1. SZLAK ARCHITEKTURY DREWNIANEJ

Szlak architektury drewnianej jest to jedyna taka duża inicjatywa w Europie ze względu na różnorodność i wielokulturowość zawartą w utworzonych dla każdego rejonu szlakach, trasach, regionach. Projekt ten to sposób na ocalenie przed zapomnieniem zabytków architektury dawnej wsi, głównie architektury - ale również kultury, sztuki ludowej. Wiele z zabytków, do których można zaliczyć kościoły, cerkwie, przydrożne kapliczki, domy, chałupy i dworki, drewniane zabudowania gospodarskie, karczmy i leśniczówki, pałacyki i skanseny, to obiekty, które zostały wpisane do międzynarodowego spisu zabytków UNESCO. Projekt szlaku jest wspierany przez Państwową Służbę Ochrony Zabytków - Biuro Ochrony Zabytków jak również przez lokalne samorządy.

Powyższe obiekty zostały oznakowane tablicami informacyjnymi - stojącymi przed głównym wejściem do obiektów, na których umieszczono krótki rys historyczny obiektu w trzech wersjach językowych (polskiej, angielskiej i niemieckiej) oraz schematyczną mapkę całego szlaku wraz z oznaczeniem usytuowania obiektu na szlaku.

A. Szlak architektury drewnianej w województwie małopolskim, o długości 1500 km, obejmuje 237 zespołów architektonicznych od kościołów, cerkwi, kaplic i dzwonnic po spichlerze, wiejskie chałupy i szlacheckie dwory.

Zabytkowe budowle drewniane w ramach "Szlaku Architektury Drewnianej":

Szlak architektury podzielony jest na sześć tras plus trzy warianty tras:

Trasa nr I - Region Jurajsko-Oświęcimski

• Kraków, Kaplica św. Małgorzaty i św. Judyty na Salwadorze - kaplica z XVII wieku, ośmioboczna na planie centralnym nakryta kopułą z latarnią.

• Ojców - Kaplica św. Józefa Rzemieślnika z 1901 roku znana również jako Kaplica "Na Wodzie"

• Barwałd Dolny - Kościół św. Erazma w Barwałdzie Dolnym z XVIII w., z wieżą wcześniejszą, usytuowaną nietypowo przy prezbiterium

• Wygiełzów - Lipowiec - skansen, zabudowa subregionu krakowskiego, domy małomiasteczkowe, zagrody wiejskie, kościół z w. XVI;

• Bobrek - Spichlerz folwarczy w Bobrku

• Lanckorona - - miasto lokowane 1366, pierwotne założenia urbanistyczne, z czworobocznym rynkiem i zwartą zabudową, obecne domy drewniane z w. XIX.

Trasa nr IA - wariant Mogiła-Proszowice

• Kraków - Kościół św. Bartłomieja (Mogiła) z 1466, rokokowe malowidła ścienne.

Trasa nr II - Region Nadwiślański

• Tarnów - Kościół "Na Burku" Matki Boskiej Szkaplerznej w Tarnowie obecnie Najświętszej Marii Panny Wniebowziętej z 1448 roku wyposażenie w. XVIII.

• Wierzchosławice - Muzeum "Dom Wincentego Witosa" w Wierzchosławicach;

• Wojnicz - Kościół św. Leonarda w Wojniczu z 2 poł. XVI wieku, jednonawowy. W ołtarzu tryptyk z w XVI.

• Lipnica Murowana - Zabudowa w Lipnicy Murowanej; zachowane średniowieczne założenie urbanistyczne i zabudowa w skali pierwotnej. Przy rynku domy parterowe podcieniowe, usytuowane szczytowo

• Lipnica Murowana - Kościół św. Leonarda w Lipnicy Murowanej, kościół z w. XV/XVI. Jeden z najlepiej zachowanych kościołów średniowiecznych w skali kraju. Cenne malowidła i wyposażenie. Obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

• Nowy Wiśnicz - Dwór Korynówka w Nowym Wiśniczu z lat 50. XIX wieku;

• Dołęga - Dwór w Dołędze zbudowany w 1845 roku;

