WYKŁAD 1

22.02.2001

Procentowy udział ludności utrzymującej się z rolnictwa:

- 1938 75 %; - 1968 50 %; - 1998 25 %.

Kształtowanie - przygotowanie przestrzeni do określonych funkcji.

Powierzchnia obszarów wiejskich: wg GUS-u 93 % zamieszkane przez 38 % ludności.

Kształtowanie środowiska jest to świadome celowe oddziaływanie na środowisko najczęściej w celu nadania mu cech, treści korzystnych dla człowieka. Podstawą kształtowania środowiska jest przeświadczenie że człowiek ma prawo do przekształcania przyrody w celu stworzenia sobie optymalnych warunków egzystencji z tym jednak zastrzeżeniem że nie wolno dopuścić do niekorzystnych dla człowieka i przyrody skutków zarówno doraźnych jak i w przyszłości.

Potoczne rozumienie pojęcia kształtowanie to przede wszystkim zmiana cech treści środowiska. Może być jednak interpretowane także jako działanie w celu zachowania korzystnych cech lub treści.

Niekiedy traktuje się pojęcia „ochrona-kształtowanie” jako równorzędne przyjmując następujące wyznaczniki:

dla pojęcia kształtowanie środowiska wprowadzanie zmian

dla pojęcia ochrona środowiska zachowanie treści już posiadanych

WYKŁAD 2

08.03.2001

Przedsięwzięcia ochrony (lub kształtowania) środowiska są to:

celowe, społeczne w skutkach bezpośrednie lub pośrednie działanie dla zachowania lub korzystnej dla człowieka zmiany stany środowiska

działania jw. ale tylko bezpośrednie tzn. powodujące fizyczne skutki w środowisku

- pośrednie - ustawodawstwo, zarządzanie, edukacja

- bezpośrednie - inwestycje.

ZAKRES PROBLEMOWY DYSCYPLINY NAUKOWEJ

KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA

Dyscyplina kształtowanie środowiska w obrębie dziedziny nauk rolniczych jest nauką zajmującą się:

celami, metodami i sposobami (środkami) służącymi kompleksowemu i zrównoważonemu rozwojowi obszarów wsi i rolnictwa

przewidywaniu skutków działalności inżynierskiej w przestrzeni

poprawą stanu środowiska

Dyscyplina ta jest następczynią figurującej poprzednio dyscypliny melioracje wodne. Stanowi znaczne poszerzenie zakresu problemowego, rzeczowego i badawczego. Obszar oddziaływania zajmuje tereny rolnicze i leśne jak również obszary zurbanizowane (wsie i tym podobne bez dużych miast) - 93% powierzchni. Ważną cechą tej dyscypliny naukowej jest to że musi ona korzystać ze zdobyczy wielu nauk specjalistycznych (przyrodniczych, technicznych, ekonomicznych i społecznych)

CELE DZIAŁĄŃ W ZAKRESIE KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA DOTCZĄ:

1) Zachowania cennych fragmentów środowiska naturalnego przez tworzenie obszarów prawnie chronionych oraz rezerwatów przyrody

2) Ochronie zdewastowanych i zdegradowanych obszarów lub ekosystemów

3) Przystosowanie i przekształcanie środowiska dla:

zachowania ekologiczno-zdrowotnych warunków bytowania ludności

produkowania biologicznych środków żywnościowych, pasz i surowców dla przetwórstwa

tworzenie nowych i odtwarzanie naturalnych warunków rekreacyjnych i estetycznych

przygotowania obszaru do pełnionych funkcji nadanych w planach zagospodarowania przestrzennego

METODY I SPOSOBY REALIZACJI CELÓW

Metody wymienionych celów i działań obejmują:

1) Optymalne użytkowanie i ochronę zasobów środowiska w dłuższym okresie czasu przez kompleksowe kształtowanie i gospodarowanie zasobami wodnymi, glebą i energią w obrębie ekosystemów lub fizjocenoz względnie jednostek administracyjno-gospodarczych.

2) Kształtowanie infrastruktury technicznej i społecznej obszarów wiejskich z uwzględnieniem racjonalnych zróżnicowań w odniesieniu do stopnia zainwestowania i gotowości jednostek do przyjęcia procesu inwestycyjnego.

3) Przeciwdziałanie ujemnym skutkom i stratom w środowisku wynikających ze zjawisk ekstremalnych oraz niekorzystnym zmianom powstającym w wyniku różnorodnej działalności.

