameryki - sekcja polska.
Studia w Waszyngtonie i Monachium.
Linia rządu USA - propaganda antykomunistyczna (zimna wojna).
Serwis krajowy i emigracyjny.
Radio Madryt - od 1949 roku.
Wyraźny antykomunizm, proamerykańskość, współpraca z emigracją. Duża popularność w pierwszych latach.
Radio Wolna Europa - Rozgłośnia Polska RWE
od 3 maja 1952 (początkowo pod nazwą Głos Wolnej Polski).
Jan Nowak Jeziorański.
Finansowana przez USA, antykomunistyczna.
Mały wpływ emigracji, choć informowano o jej działaniach politycznych i kulturalnych.
Od połowy lat 50. rosnąca popularność: 1954 rewelacje Józefa Światły.
Alternatywne źródło informacji dla Polaków.
Dobry serwis informacyjny międzynarodowy i krajowy: monitorowanie prasy krajowej, zakonspirowani korespondenci i relacje osób przebywających na Zachodzie.