• Zalipie - Zabudowa w Zalipiu

Trasa nr III - Region Podhalańsko-Pieniński

• Zakopane - Chata Sabały w Zakopanem z końca XVIII wieku;

• Zakopane - Kościół parafialny św. Jana Apostoła i Ewangelisty na Harendzie w Zakopanem z XVIII wieku;

• Zakopane - Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa na Jaszczurówce w Zakopanem z pocz. XX wieku;

• Zakopane - Willa "Harenda" z muzeum biograficznym Jana Kasprowicza;

• Zakopane - Kościół św. Klemensa obecnie Matki Boskiej Częstochowskiej z 1847 roku;

• Zakopane - Kościół Matki Bożej Częstochowskiej z 1841, jednonawowy z wieżą, w sąsiedztwie cmentarz zasłużonych,

• Szczawnica - Muzeum - Zbiory Etnograficzne w Szczawnicy oraz uzdrowisko rozwinięte w. XIX. Liczna zabudowa zdrojowa z willami i pensjonatami w stylu "tyrolskim”;

• Kluszkowce - osada skansenowo-turystyczna, zespół kilkunastu budynków przeniesionych z terenu zalewu czorsztyńskiego. Zagrody, spichlerze, wille;

• Dębno Podhalańskie - Kościół św. Michała Archanioła w Dębnie Podhalańskim z końca XV wieku, zachowany bez zmian, jeden z najcenniejszych w Polsce, bogate wnętrze. Krucyfiks z XIV w., kompletny tryptyk z XVI w. Obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

• Sucha Beskidzka - Karczma w Suchej Beskidzkiej, dawna osada targowa, od XVIII miasto. Karczma podcieniowa z w. XVIII. Z dawnej zabudowy zachowane kilka domów małomiasteczkowych z facjatami /ul. Mickiewicza 1, 106 podcieniowy;

• Zawoja - Skansen im Józefa Żaka w Zawoi Markowej powstały w 1973 roku;

• Zubrzyca Górna - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, skansen, dworek, chałupy, karczmy, zespół przemysłowy napędzany wodą, budownictwo obszaru orawskiego. Wnętrza wyposażone w pierwotne sprzęty i dzieła sztuki ludowej.

• Chochołów - Muzeum Powstania Chochołowskiego w Chochołowie, malownicza wieś, naturalny rezerwat drewnianej architektury. Domy zrębowe, kryte wysokimi dachami gontowymi. Unikatowy dom wzniesiony z pnia jednej paręsetletniej jodły.

• Witów - Kościół Matki Boskiej Szkaplerznej w Witowie z lat 1910 - 1912;

• Zakopane - Willa "Atma" w Zakopanem

• Zakopane - Willa "Koliba" w Zakopanem z lat 1892-1894.

Trasa nr IV - Region Pogórza Beskidzkiego

• Wieliczka - Kościół św. Sebastiana w Wieliczce z 1581 roku;

• Dobczyce - Skansen drewnianego budownictwa ludowego w Dobczycach, miasto na Rabą wzmiankowane 1226, zespół małego skansenu z karczmą i budynkami gospodarczymi.

• Poręba Wielka - Muzeum Biograficzne Władysława Orkana "Orkanówka" w Porębie Wielkiej;

• Nowy Sącz - Sądecki Park Etnograficzny, skansen, oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, skansen budownictwa obszaru Lachów sądeckich i łemkowskiego. Dąbrówka Polska, Chełmiec Polski kościoły z XVII w.

Trasa V - Region Krynicko-Gorlicki

• Krynica-Zdrój - Willa "Romanówka"- Muzeum Nikifora w Krynicy powstała w XIX wieku;

• Krynica-Zdrój - Zabudowa uzdrowiskowa w Krynicy z 2. połowy XIX wieku, zabudowa zdrojowa willami i pensjonatami z w. XIX i XX, większość w stylu "tyrolskim” Kaplica zdrojowa 1862, ośmioboczna,

• Tylicz - Cerkiew greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Tyliczu z 1743 roku, Cerkiew 1743, z wieżą o pozornej izbicy;

