19.11.06 r. - nr 1

Prawo administracyjne zawiera normy dotyczące organizacji i funkcjonowania administracji publicznej. Prawo administracyjne składa się z trzech części:

1. Prawo administracyjne ustrojowe (ustrój administracji). Zawiera normy dotyczące organizacji i zasad funkcjonowania aparatu administracyjnego powołanego do wykonywania zadań publicznych (wymienionych w Konstytucji). Zawiera normy dotyczące tworzenia podmiotów administracji (organów administracji, np. wojewoda, Rada Ministrów, Prezes RM), a także podmiotów administrujących. Zawiera normy dotyczące struktur organizacyjnych administracji, procesów zachodzących w strukturze organizacyjnej administracji (kontrola, nadzór, kierownictwo, koordynacja, planowanie, informowanie). Ponadto zawiera normy dotyczące podziału administracyjnego państwa (podziału terytorialnego) na podział podstawowy (zasadniczy - gmina, powiat, województwo), również podziału pomocniczego dla podstawowego (dzielnice i osiedla w miastach, oraz sołectwa na wsi) i podziału szczegółowego dotyczącego poszczególnych działów administracji (dla celów specjalnych: pocztowe, leśne, drogowe, wojskowe - okręgi, rejony).

2. Prawo administracyjne materialne. Zawiera normy dotyczące wzajemnych uprawnień i obowiązków organów administracji i podmiotów nie podporządkowanych bezpośrednio administracji (obywatele, przedsiębiorcy). Wzajemne uprawienia i obowiązki polegają na tym, że każdemu uprawnieniu organu odpowiada obowiązek obywateli i na odwrót (podatek - zapłata, pozwolenie na budowę - obowiązek działania). Reguluje ono całe nasze życie (wszystkie dziedziny - akty zgonu, śmierci, obywatelstwo itd.).

3. Prawo administracyjne proceduralne. Zawiera normy, które wyznaczają postępowanie, wykonują, mają na celu urzeczywistnianie norm prawa materialnego i ustrojowego. Omawia się postępowanie administracyjne, postępowanie karno-administracyjne, postępowanie dyscyplinarne, postępowanie egzekucyjne w administracji.

Pojęcie administracji.

1. Przez administrację rozumie się wyodrębnienie w państwie struktur administracyjnych.

2. Administracja traktowana jest jako pewna działalność.

3. Administracja jako ludzie zatrudnieni w strukturach organizacyjnych.

Administracja to przede wszystkim system podmiotów tworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku wewnętrznym i zewnętrznym w stosunku do podporządkowanych podmiotów oraz w stosunku do społeczeństwa, przy czym przebieg i skutki tej działalności przypisywane są państwu jako takiemu.

Cechy charakterystyczne administracji:

1. Działa w imieniu państwa i na rachunek państwa (administracja rządowa).

2. Działa we własnym imieniu i na własny rachunek (na własną odpowiedzialność - administracja samorządowa).

3. Działa na podstawie prawa i w tych granicach, jakie prawo dla niej wyznacza (jest związana prawem).

4. Podejmuje działania nie dla osiągnięcia zysku (ale może go osiągnąć).

5. To organizacja o charakterze jednolitym i ogólnym, ma charakter władczy i bezosobowy, jest zorganizowana i działająca na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.

6. Opiera się w swoim działaniu na pracy zawodowego i fachowego personelu urzędniczego.

7. Działa w sposób ciągły i stabilny.

8. Może działać na wniosek zainteresowanych w uzyskaniu jej rozstrzygnięć (obywatel, inny podmiot) lub własnej inicjatywy.

Administracja (Boć) - jest to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie (ma na celu realizację takich działań - administracji nie można zdefiniować, tylko ją opisać). Administracja (Leoński) - sprowadza się do celowego oddziaływania na ludzi i stosunki społeczne, każda administracja organizuje czynności i wytwarza struktury organizacyjne a konieczną cechą i warunkiem realności każdej administracji jest jej autorytet, który powoduje podporządkowanie się tych, którzy uczestniczą w realizacji działań administracji. Administracja (definicja niemiecka):

1. Działalność państwa, która obejmuje następujące sfery:

a) sfera reglamentacyjno-porządkowa (administracja klasyczna, tradycyjna) - występuje tam, gdzie administracja działa na zasadzie nakazów i zakazów.

b) sfera zaspokajania potrzeb społeczeństwa w skali masowej (administracja świadcząca). Wyróżnia się dwa etapy: organizowanie usług i świadczenie usług.

c) aktywizowanie ludności w celu nawiązania z nią współdziałania w wykonywaniu postanowionych przed państwem zadań

d) sfera dotycząca wpływu administracji na gospodarkę rynkową (wpływ ten jest niewielki, to m.in. formy reglamentowane: cła, koncesje, zezwolenia, pozwolenia, plafony).

Źródła prawa administracyjnego. Prawo administracyjne ma źródła określone w Konstytucji:

1. Prawo powszechnie obowiązujące (tylko te mogą być podstawą aktów administracyjnych - decyzji, pozwoleń, zezwoleń):

a) Konstytucja - szczególna nazwa, szczególna treść, szczególna moc prawna (najwyższa), szczególny sposób uchwalania i zmian.

b) Ratyfikowane umowy międzynarodowe - ratyfikowane i wypowiadane przez PRP. Są też takie, które wymagają uprzedniej zgody Parlamentu wyrażonej w ustawie upoważniającej, a dotyczącej:

- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

- wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

- członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

- znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

- spraw uregulowanych w ustawie lub, w których Konstytucja wymaga ustawy.

c) ustawy zwykłe - regulują każdą kwestię (jedyne ograniczenie to inicjatywa ustawodawcza). Sposób uchwalania: Sejm (trzy czytania, Marszałek Sejmu przekazuje ją do Senatu (odrzucenie albo poprawki), a następnie wraca do Sejmu (głosowanie odrzucenia poprawek, a nie odrzucone przyjmuje) i jest przekazywana PRP (podpisuje, veto, wniosek do TK o zgodność z KRP).

d) rozporządzenia z mocą ustawy - wydaje PRP na podstawie art. 234 KRP, jeżeli w czasie stanu nadzwyczajnego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, na wniosek RM, z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5 KRP (nakładają dodatkowe obciążenia i obowiązki, oraz ograniczają wolność i własność). Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. Rozporządzenia z mocą ustawy, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

e) rozporządzenia - są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania, oraz wytyczne dotyczące treści aktu. W polskim prawie nie ma subdelegacji. Rozporządzenia wydają: PRP, RM, Prezes RM, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawie komitetów wchodzących w skład RM, KRRiT.

f) akty prawa miejscowego - organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Wydają m.in.: wojewoda, organy administracji niezespolonej, także organy gmin, powiatów i samorządu województwa (w formie uchwał).