Sposoby (środki) stosowane w obrębie przedstawionych metod dotyczą kilku zakresów techniki i technologii:

1) Inżynierii sanitarnej uwzględniającej znane i stosowane techniki i technologii zaopatrzenia w wodę, odprowadzania i gromadzenia ścieków oraz ich oczyszczania w dostosowaniu do specyfiki zróżnicowanych warunków wsi i rolnictwa.

2) Inżynierii wodno melioracyjnej obejmującej zabiegi, urządzenia i systemy dla uregulowania stosunków wodnych ekosystemów i fizjocenoz.

3) Inżynierii lądowej w zakresie budowy nowych i unowocześniania obiektów starych infrastruktury mieszkalnej wsi, budownictwa wiejskiego produkcyjnego i socjalnego, a także budownictwa liniowego dróg lokalnych transportu rolniczego.

Te techniki i technologie cechuje bezpośrednie i często bardzo aktywne oddziaływanie na środowisko o wielorakich skutkach dlatego też ostatnio następuje dynamiczny rozwój techniki i technologii w zakresie inżynierii ekologicznej i ochrony środowiska.

Istotnym elementem systemów sposobu realizacji przedsięwzięć wyżej wymienionych są uregulowania prawno-organizacyjne wśród których duże znaczenie odgrywa planowanie i zagospodarowanie przestrzenne.

W ujęciu węższym dyscyplina środowiska zajmuje się problemami rozwoju środków technicznych, biologicznych (rolniczo-leśnych) i strukturalnych służących działalności człowieka w środowisku przyrodniczym przestrzeni wiejskiej, w szczególności określających:

metodologię postępowania

diagnostykę i opis stanu technicznego

techniczno-ekonomiczne i społeczne warunki realizacji przedsięwzięć

metody kontroli efektów podejmowania działań.

W obrębie dyscypliny kształtowanie środowiska podstawowym obiektem działań jest środowisko, natomiast technika i nowe sposoby realizacji jakkolwiek ważne są tylko środkiem, narzędziem do zachowania użytkowania i kształtowania środowiska przyrodniczego.

WYKŁAD 3

23.03.2001

Uregulowania prawne i własnościowe w zakresie geodezyjnego urządzania obszarów wiejskich oraz planowania i zagospodarowania przestrzennego w zależności od różnych warunków przestrzeni wiejskich.

OBECNE I PERSPEKTYWICZNE FUNKCJE OBSZARÓW WIEJSKICH W POLSCE

Do roku 1990 obszary wiejskie spełniały w zasadzie 4 funkcje:

1) Przestrzeń życiowa świata roślin i zwierząt

2) Wytwarzanie surowców żywnościowych i surowców roślinnych i zwierzęcych

3) Powstawanie zasobów wody komunalnej i użytkowej

4) Dostarczanie surowców mineralnych (wybudowano wiele kopalń odkrywkowych węgla, kopalnie siarki, kopalnie podziemne, żwirownie, cegielnie - do 1990 roku).

Za produkcje buło odpowiedzialna polityka rolna która w szczególności w II połowie lat 60 składała się z dwóch części:

polityka cenowo-dochodowa:

- ceny konkurencyjne

- kredyty

- sektor państwowy, spółdzielczy i gospodarstwa chłopskie

polityka strukturalna:

- ochrona przed powodzią

- melioracje (ze scaleniami zapewniały stabilizację i wzrost plonu)

- scalenia (ustawa w 1968 roku)

POLITYKA ROLNA NA POCZĄTKU LAT 70

polityka socjalna:

- renty i emerytury

- bezpłatna opieka zdrowotna

polityka cenowa-dochodowa:

- ceny urzędowe

- kredyty

- sektor państwowy, spółdzielczy, gospodarka chłopska

polityka strukturalna:

- ochrona przed powidzą

- melioracje wodne

- scalenia

Obecnie nie ma polityki strukturalnej.

W latach 90 wykonywano bardzo niewiele melioracji szczegółowych, w porównaniu z latami 80 kiedy to meliorowano ponad 100 tyś ha. Do końca lat 70 scalano po około 300 tyś ha, potem stopniowo coraz mniej.

OBECNE FUNKCJE OBSZARÓW WIEJSKICH:

1) Miejsce zamieszkania i przestrzeń życiowa ludności nierolniczej.

2) Udostępnianie miejsc pracy w rzemiośle, małym przemyśle i usługach.