• Tylicz - Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Tyliczu z 1612 roku, wnętrze w. XVII/XVIII;

• Wysowa - Cerkiew greckokatolicka św. Michała Archanioła w Wysowej wzniesiona w 1779 roku, kompletne wyposażenie cerkiewne, w. XVIII i XIX

• Wysowa - Kościół NMP Wniebowziętej w Wysowej wybudowany w latach 1936-1938;

• Hańczowa - Cerkiew greckokatolicka Opieki Bogurodzicy w Hańczowej z 1 połowy XIX wieku, trójdzielna z wieżą izbicową, kompletne wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX wieku. Jedna z najlepiej zachowanych cerkwi łemkowskich.

• Gładyszów - Cerkiew greckokatolicka Wniebowstąpienia Pańskiego w Gładyszowie zbudowana w latach 1938 - 1939;

• Gładyszów - Cerkiew prawosławna Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Gładyszowie wzniesiona w 1857 roku;

• Bartne - Cerkiew greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Bartnem z 1842 roku;

• Bartne - Cerkiew greckokatolicka św. św. Kosmy i Damiana w Bartnem z lat 1928 - 1929, trójdzielna z wieżą, wyposażenie cerkiewne z XVIII i XIX w. We wsi zachowane fragmenty zagród z chałupami z XIX w.

• Bartne - Zabudowa łemkowska w Bartnem

• Sękowa - Kościół filialny św, św. Filipa i Jakuba w Sękowej z 1520 roku, jednonawowy z wieżą, obudowany podcieniami. Jeden z cenniejszych i najbardziej malowniczych kościołów w Małopolsce. Obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

• Ptaszkowa - Kościół Najświetszego Imienia Marii Panny w Ptaszkowej z 1555 roku, jednonawowy z parą kaplic o charakterze transeptu z wieżą. Rzeźby gotyckie, malowidła 1757.

Trasa nr VI - trasa łącznikowa

• Binarowa - Kościół św. Michała Archanioła w Binarowej z ok. 1500 roku, jednonawowy z wieżą i kaplicą. Gotycka rzeźba Matki Boskiej z ok. 1400. Cenne malowidła z w. XVI i XVII,. Jeden z cenniejszych zabytków na Podkarpaciu. Obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

http://szlak.wrotamalopolski.pl/

B. Szlak architektury drewnianej w województwie śląskim, o długości 1060 km obejmuje 93 zabytkowe obiekty i zespoły architektury drewnianej[1]: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, skanseny i obiekty gospodarcze - młyn wodny i spichlerze.

Szlak podzielony jest na pięć pętli: beskidzką, pszczyńską, rybnicka, gliwicką i częstochowską oraz posiada też liczącą 326 km trasę główną, łączącą Gwoździany z Jeleśnią i prowadzącą dalej do Lachowic w województwie małopolskim.

http://www.silesia-region.pl/sad/

C. Szlak Architektury Drewnianej w województwie podkarpackim, o łącznej długości 1202 km, podzielony jest na 9 tras.

Na opisywanej tu, podkarpackiej część szlaku, najczęściej spotykanymi obiektami są drewniane cerkwie. Nie brak jednak cennych, zabytkowych kościołów i pięknej zabudowy wiejskiej. Spotkać można także stare dworki oraz obiekty zabytkowej techniki.

2. SZLAK PIASTOWSKI

Szlak Piastowski - jedna z najciekawszych i najliczniej odwiedzanych tras turystycznych w Polsce. Przebiega przez województwo wielkopolskie i województwo kujawsko-pomorskie. Prowadzi z Poznania przez Pobiedziska, Moraczewo, Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Kruszwicę, Inowrocław, Kościelec Kujawski, Pakość, Barcin, Lubostroń, Żnin, Wenecję, Biskupin, Gąsawę, Marcinkowo Górne, Rogowo, Gniezno, Giecz do Poznania. Wędrówka po szlaku odtwarza cykliczne przemieszczanie się piastowskich władców i ich dworów pomiędzy czterema grodami, które pełniły stołeczne funkcje.

