4118


ANATOMIA

Przemiana materii. Zapotrzebowanie pokarmowe

Przemiana materii i energii - metabolizm, jest najważniejszą cechą żywej tkanki. Źródłem energii dla organizmu są pokarmy. Pokarm to również substancje dla tworzenia i odbudowy komórek, które warunkują stałą temperaturę i wpływają na zachowanie homeostazy, tzn. optymalnej stałości środowiska wewnętrznego

Procesy przemiany materii:

Spalanie pokarmów w ustroju dostarcza energii cieplnej. Skurcz mięśni występuje na skutek uwalniania energii zawartej w związkach wysokoenergetycznych, następnie dochodzi do zmiany energii na ciepło i pracę .Energia, która pozwala wykonać pracę, nosi nazwę energii wolnej. Reakcje, które prowadzą do utraty energii, nazywamy egzoenergetycznymi.

Najczęściej procesy kataboliczne, rozpadu, wyzwalają energię, mają więc charakter egzoenergetyczny.

Odwrotnie, procesy syntezy, czyli anaboliczne, wymagają dostarczania energii - są więc endoenergetyczne.

W żywym ustroju mamy do czynienia z występującymi obok siebie procesami katabolizmu, będącym źródłem energii, oraz anabolizmu, który korzysta z uwalnianej energii dla syntezy nowych związków

Źródłem energii dla ustroju są pokarmy zawierające wodór i węgiel. Spalanie ich do CO2 i H2O wyzwala energię.

Część tej energii zamienia się w ciepło, reszta ustrój potrafi magazynować w postaci tzw. związków wysokoenergetycznych. Bilans energetyczny ustroju polega na określeniu ilości energii pobranej i wydatkowanej. Znaczna część energii- procesów przemiany- wywala się w postaci ciepła, dlatego jednostką energii jest kilokaloria. Kilokaloria równa jest 1000 kaloriom, odpowiada ilości ciepła potrzebnej do podniesienia temperatury 1 kg wody o 1˚C. W podobny sposób oznaczamy wartość kaloryczną pokarmów.

Przemiana podstawowa. Ilość ciepła wytworzonego przez osobnika w stanie spoczynku mięśniowego i umysłowego w 12 -14 godzin po posiłku, przy temperaturze 20˚C. Wielkość przemiany podstawowej zależy od powierzchni ciała. Odchylenia od normy wahają się w zależności od wysiłku fizycznego, gorączki, nadczynności tarczycy, głodzenia, niedożywienia, otyłości, niedoczynności tarczycy.

Całkowita przemiana materii. Dla podtrzymania pracy serca, układu oddechowego, przewodu pokarmowego, syntezy białek i hormonów wydatkowana jest energia, określana jako przemiana podstawową. Całkowita przemiana materii obejmuje wszystkie wydatki energetyczne człowieka, zarówno podstawowe jak i związane z pracą, z przyjmowaniem pokarmów, ubieraniem się, myciem itp. Wykonywana w ciągu dnia praca wymaga od 800 do 3600 kcal, w zależności od wielkości wysiłku mięśniowego.

Przemiana materii pośrednia. Złożone procesy chemiczne, którym podlegają pokarmy i związki zmagazynowane w ustroju, określamy przemiana pośrednią materii.

Przemiana węglowodanów - są zasadniczym źródłem energii dla ustroju. Rezerwy ustrojowe dla tych związków są niewielkie (glikogen w mięśniach, wątrobie, glukoza w krwi i płynach ustrojowych). Wchłanianie glukozy w większości ma miejsce w dwunastnicy i jelicie czczym. W mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych i tkance tłuszczowej transport glukozy do komórek zależy od insuliny.

Przemiana tłuszczów - są magazynowane i stanowią 12 - 17 % wagi ciała. Są paliwem najbardziej kalorycznym, są więc głównym magazynem energii żywego ustroju. Lipidy można podzielić na proste i złożone. Poza rolą energetyczną lipidy spełniają szereg ważnych funkcji:

Przemiana białek - proteiny( zbudowane z aminokwasów), cechują się wielkim ciężarem cząsteczkowym i stanowią 15% wagi ciała. Białka stanowią budulec komórkowy, wchodzą w skład enzymów, warunkują odporność, są niezbędne dla wzrostu i utrzymania życia. Synteza białek jest ograniczona dowozem z pożywieniem. Wchłonięte z przewodu pokarmowego aminokwasy ulegają spaleniu z wytworzeniem azotowych produktów końcowych (mocznik) lub są używane do syntezy białka ustrojowego. Organizm dorosłego człowieka wymaga dowozu 1 g białka na kilogram wagi ciała, tj. przeciętnie 70 g.Synteza białka -odbywa się z aminokwasów we wszystkich komórkach, ale najbardziej nasilone procesy syntezy odbywają się w wątrobie, która produkuje 50% białek ustrojowych.

Zapotrzebowanie pokarmowe.

Wartość kaloryczna spożywanego pokarmu powinna równoważyć wydatki energetyczne na pracę i produkcję ciepła. W przypadku braku pokarmów ustrój rozkłada własne tkanki. Przemiana podstawowa wynosi średnio: (1 kcal/kg/godz.)1600 -1700 kcal: dodatkowy przydział kalorii konieczny jest w zależności od stopnia aktywności fizjologicznej.

Przykład

Podstawowa przemiana materii 1700 kcal

8 godz. Poza pracą (40 kcal/godz.) 320 kcal

8 godz. Pracy umysłowej (45 kcal/ godz.) 360 kcal

razem 2380 kcal

Zapotrzebowanie na białko - wynosi 70 - 100 g/dobę. Poszczególne białka różnią się bardzo składem aminokwasów i dlatego posiadają różna wartość odżywczą. Mleko, jaja, ryby i mięso są uważane za doskonałe źródło białka. Małe dzieci - norma zapotrzebowanie 2,3 g/kg wagi ciała. Ciąża zwiększyć o 10g dziennie, w okresie karmienia o 30 gramów. Ciężka praca - znaczny wzrost białka. Białko roślinne nie dostarcza wszystkich niezbędnych aminokwasów.