3) Połączenia komunikacyjne o dużym zagęszczeniu.

4) Wypoczynek i spędzanie wolnego czasu, uprawianie turystyki i sportu.

5) Deponowanie i wykorzystywanie odpadów przemysłowych i komunalnych.

6) Buforowanie i filtracja zanieczyszczeń powietrza

7) Ekologiczna kompensacja obciążeń i zaburzeń naturalnych układów przyrodniczych

POLITYKA ROLNA W EUROPIE ZACHODNIEJ

polityka socjalna:

- ubezpieczenia

- zdrowie

- kultura

- dokształcanie

polityka strukturalna: techniczne przedsięwzięcia inwestycyjne dotyczące zrównoważonego rozwoju infrastruktury

- produkcja

- techniczna (melioracje scalenia, budownictwo rolnicze i inne)

polityka cenowo-dochodowa:

- ceny minimalne

- eksport popierany

- cła zaporowe

- kredyty preferencyjne: inwestycyjne; biologiczne; zawozowe i inne

polityka ekologiczna:

- zdrowa żywność

- rolnictwo ekologiczne

- biotopy

- strefy ochronne

Wszystkie elementy polityki rolnej mają na celu zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.

WYKŁAD 4

05.04.2001

PLANOWANIE PRZESTRZENNE

Zgodnie z ustawą z 7 lipca 1994 roku (zmiana w 1997) „Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym” plan gospodarczy wymaga planów:

planu inwestycyjnego

planu finansowego

planu przestrzennego

PLANOWANIE PRZESTRZENNE - DEFINICJE I ZAKRES PLANOWANIA

W aspekcie praktycznym określa się jako całokształt działalności zmierzającej do racjonalnego zagospodarowania przestrzeni z uwzględnieniem bieżących i przyszłych potrzeb społeczeństwa. Jest to działalność polegająca na optymalnym wykorzystaniu naturalnych i nabytych cech obszarów i racjonalnym rozmieszczaniu w przestrzeni sił wytwórczych, osadnictwa i urządzeń usługowych.

POLITYKA PRZESTRZENNA - jest strefą działania mającego za zadanie ustalenie celów i środków kształtowania, zagospodarowania i użytkowania przestrzennego.

Planowanie przestrzenne należy uznać za jedno z jej podstawowych narzędzi obok normowania i egzekwowania realizacji zgodnej z planem. Zakresem swym musi obejmować wszystkie cele polityki przestrzennej, a więc w równej mierze cele gospodarcze, społeczno-socjalne oraz ekologiczne.

Niezbędnym uzupełnieniem planowani przestrzennego musi być system stałej obserwacji zmian przestrzennych tak aby informacje pochodzące z tego systemu pozwalały na bieżącą korektę i aktualizację planów. Jest to podstawowy warunek skuteczności planowania przestrzennego w sterowaniu rozwojem.

Planowanie przestrzenne w aspekcie teoretycznym jest nauką o celach i sposobach racjonalnego kształtowania zagospodarowania i użytkowania przestrzeni i jest złożoną dyscypliną naukową powiązaną z różnymi naukami.

PLANOWANIE PRZESTRZENNE W UKŁADZIE ADMINISTRACYJNYM

Planowania przestrzenne ma charakter wielostopniowy i jeśli chodzi o przedmiot planowanie wyróżniamy:

1) Planowanie przestrzenne zagospodarowania kraju

2) Planowanie przestrzenne regionalne:

a) planowanie makroregionalne

b) planowanie mikroregionalne

3) Planowanie miejscowe luralistyczne zmierzające do optymalnego zagospodarowanie przestrzennego i kształtowania układów osadniczych miast, wsi i osiedli.

Punkty 1 i 2 są postulatywne czyli państwo coś proponuje ale nie ma to formy wiążącej. Punkt 3 jest planem dyrektywnym.

Planowanie przestrzenne jako dyscyplina naukowa ma powiązania z różnymi naukami, przede wszystkim z geografią, ekonomią, urbanistyką oraz ekonomią z których się wywodzi. Najdawniejsze związki planowania przestrzennego istnieją z naukami geograficznymi, które są źródłem wiedzy o przyrodniczych, ekonomicznych, społecznych cechach obszaru w kraju, oraz o rozmieszczeniu zjawisk gospodarczych.