Na trasie szlaku usytuowane są cztery Pomniki historii:

• Poznań - historyczny zespół miasta z Ostrowem Tumskim, Zagórzem, Chwaliszewem i lewobrzeżnym Starym Miastem lokacyjnym ze średniowiecznymi osadami podmiejskimi a także Fortem Winiary

• Ostrów Lednicki

• Gniezno - archikatedra p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha

• Biskupin - rezerwat archeologiczny

Szlak najprężniej funkcjonuje jako trasa wycieczek autokarowych oraz jako szlak rowerowy (Piastowski Trakt Rowerowy).

W samym sercu " MAIOR POLONIA" - Wielkiej Polski położony jest unikatowy szlak- nazywany Szlakiem Piastowskim. Wśród setki innych szlaków ten jest wyjątkowy.
O jego niepowtarzalności świadczą zabytki kultury materialnej nagromadzone wzdłuż jego przebiegu. Zabytki od powstania polskiej państwowości, aż po czasy współczesne. Szlak przebiega przez dwie historyczne dzielnice Polski: Wielkopolskę i Kujawy Geneza jego sięga czasów przed powstaniem polskiej państwowości i powstała od imienia protoplasty pierwszej polskiej dynastii Piasta Kołodzieja, nazywanego Piastunem- nauczycielem. Mieszkał w okolicach dzisiejszej Kruszwicy i po usunięciu z tronu książęcego okrutnego księcia Popiela, zwanego Chwaściskiem, został wybrany księciem. Jego następcy tworzyli zręby polskiej państwowości. Ziemie leżące w obrębie Szlaku Piastowskiego były kolebką nowopowstającego państwa. To prawdopodobnie na Wyspie Ostrów Lednicki Książe Mieszko I przyjmuje chrzest, wprowadzając Polskę w orbitę wpływów kultury chrześcijańskiej.

Szlak rozpoczyna się w Poznaniu i dalej biegnie na północ przez Pobiedziska, Moraczewo, Ostrów Lednicki, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno, Strzelno, Kruszwicę, Inowrocław, Kościelec Kujawski, Pakość, Barcin, Lubostroń, Żnin, Wenecję, Biskupin, Gąsawę, Marcinkowo Górne, Rogowo, do Gniezna. Wzdłuż głównej osi szlaku skupione są inne bardzo ciekawe, historycznie i krajobrazowo miejscowości: Uzarzewo, Wierzenica, Tuczno, Wronczyn, Pomarzanowice, Imielenko, Imielno, Imiołki, Łubowo, Czerniejewo, Giecz, Miłosław, Września, Grzybowo, Witkowo, Skorzęcin, Powidz, Małachowo, Kołaczkowo, Arcugowo, Niechanowo, Jankowo Dolne, Duszno, z najwyższym wzniesieniem / Wałem Wydartowskim/ , Wylatowo, Kwieciszewo, Sławsk Wielki, Kobylniki, Szarlej, Łojewo, Szymborze, Tupadła i Markowice oraz Waplewo, Piechcin i miejscowością Żnin Góra, Ryszewo, Gościeszyn, Kruchowo, Przyjma I i II, Niestronno, Bełki i Wieniec, Rzym, Łopienno, Mielno, Kłecko, Kiszkowo i Dąbrówka Kość.
Na szlaku usytuowane są trzy obiekty uznane za pomniki historii, są to: ruiny budowli na wyspie Ostrów Lednicki, Katedra w Gnieżnie / Matka Polskich Katedr/ i osada obronna ludów kultury łużyckiej / typu bagiennego/ sprzed 2744 lat, w Biskupinie.
Te wymienione obiekty oraz zabytki z okresu romanizmu, takie jak: XII wieczne spiżowe Drzwi Gnieźnieńskie- z 18 scenami z życia św. Wojciecha, Bazylika w Trzemesznie, kościół poklasztorny, z podziemnymi kryptami w Mogilnie, słynne strzeleńskie kolumny, z rzeźbą figuralną, zachowana w doskonałym stanie Bazylika w Kruszwicy, kościół NMP, na Białej Górze w Inowrocławiu, oraz najstarszy w Polsce, wiejski kościół kamienny w Kościelcu Kuj. nadają tej ziemi niepowtarzalny wymiar historyczny.

