PENITENCJARYSTYKA - MATERIAŁY Z ZAJĘĆ
Zajęcia z dnia 08.10.2008
Penitencjarystyka - prawo penitencjarne - prawo związane z wykonywaniem kary pozbawienia wolności.
Literatura przedmiotu:
S. Pawela „Prawo karne wykonawcze. Zarys wykładu.”
J. Hołda, Z. Hołda „Prawo karne wykonawcze”.
H. Machel „Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna”.
Pod red. B. Urbana „Resocjalizacja”.
Gardocki „Prawo karne”.
Kodeks Karny, Kodeks Postępowania Karnego, Kodeks Karny Wykonawczy.
Ustawa o Służbie Więziennej.
Zaliczenie będzie mieć formę pisemną (wykłady plus ćwiczenia).
Konstytucja: art. 2, 40, 42, 80, 79.
Zajęcia z dnia 15.10.2008
Kara - początkowo była stosowana jako odwet i zemsta.
Kary mutylacyjne - okaleczające, np. obcięcie ręki.
Początkowo zasadniczą karą była kara śmieci. Karane były również zwierzęta czy przedmioty. Okres oświecenia zapoczątkował zmiany, skończono z karą śmierci. Minoł okres prawa zwyczajowego. Prawo zostało zapisane, a co za tym idzie skodyfikowane. Nie ma bowiem przestępstwa bez ustawy. Każdy czyn zabroniony musi mieć postawę prawną. Wszyscy są równi wobec prawa.
Znamiona opisowe - art. 148 KK.
Kara kryminalna - państwo poprzez odpowiednie instytucje ustala kary i je egzekwuje.
Od dawna ludzie oceniali swoje zachowania, jedne z nich uważano za potrzebne i pożądane i te spotykały się z pochwałą i akceptacją, inne zaś prowadziły do potępienia i kary. Normy prawa najpierw zwyczajowego, a potem pisanego zaczynają więc ustalać coraz bardziej dokładne koszty jakie musi ponieść sprawca czynu uznanego za szkodliwy i niepożądany. Wówczas rodzi się kara kryminalna.
Społeczeństwo przyjmuje prawo pokrzywdzonych do osobistej zemsty i samo przez odpowiednie instytucje (sądy - wymiar sprawiedliwości) zaczyna wymierzać karę za czyny, które zdaniem aktualnie rządzących godzą w zasady społecznego współżycia, interes ogółu, trwałość więzi społecznych lub zagrażają porządkowi społecznemu i tradycji. Dziś kara kryminalna wymierzana jest za popełnienie przestępstwa.
Kodeks karny - określa co jest przestępstwem, kary, środki karne, środki zabezpieczające.
Do zachowań przestępczych nieletnich zalicza się: przemoc, agresję, napady rabunkowe, włamania i kradzieże, wymuszenia oraz zabójstwa. Osoby nieletnie, wykolejone przestępczo uprawiają takie formy jak:
● przestępczość złodziejską (kradzieże, kradzieże z włamaniem, wyłudzenia);
● przestępczość bandycką (kradzieże rozbójnicze, rozbój, wymuszenie celem zaboru mienia, przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu związane z zaborem mienia);
● przestępczość zabawową (np. uszkodzenie cudzego mienia mające charakter wandalizmu, przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i godności osobistej, wynikające z motywów zabawowo-agresywnych, bójki, zgwałcenia).
3 dolegliwości kary: fizyczna, społeczna i psychiczna,
Z dolegliwością kary kryminalnej łączy się zróżnicowanie tych kar (kara grzywny, ograniczenia wolności, pozbawienia wolności (od miesiąca do 15 lat), 25 la pozbawienia wolności, dożywocie)
- art. 32 KK.
Przestępstwo dzieli się na: występek i zbrodnie.
Zasada Tajlonu - „oko za oko, ząb, za ząb”.
Kara kryminalna - celowa dolegliwość stosowana przez władzę państwową wobec człowieka, z powodu jego zachowania uznanego przez tę władzę za społecznie naganne i zasługujące na taką dolegliwość jako odpłata za popełnione przez niego czyny (M. Cieślak).