Zapotrzebowanie na tłuszcz. Pomimo że tłuszcze mogą powstawać z węglowodanów, dowóz ich jest konieczny. Tłuszcze dostarczają witamin (A,D,E,K), oraz kwasów tłuszczowych, których ustrój nie syntezuje w dostatecznej ilości. Zaletą tłuszczu jest zdolność wywoływania uczucia sytości. Trawienie i wchłanianie tłuszczów trwa długo. ródłem niezbędnych kwasów tłuszczowych są oleje roślinne, jaja i masło. Najlepszym źródłem kwasów tłuszczowych nienatłuszczonych jest olej sojowy.

Składniki mineralne - dobowe zapotrzebowanie na wapń u dorosłego człowieka wynosi 0,8 g, na fosfor 1,5g, żelazo 15 - 20gram. Najlepszym źródłem wapnia jest mleko, które zawiera 1,2g/litr. Większe zapotrzebowanie na wapń posiadają dzieci i kobiety karmiące piersią 1,5g. Źródłem żelaza jest żółtko jaj, mięso, wątroba, owoce. Dzienne spożycie chlorku sodu wynosi około 12g.

Pierwiastki śladowe: miedź, kobalt, fluor, jod, cynk, mangan, są niezbędne dla wielu procesów ustrojowych i na ogół w pożywieniu występują w dostatecznej ilości.

Przyjmujemy, że białka dostarczają 12%, tłuszcze 41%, węglowodany 47% energii. Należy unikać nadmiaru kalorii i uwzględniać dostateczną ilość soli mineralnych i witamin.

Witaminy - to związki organiczne, które są konieczne w minimalnych ilościach dla rozwoju i prawidłowej czynności ustroju. Nie potrafimy syntetyzować witamin, muszą być one dostarczane z pokarmem. Mała ilość niektórych witamin wytwarzana jest w przewodzie pokarmowym przez bakterie, albo w skórze pod wpływem słońca, np. Witamina D₃. Witamina B₁ gromadzona jest w wątrobie i mięśniach, witamina C w nadnerczach. Zużycie witamin wzrasta u kobiet w ciąży, u osobników intensywnie rosnących. Ciężka praca zwiększa zapotrzebowanie na witaminę B₁ i C. Zawartość witamin w produktach spożywczych może ulegać dużym zmianom wskutek niewłaściwego przechowywania lub przyrządzania.

Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach.

A - w przyrodzie witamina A występuje w postaci karetonoidów: marchew, sałata, szpinak, kapusta, kukurydza. Gotowy związek występuje w tłuszczach zwierzęcych: wątrobie ryb, maśle, jajach i serach. Działanie witaminy A polega na pobudzaniu wzrostu nabłonków, wzmożeniu sił odpornościowych, uczuleniu siatkówki na działanie światła. W przypadku awitaminozy występuje ślepota zmierzchowa, rogowacenie i rozmiękanie rogówki, zaburzenia w nabłonku przewodu pokarmowego. Zapotrzebowanie dobowe wynosi 1-2 mg.

D -naturalna witamina D₃ powstaje w skórze pod wpływem promieni słonecznych. Witamina d zwiększa wchłanianie wapnia z jelit i umożliwia prawidłową mineralizacje kości. Awitaminoza D prowadzi do powstawania krzywicy. Źródłem witaminy D jest: tran, wątroba, mleko, masło, jaja, olej roślinny. Zapotrzebowanie dobowe 400 - 1000j. Nadmiar witaminy d jest szkodliwy: utrata apetytu, wymioty, bóle kości.

E - wpływ na przemianę materii mięśni poprzecznie prążkowanych. Źródłem witaminy jest olej z kiełków pszenicy, olej bawełniany, olej sojowy, masło, sery i warzywa. Dobowe zapotrzebowanie - 5g. Duża ilość jest magazynowana w tkance tłuszczowej.

K - jest niezbędna do wytwarzania protrombiny przez wątrobę. Naturalnym źródłem witamin jest - szpinak, pomidory, kapusta, olej sojowy, marchew, mleko. Wiele bakterii w przewodzie pokarmowym potrafi wytwarzać witaminę K. Brak witaminy K - zaburzenia krzepnięcia. Przeciętna dawka lecznicza wit. K wynosi 1-5 mg dziennie.

Witaminy B - niezbędne dla prawidłowego wzrostu i przemiany materii.

B₁- w drożdżach, osłonkach zbóż pszenica żyto, mleko, wątroba i żółtko jaj

B ₂- drożdże, jaja, mleko, mięso, wątroba zwierzęca, rośliny strączkowe i warzywa. Bakterie jelita potrafią syntetyzować witaminę B ₂.

B₆ - otręby ryżowe, drożdże, wątroba zwierząt, mleko, mięso i jarzyny.

H - w drożdżach, szpinaku, żółtku jaja kurzego, wątrobie zwierzęcej, kaszy, chlebie ciemnym i jarzynach. Duża ilość jest produkowana w jelicie grubym przez bakterie. Bierze udział w syntezie mocnik, kwasu tłuszczowego, cholesterolu. Niedobór powoduje bóle mięśniowe, brak łaknienia, osłabienie i zapalenie skóry

PP - występuje w drożdżach, otrębach pszennych, wątrobie zwierzęcej, mięsie, jajach, mleku i warzywach. Niedobór prowadzi do powstania pelagry. W chorobie tej pod wpływem słońca następuje silny stan zapalny skóry(odkrytej), która łuszczy się i ulega martwicy. Język staje się bardzo bolesny, zaczerwieniony i popękany. Towarzyszy temu biegunka, pobudliwość nerwowe, utrata pamięci, bezsenność, następnie otępienie

Kwas foliowy - występuje w zielonych warzywach i tkankach zwierzęcych: wątroba, nerki, trzustka. Ulega syntezie w przewodzie pokarmowym pod wpływem bakterii. Kwas foliowy jest niezbędny do syntezy kwasu DRA - podział komórki nie może odbyć się bez kwasu foliowego.