Bogactwem tej krainy, po za wymiarem historycznym jest przeogromne bogactwo krajobrazu i niespotykanych gdzie indziej atrakcji przyrodniczych.
Szlak Piastowski przebiega przez 2 pojezierza: poznańskie i gnieźnieńskie, z ponad tysiącem jezior, głównie rynnowych- polodowcowych. Największe jezioro Pojezierza Gnieźnieńskiego, to jezioro Gopło w Kruszwicy / w średniowieczu nazywane Morzem Polaków/. Duża ilość akwenów wodnych umożliwia uprawianie sportów wodnych, rekreacji i wypoczynku. Zagospodarowane brzegi jezior pozwalają na wypoczynek po całodziennym obcowaniu z historią i bezcennymi zabytkami. Godne polecenia to miejscowości wypoczynkowe, takie jak: Powidz, Skorzęcin, Przyjezierze, Kruszwica i szereg innych. Położone na trasie szlaku Parki Krajobrazowe, z unikatowym bogactwem flory i fauny, stwarzają dodatkową zachęte do odwiedzenia tych stron. Parki Krajobrazowe to: Puszcza Zielonka, Park Krajobrazowy Promno, Lednicki Park Krajobrazowy, Powidzki Park Krajobrazowy i Nadgoplański Park Krajobrazowy.
Zwiedzać Szlak Piastowski można na różne sposoby i w różnym wieku. Dla młodzieży szkół podstawowych celową wydaje się wizyta w " skansenie miniatur", pod Pobiedziskami, gdzie wstępnie zapoznają się z atrakcjami szlaku: budownictwem sakralnym, świeckim i innymi ciekawostkami tego jedynego w swoim rodzaju szlaku. To co niewątpliwie zainteresuje miłośników historii, architektury, archeologii, etnografii, ale i czystego powietrza i niczym nie zmąconej ciszy są również dodatkowe atrakcje, stworzone przez naturę i człowieka.
Do tych atrakcji należą zapewne: pojawiające się co roku na jednym z pól w Wylatowie piktogramy / do dzisiaj nie wyjaśnione źródło ich powstania/, znajdujący się w tej miejscowości jedyny w Wielkopolsce drewniany kościół trójnawowy / spotyka się powszechnie w okolicach Tomaszowa Lub/ , budowany z oporami punkt widokowy w Dusznie, z którego już dzisiaj można podziwiać panoramę Gniezna, Mogilna, Inowrocławia, Kruszwicy i kopuły Bazyliki w Licheniu, najdłuższa w Polsce kolej linowa transportująca rudę wapnia , na trasie Pakość- Strzelno . Udając się w okolice Wągrowca, przemierzając Szlak Cysterski obejrzyjmy jedyne w Polsce zjawisko skrzyżowania rzek / Wełny i Nielby/, do niedawna określane zjawiskiem bifurkacji.
Bogata sieć szlaków turystycznych pieszych i rowerowych przybliży to nieopisane bogactwo i pobudzi konieczność częstego przyjazdu w to urokliwe miejsce.

3. SZLAK PAPIESKI

Szlak Papieski jest to ogólna nazwa szlaków turystycznych biegnących ścieżkami, które przed laty przemierzał Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II. Przypomina o miejscach, przez które Karol Wojtyła wędrował - najpierw jako ksiądz, potem biskup i kardynał oraz które odwiedzał jako papież.

Szlaki papieskie nie są osobno wytyczonymi trasami, prowadzone są np. po istniejących szlakach górskich PTTK. W niektórych miejscach stanęły na nich specjalne tablice informacyjne oraz drogowskazy.

Pomysłodawcą utworzenia Szlaków Papieskich jest Urszula Własiuk, prezes Fundacji Szlaki Papieskie.