2. Przepisy o charakterze wewnętrznym - obowiązujące w strukturach między wydającym a wykonującym: uchwały RM, zarządzenia.

Prawo powszechnie obowiązujące by obowiązywało musi być w należyty sposób ogłoszone. Prawo wewnątrz resortowe nie musi być ogłoszone, jeśli jest publikowane to w Monitorze Polskim, ale dla obowiązywania nie musi być publikowane. Na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych dziennikami urzędowymi w rozumieniu ustawy są:

1. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W Dz.U. ogłasza się: Konstytucję, rum, rum, rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez PRP, rozporządzenia, teksty jednolite wyżej wymienionych aktów, orzeczenia TK dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dz.U., uchwały RM uchylające rozporządzenia ministra. W Dz.U. ogłasza się również akty prawne dotyczące: stanu wojny i zawarcia pokoju, skrócenia kadencji Sejmu, referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego, aktów dotyczących wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów PRP, powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony RP, dotyczące stanu wojennego, stanu wyjątkowego, stanu klęski żywiołowej, akty prawne dotyczące stwierdzenia ważności wyboru PRP, wyborów do Sejmu i Senatu oraz ważności referendum zatwierdzającego zmianę KRP i referendum ogólnokrajowego. W Dz.U. ogłasza się ponadto inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

2. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej - Monitor Polski. W MP ogłasza się: zarządzenia PRP wydane na podstawie ustawy, uchwały RM i zarządzenia Prezesa RM wydane na podstawie ustawy, teksty jednolite w/w aktów, orzeczenia TK w sprawie aktów normatywnych, które były i nie były ogłoszone w MP. W MP ogłasza się również:

a) uchwały Zgromadzenia Narodowego dotyczące: regulaminu ZN, uchwały ZN o uznaniu trwałej niezdolności PRP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, albo postawienia PRP w stan oskarżenia przed TS.

b) uchwały Sejmu dotyczące: regulaminu Sejmu, skrócenia kadencji Sejmu, uchwalenia wotum zaufania RM oraz absolutorium dla RM, uchwalenia wotum nieufności RM lub ministrowi, pociągnięcia do odpowiedzialności przed TS osób zajmujących najwyższe stanowiska w kraju, rozwiązania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (rada gminy, rada powiatu, sejmik wojewódzki), dotyczące wyboru, powoływania lub odwoływania na określone w KRP lub ustawach stanowiska państwowe (uchwałę o powołaniu lub odwołaniu wymagającym zgody Senatu ogłasza się po wyrażeniu takiej zgody).

c) uchwały Senatu dotyczące: regulaminu Senatu, wyboru, powoływania, odwoływania, a także wyrażenia zgody na powoływanie lub odwoływanie przez Sejm na określone w KRP lub ustawach stanowiska państwowe.

d) akty urzędowe PRP dotyczące: zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu, skracania kadencji Sejmu, zrzeczenia się urzędu PRP, desygnowania i powoływania Prezesa RM oraz RM, przyjmowania dymisji RM i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków, dokonywania zmian w składzie RM na wniosek Prezesa RM, odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności, powoływania lub odwoływania na określone w KRP i ustawach stanowiska państwowe, powoływania sędziów, nadawania tytułu naukowego profesora, albo profesora sztuki, powoływania sędziów, mianowania na stopień generała i równorzędny, nadawania statutu Kancelarii PRP.

e) postanowienia TK o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez PRP oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków PRP, postanowienia TK w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

3. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej - Monitor Polski B. W MP B ogłasza się: sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości, ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym (ogłaszanie tych obwieszczeń i ogłoszeń jest odpłatne), inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

4. Dzienniki Urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej. W dziennikach urzędowych ministrów ogłasza się: akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy oraz nadzorowanych przez niego urzędów centralnych, uchwały RM uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy, orzeczenia TK w sprawie aktów normatywnych publikowanych w tych dziennikach, ogłoszenia sądowe, jeżeli tak stanowią inne ustawy. W dzienniku urzędowym mogą być publikowane informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia organów w/w. W dzienniku urzędowym nie zamieszcza się aktów prawnych, które podlegają ogłoszeniu w Dz.U., MP lub MP B, jak również, z zastrzeżeniem aktów prawnych organów innych niż ten, który wydaje dziennik urzędowy.

5. Dzienniki Urzędowe urzędów centralnych (jak w pkt. 4).

6. Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe. W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się: akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę (rozp. wykonawcze) i organy administracji niezespolonej, akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy, statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów, akty Prezesa RM uchylające apm stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na apm stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy, obowiązkowe porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego albo jednostkami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej, uchwałę budżetową województwa wraz z załącznikami stanowiącymi integralną część oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa, obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy, statut urzędu wojewódzkiego, inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli przepisy szczególne tak stanowią.

Stosowanie prawa Unii Europejskiej

Od 1 maja 2004 roku prawo UE jest stosowane (obowiązuje) bezpośrednio, albo wymaga wdrożenia do krajowego porządku prawnego. Na porządek prawny UE składa się prawo pierwotne oraz prawo wtórne, które jest uzupełniane orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. ETS powołano w celu dokonywania wykładni prawa wspólnotowego (interpretacji) tego prawa, oraz w celu dokonywania kontroli przestrzegania prawa. Podstawową zasadą prawa wspólnotowego ustaloną w orzecznictwie ETS jest zasada nadrzędności, która przewiduje, że prawo pierwotne oraz akty wydane na jego podstawie będą stosowane przed prawem krajowym. Do prawa pierwotnego zalicza się przede wszystkim traktaty wraz z towarzyszącymi im załącznikami i protokołami. Obecnie do obowiązujących traktatów zalicza się traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej, traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej oraz traktat o UE. Ponadto do prawa pierwotnego zalicza się także traktaty o przystąpieniu nowych państw do UE, oraz traktaty nowelizujące. Do prawa wtórnego zalicza się: rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie. Rozporządzenie jest aktem wiążącym w całości i jest bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim UE. Oznacza to, że od razu staje się częścią krajowych systemów prawnych bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek czynności transpozycyjnych. Wywołuje skutki bezpośrednie w stosunku do jednostek i mają taką samą moc obowiązywania we wszystkich państwach członkowskich, oraz są zintegrowane z systemami państw członkowskich UE, a ich