W planowaniu przestrzennym korzystamy z rezultatów badawczych stosowanych w geografii w zakresie rozmieszczenia produkcyjnych i nieprodukcyjnych dziedzin gospodarki, rozmieszczenia ludności itp.. Bardzo mocne powiązania istnieją pomiędzy planowaniem przestrzennym a naukami ekonomicznymi; ekonomiką przemysłu, rolnictwa, ekonomiką inwestycji, szczególnie ekonomiczną efektywnością lokalizacji działalności gospodarczej. Istnieją bardzo mocne powiązania z prawem, naukami technicznymi i przyrodniczymi oraz socjologią.

METODY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM

a) metoda jakościowa - opisu, odsiewu, kolejnych eliminacji i przybliżeń, analizy historycznej badanego obszaru.

b) metody ilościowe - rachunku ekonomicznego,, statystyczne, ekonomiczne, matematyczne.

W ostatnich 40 latach bardzo często korzysta się z materiałów kartograficznych i ze zdjęć lotniczych; z tzw. ortofotomap. W skali 1:10000

Istotną rolę w planowaniu przestrzennym odgrywają metody kartograficzne tj. metody sporządzania map oraz ich wykorzystania. Plany sporządza się w różnych skalach w zależności od rodzaju planu i charakterem opracowania. W praktyce planistycznej wykorzystuje się plany w skalach:

1) dla planu krajowego 1:1000000 - 1:500000

2) dla planów regionalnych 1:300000 - 1:100000

3) dla planów regionalnych szczegółowych 1:100000 - 1:25000

4) dla planów miejscowych 1:10000 - 1:5000

5) dla planów regionalnych 1:2000 - 1:500

WYKŁAD 5

26.04.2001

Rola mapy w planowaniu przestrzennym może być rozpatrywana jako:

1) element łączący plan przestrzenny z określonym obszarem

2) materiał zawierający informacje i umożliwiający rozszerzenie warunków środowiska geograficznego

3) stan zagospodarowania i sposobu użytkowania terenu

CELE PLANOWNAIA PRZESTRZENNEGO:

1) Cele ekonomiczno-gospodarcze (jako maksymalizacja dochodu narodowego; gminy, powiatu itp.)

2) Cele społeczno-socjalne (wyrównanie poziomu życia ludności)

3) Cele ekologiczne (zachowanie i równowaga środowiska ekologicznego)

CO TO JEST PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY:

1) Plan jest prawem lokalnym, uchwalonym przez radę gminy, obowiązuje na obszarze dla którego został opracowany.

2) Ustalenia planu obowiązują wszystkie przedmioty działające w przestrzeni, zarówno organizacje, instytucje i urzędy, jak też każdego z mieszkańców gminy.

3) Plan reguluje działania związane z zagospodarowaniem terenów zainwestowanych oraz użytkowania terenów otwartych.

4) Plan składa się z rysunków planu oraz tekstu planu.

5) Plan jest dokumentem jawnym i każdy ma prawo wglądu do niego.

JAK POWSTAJE PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO:

1) Zgodnie z obowiązującą ustawą o planowaniu przestrzennym plan opracowywany jest w dwóch etapach:

etap I - studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania (cel i kierunki polityki przestrzennej).

etap II plan zagospodarowania przestrzennego w formie ostatecznej.

2) Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania jest dokumentem w którym władze samorządowe ustalają swoją politykę dotyczącą rozwoju przestrzennego gminy, poprzez określenie jego struktury funkcjonalno-przestrzennej.

Studium ma na celu stworzenie ram w których działa zespół projektowy opracowując plan zagospodarowania przestrzennego poprzez określenie:

a) warunków rozwoju gminy (wsi itp.)

b) problemów (głównych) które należy rozwiązać w planie

c) celów i kierunków rozwoju

3) Podstawą do opracowania studium są różnego rodzaju badania i analizy związane z diagnozą stanu gminy między innymi przyrodniczo-ekologiczną , wartości kulturowe, demograficzne, socjologiczne, infrastrukturalne, programowe w tym mieszkalnictwa itp., oraz ocena skutków, realizacji dotychczas obowiązującego planu i jego aktualności.

4) Po zatwierdzeniu przez radę gminy studium uwarunkowań zostaje opracowany nowy plan zagospodarowania przestrzennego.

KTO ROBI PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1) Zgodnie z ustawą o planowaniu przestrzennym sporządza go zarząd gminy.

2) Opracowuje go zespół fachowców - urbanistów w skład którego wchodzą architekci, geografowie, ekolodzy, rolnicy, leśnicy, ekonomiści oraz inżynierowie różnych branż.