• Małopolski Szlak Papieski

• Gorczański Szlak Papieski

• Podhalański Szlak Papieski

• Szlak Papieski w Beskidzie Wyspowym

• Szlak Papieski w Beskidzie Sądeckim

• Szlak Papieski w Beskidzie Żywieckim

• Szlak Papieski w Tatrach, w Dolinie Jarząbczej

• szlak "Ścieżkami Jana Pawła II" w Krakowie

• Kamienny Szlak Papieski na Kanale Augustowskim

• Szlak kajakowy im. kard. Karola Wojtyły

• Szlak Papieski Harmęże - Kozy - Straconka

• Dolnośląskie Szlaki Papieskie

• Kolejowy Szlak Jana Pawła II

4. SZLAK TATARSKI

Szlak Tatarski - turystyczne szlaki piesze na wschodzie Polski (Szlak Tatarski Duży i Szlak Tatarski Mały), w województwie podlaskim.

A. Szlak Tatarski Duży

Długość szlaku - 57 km, oznakowany jest kolorem zielonym.

Przebieg szlaku: Sokółka - Bohoniki - Kamionka Stara - Wierzchlesie - Talkowszczyzna - Świdziałówka Nowa - Nietupa - Kruszyniany.

Szlak usytuowany jest wśród Wzgórz Sokólskich oraz fragmentu Puszczy Knyszyńskiej. Wiedzie przez dawne folwarki tatarskie (Nietupę i Talkowszczyznę), nadane w 1679 r. Tatarom przez Jana III Sobieskiego do Kruszynian.

Warto zobaczyć

• Sokółka

• rynek miejski z wychodzącymi z niego ulicami z XVI-XVII w.

• klasycystyczny kościół pw. św. Antoniego z 1848 r., (rozbudowny 1904),

• cerkiew pw. Aleksandra Newskiego (1830 r.)

• Bohoniki - do dziś centrum religijne polskich muzułman.

• meczet - zbudowany przez Tatarów w 1883 r. Budowla drewniana zwieńczona kopułą z półksiężycem. Meczet zbudowany jest na planie prostokąta z gankiem z przodu. Wewnątrz meczetu z charakterystycznego wyposażenia i elementów architektury: podstawki pod święte księgi, dywany, muhiry (malowane bądź haftowane wersety Koranu), mihrab (wnęka określająca kierunek świętego miasta muzułman Mekki) i minbar (kazalnica, imam przemawia i wygłasza chutbę).

• mizar - cmentarz tatarski w Bohonikach, istnieje od trzech wieków największy i wciąż czynny cmentarz muzułmański w Polsce.

• Kruszyniany

• meczet najstarszy w Polsce, drewniana świątynia z narożnymi minaretami, które zwieńczone są kopułami z półksiężycem, powstała na przełomie XVIII i XIX wieku. W świątyni istnieje podział na część dla kobiet i mężczyzn. Do świątyni wchodzi się po zdjęciu obuwia i siada na dywanach.

• mizar kruszyniański

Szlak Tatarski Mały

Długość szlaku - 19 km, oznakowany kolorem niebieskim.

Przebieg szlaku: Kruszyniany, Józefowo, Królowe Stojło i Waliły Stacja.

Szlak łączy miejscowości związane z osadnictwem tatarskim na Podlasiu (Kruszyniany, Józefowo) z miejscowościami związanymi z wydarzeniami z okresu powstania styczniowego (Królowe Stojło, Stacja Waliły).

5. SZLAK NAFTOWY

Szlak Naftowy - transgraniczny szlak pól naftowych Polska-Ukraina.