obowiązywanie jest uzależnione od ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym UE. Dyrektywy określają jedynie cel i termin, w jakim ten cel powinien być osiągnięty. Wybór metody i sposób realizacji tego celu leży wyłącznie w gestii państw członkowskich. Warunkiem związania podmiotów przepisami dyrektywy jest wdrożenie jej przepisów do krajowego porządku prawnego. Towarzyszą im często załączniki, w których, zawarte są szczegóły techniczne, tabele i zestawienia. Ponadto ETS przyznał dyrektywą w niektórych przypadkach cechę bezpośredniej skuteczności. Oznacza to, że jeżeli nie zostały wdrożone przepisy dyrektywy do krajowego porządku prawnego, to w relacji podmiot - państwo można się na nie powoływać, gdy są precyzyjne, bezwarunkowe i upłynął termin transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Decyzje kierowane są do indywidualnych adresatów i wiążą swoich adresatów. Zalecenia i opinie nie mają charaktery wiążącego. Również częścią prawa UE są akty z zakresu wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa (np. wspólne strategie, wspólne działania, wspólne stanowiska). Częścią prawa UE są również akty z zakresu współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych (np. decyzje ramowe, konwencje, wspólne stanowiska). Akty prawne UE podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE:

a) serii L (od leges - przepisy prawa, legislacja): rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie.

b) serii C (od communications - komunikaty): komunikaty, informacje, zawiadomienia, a w szczególności streszczenia wyroków ETS, protokoły z posiedzeń Parlamentu Europejskiego, raporty Trybunału Obrachunkowego, pisemne zapytania poselskie i odpowiedzi na nie udzielone przez Radę UE lub Komisję Europejską, ogłoszenia o naborze do pracy w instytucji UE, umowy publiczne dotyczące pomocy żywnościowej.

c) serii S (od supplement - suplement): umowy publiczne dotyczące pracy, dostaw i usług ze wszystkich państw członkowskich UE, projekty finansowane przez największe banki europejskie (Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, Europejski Bank Inwestycji).

Aparat administracyjny to wszystkie jednostki wykonujące funkcję administracji publicznej niezależnie od tego, czy są państwowe, czy też nie. Jest on podzielony - wpływają na ten podział różne przyczyny:

a) przyczyny funkcjonalne - do wykonywania administracji w różnych dziedzinach administracji konieczne są specjalne kwalifikacje.

b) przyczyny terytorialne - różne zadania dla różnego obszaru.

c) przyczyny organizacyjne - w zależności od zadań organu różny może być stopień jego powiązania organizacyjnego z innymi organami.

Kontrola, nadzór, koordynacja, kierownictwo

Kontrola to porównywanie stanu faktycznego (zastanego) z pewnym założonym wzorcem (przepisy prawne, program), następnie dokonuje się analizy i wyciągnięcia wniosków. Organ kontrolujący nie ingeruje w działalność organów (podmiotów) kontrolowanych (to jest inspekcja, wizytacja, lustracja, rewizja). Nadzór to kontrola plus możliwość użycia środków nadzorczych (funkcja samoistna plus nadzorcza), dzięki którym można ingerować w działalność organów kontrolowanych (wstrzymać decyzję, uchylić uchwałę, zwiesić w czynnościach). Zakres przedmiotowy nadzoru musi być wyraźnie określony w przepisach ustawy oraz muszą być określone organy nadzoru i środki nadzorujące. Koordynacja polega na oddziaływaniu w celu zharmonizowania działalności jednostek koordynowanych. Wykonuje ją organ w stosunku do jednostek nie podporządkowanych mu bezpośrednio. Organ koordynujący nie posiada żadnych uprawnień władczych w stosunku do jednostek koordynowanych. Kierownictwo (kierowanie) - jest to najszersze uprawnienie (kontrola + nadzór + koordynacja). Organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania (kierowania) jednostki (poza tymi, których prawo zakazuje).

Administracja władcza to taka, która działa przy pomocy nakazów, zakazów i użyciu przymusu państwowego (nakłada obowiązki). Administracja świadcząca zapewnia obywatelom określone świadczenia (np. subwencje, pomoc społeczną, dotacje - nie nakłada obowiązków). Władztwo administracyjne polega na tym, że jednostka lub grupa jednostek działająca jako organ państwa może przeprowadzać swoje zarządzenie w drodze przymusu bez ingerencji sądu. Administracja publiczna dysponuje środkiem, który nie przysługuje innym rodzajom administracji. Państwo może udzielać władztwa także innym podmiotom w zakresie przez siebie ustanowionym, wtedy takie podmioty korzystają z przywileju egzekwowania swoich rozstrzygnięć przy użyciu przymusu państwowego. Władztwo administracyjne to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracji dla zrealizowania swoich jednostronnych rozstrzygnięć.

Centralizacja (administracja rządowa). Administracja zcentralizowana i zdecentralizowana nigdy nie występują w czystej postaci. Centralizacja jest to sposób zorganizowania aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. W ramach tego modelu zcentralizowanej administracji występuje tzw. podwójna zależność tj. zależność osobowa i służbowa. Zależność osobowa oznacza, że organ wyższy decyduje w sprawach personalnych organu niższego stopnia, w tym przede wszystkim w obsadzie stanowisk kierowniczych. Zależność służbowa polega na nieograniczonych prawnie możliwościach kierowania pracą organu niższego stopnia przez organ wyższego stopnia, oznacza również prawo do narzucenia swojej woli, co do sposobu załatwiania spraw. Przeciwieństwem jest decentralizacja (administracja samorządowa), która jest także sposobem organizowania aparatu administracyjnego, jednakże w tym modelu nie ma hierarchicznego podporządkowania. Decentralizacja zakłada samodzielność organów niższych tzn., że organy wyższe nie decydują o obsadzie personalnej organu niższego. Organ niższy jest obsadzany w drodze wyborów lub w inny sposób. Poza tym organ wyższy nie może wydawać poleceń, co do sposobu załatwiania spraw, może wkraczać jedynie w przypadkach wyraźnie określonych przepisami prawa, tzn. nadzoruje organ niższy, ale nie kieruje nim (np. może uchylić decyzję organu niższego, gdy jest ona sprzeczna z prawem). Przy decentralizacji organ niższy posiada własne, niższe kompetencje, ma także tzw. samodzielność faktyczną, a więc przed wszystkim samodzielność finansową. Samodzielność finansowa oznacza, że nie są uzależnione od dotacji organu wyższego, mają własne źródła dochodów i samodzielnie nimi rozporządzają (decydują o źródłach wydatków). Samodzielność faktyczna nie jest samodzielnością absolutną, gdyż w ramach administracji zdecentralizowanej mamy do czynienia z nadzorem ze strony organów administracji rządowej, czyli wojewody, Prezesa RM, a w sprawach finansowych Regionalnej Izby Obrachunkowej. Autonomia polega na przyznaniu organom zarządzającym określoną częścią terytorium państwa kompetencji, do stanowienia przepisów rangi ustawowej i to w szerokim zakresie spraw bez ingerencji władz centralnych. Decentralizacja dotyczy nie tyle stanowienia prawa, co stosowania prawa. Wyróżniamy decentralizację terytorialną i rzeczową. Decentralizacja terytorialna oznacza samorząd terytorialny wyposażony w pewien zakres samodzielności wobec organów nadzorujących administracji rządowej (samorząd terytorialny - decyzje terytorialne). Decentralizacja rzeczowa polega na powierzeniu samodzielnym organom zarządzania określonymi rodzajami spraw (np. samorząd zawodowy, samorząd gospodarczy, kiedyś samorząd wyznaniowy).