3) Plan konsultowany jest z mieszkańcami gminy którzy mogą do niego zgłaszać swoje propozycje i uwagi.

4) Plan uzgadniany jest z instytucjami i urzędami do tego uprawnionymi.

5) Plan zatwierdza uchwałą rada gminy i tym samym staje się dokumentem którego ustalenia są podstawą wszelkiej działalności społeczno-gospodarczej na obszarze dla którego został opracowany.

6) Realizację ustaleń planu zajmuje się wydział rozwoju w gminie lub wydział urbanistyki i planowania przestrzennego urzędu miasta.

W zależności od zaangażowania poszczególnych uczestników procesu planowania plan tworzy mniejsze lub większe szanse na poprawę warunków życia mieszkańców.

DLACZEGO ZMIENIAMY PLAN:

1) Dotychczas obowiązujące plany powstały w latach 1980-90 w zupełnie innych warunkach społeczno-gospodarczych i politycznych.

2) Kompetencje władz samorządowych które same decydują i odpowiadają za ład przestrzenny i ekologiczny w gminie muszą mieć odzwierciedlenie w odpowiednich zapisach planu. Władze muszą mieć nowe narzędzia dla realizacji swojej polityki przestrzennej.

3) Reguły gospodarki rynkowej w tym równość wszystkich podmiotów gospodarujących w przestrzeni wymagają uwzględnienia w rozwiązaniach planu. Wymaga to wynegocjowania określonych rozwiązań nie dyskryminując żadnego z podmiotów gospodarczych.

4) Zagwarantowanie prawnej ochrony praw obywateli wymusza uwzględnienie konsekwencji finansowych przy ograniczeniu praw mieszkańców. Konsekwencje te poniosą władze samorządowe lub państwowe o ile prawa mieszkańców zostaną ograniczone przez rozwiązania planu.

5) Niektóre z przyjętych w obowiązujących planach rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych nie odpowiadają aktualnym poglądom i trendom rozwoju oraz potrzeb.

6) W nowym planie uwzględnia się wszystkie aktualne elementy poprzedniego planu.

WYKŁAD 6

17.05.2001

ZIEMIA JAKO PODSTAWOWY ŚRODEK PRODUKCJI W GOSPODARCE ROLNEJ:

Aby być świadomym współtwórcą kształtowania stosunków na powierzchni ziemi w zakresie sposobu jej użytkowania bądź władania należy dobrze poznać znaczenie powierzchni ziemi w procesie kształtowania i rozwoju jak również produkcji rolnej. Powierzchnia ziemi w wyżej wymienionych przedsięwzięciach występuje nie tylko jako przedmiot na którym wykonywana jest praca, lecz jest ona jednocześnie środkiem produkcji i to środkiem specyficznym. W każdym procesie produkcyjnym rozróżnia się trwałe i obrotowe środki produkcji.

W rolnictwie do trwałych środków produkcji należy zaliczyć:

- ziemie

- zabudowania gospodarcze

- inwentarz żywy

- maszyny i urządzenia

Do środków obrotowych:

- nawozy

- sadzonki

W nauce o kształtowaniu środowiska powierzchnia ziemi jest obiektem poznania i przedmiotem podziału na różne cele produkcyjne i usługowe oraz odpowiednie władanie. Dlatego przy kształtowaniu stosunków na powierzchni ziemi należy mieć na uwadze jej specyfikę jako trwałego środka produkcji. Na tę specyfikę składa się pięć celów:

1) Jest to że ziemia jest tworem przyrody a więc nie jest ona wynikiem pracy ludzkiej jak inne środki produkcji.

2) Jest to że nie może być ona zastąpiona czymś innym.

3) Wykorzystanie ziemi jako środka produkcji wiąże się ze stałym miejscem jego położenia.

4) Ważna dla procesu kształtowania produkcji jest ograniczoność powierzchni ziemi. Nie można w nieskończoność powiększać obszarów rolnych.

5) Zachowanie zdolności do wiecznego produkowania pod warunkiem racjonalnego gospodarowania na jej powierzchni.

Prawidłowe wykorzystanie powierzchni ziemi, odpowiednia uprawa, naukowe stosowanie zmianowania roślin, właściwe nawożenie , wprowadzenie urządzeń melioracyjnych i innych zabiegów agrotechnicznych powoduje stały wzrost produkcji rolnej. Aby te zabiegi mogły być racjonalnie wprowadzane musi być obszar ten odpowiednio zorganizowany z punktu widzenia geodezyjnego, a więc należycie podzielony na działki i pola płodozmianowe.