Funkcje kary kryminalnej związanej z pozbawieniem wolności:
● odwetowa - odwet za popełniony czyn,
● eliminacyjna - osoba, która naruszyła normę prawną jest eliminowana ze społeczeństwa (uniemożliwienie popełnienia kolejnego przestępstwa, - izolacja),
● odstraszająca - odstrasza „zdrową” część społeczeństwa, a skazanych przed kolejnym popełnieniem przestępstwa,
● poprawcza (wychowawcza, resocjalizacyjna),
Polityka kryminalna obejmuję również profilaktykę.
Polityka karna - ustawodawstwo tworzenia prawa karnego.
Nie surowość kary, ale jej nieuchronność jest antidotum na zmniejszenie przestępczości.
Polityka penitencjarna - dotyczy zagadnień związanych z odbywaniem kary pozbawienia wolności. Polityka w zakresie więziennictwa, odbywania kary i jej warunków, aktywnego powrotu skazanych do społeczeństwa, zatrudnienie skazanych, nauczanie, warunki socjalne - bytowe, kontakty skazanych ze światem zewnętrznym, pomoc postpenitencjarna, personel zakładów karnych, readaptacja postpenitencjarna.
Zajęcia z dnia 22.10.2008
Prawo - normy postępowania, które są ustanowione i uznane przez państwo. Są zabezpieczone przymusem państwowym. Prawo karne w szerokim zakresie - obejmuje inne dziedziny, np. prawo karne wykonawcze, procesowe. Prawo karne w wąskim znaczeniu - prawo karne materialne.
Swoje odzwierciedlenie mają w kodeksach:
- kodeks karny - prawo karne materialne,
- KPK - procesowe,
- KKW - wykonawcze,
Prawo karne materialne:
- zawarte w kodeksie karnym,
- określa zdarzenia nazywane przestępstwami,
Nasze zachowania naruszające normy prawne:
- przestępstwa - kodeks karny,
- wykroczenia - kodeks wykroczeń,
Prawo karne materialne to dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary środki karne, środki zabezpieczające, stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej.
Prawo karne procesowe:
- procedura karna, - określa postępowanie organów państwowych w procesie karnym,
- odpowiada na pytania:
● czy zostało popełnione przestępstwo,
● kto je popełnia,
- prawa i obowiązki stron uczestniczących w procesie,
Strony procesu:
- czynna - prokurator - oskarżyciel publiczny,
- bierna - oskarżony - nie musi udowadniać swojej niewinności,
Prawo karne wykonawcze: jest to ogół norm prawnych, które regulują wykonanie przez sąd kar, środków karnych, środków zabezpieczających, środków probacyjnych (poddające sprawce próbie), wykonywanie tymczasowego aresztowania.
Środek zapobiegawczy: tymczasowe aresztowanie. Wykonywany w zakładach karnych lub areszcie śledczym.
Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy.
Środki probacyjne:
- warunkowe umorzenie,
- warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary,
- warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary.
W ramach prawa karnego wykonawczego funkcjonuje prawo penitencjarne, które odnosi się do kary pozbawienia wolności. Granice prawa penitencjarnego to przede wszystkim granice, które dotyczą tylko tych kar i środków penalnych (karnych) związanych z rzeczywistym pozbawieniem wolności (areszt tymczasowy, areszt wojskowy, areszt za wykroczenie, pozbawienie wolności, kara porządkowa).
Prawo penitencjarne to całokształt przepisów i instytucji prawa, które zmierzają do osiągnięcia założonego celu przy praworządnym zastosowaniu ograniczenia (czy wręcz zniesienia) fundamentalnego prawa człowieka jakim jest prawo do wolności, np. poprzez wykonanie prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności.
Na system prawa penitencjarnego sensu largo (szerokie znaczenie) składają się przepisy określające:
Sposób wykonywania kary pozbawieni wolności i innych kar i środków skutkujących pozbawieniem wolności,
Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności
Podstawowe środki oddziaływania na skazanych
Status prawny osadzonego
Zasady pracy kadry penitencjarnej
Sposób zarządzania i kontroli jednostek penitencjarnych
Środki kontroli i bezpieczeństwa funkcjonowania zakładów karnych
Kontakty między osadzonymi, a funkcjonariuszami, pracownikami służby więziennej.