B₁₂ - wątroba zwierzęca, mięso, drożdże i mleko. Niezbędna do produkcji krwinek czerwonych. Biologiczna rola witaminy B₁₂ polega na warunkowaniu dojrzewania erytrocytów. Bierze udział w syntezie białek. Niedobór powoduje niedokrwistość złośliwą. Obok niedokrwistości powoduje zmiany w układzie nerwowym, w postaci zwyrodnienia sznurów bocznych rdzenia kręgowego i zapalenie nerwów

C - owoce dzikiej róży, owoce cytrusowe, zielone części roślin, jagoda, warzywa. Poziom witaminy zależy od dostarczania z zewnątrz, nie jest syntetyzowana w organizmie. Uszczelnia śródbłonek naczyń krwionośnych. Brak powoduje zmiany w tkance łącznej, rozluźnienie spoistości poszczególnych komórek, pękają naczynia krwionośne. Niedobór powoduje zmęczenie, osłabienie, bóle stawów i duża podatność na zakażenia. Szkorbut - czyli gnilec, zmiany w jamie ustnej, skaza krwotoczna, niedokrwistość.

P - cytryna, papryka. Ma udział w przepuszczalności naczyń krwionośnych

PATOLOGIA

Przewlekła obturacyjna choroba płuc. POHP

Według Światowej Organizacji Zdrowia POChP zajmuje czwarte miejsce na liście najbardziej śmiercionośnych schorzeń. Wyprzedzają ją jedynie takie choroby jak zapalenia płuc, udary mózgu i zawały serca. Określenie choroby łączy dwie duże i częste zmiany: rozedmę i przewlekłe zapalenie oskrzeli, które współistnieją. Najczęściej przyczyną jest palenie tytoniu. Kolejnymi czynnikami mogą być częste infekcje układu oddechowego oraz bierne palenie, wpływ zanieczyszczeń środowiska, czynniki klimatyczne, nawracające oskrzelowo-płucne uwarunkowania genetyczne.

Przewlekłą obturacyjna chorobę płuc odróżnia od astmy to, że zaczopowanie przepływu powietrza jest nieodwracalne.

Rozpoznanie: Wczesne wykrycie choroby może znacznie wpłynąć na polepszenie stanu zdrowia chorego. Nie jest to łatwe, przede wszystkim z powodu znikomych i skąpych objawów. Chory, który nie wie o ryzyku choroby, mimo że kaszel staje się dokuczliwy, rzadko zgłasza się do lekarza. Jest to także spowodowane niedoinformowaniem społeczeństwa o zagrożeniach jakie wynikają z tej choroby

Badanie - spirometria. Jako jedyne pozwala stwierdzić wczesne stadium choroby. Badanie wykonuje się za pomocą spirometru, elektronicznego urządzenia, które przelicza pobrane parametry i podaje wynik. Pacjent podczas badania wykonuje do aparatu kilka wdechów. Uzyskane wyniki porównywane są do norm właściwych dla płci, wieku oraz wzrostu.

Objawy POCHP . Głównym objawem jest kaszel z odkrztuszaniem gęstej plwociny. Dodatkowo występuje początkowo wysiłkowa, a następnie spoczynkowa duszność. Chory sapie, traci masę ciała, jest siny. Pojawia się u niego nadciśnienie płucne oraz niewydolność serca.

Leczenie przewlekłej obturacyjnej choroby płuc polega głównie na stosowaniu preparatów, które rozszerzają oskrzela, mają one na celu zapobieganie wystąpieniu duszności. Objawowo podaje się również leki przeciwkaszlowe oraz rozluźniające śluz oskrzelowy

Rokowanie Przewlekła obturacyjna choroba płuc jest chorobą o charakterze postępującym. Rokowanie jest gorsze, gdy choroba przechodzi w okres zmian zaawansowanych. Regułą w chorobie są nawracające infekcje oskrzelowo-płucne. Zapalenie płuc jest u pacjenta zagrożeniem życia.

Odżywianie Utrzymanie prawidłowej masy ciała. Picie dużej ilości płynów. Zmniejszenie spożycia sodu. Unikanie przejadanie się i produktów powodujących gazy (wiatry). Jedzenie mniejszych objętościowo ale częstszych posiłków. Zapewnienie odpowiedniej ilości błonnika w pożywieniu.

Pacjenci, którzy cierpią z powodu utrudnionego oddychania powinni pamiętać o prostych wskazówkach: Jedz powoli, małymi kęsami, dokładnie przeżuwając. Nie śpiesz się. Wybieraj produkty i potrawy łatwe do pogryzienia oraz przełknięcia. Jedz częściej ale mniejsze objętościowo posiłki: zamiast 3 większych wybierz 6 mniejszych posiłków. Staraj się nie pić zbyt dużo w czasie jedzenia - pozostaw napój na koniec, aby w czasie jedzenie dodatkowo nie przepełniać żołądka. Spożywaj posiłki siedząc w pozycji wyprostowanej.

Zapalenie płuc Zapalenie płuc (łac. Pneumonia) to choroba zakaźna wywołana obecnością drobnoustrojów chorobotwórczych w dolnym odcinku układu oddechowego, które prowadzą do stanu zapalnego miąższu płucnego 

W warunkach prawidłowych dolne drogi oddechowe są jałowe. Wdychane cząsteczki, w tym bakterie, dostają się do śluzu pokrywającego drogi oddechowe, które przez uderzenie rzęsek przesuwa się w stronę gardła. Dostający się do gardła śluz jest połykany (większość bakterii jest niszczona przez kwas żołądkowy). Cząsteczki, które dostają się do pęcherzyków są fagocytowane przez makrofagi pęcherzykowe, które ostatecznie również są wydalone przez rzęski.