Zakres działania organu i właściwość organu

Zakres działania organu obejmuje tylko wyliczenie spraw, którymi organ się zajmuje. Zakres ujęty jest w przepisach ustrojowych (najczęściej powołujący dany organ, np. przepisy kreujące urząd ministra). Natomiast do podjęcia konkretnych działań władczych obok przepisu określającego zakres działania organu, konieczny jest przepis upoważniający do podjęcia takiego działania, czyli przepis kompetencyjny. Przepisy kompetencyjne zawarte są w ustawach materialnych i wyróżnia się następujące rodzaje właściwości (kompetencje):

a) właściwość miejscowa (terytorialna) określa jaki organ terenowy ma kompetencje do rozstrzygnięcia danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania.

b) właściwość rzeczowa to przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygnięcia tylko określonych kategorii spraw.

c) właściwość funkcjonalna (instancyjna) pozwala na rozróżnienie, która instancja ma właściwość dla rozstrzygnięcia danej sprawy.

Jeżeli organ administracji przekroczy zakres swojej właściwości, to takie jego działanie dotknięte jest wadą nieważności. Również w przypadku podjęcia działania, które w ogóle nie należy do kompetencji organu administracji, takie działanie dotknięte jest wadą nieważności. Może się zdarzyć, że niedoskonałość przepisów kompetencyjnych spowoduje taką sytuację, w której dwa organy uznają się za kompetentne do rozstrzygnięcia danej sprawy (spór pozytywny), albo też uznają, że są niekompetentne, chociaż jeden z nich powinien sprawę rozstrzygnąć (spór negatywny). Takie sprawy rozstrzygane są na podstawie k.p.a.

Przenoszenie kompetencji

Generalną zasadą prawa administracyjnego jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między organami administracji. Od tej zasady istnieją ustawowe wyjątki, które przyjmują następującą postać:

a) przeniesie kompetencji oznacza, że kompetencje do załatwienia pewnego rodzaju spraw zostały przeniesione na inny organ. Wiąże się z tym utrata kompetencji przez organ, który do tej pory był właściwy. Może ono przybierać różną postać: delegacji - organ wyższego stopnia przekazuje kompetencje organowi niższego stopnia, albo dewolucji - przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy. Każda zmiana lub przeniesienie kompetencji wymaga podstawy ustawowej. Przeniesienie kompetencji powoduje przejście praw do rozstrzygania danego problemu z zakresu właściwości jednego organu do właściwości drugiego organu.

b) upoważnienie do wykonywania kompetencji. W ramach tego upoważnienia podmiot, któremu powierzono kompetencje organu nie przejmuje ich, ale tylko je wykonuje w imieniu i na rachunek organu, do którego one należą. Organ administracji nadal zachowuje swoje uprawnienia - jest to tzw. pełnomocnictwo administracyjne. Od przeniesienia kompetencji różni się tym, że organ nie traci swoich kompetencji a podmiot upoważniony nie nabywa ich jako własnych, lecz wykonuje je w imieniu i na rachunek organu, do którego one należą.

Stosunek administracyjno-prawny - są to stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami

administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami, oparte na normach prawa administracyjnego. Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego leży w sferze zadań administracji publicznej, a więc w sferze określonej prawem. Podmiot stosunku administracyjno-prawnego:

1. Organ (podmiot) upoważniony do żądania określonego zachowania się lub świadczenia.

2. Osoba fizyczna lub osoba prawna, a także jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, do której skierowany jest nakaz lub zakaz, albo która żąda określonego zachowania się przez organ administracji.

W stosunkach administracyjno-prawnych jeden z podmiotów reprezentuje władztwo administracyjne (państwowe) i stąd ta „nie równorzędność”, gdyż prawo przyznaje organowi administracji jako jednemu z podmiotów stosunku prawo do orzekania, czyli do przesądzania o sprawie w sposób wiążący innych uczestników stosunku. Obowiązki i uprawnienia będące treścią stosunku administracyjno-prawnego mogą polegać na działaniu, znoszeniu, zaniechaniu i wynikają one z prawa materialnego. Mają one charakter osobisty, tzn. nie mogą być w zasadzie przenoszone na inne osoby (wygasają z chwilą śmierci osoby obowiązanej lub uprawnionej), z wyjątkiem podatków i roszczeń odszkodowawczych, które mogą przechodzić na następców prawnych.

03.12.06 r. - nr 2

Rodzaje stosunków administracyjnych:

1. Sporno-administracyjny - podstawą prawa są przepisy prawa dopuszczające zaskarżenie aktów administracyjnych do sądu. Trwa od chwili zaskarżenia aktu do czasu wydania orzeczenia przez sąd, czyli wyroku lub postanowienia. Charakterystyczne jest to, że mamy do czynienia ze zrównaniem pozycji obywatela (podmiot wnoszący skargę) i organu przed sądem.

2. Proceduralny - stosunek czasowy (przejściowy) i jego podstawą, są normy proceduralne (przepisy o postępowaniu administracyjnym). Nawiązywany jest z chwilą wszczęcia postępowania administracyjnego, a wygasa z momentem wydania decyzji administracji ostatecznej.