NAUKA O OBIEKTACH POWIERZCHNIOWYCH WAŻNYCH W PRACACH KSZTAŁTOWANIA I ROZWOJÓW OBSZARÓW WIEJSKICH:

1) Podstawowe obiekty powierzchniowe:

W wyniku podziału powierzchni ziemi z uwagi na sposób jej użycia dla celów produkcji i usług, bądź ze względu na władanie powstają różne obiekty powierzchniowe tzn. wyodrębniają się części powierzchni o określonych zasięgach. Jedne z tych obiektów nazywa się podstawowymi ponieważ występują niemal w każdym pomiarze obszarów rolniczych i są jednocześnie przedmiotem inwentaryzacji czyli opisu i wykazania na mapie bądź projektowania czyli podziału na nowe obiekty powierzchniowe. Podstawowymi obiektami powierzchniowymi są:

1) Użytek gruntowy.

2) Działka.

3) Parcela.

4) Nieruchomość.

5) Gospodarstwo rolne.

6) Obręb.

7) Obszar kształtowania.

UŻYTEK GRUNTOWY - określenie pojęć, systematyka.

Jeśli za kryterium podziału przyjąć użytkowanie ziemi to z powierzchni ziemi wyłonią się grupy obiektów powierzchniowych charakteryzujących się tym że w każdej grupie znajdują się obiekty podobne do siebie pod względem wykorzystania jakiemu służą. Takie obiekty powierzchniowe bez względu na ich wielkość nazywamy użytkami gruntowymi.

Istnieje wiele sposobów użytkowania ziemi i dla tego też istnieje wielka różnorodność użytków gruntowych. Można je jednak usystematyzować w grupy wg określonych kryteriów którymi są istotne cechy jakie są wspólne dla pewnych zjawisk lub obiektów. Jeżeli jako pierwsze kryterium przyjmiemy cel jakiemu użytki gruntowe służą to otrzymamy osiem następujących grup użytków gruntowych:

1) Użytki rolne

2) Użytki leśne

3) Grunty pod wodami

4) Tereny komunikacyjne

5) Tereny kopalniane

6) Tereny osiedlowe

7) Tereny różne

8) Nieużytki

Szczególną rejestracją użytków gruntowych zajmuje się specjalny dział geodezji a mianowicie ewidencja gruntów. W Polsce ewidencję gruntów przeprowadza się zgodnie z zarządzeniem ministra rolnictwa i gospodarki komunalnej z 20 lutego 1960 roku „W sprawie ewidencji gruntów” Monitor Polski nr 11 poz. 98 i z 1988 roku nr 7 poz. 62. Wymienione zarządzenia wprowadzają pojęcie jednostki ewidencyjnej.

JEDNOSTKA EWIDENCYJNA - jednostką taką jest obszar zwarty w granicach administracyjnych gromady (część gminy), miasta lub jego dzielnicy. Obszar jednostki ewidencyjnej dzieli się na mniejsze jednostki które noszą nazwę obrębów.

OBRĘB - obrębem na terenie gminy jest najczęściej obszar w granicach administracyjnych wsi. Jest to najmniejsza część jednostki ewidencyjnej dla której są operaty. Dla każdego obrębu prowadzony jest oddzielny aparat ewidencyjny.

Schemat podziału użytków gruntowych:

Kryterium podziału	Użytki gruntowe
Cel użytkowania	Grupy - 8 grup (np. użytek gruntowy)
Sposób użytkowania	Rodzaje użytków (użytki rolne, grunty orne, sady i ogrody, łąki, pastwiska)
Właściwości przyrodnicze	Typ użytkowania (łąki na mineralne, torfowe)
Charakter i sposób zagospodarowania	Odmiany użytków gruntowych (łąki torfowe na użytkowane, nieużytkowane

Wg czasu użytkowania na trwałe i czasowe - nie znaczy się tego w ewidencji.

RODZAJE, TYPY i ODMIANY UŻYTKÓW GRUNTOWYCH

- OZNACZENIA NA MAPACH

Na mapach użytki gruntowe znaczy się kolorami (barwami) literami lub liczbami.