Mechaniczne zaburzenia układu oddechowego. Porażenie rzęsek przez dym tytoniowy. Nadmierna ilość śluzu, który nie może być skutecznie usuwany. Nadmierna gęstość śluzu, który nie może być skutecznie usuwany. Napadowe zwężanie się dróg oddechowych w czasie ataków astmy. Unieruchomienie lub uszkodzenie makrofagów pęcherzykowych przez cząsteczki, które nie ulegają fagocytozie( azbest, krzemionka). Upośledza to usuwanie bakterii i innych cząstek z dolnych dróg oddechowych

Oczyszczaniu sprzyja również kaszel -ale tylko o większej średnicy.

Narażeniem jest flora bakteryjna gardła, która ma tendencje do kolonizowanie również tchawicy i oskrzeli. Bogate ukrwienie płuc -zakażenie drogą krwionośną. Najważniejszym czynnikiem patogenetycznym rozsiewanym drogą krwi jest Staphylococcus aureus

Diagnostyka laboratoryjna

Badanie plwociny : Kaszel i wyksztuszanie plwociny. Nakłucie chrząstki pierścieniowatej. Bezpośrednia aspiracja oskrzeli. Popłuczyny oskrzelowo -pęcherzykowe

Klasyfikacje zapalenia płuc W zależności od typu wywołujących ją patogenów, bakteryjne, wirusowe oraz grzybicze zapalenie płuc

Stosuje się także klasyfikację opartą na występowaniu schorzenia w zależności od miejsca, w którym doszło do infekcji, ponieważ ma ono decydujący wpływ na przebieg choroby i jej rokowania. Podział ten uwzględnia zakażenia wywołane przez : patogeny szpitalne i pozaszpitalne. płatowe zapalenie płuc

Najczęstsza przyczyna zapalenia płuc szpitalnego. Śmiertelność wynosi 10 - 20%, jest najwyższa u chorych w podeszłym wieku i w upośledzonym stanie ogólnym.

Pneumokokowe zapalenie płuc .Jest zakażeniem pęcherzyków płucnych. Zajęta część płuca staje się twarda i zaczerwieniona z powodu ostrego wysięku zapalnego zabarwionego krwią .Wysięk wypełnia przestrzeń powietrzna pęcherzyków płucnych.

Stan - zwątrobienia. Część tego materiału jest wyksztuszona przez enzymy fagocytarne które powodują upłynnianie wysięku. Przejawia się to krwiopluciem, wyksztuszaniem „rdzawej plwociny”

Obraz kliniczny . Nagły początek choroby, trudności w oddychaniu. Wysoka gorączka, wymioty, luźne stolce, bóle głowy i bóle w klatce piersiowej. Czasami towarzyszy temu pocenie się. Badanie radiologiczne wykazuje intensywne wysycone zaciemnienie obejmujące prawie lub cały płat. Po pewnym czasie pojawia się wyksztuszanie. W przypadkach nieleczonych u części pacjentów gorączka ustępuje nagle( skuteczne przeciwciała we krwi, wyleczenie przez kryzys). W grupie pozostałych chorych część umiera z powodu rozszerzającego się zakażenia lub niewydolności oddechowej, część stopniowo powraca do zdrowia

Postępowanie . Szybkie i intensywne leczenie zapobiega powstawaniu powikłań. Leżenie w łóżku, wysokie ułożenie. Zapewnienie prawidłowego mikroklimatu pomieszczenia. Wykonywanie inhalacji, drenażu ułożeniowego, oklepywania, toaleta, gimnastyka oddechowa. Obserwacja zabarwienia skóry(sinica)

Zapewnienie diety: bogatobiałkowej, z ograniczeniem chlorku sodu i wody. Obserwacja regularności wypróżnień. Zapewnienie ciszy i spokoju

Zapalenia płuc-najczęściej jest komplikacją po innych mniej niebezpiecznych chorobach. Do zapalenia płuc może doprowadzić nieleczona lub nieprawidłowo leczona postać grypy  przeziębienie, które nieleczone z czasem przekształciło się w zapalenie oskrzeli. Podobnie bakterie i wirusy wywołujące anginę mogą również spowodować rozwój zapalenia płuc

Śmiertelność wynosi 4% wszystkich przypadków. Najczęstsza przyczyn śmierci u osób starszych, małych dzieci oraz osób z upośledzoną odpornością.

Najczęstszym powodem zapadalności na choroby płuc są: wiek (okres niemowlęcy, osoby starsze), alkoholizm, niedożywienie, nałogowe palenie papierosów.

Wyróżnia się także szereg czynników stwarzających sprzyjające warunki rozwojowi zapalenia płuc.

Są to: zaburzenia immunologiczne ,HIV, radioterapia, przewlekłe zapalenie oskrzeli, intubacja, leki wziewne, choroby układu oddechowego, nerek oraz zaburzenia neurologiczne.

Gruźlica płuc

Gruźlica jest chorobą ziarniakową wywoływaną zakażeniem przez niektóre gatunki mikobakterii. Mogą nią być zajęte różna narządy i układy. Najczęstszymi miejscami zakażenia są płuca i węzły chłonne. Do innych ważnych miejsc zaliczamy: jelita, otrzewna, opony mózgowo - rdzeniowe, nerki, kości i stawy. Jest choroba społeczną.

Najpospolitsza postać płucna jest w wysokim stopniu zakaźna i jest ważną przyczyną chorobowości i śmiertelności. Zwiększone ryzyko zachorowania występuje u pracowników służby zdrowia, nauczycieli i pracowników weterynarii . Większość zakażeń jest wywołanych przez Mycobakterium tuberculosis.

Występują zakażenia przez Mycobacterium bovis w krajach gdzie nie uporano się z gruźlicą bydła i pije się surowe mleko.