3. Administracyjno-prawne trwałe - mogą być związane z prawem osobistym (np. obowiązek szkolny, służby wojskowej), z prawem majątkowym (np. obowiązek podatkowy, świadczenie pomocy społecznej), z korzystaniem z urządzeń użyteczności publicznej (np. korzystanie z komunikacji miejskiej).

4. Administracyjno-prawne krótkotrwałe (przejściowe, ad hoc) - odnoszą się do konkretnego jednorazowego działania (np. okazanie dokumentu do kontroli).

Zakład administracyjny nie jest organem, ani urzędem - jest jednostką organizacyjną względnie samodzielną, wyposażoną w trwale wyodrębnione środki rzeczowe i osobowe, którego podstawowym celem jest ciągłe, bezpośrednie świadczenie usług socjalno-kulturowych o szczególnym znaczeniu społecznym. Zaliczamy tu wszelkiego rodzaju szkoły, szpitale, sanatoria, biblioteki, domy kultury, zakłady wychowawcze, poprawcze, karne, izby wytrzeźwień. Wyróżnia się dwie ich cechy:

1. Jest jednostką budżetową - oznacza to, że wydatki zakładów pokrywane są z budżetu państwa lub budżetu lokalnego i tam też, są odprowadzane ewentualne wpływy, przy czym wysokość nakładów nie jest zależna od uzyskanych dochodów, lub w niewielkim stopniu jest od nich zależna. Z reguły wydatki są większe niż ewentualne wpływy. Zakłady administracyjne mogą działać również jako zakłady budżetowe, i w tym przypadku koszty funkcjonowania zakładu, są pokrywane z dochodów własnych. Ta forma jest wykorzystywana w przypadkach, gdy usługi mają być świadczone odpłatnie, przy braku dotacji ze strony organu administracji, który zakład powołał lub ograniczonym wspieraniu.

2. Charakter stosunku między zakładem a użytkownikiem zakładu (destynatariuszami) - są one najczęściej stosunkami o charakterze administracyjno-prawnym z tym, że mamy do czynienia również ze stosunkami cywilno-prawnymi - z zakładem z osobowością prawną, czyli zakładem samoistnym (podmiot ma takie zdolności np. szkoły wyższe). Większość zakładów administracyjnych nie posiada osobowości prawnej - są to zakłady niesamoistne.

Zakłady administracyjne tworzone są na podstawie aktów prawnych różnej rangi, w zależności od tego, z jakim zakładem mamy do czynienia (np. szkoła podstawowa - uchwała, szkoła wyższa - ustawa, instytut - rozporządzenie). Niezależnie od tego, jaki akt normatywny jest podstawą tworzenia zakładu, zawsze muszą być spełnione trzy podstawowe elementy:

a) nazwa zakładu,

b) data utworzenia,

c) siedziba zakładu.

Zakłady administracyjne zarządzane są centralnie (duże szpitale - C.Z.Dz., muzeum narodowe) i lokalnie (terenowo - szkoły podstawowe, szpitale miejskie). Wyróżniamy zakłady ze względu na dostępność do nich:

a) zakłady ogólnodostępne - każdy może korzystać (np. muzea),

b) zakłady administracyjne ograniczone - trzeba spełnić określone warunki, żeby zostać użytkownikiem tego zakładu (żeby być studentem, trzeba mieć maturę),

c) zakłady obowiązkowe - korzystanie jest obowiązkowe (np. obowiązek szkolny, zakłady karne).

Organ administracji publicznej - stanowi wyodrębnioną część aparatu administracyjnego tworzoną na podstawie prawa. Organ administracyjny działa w imieniu państwa i na rachunek państwa (organ administracji rządowej), lub też we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność (organ administracji samorządowej - terenowej). O ile prawo to dopuszcza, to organ jest upoważniony posługiwania się środkami władczymi. Wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji oraz działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji. Mając na uwadze te w/w elementy, ta definicja przedstawia nam abstrakcyjną konstrukcję, bo one nie łączą się z konkretną osobą fizyczną. Według definicji profesora Bocia nie funkcjonuje organ administracji publicznej, jeżeli nie funkcjonuje osoba fizyczna. Organ administracyjny to człowiek lub grupa ludzi (w przypadku organu kolegialnego), znajdujący się w strukturze administracji państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

Rodzaje organów administracji

1. Podział na organy administracji:

a) organ administracji rządowej,

b) organ administracji samorządowej.

2. Podział na organy administracji:

a) centralne (nie wymienione w KRP, np. Prezes Urzędu Patentowego, dozoru technicznego, UOKiK),

b) naczelne (RM, Prezes RM, ministrowie kierującymi działami administracji rządowej),

c) terenowe: rządowej i samorządowej (wojewoda, rada powiatu, burmistrz).

3. Podział na organy ze względu na sposób tworzenia:

a) pochodzące z wyboru (Rada Gminy, Rada powiatu),

b) pochodzące z powołania (wojewoda, Prezez RM),

c) pochodząc z nominacji (mianowanie - urzędnicy służby cywilnej),

d) organy pochodzące z umowy o pracę.

4. Podział na organy ze względu na skład osobowy:

a) jednoosobowe (monokratyczne),

b) kolegialne.

5. Podział organów administracji ze względu na kompetencje:

a) ogólna - ich zadania obejmują całość lub większość dziedzin administracji na terytorium państwa, lub na terytorium określonej jednostce podziału terytorialnego (np. RM, wojewoda, Rada Gminy),

b) specjalna (szczególna) - tworzone w wyniku rzeczowego podziału zadań w administracji (np. ministrowie kierujący działami administracji).

6. Podział organów administracji:

a) decydujące (stanowiące) - mają prawo rozstrzygania spraw przy pomocy decyzji wiążących (w sposób wiążący),

b) pomocnicze (opiniodawczo-doradcze, np. komisje, rady, zespoły),

c) kontrolne (np. Inspekcja Handlowa, Inspekcja Sanitarna).

7. Podział organów administracji:

a) zespolona - wojewoda i kierownicy służb, inspekcji i straży (np. inspekcja handlowa, służba ochrony zabytków, inspekcja jakości handlowych artykułów rolnych i spożywczych, kurator oświaty, policja, straż pożarna, inspekcja ochrony środowiska, inspekcja farmaceutyczna, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja weterynaryjna, inspekcja nadzoru geodezyjnego i kartograficznego, wojewódzki inspektor transportu drogowego),

b) niezespolona, np. dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojskowych sztabów wojskowych, wojskowe komisje uzupełnień, administracyjno-podatkowe: naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy izb skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej, dyrektorzy okręgowych i specjalistycznych okręgów górniczych, dyrektorzy okręgowych urzędów miar, naczelnicy obwodowych urzędów miar, dyrektorzy okręgowych urzędów probierniczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierniczych, dyrektorzy regionalnych urzędów gospodarki wodnej, dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej, komendanci oddziałów straży granicznej, okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego, powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii.