Przestępstwo - czyn naruszający przepis prawny. Czyn człowieka naruszający normę prawną pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.
Nieletni - w rozumieniu prawa karnego - osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 roku życia.
Zbrodnia - dolna granica kary pozbawienia wolności to minimum 3 lata.
Typy przestępstw:
- podstawowy - art. 148 § 1
- kwalifikowany - art. 148 § 2 (zaostrzona odpowiedzialność karna)
- uprzywilejowany - art. 148 § 3 (łagodzi odpowiedzialność karną)
Znamiona:
- opisowe - wyraźnie, jednoznacznie określają istotę (znamię) przestępstwa,
- ocenne - wymagaj wyjaśnienia niektórych sformułowań,
Przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną, tzn. musi odpowiadać opisowi ustawowemu, określonego typu przestępstw, np. zniesławienia, paserstwa itd.
Opis ten składa się z elementów, które nazywamy ustawowymi znamionami przestępstwa, a których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone, by można było przypisać mu popełnienie określonego przestępstwa, np. art. 228 KK (sprzedajność).
Środki karne - art. 39 KK
Pozbawienie praw publicznych
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.
2 a) Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi
2 b) Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu
Zakaz prowadzenia pojazdów
Przepadek
Obowiązek naprawienia szkody
Nawiązka
Świadczenie pieniężne
Podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Kara kryminalna: to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo wyrażające potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzana w imieniu państwa przez sąd.
Zajęcia z dnia 29.10.2008
Zakłady karne podlegają Ministrowi Sprawiedliwości - art. 8 KKW.
Minister Obrony Narodowej - kara aresztu wojskowego.
Więzienie jest instytucją skomplikowaną wieloaspektową. Pracuje ono na zamówienie społeczne. Jego funkcjonowanie jest elementem polityki kryminalnej państwa. Jego zadaniem jest nie tylko izolacja społeczna przestępców, ale i troska o zmianę ich postaw na prospołeczne i zniechęcenie ich w ten sposób do kontynuowania działalności przestępczej. Więzienie ma wobec tego swój udział w zapobieganiu recydywie przestępczej.
Więzienie to dwie społeczności, czyli personel i więźniowie, stale obcujące ze sobą. Odmienne są ich pozycje, cele i role. Zachodzi między nimi interakcja konfliktu, którą trzeba zminimalizować by zrealizować wymienione zadania.
Organami klasyfikującymi skazanych są: sąd i komisja penitencjarna (najczęściej).
Klasyfikacja skazanych - podział na grupy mający zapewnić właściwe skierowanie skazanych do odpowiedniego rodzaju i typu zakładu karnego, systemu odbywania kary. Podział ułatwia również rozmieszczenie więźniów wewnątrz placówki penitencjarnej i ma na celu zapobieganie wzajemnej demoralizacji skazanych, zapewnienie więźniom bezpieczeństwa, stosowanie odpowiednich dla każdej grupy metod i środków oddziaływania.
Podstawą klasyfikacji są badania osobo poznawcze.
Indywidualizacja penitencjarna - generalne zasady, reguły, które są stosowane przy klasyfikacji. Zasada indywidualizacji metod i środków oddziaływania w całym procesie wymiaru sprawiedliwości, a także w procesie realizacji kar i środków karnych jest naczelnym postulatem polityki penitencjarnej. Od zakresu i kryteriów tej indywidualizacji, a także od możliwości jej urzeczywistnienia w praktyce zależy skuteczność walki z przestępczością. W tym znaczeniu najwyższym celem klasyfikacji skazanych jest ich społeczna readaptacja, to jest przystosowanie do życia na wolności, prowadzenia w przyszłości życia uczciwego człowieka. Indywidualizacja penitencjarna oznacza zróżnicowanie form i metod oddziaływania na skazanych w procesie ich resocjalizacji, a ta indywidualizacja może przejawiać się w systemach wykonywania kar, rodzajach i typach zakładów karnych.
Kryteria formalne i materialne - art. 72 § 2 KKW - które uzasadniają decyzję komisji penitencjarnej.