Gruźlica pierwotna Jest to ostra lub podostra choroba rozwijająca się w następstwie zakażenia pierwotnego u osoby nieuodpornionej. Powstają małe ogniska zapalne. Często są powiększone regionalne węzły chłonne

Gruźlica pierwotna często rozwija się bezobjawowo. Po jego wygojeniu(ogniska), powstaje naturalnie nabyta odporność. Gojące się zmiany gruźlicze wapnieją, pozostawiając w obrazie radiologicznym klatki piersiowej zmianę o charakterze nieregularnego intensywnie nasyconego zacienienia

Gruźlica popierwotna To postać gruźlicy spowodowana reinfekcja lub reaktywacją wcześniejszego zakażenia( u osób uprzednio uczulonej na antygeny mikobakteryjne). Może rozwijać się w różnym czasie po zakażeniu pierwotnym lub szczepieniu, nawet po upływie wielu lat. Nasilona reakcja tkankowa prowadzi do powstania dużych ziarniaków, często z ogniskiem martwicy serowatej wewnątrz( z serowaceniem). W zakażeniach płucnych tkanka martwicza jest wyksztuszana, w następstwie czego powstają jamy w obrębie ziarniaków. Z powodu supresji układu odpornościowego rozwijający się odczyn nie prowadzi do zniszczenia mikobakterii, które przeżywają wewnątrz makrofagów. Gruźlica popierwotna w postaci jamistej jest bardzo zakaźna dla podatnych osób, ponieważ w czasie kaszlu zostaje uwolnionych bardzo dużo mikobakterii

Gruźlica prasówkowa lub rozsiana Ta postać gruźlicy rozwija się, gdy zostaną pokonane miejscowe mechanizmy obronne i gdy duża liczba mikobakterii dostanie się do krwiobiegu. Mogą również powstać w następstwie pęknięcia czynnego ziarniaka do naczynia krwionośnego.

Zakażenie może rozwijać się w wielu narządach i przebiegać w różnej formie, od niewielkiej gorączki ze złym samopoczuciem do ciężkiej, wyniszczającej choroby. Jeżeli ziarniaki tkankowe są wystarczająco duże, by można je zobaczyć gołym okiem, to przedstawiają się jako gruzełki przypominające ziarno prosa.

Objawy kliniczne Obraz kliniczny stanowi kombinację objawów ogólnych oraz dolegliwości i objawy związane z zajętym narządem. Objawami ogólnymi, jednakowymi dla wszystkich typów gruźlicy są: gorączka, nocne poty, jadłowstręt, spadek masy ciała.

Rozpoznawanie gruźlicy Na rozpoznanie gruźlicy wskazuje współistnienie czterech typowych objawów klinicznych: dolegliwości, i objawy mogą wskazywać, który narząd został zajęty. Trudno potwierdzić rozpoznanie ponieważ w ognisku pierwotnym znajduje się zbyt mało mikobakterii, W badaniu plwociny rzadko można stwierdzić obecność prątków Odczyn tuberkulinowy -śródskórny test komórkowej nadwrażliwości na tuberkulinę. Odczyn tuberkulinowy wypada ujemnie u osób, które nigdy nie zostały zakażone prątkiem gruźlicy. Odczyn staje się dodatni po 3 -5 tygodniach od zakażenia Wyraźnie dodatni odczyn tuberkulinowy może być dobrym wskaźnikiem czynnej gruźlicy. Dodatni wynik to powyżej 15 mm. Wyraźny odczyn u osób często narażonej na kontakt z mikrobakteriami, nie zawsze świadczy o czynnej chorobie. Rozpoznanie mikrobiologiczne - najważniejszym materiałem jest plwocina.

Leczenie gruźlicy Podstawą leczenia gruźlicy jest skuteczna chemioterapia przeciwprątkowa, która zazwyczaj prowadzi do wyleczenia, bez istotnego ryzyka wznowy. Leczenie gruźlicy składa się z 2 faz. Faza początkowa, trwająca 8 tygodni i faza podtrzymująca trwająca 4-7 miesięcy.

Zapobieganie i zwalczanie gruźlicy

Szczepienia BCG - zawieraja żywe szczepy mikobakterii pochodzących od M. bovis śródskórnie Miejscowy odczyn poszczepienny postaje 2- 6 tygodnie. U niemowląt do 3 miesiąca życia można przeprowadzić szczepienie bez uprzedniego odczytu tuberkulinowego. U starszych niemowląt, dzieci i dorosłyh szczepienie należy poprzedzić wykonaniem odczynu tuberkulinowego.

Postępowanie z chorym na gruźlicę i u osób z bliskiego kontaktu

Większość chorych może być leczona w domu i nie wymaga odizolowania od domowników, pod warunkiem że u dzieci stosowana jest chemioprofilaktyka. Jeżeli konieczna jest hospitalizacja to chory powinien przebywać w oddzielnym pokoju aż do czasu, kiedy przestanie być zakaźny dla otoczenia(po 2 tygodniach). Chorzy u których nie stwierdza się prątków w plwocinie(gruźlica inna niż płuc), mogą być leczeni w oddziałach ogónych . U osób z kontaktu z gruźlicą potwierdzoną bakteriologicznie należy wykonać odczyn tuberkulinowy i badanie radiologiczne klatki piersiowej.

Jak można się zarazić Do zarażenia dochodzi drogą kropelkową. Drogą pokarmową, np. pijąc zakażoną wodę lub nieprzegotowane mleko od zakażonych gruźlicą krów. Prątki w wodzie, mleku i mięsie giną podczas gotowania i pasteryzacji. Przez skórę, a narażone na takie zakażenie są osoby, które kaleczą się podczas pracy np. w prosektoriach lub rzeźniach .

Nie można natomiast zarazić się gruźlicą poprzez podanie ręki, jeśli zachowana została maksymalna higiena . Przez używanie naczyń i ręczników, z których korzystał chory (wyparzenie naczyń i wygotowanie ręczników). Prątki są niezwykle odporne, w kurzu czy glebie mogą przetrwać kilka lat. Szybko jednak giną pod wpływem słońca.