Urząd jest rozumiany jako:

1. Wyodrębniony zespół kompetencji - utożsamiany z pojęciem stanowiska (np. stanowisko dyrektora, dziekana). W tym znaczeniu urząd tworzony jest w drodze aktów normatywnych z mocy ustawy, a także aktów niższego rzędu zwłaszcza, gdy chodzi o urzędy centralne obsadzane w drodze decyzji zwierzchniego organu administracji, bądź w drodze aktu organu władzy, lub w drodze wyboru.

2. Szczególna nazwa organu administracyjnego - czyli jako nazwa urzędowa (umowna, np. urząd celny, morski). Organem administracji jest przeważnie jednostka i nie może być utożsamiany z pojęciem urzędu, czyli z całym urzędem. Organem jest kierownik urzędu, któremu prawo przyznaje określone kompetencje i nadaje różne nazwy (dyrektor, prezes). Nie urząd jest organem ale osoba kierująca nim (wojewoda jest organem a nie urząd

wojewódzki).

3. Zorganizowany zespół osób - przyznany (przydzielony) organowi administracji do pomocy w wykonywaniu jego funkcji i zadań (dziekanat).

Prezydent RP jest naczelnym organ administracji publicznej (art. 126 KRP) i jako najwyższy przedstawiciel państwa posiada następujące zadania:

1. Sfera zewnętrzna:

a) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadamia Sejm i Senat,

b) mianuje pełnomocnych przedstawicieli w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych (abrema - zezwolenie),

c) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

2. Sfera wewnętrzna:

a) zwierzchnik Sił Zbrojnych,

b) mianuje szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony,

c) w razie bezpośredniego zagrożenia państwa, na wniosek Prezesa RM może zarządzić powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony RP.

3. Sfera prawotwórcza (wąskie kompetencje):

a) wydaje rozporządzenia na podstawie ustawy i w celu jej wykonania,

b) wydaje akty urzędowe (wymagają kontrasygnaty Prezesa RM),

c) wydaje szereg aktów urzędowych (samodzielnych) bez kontrasygnaty, i są to np.: skrócenie kadencji Sejmu, zarządzenie referendum ogólnokrajowego, podpisanie lub odmowa podpisania ustawy, zarządzenie ogłoszenia ustawy, zarządzenie ogłoszenia umowy międzynarodowej, zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu, inicjatywa ustawodawcza, zwoływanie pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i Senatu, desygnowanie i powoływanie Prezesa RM, zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego, zwracanie się z wnioskiem do TK, przyjmowanie dymisji RM, odwoływanie ministra, któremu sejm wyraził wotum nieufności, nadawanie obywatelstwa polskiego i wyrażanie zgody na zrzeczenie się go, stosowanie prawa łaski, powoływanie sędziów, powoływanie I Prezesa SN, powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej, powoływanie członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego, powoływanie członków KRRiT, powoływanie Prezesa NSA, wnioskowanie o powołanie prezesa NBP.

d) w szczególnych przypadkach wykonuje pewne funkcje o charakterze organizacyjnym, może powoływać Radę Gabinetową, gdzie przewodniczy RM, ale jest pozbawiony swoich kompetencji.

Rada Ministrów - jest to organ kolegialny, w skład którego wchodzą Prezes i wiceministrowie, ministrowie, oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów (Komitet Integracji Europejskiej). Zadania i kompetencje:

1. Zapewnienie wykonywania ustaw.

2. Koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej.

3. Ochrona interesów Skarbu Państwa.

4. Uchwala projekt budżetu państwa.

5. Kieruje wykonywaniem budżetu i składa sprawozdania z jego wykonania.

6. Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek publiczny.

7. Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa.

8. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organami międzynarodowymi.

9. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.

RM ma do pomocy organy pomocnicze (wewnętrzne - opiniodawcze). Takie organy tworzy Prezes RM z własnej inicjatywy lub na wniosek członka RM, i są to zazwyczaj organy pomocnicze RM lub Prezesa RM (np. stały komitet, lub też komitety RM w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk RM). Mogą być to komitety do rozstrzygnięcia określonej kategorii spraw (jednej określonej sprawy), rady i zespoły rad opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do zadań i kompetencje RM. RM może tworzyć komisje do opracowywania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa uwzględniających dorobek nauki. Tworzy komisje wspólne w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem społecznym (są to komisje wspólne składające się z przedstawicieli rządu oraz przedstawicieli zainteresowanej instytucji lub środowiska). Organem wewnętrznym działającym przy PRM jest Rada legislacyjna, do której należy m.in. ustalanie zasad techniki prawodawczej oraz zasad rejestrowania normatywnych aktów prawnych wydawanych przez organy administracji rządowej oraz zasady ogłaszania tych aktów. Kolejnym organem jest Rządowe centrum legislacji - jest to państwowa jednostka administracji podległa Prezesowi RM. Zadaniem tego Centrum jest przede wszystkim koordynacja działalności legislacyjnej RM, Prezesa RM i innych organów administracji rządowej. Centrum zapewnia obsługę prawną RM, a w szczególności opracowuje stanowiska rządowe do projektów aktów prawnych, opracowuje pod względem legislacyjnym rządowe projekty aktów prawnych skierowane do rozpatrzenia przez RM, w tym poprzez ich ocenę pod względem prawnym i redakcyjnym przez Komisję Prawniczą prowadzoną przez Centrum. Opracowuje rządowe projekty aktów prawnych w zakresie ustalonym przez Prezesa RM - redaguje Dz.U. i MP. Współdziała z Komitetem Integracji Europejskiej w sprawie harmonizacji prawa polskiego z wymogami prawa Wspólnot Europejskich. Współdziała z Radą Legislacyjną. RCL kieruje Prezes przy pomocy wiceprezesów oraz dyrektorów komórek organizacyjnych tego centrum. Prezesa Centrum powołuje i odwołuje Prezes RM.