Rodzaje zakładów karnych:
Dla młodocianych - M
Dla odbywających kar po raz pierwszy - P
Dla recydywistów penitencjarnych - R
Dla odbywających karę aresztu wojskowego - W
Dla przestępców szczególnie niebezpiecznych
Typy zakładów karnych:
Typu zamkniętego - 1 - art. 90 KKW
Typu półotwartego - 2 - art. 91 KKW
Typu otwartego - 3 - art. 92 KKW
Systemy wykonywania kary:
Programowego oddziaływania - p
Terapeutyczny - t
Zwykły - z
Zakład karny dla młodocianych: w zakładzie tym odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 lat, w uzasadnionych wypadkach skazany może odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 lat. Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania dorosły skazany po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą może za swoją zgodą odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych, korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany.
Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych: w przeszłości odbywali już karę pozbawienia wolności.
W każdym rodzaju funkcjonują typy i systemy.
System programowego oddziaływania - wobec młodocianych jest obowiązkowy, wobec reszty jest stosowany fakultatywnie.
Zakład karny dla recydywistów penitencjarnych: Odbywają tutaj karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenie umyślne, zasadniczą lub zastępczą karę aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwo lub wykroczenia chyba, że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy.
Zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego: skazany na karę aresztu wojskowego odbywa karę w zakładzie typu otwartego, chyba, że szczególne względy przemawiają za potrzebą osadzenia skazanego w zakładzie karnym innego typu. Przebywają tam od miesiąca do dwóch lat, nadal będąc w strukturach mundurowych.
Zajęcia z dnia 05.11.2008
Od modelu odwetowego do modelu resocjalizacyjnego.
Słowo więzienie - było znane już w starożytności. Więzienie było wówczas miejscem w którym przetrzymywano skazańców czekających na rozprawę i wykonanie wyroku, karą nader często była śmierć lub kary mutylacyjne (okaleczające). Instytucja więzień była już znana w starożytności i średniowieczu.
Więzienie charakteryzowała wysoka surowość.
W Starożytnym Rzymie był podział więzień dla:
- pełnoprawnych obywateli,
- żołnierzy,
- niewolników.
Platon postulował podział na:
- więzienie śledcze,
- więzienie karne.
Wiek XVI - zmiany w dziejach więziennictwa. Zaczęto widzieć w więzieniach funkcję poprawczą. Kara pozbawienia wolności zaczęła odgrywać decydującą rolę. Momentem przełomowym było to, że w 1595 r. w Amsterdamie młody człowiek za kradzież został skazany na karę śmierci. Radni miasta chcąc go ochronić postanowili wybudować tzw. domy poprawy dla młodocianych przestępców. W 1596 powstały pierwsze domy poprawy dla kobiet.
Na terenie zakładu dla młodych przestępców była organizowana praca przymusowa, która miała na celu przyzwyczajenie młodego człowieka do pracy.
Domy amsterdamskie dały początek systemowi celkowemu.
1603 w domu poprawy (amsterdamskim) wyodrębniono pomieszczenie gdzie osadzeni na noc zamykani byli osobno, a w dzień razem pracowali.
Domy poprawy miały dwa cele:
- przysposobienie do pracy i uczciwego zarobkowania,
- praca przymusowa - pieniądze były zatrzymywane przez więźniów,
Papież Klemens XI - w 1703 r. założył tzw. przytułek resocjalizacyjny. Więźniowie na noc byli rozdzielani do pojedynczych cel, w dzień wspólnie pracowali, ale zakazane były wszelkie rozmowy.
Okres oświecenia - wywalczenie, iż prawo zwyczajowe zostało ujęte w normach prawnych, które zapisano. To co nie jest zapisane jest dozwolone. Prawo zrównało wszystkich ludzi ze sobą.
3 szkoły które w różny sposób podchodziły do kodyfikacji:
- klasyczna, należy karać czyn, a nie osobę sprawcy,
- antropologiczne, identyfikacja przestępców w oparciu o zewnętrzną budowę, wygląd zewnętrzny,
- socjologiczne, nie czyn powinien być karany, ale sprawca, przy karaniu należy brać pod uwagę warunki, w których sprawca przebywał.