Inne metody leczenia - terapia alternatywna musi być stosowana łącznie z leczeniem przeciwprątkowym, nigdy natomiast nie należy jej stosować zamiast antybiotyków.

Terapia światłem. Prątek gruźlicy jest bardzo wrażliwy na działanie promieniowania nadfioletowego.

Leczenie dietą. Zalecana jest dieta wzmacniająca układ odpornościowy. Należy podawać produkty bogate w cynk, selen, witaminę A, B, C, E (mięso, ryby, mleko i produkty mleczne, produkty zbożowe, orzechy, wątróbka, żółtko jajek, owoce cytrusowe, warzywa żółte i ciemnozielone) oraz produkty bogate w przeciwutleniacze (czosnek, cebula, czarna i zielona herbata). Przed zastosowaniem wysokich dawek witamin i mikroelementów należy skontaktować się z lekarzem



Mukowiscydoza Inaczej zwłóknienie torbielowate, jest chorobą wielonarządową.

Jej występowanie uwarunkowane jest defektem genetycznym,w wyniku której produkowane jest nieprawidłowe białko regulujące przepływ jonów chlorkowych przez komórki nabłonka. Wadliwa budowa białka sprawia, że produkowany przez narządy chorych na mukowiscydozę śluz jest bardziej gęsty i lepki niż u osób zdrowych. Natężenie objawów choroby zależy m.in. od rodzaju mutacji genu. Obecnie wykryto ponad 1,5 tysiąca mutacji w obrębie genu mukowiscydozy.

Dziedziczenie choroby Ludzki materiał genetyczny zgromadzony jest w komórkach w postaci chromosomów. Zdrowy człowiek posiada 22 pary autosomów oraz jedną parę chromosomów płci. Mukowiscydoza dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. To oznacza, że do ujawnienia się choroby konieczne jest wystąpienie defektu obu genów położonych na autosomach tej samej pary. Jeśli defekt występuje tylko na jednym chromosomie, choroba nie ujawnia się, a człowiek jest klinicznie zdrowy. Jeśli w zdrowej rodzinie urodzi się dziecko chore na mukowiscydozę, oznacza to, że oboje rodzice są nosicielami "genu mukowiscydozy". Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u kolejnego dziecka wynosi 25%, a prawdopodobieństwo urodzenia następnego zdrowego dziecka wynosi aż 75%. Jeśli w rodzinie występują przypadki mukowiscydozy, zaleca się konsultację genetyczną, która ułatwia podejmowanie decyzji dotyczących planowania rodziny. Mukowiscydoza jest najczęstszą chorobą genetyczną dziedziczoną autosomalnie u rasy białej. Występuje u jednego na 2,5-4 tysiące noworodków. Szacuje się, że ogólna liczba chorych w Polsce wynosi około 2000 pacjentów. Na mukowiscydozę chorują głównie dzieci i młodzi dorośli, gdyż choroba ta wiąże się ze zgonem w bardzo młodym wieku.

Rozpoznawanie Aby wychwycić wszystkie przypadki choroby i przyspieszyć diagnozę prowadzi się badania przesiewowe (skryningowe). Polegają one na wykonaniu badania krwi u każdego noworodka na danym terenie. W trzeciej dobie życia pobiera się 2-3 krople krwi z pięty na specjalną bibułę i przekazuje do laboratorium w celu poszukiwania markera choroby, Zbyt wysoki poziom markera świadczy o podwyższonym ryzyku wystąpienia choroby, ale do rozpoznania mukowiscydozy konieczne jest wykonanie dodatkowych badań. Informację o tym, czy noworodek miał wykonane badanie przesiewowe w kierunku mukowiscydozy umieszcza się w książeczce zdrowia na naklejce z numerem badania, nazwą choroby i datą pobrania krwi. Wynik badania wysyłany jest tylko i wyłącznie do rodziców dzieci, u których istnieje podejrzenie choroby. Aby potwierdzić lub wykluczyć mukowyscydozę konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w 4-6 tygodniu życia dziecka

Objawy mukowiscydozy Mukowiscydoza może mieć różne nasilenie i przebieg. Zdarza się, że objawy są na tyle nie charakterystyczne, że dziecko leczone jest z powodu innej, mylnie rozpoznanej choroby, np. astmy oskrzelowej, celiakii czy przewlekłego zapalenia oskrzeli. Objawy choroby mogą pojawiać się w różnym wieku. Najczęściej dotyczą układu oddechowego i pokarmowego. Podstawowym czynnikiem odpowiedzialnym za pojawienie się symptomów choroby jest gęsty, odwodniony śluz.

Układ oddechowy. Objawy ze strony układu oddechowego są częstym przyczynkiem do właściwego rozpoznania mukowiscydozy. Spowodowane są nadmierną produkcją lepkiego śluzu w oskrzelach. Gęsta wydzielina jest trudna do usunięcia podczas kaszlu, zalega w drogach oddechowych i stanowi pożywkę dla bakterii takich jak Haemophilus influenzae, Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus. U chorych na mukowiscydozę często spotyka się polipy nosa, ropny nieżyt nosa oraz przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa. Typowe dla mukowiscydozy jest występowanie kaszlu. Początkowo jest to kaszel suchy i sporadyczny, występujący tylko po wysiłku, później chory kaszle codziennie. Kaszlowi towarzyszy wyksztuszanie gęstej, ropnej wydzieliny nasilające się zaraz po przebudzeniu. Kaszel utrzymuje się przez kilka tygodni lub miesięcy po infekcji dróg oddechowych. W zaawansowanym stanie choroby mogą występować duszności i kwioplucie oraz objawy przewlekłego niedotlenienia organizmu (sinica i palce pałeczkowate. Zaleganie wydzieliny i zakażenia bakteryjne odpowiadają za powolne niszczenie tkanki płucnej. Postępujące zmiany w układzie oddechowym są najczęstszą przyczyną zgonów (90-97%) u młodych dorosłych chorych na mukowiscydozę.