Prezes RM pełni podwójną rolę: jest przewodniczącym organu kolegialnego i jest organem jednostkowym (monokratycznym). Reprezentuje na zewnątrz RM, jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej, kieruje pracą RM i zapewnia wykonanie polityki RM. Określa również sposoby jej wykonania, kontroluje i koordynuje pracę członków RM. Wydaje rozporządzenia i sprawuje nadzór nad JST. Ma do pomocy kancelarię Prezesa RM, która zapewnia obsługę RM i Prezesa RM, obligatoryjnie obsługuje wiceprezesów, Radę Legislacyjną i kolegium d/s Służb Specjalnych, a fakultatywnie może obsługiwać pełnomocnika rządu oraz wskazane przez Prezesa RM komisje wspólne, organy pomocnicze. Kancelarią kieruje szef kancelarii, powoływany i odwoływany przez Prezesa RM, który także powołuje i odwołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu w kancelarii. Zadania kancelarii Prezesa RM:

1. Kontrola realizacji zadań wskazanych przez RM i Prezesa RM, oraz przedstawianie wniosków z przeprowadzonych kontroli i przedstawianie propozycji doskonalenia metod kontroli.

2. Dokonywanie ocen skutków (kosztów i korzyści) społeczno-gospodarczych projektowanych regulacji, oraz sporządzanie ocen tych skutków, w tym projektów powodujących istotne, długookresowe następstwa w rozwoju społeczno-gospodarczym.

3. Opracowywanie ocen międzynarodowych uwarunkowań sytuacji kraju oraz długofalowych koncepcji polityki zagranicznej (kiedyś Rządowe Centrum Studiów Strategicznych).

4. Opracowywanie ocen funkcjonalności struktur państwa i sprawności ich działania, oraz przygotowywanie innych analiz prognoz, koncepcji i ocen zleconych przez Prezesa RM.

5. Wydawanie Dz.U. i MP.

6. Zajmowanie się polityką kadrową w administracji rządowej (koordynacja realizacji), obsługą spraw kadrowych osób zajmujących wysokie stanowiska (kierownicze) w administracji rządowej.

7. Koordynacja współdziałania RM i Prezesa RM z Sejmem, Senatem i innymi organami państwowymi.

8. Obsługa informacyjna i prasowa rządu i Prezesa RM, również organizacja wewnętrzna, pomocnicza, opiniodawcza i doradcza PRM.

9. Może wykonywać inne zadania zlecone przez Prezesa RM (polecenia służbowe).

Ministrowie zgodnie z art. 149 KRP kierują określonymi działami administracji rządowej. Minister kierujący ustala w drodze obwieszczenia wykaz jednostek organizacyjnych jemu podległych lub przez niego nadzorowanych (musi się ukazać w MP). Minister nadzoruje, kieruje i kontroluje działalność podporządkowanych organów, urzędów i jednostek, a w szczególności tworzy i likwiduje jednostki organizacyjne, powołuje i odwołuje kierowników jednostek organizacyjnych, organizuje kontrolę sprawności działania, efektywności i gospodarowania, oraz przestrzegania prawa. Minister w celu dostosowania do polityki ustalonej przez RM określa zasady (kierunki) działania podległych mu i nadzorowanych przez niego centralnych organów administracji rządowej, również innych urzędów a także jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej. Może wydawać kierownikom tych jednostek wiążące wytyczne i polecenia. Te wytyczne i polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć, co do istoty sprawy (decyzje administracyjne). W przypadku nie obsadzenia stanowiska ministra, lub czasowej jego niezdolności do wykonywania obowiązków, wtedy zastępuje go Prezes RM lub inny członek RM wskazany przez Prezesa RM. Minister wykonuje swe zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarza stanu oraz gabinetu politycznego ministra. Zakres czynności sekretarza i podsekretarza stanu określa właściwy minister i musi zawiadomić o tym Prezesa RM. Sekretarze i podsekretarze stanu są powoływani i odwoływani przez Prezesa RM na wniosek właściwego ministra. W razie przyjęcia dymisji rządu przez PRP, dymisję składają też sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i wicewojewodowie (są to stanowiska polityczne). Ministerstwo tworzy, znosi i przekształca RM w drodze rozporządzenia. W przypadku zniesienia lub przekształcenia Ministerstwa, Prezes RM określa w drodze zarządzenia przeznaczenia składników majątkowych będących w posiadaniu tego Ministerstwa. W skład Ministerstwa wchodzą ustawowo określone komórki organizacyjne, takie jak: departamenty do realizacji merytorycznych zadań ministerstwa, biura do realizacji zadań w zakresie obsługi ministerstwa, sekretariat do obsługi ministrów, komitetów, rad i zespołów, oraz wydziały jako komórki organizacyjne będące częścią departamentów i biur. W każdym ministerstwie tworzy się też gabinet polityczny ministra, i także komórki organizacyjne lub wyodrębnione stanowiska do następujących spraw: prawnych, informacji, budżetu i finansów, kadr i szkolenia, współpracy z zagranicą i integracji europejskiej, informatyki, zamówień publicznych, d/s administracyjno-gospodarczych, spraw obronnych, ochrony informacji niejawnych, audytu wewnętrznego, kontroli skarg i wniosków. Bezpośredni nadzór nad tymi komórkami organizacyjnymi sprawuje dyrektor generalny, który zapewnia prawidłowe wykonywanie zadań określonych przez ministra, sekretarza i podsekretarza stanu. Ministrowie kierują działami administracji rządowej. Mamy następującą klasyfikację działów administracji rządowej:

1. Administracja publiczna.

2. Budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa.

3. Budżet.

4. Finanse publiczne.

5. Gospodarka.

6. Gospodarka morska.

7. Gospodarka wodna.

8. Instytucje finansowe.

9. Informatyzacja.

10. Integracja europejska.

11. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego.

12. Kultura fizyczna i sport.

13. Łączność.

14. Nauka.

15. Obrona narodowa.

16. Oświata i wychowanie.

17. Praca.

18. Rolnictwo.

19. Rozwój wsi.

20. Rynki rolne.

21. Skarb Państwa.

22. Sprawiedliwość.

23. Szkolnictwo wyższe.

24. Transport.

25. Turystyka.

26. Środowisko.

27. Sprawy wewnętrzne.

28. Wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne.

29. Zabezpieczenie społeczne.

30. Sprawy zagraniczne.

31. Zdrowie.

Dział administracji publicznej obejmuje sprawy:

a) administracji, w tym organizacji urzędów administracji publicznej oraz procedur administracyjnych, spraw reform i organizacji struktur administracji publicznej,

b) zespolonej administracji rządowej w województwie,

c) podziału administracji państwa (nazwy jednostek osadniczych i obiektów fizjograficznych, ewidencja ludności, dowodów osobistych i paszportów, zbiórki publiczne i prowadzenie rejestru podmiotów wykonujących zawodową działalność lobbingową).