3 kategorie sprawców:
- z nawyknienia, celem kary powinna być ich eliminacja ze społeczeństwa,
- sprawcy, którzy nadają się do poprawy,
- sprawcy przypadkowi, nie wymagają poprawy, a jedynie ostrzeżenia przez ukaranie.
2 instytucje - środki probacyjne:
- warunkowe zawieszenie wykonania kary,
- warunkowe przedterminowe zwolnienie.
Zaczęto próbować tworzyć systemy penitencjarne, które zerwałyby z przeszłością skazanego, atak, aby po odbyciu kary mógł on wrócić na łono społeczeństwa.
3 systemy penitencjarne:
- celkowy: odmiana filadelfijska oraz augsburska,
- progresywny,
- reformatoriów amerykańskich.
System penitencjarny: to całokształt przepisów i instytucji prawa penitencjarnego oraz urządzeń zakładów penitencjarnych zmierzających wg określonego sposobu do osiągnięcia zasadniczego celu kary pozbawienia wolności. Upowszechnienie się kary pozbawienia wolności, jako samoistnej kary za popełnione przestępstwo inspirowało do refleksji na temat sposobu jej wykonywania co w efekcie prowadziło do rozwoju systemów penitencjarnych.
System celkowy: jest pierwszym systemem jaki wykształcił się w toku rozwoju więziennictwa. Jego nazwa wywodzi się od słowa cela, ponieważ opierał się na umieszczeniu skazanego w pojedynczej celi. System ten powstał w Stanach Zjednoczonych, a następnie rozwinął się w dwóch odmianach: pensylwańskiej zwanej także odmianą filadelfijską oraz augsburskiej. 1790 rok jest uznawany za początki funkcjonowania tego systemu. Pierwsze więzienie wybudowano w Filadelfii.
Zajęcia z dnia 19 .11.2008
Recydywa - powrót do przestępstwa.
System progresywny - którego istota polegała na tym, iż odbywanie kary pozbawienia wolności podzielone zostało na kilka etapów przy jednoczesnym łagodzeniu warunków jej odbywania w miarę wykazywania poprawy przez skazanego.
Charles Luckas - dał podstawy temu systemowi - opartemu na wychowaniu skazanego. W 1840 r. na wyspie Northolt u wybrzeży Australii.
Maconochi - dał formalny początek temu systemowi, a czas odbywania kary pozbawienia wolności podzielił na trzy etapy:
Odbywania kary w systemie celkowym, - odmiana pensylwańska.
Ciężkie roboty wg odmiany augsburskiej, bez nakazu milczenia podczas pracy.
Podzielone na kilka klas. Na koniec każdego dnia więzień był oceniany. Bilans dodatni dawał szansę na przedterminowe zwolnienie.
U podstaw wypracowanego przez Maconochiego systemu penitencjarnego tkwiło przekonanie, że wykonanie kary pozbawienia wolności ma za zadanie nauczenie więźniów samokontroli oraz samodzielnego podejmowania decyzji i dokonywania wyborów, by w ten sposób przygotować ich do życia po zwolnieniu bez popełnienia kolejnych przestępstw.
W odmianie irlandzkiej wprowadzono 4 etapy - więzienie przejściowe.
W sumie system progresywny wprowadził do praktyki penitencjarnej nieznane wcześniej elementy, takie jak:
- progresja penitencjarna,
- umieszczenie w zakładzie przejściowym,
- warunkowe przedterminowe zwolnienie,
- dozór policyjny w trakcie traktowania zwolnienia.
System reformatoriów amerykańskich: gdzie wyraźnie zmiany kierowane były w kierunku podejścia do przestępcy i kary. W wyniku przymusu można wychować dobrych więźniów, a co za tym idzie dobrych obywateli przez wychowanie moralne. Znalazło to wyraz w Deklaracji Zasad przyjętej przez pierwszy amerykański kongres penitencjarny, który odbył się w 1870 r. w Cin Cinati. Ostatecznym celem postępowania z więźniami powinna być ich moralna poprawa, a nie kara dyktowana uczuciem zemsty. W postępowaniu z więźniami należy zmierzać do rozwijania w nich poczucia własnej godności i szacunku do siebie oraz stosować racjonalny system nagród uzależniony od dobrego sprawowania się.