Dużym wyzwaniem dla zespołu opiekującego się chorym jest schyłkowy etap choroby. Występują wtedy nasilająca się duszność, ból, nudności i wymioty oraz lęk. Cierpienie pacjentów zarówno fizyczne jak i psychiczne wymaga zapewnienia holistycznej, a zarazem specjalistycznej opieki

Układ pokarmowy Objawy ze strony układu pokarmowego wysuwają się na pierwszy plan u noworodków. Mogą przyjmować postać niedrożności smółkowej, przedłużającej się żółtaczki oraz cuchnących, tłuszczowych i obfitych stolców. Za większość objawów ze strony układu pokarmowego odpowiedzialna jest trzustka odpowiedzialna za produkcję enzymów ułatwiających trawienie i wchłanianie pokarmu. Patologiczny - zbyt gęsty sok trzustkowy zatyka przewody trzustkowe. To z kolei prowadzi do degeneracji i zwłóknienia tego gruczołu. Enzymy nie docierają do jelit, a pokarm jest nieprawidłowo trawiony. Brak enzymów trzustkowych powoduje również nieprawidłowe funkcjonowanie jelit. Występują wzdęcia, biegunki i stolce tłuszczowe. Może dojść do niedrożności jelit. Wartościowe składniki pokarmu są niemal w całości wydalane, a chorzy prezentują objawy niedożywienia pomimo odpowiedniego przyjmowania pokarmu. Stanowi niedożywienia towarzyszy ogólne osłabienie odporności organizmu. Całokształt objawów określany jest jako zespół złego trawienia i wchłaniania tłuszczów i białek. Produkcja zbyt gęstej wydzieliny ma również miejsce w wątrobie. Gęsta żółć zamiast wspomagać procesy trawienne, zatyka przewody żółciowe. Zastój żółci (cholestaza) prowadzi do wystąpienia żółtaczki cholestatycznej

Stan ogólny . Masa ciała i wzrost dzieci chorych na mukowiscydozę są mniejsze w porównaniu ze zdrową populacją. Niedożywienie narasta z wiekiem. Może dojść do powstania mechanizmu "błędnego koła". Występujące wielonarządowe objawy osłabiają cały organizm i ograniczają jego zdolność do walki z chorobą. Niedożywienie i trudności z oddychaniem ograniczają aktywność życiową pacjentów. Chorzy mają tendencję do popadania w apatię i depresję, co znowu nasila objawy.

Leczenie prowadzone jest w specjalistycznych ośrodkach i wspomagane stałą opieką lekarzy rodzinnych. W skład zespołu terapeutycznego wchodzą lekarze, fizjoterapeuci, dietetyk, psycholog, pielęgniarki i pracownicy socjalni. W leczeniu ważna jest konsekwencja, systematyczność i stosowanie się do zaleceń zespołu terapeutycznego. Rodzicom chorych dzieci przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, a dorośli pacjenci mogą otrzymywać rentę.

Leczenie niefarmakologiczne
Fizjoterapia. Nadrzędnym celem terapeutycznym dotyczącym układu oddechowego jest regularne usuwanie gęstej wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Stosuje się wiele metod fizjoterapii klatki piersiowej, w tym drenaż ułożeniowy z oklepywaniem wspomagany inhalacjami. Systematyczne wykonywanie zabiegów fizjoterapeutycznych pozwala zahamować proces niszczenia tkanki płucnej. Zabiegi zwykle wykonywane są dwa razy dziennie po pół godziny. Brak objawów ze strony układu oddechowego nie zwalnia z konieczności prowadzenia zabiegów fizjoterapeutycznych, gdyż usuwanie nieprawidłowej wydzieliny jest podstawą profilaktyki zakażeń bakteryjnych i hamuje proces trwałego uszkadzania płuc.

Rokowanie w mukowiscydozie. Mukowiscydoza jest chorobą nieuleczalną, wielonarządową. Wczesne wdrożenie i systematycznie prowadzenie leczenia wydłuża życie, jednak o jego długości i jakości decydują zmiany w obrębie układu oddechowego. Obecnie średnia wieku chorych w Polsce wynosi 22 lat i stale się zwiększa. W krajach Europy Zachodniej, która oferuje wyższy standard opieki chorym na mukowiscydozę, prognozowany czas przeżycia pacjentów udało się wydłużyć do 36-40 l


Rak płuc

Epidemiologia . Rak płuca to najczęstszy nowotworów złośliwy w Polsce (i na świecie). Każdego roku w naszym kraju odnotowuje się około 19 000 nowych zachorowań (w tym ok. 15 000 zachorowań u mężczyzn, a ok. u 5000 kobiet). W ostatnich latach liczba nowych przypadków raka płuca u mężczyzn zaczęła się zmniejszać, ale niestety nadal zwiększa się liczba zachorowań u kobiet. Rak płuca jest główną przyczyną zgonu z powodu chorób nowotworowych w Polsce. W 2008 r. z powodu tego nowotworu zmarło 22 478 Polaków. Aż 1/3 wszystkich zgonów mężczyzn z powodu chorób nowotworowych wiąże się z rakiem płuca.

Objawy . Rak płuca daje charakterystyczne objawy, ale pojawiają się one zwykle dość późno, często dopiero wówczas, gdy nie jest już możliwe wyleczenie. U około 75% chorych występuje utrzymujący się przez wiele tygodni kaszel . U 2/3 pojawia się duszność (uczucie braku oddechu, „ciężki” oddech”, Uczucie obezwładniającego zmęczenia .  U około 1/3 krwioplucie. Mogą się pojawić również inne objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, chrypka, zaburzenia połykania i ból barku. Nietypowo przebiegające i trudno poddające się leczeniu zapalenie płuc może, choć oczywiście nie musi być objawem raka płuca. Ponadto rozwijającemu się rakowi płuca często towarzyszą inne objawy: bóle kostno-stawowe, ogólne osłabienie, zmniejszenie masy ciała, podwyższona temperatura, zaburzenia czucia, zakrzepowe zapalenie żył
Przyczyny raka płuc. Jedną z głównych przyczyn zachorowania na raka płuca jest palenie papierosów, a tym samym narażenie na kilkaset substancji o działaniu rakotwórczym, które znajdują się w dymie papierosowym.