Na mapach ewidencyjnych wszystkie użytki oznaczamy literami:

R - grunty orne

O - ogrody

S - sady

Ł - łąki trwałe

Ps - pastwiska

Psż - pastwiska do zalesienia

Ls - lasy

Lz - grunty zadrzewione, zakrzaczone lub przeznaczone do zalesienia

Ws - wody stojące

Wp - wody płynące

W - rowy melioracyjne i podobne

K -użytki kopalniane

B - tereny zabudowane

Ba - tereny przemysłowe

Bp - tereny niezabudowane

Bz - tereny pod parkami, skwerami itp.

Tereny komunikacyjne

dr - droga

Tk - kolej

Ti - budynki kolejowe

Dr - drogi powyżej 5 klasy

WYKŁAD 7

31.05.2001

DZIAŁKA - na powierzchni ziemi w zależności od przyjętego kryterium wyróżnić można różne obiekty powierzchniowe. Jednym z takich kryterium jest władanie. Pod tym terminem rozumie się własność, użytkowanie, zarząd lub dzierżawę. Podział ziemi wg władania nie pokrywa się wcale z podziałem na użytki gruntowe. Podział ziemi wg władania stwarza niezależne od użytków gruntowych obiekty zwane działkami. Pod pojęciem działki będziemy rozumieć ciągłą część powierzchni ziemi będące przedmiotem odrębnego władania. Kiedy gospodarstwo składa się z kilku działek wtedy mówimy o rozdrobnieniu gospodarstwa.

PARCELA - przez wyodrębnienie na terenie rozłogu działek ulegają podziałowi kontury poszczególnych użytków na mniejsze części. Powstają w ten sposób mniejsze, dalsze obiekty powierzchniowe które zgodnie z nomenklaturą nazywane są parcelami. Parcela jest to ciągła część powierzchni ziemi wyodrębniająca się w działce ze względu na odmienność użytku gruntowego.

Ważną sprawą przy właściwym organizowaniu terytorium gospodarstw jest właściwy kształt działek i parcel na których wytycza się jeszcze pola płodozmianowe. Im lepszy bardziej regularny kształt mają działki i parcele tym lepszy kształt można nadać polom siewnym (płodozmianowym).

WIELKOŚC I KSZTAŁT DIZAŁEK:

Zasady jakimi należy się kierować przy określaniu wielkości różnych działek są zależne od funkcji jaką dana działka ma spełniać. Wielkość działek użytków rolnych powinna być ściśle związana z wielkością gospodarstwa i z wielkością działek jakie mają wchodzić w skład gospodarstwa.

Optymalny kształt działki gospodarstwa obejmujący grunty orne jest ściśle zależny od ilości pól płodozmianowych jakie na tej działce chcemy utworzyć. Optymalny kształt pola płodozmianowego 1:5.

Ocenę kształtu działki jako figury płaskiej można wykonać wzorem:

U - współczynnik ukształtowania działki (parceli)

O - długość granic zewnętrznych

S - średnia odległość wszystkich punktów działki od wjazdu na działkę

P - powierzchnia działki

K - stosunek długości boków działki ( w praktyce =1,33) przyjmując kształt kwadratu jako najidealniejszy.

Im współczynnik U jest większy tym bardziej jest on niekorzystny.

Jeżeli za pomocą jednego z wariantów U obliczone zotaną kształty wszystkich (n) działek (lub parcel) jakie występują w danej jednostce organizacyjnej (np. wieś, gospodarstwo) to można wówczas określić średni współczynnik ukształtowania działek (parcel):

U_S - współczynnik średniego ukształtowania działek lub parcel

u_i - współczynnik ukształtowania i-tej działki lub parceli

p_i - powierzchnia i-tej działki

n - ilość działek lub parcel w danym obrębie

We wzorze tym nie użyto do wyznaczenia współczynnika średniego kształtu działki zwykłej średniej ale średnią ważoną. Jako wagę przyjęto odwrotność powierzchni poszczególnych działek. W ten sposób uwzględniono fakt że kształt i wielkość działek są ze sobą z punktu widzenia użytkowania rolniczego w ścisłym związku. Wpływ kształtu jest tym większy im mniejsza jest działka.

ILOŚĆ DZIAŁEK:

Ważną cechą organizacji terytorium gospodarstwa, oprócz kształtu działki i parceli, jest wielkość i ilość. Liczba oraz wielkość działek i parcel w gospodarstwie jest od siebie zależna. Im więcej działek w gospodarstwie tym ich średnia wielkość jest mniejsza. Najidealniej jest w gospodarstwie gdy jest jak najmniejsza liczba działek.