Założono, iż sądy powinny orzekać tylko karę minimalną, górna granica powinna być nieoznaczona. To personel więzienia miał decydować czy w więzieniu nastąpiła resocjalizacja, czy powinien on jeszcze pozostać w więzieniu.
Dyrektor reformatorium w Elmirze (Nowy York) opracował nowy system postępowania z więźniami, oparty na idei wychowania i poprawy. System ten nawiązywał do założeń irlandzkich, - systemu progresywnego, ale różnił się od niego wprowadzeniem wyroków nie oznakowanych.
Dyrektor podzielił skazanych na 3 klasy:
- czarna, - czerwona, - niebieska, (od koloru ubrania)
W trakcie odbywania kary naczelnik wprowadził rachunek, na którym było zapisywane wszystko co więzień uczynił. Potrącano odpowiednie kwoty (punktowe, pieniężne) np. za wyżywienie, odzież, itp. Pieniądze wpływały na wszystko. Wszystko co więzień robił było opłacane według określonych stawek (praca, nauka, porządek, szkolenie wojskowe, itp.). Dodatni bilans dawał możliwość wcześniejszego zwolnienia na zasadzie warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Współczesne systemy penitencjarne:
Systemy penitencjarne występujące obecnie w poszczególnych państwach łączą w sobie elementy różnych systemów wykształconych w toku rozwoju więziennictwa. W większości państw systemy wykonywania kary pozbawienia wolności oparte są na zasadach progresji i indywidualizacji postępowania ze skazanymi. Indywidualizacja postępowania ze skazanymi zakłada dostosowanie trybu i sposobu wykonywania kary do indywidualnych właściwości skazanego. Realizacja tej zasady związana jest różnicowaniem zakładów karnych i systemu wykonania kary z klasyfikacją skazanych opartą na badaniach osobo poznawczych, oraz stosowaniem różnorodnych środków i metod oddziaływania resocjalizacyjnego.
Zasada progresji oznaczająca uzależnienie warunków odbywania kary od postawy i zachowania skazanego współcześnie ujmowana jest raczej jako zasada wolnej progresji. W porównaniu z klasycznym systemem progresywnym, który zakładał sztywny podział na poszczególne etapy wykonywania kary i sformalizowane punktowe kryteria przechodzenia do kolejnego etapu. System penitencjarny oparty jest na zasadzie wolnej progresji i jest znacznie bardziej elastyczny i zorientowany na zmianę warunków odbywania kary stosownie do zamierzonego celu i osiągniętych rezultatów oddziaływania. W literaturze penitencjarnej system wykonywania kary pozbawienia wolności oparty jest na zasadzie wolnej progresji, często traktowany jest jako odrębny system penitencjarny - system wolnej progresji.
Zajęcia z dnia 26.11.2008
Proces resocjalizacji skazanych - odbywanie kary w zakładzie karnym określonego rodzaju, systemu i typu.
Sąd w orzeczeniu powinien decydować o wyborze zakładu karnego, jednak często w praktyce robi to komisja penitencjarna.
Komisja penitencjarna:
- twór wewnętrzny,
- powoływana przez dyrektora zakładu karnego,
- w jej skład wchodzą funkcjonariusze i pracownicy zakładu karnego,
- w pracy komisji mogą również uczestniczyć inne osoby, np. przedstawiciele stowarzyszeń,
Kwalifikacja skazanych na podstawie: (akt sprawy)
- opinie psychiatryczne i psychologiczne,
- karta karna - przeszłość kryminalna,
- wyrok i uzasadnienie,
- wywiad środowiskowy,
Komisja penitencjarna jako instytucja została przejęta z poprzednich systemów - nie jest więc nowością. Komisja penitencjarna jest organem postępowania wykonawczego (art. 2 KKW). Ma ona charakter organu kolegialnego. Jej skład jest kształtowany przez dyrektora zakładu karnego. Regulamin wykonywania kary pozbawienia wolności - rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 25 sierpnia 2003 mówi, że składa się ona co najmniej z 3 osób w szczególności z funkcjonariuszy oddziałów penitencjarnego, ewidencji, ochrony. Pracami kieruje dyrektor, bądź wyznaczona przez niego osoba.