Ryzyko zachorowania dotyczy zarówno osób aktywnie palących, jak i biernych palaczy, np. członków rodzin, którzy oddychają powietrzem zawierającym toksyczne substancje.

Inne czynniki odpowiedzialne za zachorowanie na raka płuca to: narażenie na radon i azbest, metale ciężkie, niektóre substancje chemiczne i przemysłowe , zanieczyszczenia powietrza oraz predyspozycje genetyczne.

Pojęcie raka płuca obejmuje kilkadziesiąt różnych typów nowotworów złośliwych o odmiennej budowie mikroskopowej, nieco odmiennych przyczynach, innej lokalizacji w płucach (centralnie, czyli bliżej wnęki płuca, lub obwodowo, czyli bliżej ściany klatki piersiowej), innym sposobie powstawania przerzutów i odmiennym rokowaniu.

Tradycyjny - uproszczony - podział raka płuca ze względu na budowę histologiczną obejmował dwie duże grupy: niedrobnokomórkowego raka płuca -ok. 80% wszystkich zachorowań) oraz drobnokomórkowego raka płuca - ok. 20% wszystkich zachorowań.

Nieco bardziej szczegółowy, choć wciąż uproszczony, podział przedstawia się następująco:

Rak wielkokomórkowy

Rozpoznanie . Badania, których celem jest po pierwsze określenie położenia guza w płucu (zwykle w pierwszej kolejności wykonuje się zdjęcie rentgenowskie, a następnie tomografię komputerową klatki piersiowej). Jednocześnie konieczne jest ustalenie zaawansowania regionalnego, stwierdzenie przerzutów w węzłach chłonnych położonych w pobliżu rozwidlenia tchawicy stanowi bowiem podstawowy czynnik umożliwiający podjęcie decyzji o najbardziej właściwym sposobie leczenia.

Jeśli w tej grupie węzłów chłonnych są przerzuty, to pierwotna operacja nie przynosi na ogół choremu pożądanych korzyści. W przypadku szczególnych lokalizacji guza płuca wykonuje się badania metodą rezonansu magnetycznego, ponieważ ta metoda obrazowania pozwala precyzyjnie ocenić naciekanie struktur

Kolejnym elementem diagnostyki jest ustalenie budowy histologicznej guza. Może to być bronchoskopia z pobraniem wycinka z guza. Biopsję przez ścianę klatki piersiowej zwykle pod kontrolną TK. Inne badania np. badanie mikroskopowe śliny, badania wskaźników laboratoryjnych w tym tzw. markerów nowotworowych, czyli substancji, których zwiększone stężenie może wskazywać na określony typ nowotworu złośliwego, tomografię komputerową jamy brzusznej i mózgu . Bardzo istotnym czynnikiem, od którego zależy wybór postępowania, jest ocena sprawności oddechowej i ogólnej chorego. W tym celu wykonuje się badanie spirometryczne

Leczenie . Metoda leczenia zależy od zaawansowania nowotworu w chwili rozpoznania. Jeśli stopień zaawansowania nie jest duży, najlepsze wyniki uzyskuje się dzięki operacji. Niestety, tylko 15-20% wszystkich chorych może zostać poddanych operacji - u pozostałych w chwili rozpoznania choroba jest już zbyt zaawansowana (np. pojawiły się przerzuty odległe)

Istnieje kilka technik operacyjnych - podstawową metodą jest wycięcie płata płuca (tzw. lobektomia; płuco lewe zbudowane jest z 2 płatów, a płuco prawe z 3 płatów). Jest to najczęściej wykonywana operacja u chorych na raka płuca (ocenia się, że spośród tych, którzy mogą zostać zoperowani, u 2/3 wykonuje się lobektomię). Po operacji głównym czynnikiem wpływającym na dalsze postępowanie jest wynik badania mikroskopowego wyciętych tkanek . W zależności od wyniku pooperacyjnego badania mikroskopowego może zapaść decyzja o podjęciu leczenia uzupełniającego, które zwykle polega na zastosowaniu radioterapii i chemioterapii.

U niektórych alternatywą dla operacji jest radioterapia radykalna . Niestety, odsetek chorych, którzy mogą być leczeni w ten sposób z nadzieją na całkowite wyleczenie, jest mały. U większości chorych radioterapia ma charakter paliatywny, czyli ma za zadanie zmniejszenie dolegliwości związanych z chorobą (bólu, duszności, zespołu żyły próżnej górnej itp.).W niektórych przypadkach radioterapię prowadzi się jednocześnie z chemioterapią, jednak takie leczenie skojarzone, choć skuteczne, wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia powikłań.

Rokowanie . Wyniki leczenia raka płuca są złe. Tylko mała część chorych może być operowana- u większości operację wyklucza stopień zaawansowania choroby w chwili rozpoznania. Spośród operowanych osób 5 lat przeżywa około 40%; u nieoperowanych wyniki leczenia są bardzo złe.

Rak drobnokomókowy

Zapobieganie . Podstawowym sposobem zapobiegania jest niepalenie papierosów. Im więcej czasu upłynie od zupełnego odstawienia papierosów, tym bardziej zmniejsza się ryzyko zachorowania na raka płuca. Regularne wykonywanie badań obrazowych klatki piersiowej przyczynia się do zwiększania liczby nowo rozpoznawanych zachorowań na raka płuca, nie przekłada się jednak na zmniejszenie liczby zgonów z powodu tej choroby w skali całej populacj


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
03 4id 4118 Nieznany (2)
4118
4118
4118
4118
4118
4118
4118
4118
4118
03 4id 4118 Nieznany (2)

więcej podobnych podstron