Zabytki naftowe

Powiat krośnieński

• Bóbrka - Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza

• Jedlicze

Powiat sanocki

• Zarszyn - magazyn glikolu i metanolu do eksploatacji gazu ziemnego

• Strachocina - podziemny magazyn gazu, zagospodarowanie dawnej kopalni

• Sanok - ekspozycja obiektów przemysłu naftowego z XIX/XX wieku

• Tyrawa Solna - zachowana infrastruktura kopalni

• Wielopole - budynki przemysłowe, kotłowania, poczekalnia dla pracowników

6. SZLAK KOPERNIKOWSKI

Trasa pieszego szlaku Kopernikowskiego przebiega przede wszystkim przez miejsca gdzie żył i pracował Mikołaj Kopernik. Rozpoczyna się w Olsztynie, gdzie astronom w latach 1516-1521 był administratorem dóbr Kapituły Warmińskiej. Następnie wiedzie przez Dobre Miasto (gdzie znajduje się m.in. kolegiacki Kościół Najświętszego Zbawiciela i Wszystkich Świętych - druga co do wielkości świątynia na Warmii) ku Lidzbarkowi Warmińskiemu, gdzie znajduje się Zamek biskupów warmińskich. Następnie szlak biegnie w kierunku Pieniężna, w którym mieszczą się XIV-wieczny kościół św. Piotra i Pawła oraz Zamek Kapituły Warmińskiej z tego samego stulecia. Dalej szlak wędruje do Braniewa, pierwszej siedziby biskupów warmińskich i kapituły warmińskiej. Z Braniewa trasa szlaku wiedzie ku Fromborkowi, miejscu wieloletniego pobytu, śmierci i pochówku Kopernika. W tym mieście znajdują się m.in. Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia NMP i św. Andrzeja oraz Muzeum Mikołaja Kopernika. Następnie szlak biegnie do Elbląga, najstarszego miasta województwa warmińsko-mazurskiego, skąd kieruje się ku Kępkom, miejscu gdzie rozpoczyna się pomorski odcinek szlaku o długości 118 km. Na terenie województwa pomorskiego przebiega on m.in. przez Malbork, gdzie znajduje się zamek krzyżacki - jeden z największych zachowanych zespołów gotyckiej architektury na świecie. Koniec odcinka pomorskiego umiejscowiony jest w Gardeji. Stamtąd szlak wchodzi na teren województwa kujawsko-pomorskiego, gdzie jego trasa kończy się w Toruniu, miejscu urodzin astronoma.

8. SZAK ORLICH GNIAZD

Szlak Orlich Gniazd - czerwony znakowany szlak turystyczny opisany i utworzony przez Kazimierza Sosnowskiego na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, długości 163 km. Swą poetycką nazwę zawdzięcza ruinom dawnych zamków nazywanych Orlimi Gniazdami ze względu na swe usytuowanie na płaszczyznach wysokich skał dochodzących do 20-30 m wysokości.

Szlak Orlich Gniazd widnieje pod numerem pierwszym w ogólnopolskim rejestrze znakowanych szlaków pieszych. Ta pozycja wynika z ukształtowania terenu, obecności licznych ostańców skalnych i jaskiń oraz licznych zabytków. Na szlaku jest 25 Orlich Gniazd.

Historia

Król Kazimierz III Wielki podjął się zadania stworzenia systemu obronnego zabezpieczającego granice, ważniejsze szlaki handlowe i zaludnione obszary, czego dowodem są owe pozostałości. Co najmniej kilkanaście twierdz powstało właśnie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej z konieczności obrony handlowego traktu z Krakowa do Wielkopolski, jak i pobliskiej granicy państwa.

Obiekty na szlaku

Tradycyjnie Szlak Orlich Gniazd biegnie w kierunku od Krakowa do Częstochowy i obejmuje zamki i ruiny zamków:

• Korzkiew - Zamek Rycerski w Korzkwi (odrestaurowany)

• Ojców - Ruiny Zamku Królewskiego na Złotej Górze w Ojcowie

• Pieskowa Skała - Zamek Królewski w Pieskowej Skale

• Rabsztyn - Ruiny Zamku Rycerskiego w Rabsztynie

• Bydlin - Ruiny Zamku Rycerskiego w Bydlinie

• Smoleń - Ruiny Zamku Rycerskiego w Smoleniu

• Pilica - Ruiny Zamku Rycerskiego w Pilicy

• Ogrodzieniec - Ruiny Zamku Rycerskiego w Ogrodzieńcu

• Morsko - Ruiny Zamku Rycerskiego "Bąkowiec" w Morsku

• Bobolice - Ruiny Zamku Królewskiego w Bobolicach

• Mirów - Ruiny Zamku Rycerskiego koło Mirowa

• Olsztyn (koło Częstochowy) - Ruiny Zamku Królewskiego w Olsztynie

Niektóre źródła na trasie szlaku umieszczają również:

• Zamek Biskupów Krakowskich w Siewierzu

---