Oprócz wyżej wymienionych osób zgodnie z art. 38 § 1 KKW, uczestnictwo w jej pracach głosem doradczym mają stowarzyszenia, fundacje, organizacje, instytucje, kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.
Zakres działania komisji penitencjarnej
podejmowanie decyzji o skierowaniu skazanego do właściwego zakładu karnego
kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary
ustalanie indywidualnych programów oddziaływania na skazanego
dokonywanie okresowych ocen postępów skazanego w resocjalizacji
wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie
Podstawą prawną powoływania i funkcjonowania komisji penitencjarnej jest kodeks karny wykonawczy - art. 75 i 76 KKW.
Formy prawne w których wypowiada się komisja penitencjarna (art. 76 KKW),
decyzja, 2) wydawanie opinii.
Komisja podejmuje decyzję zawsze gdy rozstrzyga sprawę. Zachodzi to wtedy, gdy przepis wyraźnie mówi o decyzji, a także wtedy gdy przepis używa zwrotów takich jak: kierowanie, wycofywanie, ustalanie, kwalifikowanie, weryfikowanie.
Dokonywanie ocen okresowych, postępów skazanego w resocjalizacji dotyczy wszystkich skazanych, także w systemie programowego oddziaływania jak i w systemie zwykłym oraz terapeutycznym - należy o to do kompetencji komisji penitencjarnej.
Jeżeli jest duży zakład karny to może funkcjonować kilka komisji.
Recydywa z łać. recedere - ponownie wpadać, powrót do przestępstwa.
Przyczyny recydywy:
- stygmatyzacja,
- brak pracy,
- sytuacja rodzinna - zerwany kontakt,
- przyzwyczajenie do życia w zakładzie karnym.
Zajęcia z dnia 03.12.2008
Sytuacja skazanego:
Skazany jako podmiot postępowi wykonawczego (art. 5 § 1) zawiera w swojej treści bardzo istotny kanon polskiego prawa karnego wykonawczego. Stanowi mianowicie, że skazany jest podmiotem określonym w kodeksie karnym wykonawczym, - praw i obowiązków. Oznacza to, że skazany nie może być traktowany tylko jako przedmiot zabiegów oraz oddziaływań wychowawczych i resocjalizacyjnych, jako przedmiot środków przymusu, stosowany dla egzekwowania i poddania się karze oraz zastosowanych środków, ale w całym procesie wykonywania orzeczeń muszą być zachowane jako podmiotowe prawa związane z położeniem prawnym w jakim się obecnie znajduje i przestrzegania przez niego oraz organy wykonania orzeczeń. Obowiązki związane z prawidłowym wykonaniem orzeczeń. Jest to warunek wykonywania orzeczeń, a zarazem istotny czynnik wychowawczego oddziaływania na skazanych, a więc ważny czynnik realizowania celów kary i innych środków penalnych.
Istotne dopełnienia zasady traktowania skazanego jako podmiotu, stanowi treść art. 4. Według tego przepisu kary, środki karne zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Przepisy Konstytucji, a także ustawodawstwo, karne wyznaczają wyraźne granice korzystania z praw człowieka w dziedzinie zwalczania przestępstw, karania ich sprawców i postępowania ze skazanym. Dlatego wszystkie formy postępowania, które by nie były zgodne z celami kary (np. traktowanie kary jako zemsty lub odwetu, udręka fizyczna i poniżanie godności, nie mówiąc o torturach, uniemożliwienie skazanym obrony, powierzanie im czynności, które zawierają w sobie elementy władzy dyscyplinarnej wobec współskazanych, celowe wystawianie skazanych na widok publiczny i narażanie na zniewagi - podobne formy postępowania są niehumanitarne, sprzeczne z ustawą i niedopuszczalne).