Charakterystykę tej cechy organizacji terytorium gospodarstwa można ująć kilkoma sposobami. Otrzymane w ten sposób wskaźniki nazywamy wskaźnikami rozdrobnienia.

n - ilość działek w danym gospodarstwie

Średnia wielkość działek lub parceli

NIERUCHOMOŚĆ:

Wg prawa rzeczowego za nieruchomość uważa się część powierzchni ziemi stanowiący odrębny przedmiot własności czyli np. budynki i inne urządzenia trwałe na stale związane z tą nieruchomością - drzewa i inne urządzenia do póki nie zostaną od nieruchomości odłączone stanowią część składową nieruchomości. Jeżeli nieruchomość utworzona jest dla produkcji rolnej nazywamy ją nieruchomością rolną w odróżnieniu od nieruchomości budowlanej.

EWIDENCJA GRUNTÓW:

Wg rozporządzenia ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa oraz rolnictwa i gospodarki żywnościowej z dnia 17 grudnia 1996 roku w sprawie ewidencji gruntów i budynków Dz. U. Nr 158 poz. 813.

Ewidencja ma na celu gromadzenie i dostarczanie danych na potrzeby zagospodarowania przestrzennego, wymiaru podatków i innych obciążeń publiczno-prawnych, oznaczenia nieruchomości w księgach wieczystych, statystyki publicznej i gospodarki gruntami oraz zapewnienia ochrony interesów majątkowych stron obrotu nieruchomościami.

Ewidencja obejmuje dane dotyczące:

praw przedmiotowych i podmiotowych

zakres podmiotowej i przedmiotowej obejmuje informacje dotyczące:

1) Gruntów, a w szczególności:

- ich położenia

- granic

- powierzchni

- rodzaju użytków gruntowych

- klas gleboznawczych

- oznaczenia ksiąg wieczystych lub zbioru dokumentów jeśli zostały założone na nieruchomości w skład której wchodzą dane grunty

2) Budynków:

- ich położenia

- przeznaczenia

- funkcji użytkowych

- ogólnych danych technicznych

3) Właściciela:

a w odniesieniu do gruntów państwowych i komunalnych innych osób fizycznych lub prawnych w których władaniu znajduje się grunt, budynek lub ich część

4) Informacje dotyczące miejsca zamieszkania lub siedziby osób wymienionych w pkt.3

5) Wpisy do rejestru zabytków

KSIĘGI WIECZYSTE (KW):

Prowadzi się je w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości:

1) Księgi wieczyste są jawne.

2) Prowadzone są przez sądy rejonowe.

Księgi wieczyste składają się z 4 działów:

1) Obejmuje oznaczenie nieruchomości oraz wpisy praw związanych z jej własnością.

2) Obejmuje wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

3) Wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipotek; wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym.

4) Wpisy dotyczące hipotek.

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to czyją stało się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

SCALENIA GRUNTÓW:

ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o scalaniu i wymianie gruntów.

Scalenie gruntów następuje na wniosek wójta gminy lub większości rolników. Tworzy się radę scaleniową.

Tok postępowania przy scaleniu:

- wszczęcie postępowania scaleniowego

- sprawdzenie aktualności materiałów ewidencji gruntów

- sporządzenie wstępnego projektu scalenia (na podstawie życzeń mieszkańców, priorytetów w danej jednostce- wsi, gminie)

- szacunek porównawczy gruntów

- obliczenie powierzchni i wartości kompleksów przed scaleniem

- tworzenie rejestru szacunku porównawczego przed scaleniem

- indywidualne zapoznanie uczestników scalenia z wartościami szacunkowymi nowo powstałych gospodarstw oraz zebranie życzeń co do lokalizacji scalenia

- projekt i obliczenie kompleksów projektowych na obszarze scalenia

- zaprojektowanie i rozmieszczenie ekwiwalentów zamiennych uczestników scalenia

- zapoznanie uczestników scalenia z projektem

- sporządzenie pierworysu scalenia na mapie

- wyznaczenie projektu scalenia na gruncie

- sporządzenie rejestru szacunku porównawczego gruntu po scaleniu

- indywidualne wskazanie granic na gruncie

-sporządzenie dokumentacji hipotecznej do ujawnienia nowego stanu w księgach wieczystych

- sporządzenie operatu ewidencji gruntu po scaleniu

---