Art. 4 i art. 5 § 1 to normy o charakterze programowym wyrażające zasadę podmiotowości skazanego. Stanowią generalną dyrektywę dla polityki penitencjarnej i praktyki wykonywania orzeczeń.
Prawa i obowiązki skazanego w postępowaniu wykonawczym:
Położenie praktyczne i prawne skazanego zależy przede wszystkim od rodzaju kary luz zastosowanego środka. Inne jest przy defektywnym pozbawieniu wolności, inne przy ograniczeniu wolności, a jeszcze inne przy stosowaniu środków zabezpieczających.
Trybunał Konstytucyjny orzeka zgodność ustaw i umów międzynarodowych, z konstytucją, zaś Trybunał Stanu zajmuje się „elitą” najważniejszymi osobami w państwie.
Art. 102 - prawa skazanego + art. 42 Konstytucji.
Art. 116 KKW - obowiązki skazanego.
Prawo do obrony formalnej - prawo do korzystania z pomocy obrońcy (maksymalnie 3 równocześnie).
Prawo do obrony materialnej - uprawnienia do odpierania zarzutów, które mu się stawia, wywodzenia racji i argumentów istotnych dla skazanego.
Art. 8 - obrona fakultatywna i obligatoryjna.
Zajęcia z dnia 10.12.2008
Obecnie obowiązujący kodeks karny wyróżnia dwa typy recydywy specjalnej:
podstawowa (jednokrotna, recydywa specjalna zwykła) - zachodzi gdy sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które już był skazany; uregulowana w art. 64 paragraf 1 k.k.;
wielokrotna (multirecydywa) - zachodzi gdy sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy prostej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia; uregulowana w art. 64 paragraf 2.
W słowniku Władysława Kopalińskiego czytamy zaś, że recydywa to przestępstwo dokonane przez osobę już raz (albo więcej razy) karaną, co właściwie w prosty sposób tłumaczy ten termin. Jednak pojęcie to jest szersze, niż mogłoby się po tych pierwszych definicjach wydawać, przede wszystkim termin ten jest wieloznaczny. Bywa on używany w różnych zakresach i aspektach oraz dla różnych celów naukowych czy praktycznych.
Umyślność: sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego, to jest chce go popełnić, albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi. Uprzednie ponowne skazanie za przestępstwo umyślne nie stanowi wystarczającej przesłanki recydywy specjalnej musi to być skazanie zakończone wyrokiem bezwzględnej kary pozbawienia wolności.
Funkcja „pracy” w więzieniu:
- wychowawcza,
- ekonomiczna,
- uzupełnianie kompetencji zawodowych,
- terapeutyczna,
- porządkowa.
Zatrudnienie skazanych odbywających karę tradycyjnie należy do instytucji najważniejszych, stanowiących fundament całej konstrukcji wykonywania kary pozbawienia wolności, a jednocześnie zatrudnienie jest realizacją celów kary pozbawienia wolności poprzez zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych.
Praca zapobiega wchodzeniu więźniów w struktury podkultury więziennej, następuje wzrost poczucia własnej wartości u pracujących więźniów, znajdują cel w życzy, mogą poczuć się potrzebni.
Funkcje „nauki” w więzieniu:
- korzystanie z książek i prasy,
- dyscyplinuje więźniów,
- wzrost poczucia własnej wartości,
- uczy współpracy,
- rozwija ambicje,
- pozwala zdobywać nowe kompetencje zawodowe (wykształcenie ogólne), zwiększa to szanse na znalezienie pracy po wyjściu z więzienia,
- wskazuje nowe perspektywy życiowe, ponadto nie odczuwa on w takim stopniu dolegliwości kary, gdyż czas odbywania kary przez skazanego jest wypełniany dodatkowymi zajęciami, ponadto wysiłek intelektualny może pobudzić skazanego do nowego spojrzenia na własne życie, na miejsce w społeczeństwie, będące bodźcem do zmiany jakości życia,
- integruje ich do pozytywnych celów i dążeń,
- wyrabia w skazanym poczucie obowiązku i odpowiedzialności,
- rozwija ambicje,
- uczy planowanego wysiłku
Ponadto istotne pracy z więźniami są zajęcia: „sportowe” i „kulturalno - oświatowe”.