Administracja rządowa w województwie jest częścią administracji publicznej i wykonują ją:

1. Organy administracji rządowej, w tym wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy administracji niezespolonej.

2. Organy samorządu województwa.

Administrację rządową w województwie wykonują:

1. Wojewoda.

2. Działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży wykonujący zadania i kompetencje w imieniu:

a) wojewody z ustawowego upoważnienia,

b) własnym, jeżeli tak ustawy stanowią.

3. Organy administracji niezespolonej.

4. Organy samorządu terytorialnego wtedy, gdy wykonują zadania z zakresu administracji rządowej wynikające z ustaw lub z zawartych porozumień.

5. Działający pod zwierzchnictwem Starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje w ramach ustawy (tzw. powiatowe organizacje zespolone).

6. Organy innych samorządów, jeżeli wykonują zadania z zakresu administracji rządowej na podstawie ustaw lub wynikające z porozumienia.

Wojewódzka administracja zespolona (administracja rządowa) - zespolenie służb, inspekcji i straży następuje pod zwierzchnictwem wojewody, i jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, to również w jednym urzędzie. Wojewoda spełnia szereg zadań i kompetencji, m.in.:

a) jest przedstawicielem rządu w województwie,

b) jest organem nadzoru nad JST,

c) jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

d) jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,

e) jest reprezentantem Skarbu Państwa.

Wojewoda jako przedstawiciel RM kontroluje wykonanie przez organy administracji zespolonej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych (podustawowych), a także zadań wynikających z ustaleń RM oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM. Kontroluje wykonywanie zadań przez organy samorządu terytorialnego, zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej. Dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu. W szczególnych sytuacjach zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa, i kieruje ich działalnością w celu zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia, mienia oraz zagrożenia środowiska, bezpieczeństwa państwa, utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich i w stanach nadzwyczajnych dotyczących klęski żywiołowej, a więczapobiegania skutkom i zwalczanie skutków. Sprawuje (reprezentuje) funkcję przedstawiciela rządu w terenie na oficjalnych uroczystościach reprezentuje rząd. Za pośrednictwem właściwego ministra ds. administracji publicznej przedstawia RM projekty dokumentów rządowych dotyczących jego województwa. Może współdziałać z organizacjami międzynarodowymi i rządowymi, ale nie może prowadzić polityki (w zakresie ustalonym przez ministra właściwego d/s zagranicznych). W szczególnych sytuacjach wojewoda może wydawać polecenia wiążące w stosunku do pracowników administracji rządowej i samorządowej. Administrację zespoloną stanowią wicewojewodowie, kierownicy służb, inspekcji i straży, wojewoda, dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego i dyrektorzy wydziałów. Wojewodę powołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego d/s administracji publicznej, a wicewojewodów powołuje Prezes RM na wniosek wojewody. Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na zasadzie kryterium zgodności z polityką rządu. Nadzór nad działalnością wojewody sprawuje minister właściwy d/s administracji publicznej na zasadzie kryterium legalności (działalność zgodna z prawem), rzetelności i gospodarności (kiedyś sprawności - prakseologia). Organizację określa statu - statut urzędu wojewódzkiego, który podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM, i jest ogłaszany w W.Dz.U. Podstawowe elementy statutu: nazwa, siedziba, nazwy stanowisk, kierownicy wydziałów, nazwy wydziałów, zakresy działania poszczególnych wydziałów, także nazwy i zakresy działania komend, inspektorów i straży, skład Kolegium Wojewody (organ doradczy), inne sprawy dotyczące organizacji i funkcjonowania urzędu. Zmiany też muszą być zatwierdzane przez PRM, poza wyjątkami: uzupełnianie zakresów działania jednostek i komórek organizacji urzędu, oraz aktualizacja wykazu jednostek podporządkowanych wojewodzie lub przez niego nadzorowanych. Organizację Urzędu Wojewódzkiego reguluje regulamin organizacyjny U.W., który jest nadawany przez wojewodę i nie wymaga potwierdzenia przez żaden inny organ. Powoływanie i odwoływanie kierowników służb, inspektorów i straży odbywa się za zgodą wojewody lub na wniosek wojewody. Mamy wyjątek dotyczący Komendanta Wojewódzki Policji, który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody przez Komendanta Stołecznego Policji, a ten po zasięgnięciu opinii wojewody oraz opinii prezydenta miasta stołecznego Warszawy, oraz Komendanta Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej - wyłącznie za zgodą wojewody.

17.12.06 r. - nr 3

Charakter prawny wojewody i jego funkcje

Wojewoda jako władza administracji ogólnej (art. 1.1) jest określeniem wątpliwym i obcym dotychczasowej terminologii, gdyż Konstytucja używa innego terminu - organ władzy publicznej, a za organy takiej władzy można uznać wszystkie instytucje, które mają ustawowe kompetencje do podejmowania decyzji władczych (wiążących podmioty prawa jak i obywateli). Władza jest uprawnieniem do wykonywania władztwa publicznego, a więc w terminologii konstytucyjnej władza administracji publicznej jest nieuzasadniona, a dodatkowe wątpliwości powoduje określenie administracja ogólna. To określenie wprowadzono ze względu na to, że kompetencje wojewody rzeczywiście mają charakter ogólny, czyli zwierzchni. Inne organy administracji rządowej działające na terenie województwa można odpowiednio nazywać organami specjalnymi, czy wyspecjalizowanymi. Wszelkie kompetencje wojewody są objęte ogólną klauzulą zgodną z art. 24 ust. Do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji. W artykule tym przedstawiono podział na organy administracji rządowej o kompetencji ogólnej i szczególnej. W ust. jest też mowa o domniemaniu kompetencji - organy administracji samorządowej wykonują zadania zlecone przez administrację rządową. Kompetencje administracyjne mogą być ustalane wyłącznie w drodze ustawy, a jej unormowania mają wówczas charakter bezwzględnie obowiązujący, dlatego nie można domniemywać istnienia kompetencji i przyjmować fikcyjnego domniemania oraz dysponowania kompetencjami przez jakikolwiek organ administracji publicznej. Wojewoda zgodnie z ust. o administracji rządowej jest „średnim” organem struktur administracji scentralizowanej. Podlega on organom wyższego stopnia (Prezes RM), z drugiej strony sam jest organem wyższego stopnia wobec pozostałych organów administracji. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego d/s administracji i jest to tzw. nadrzędność osobowa. Prezes RM, a także w jego imieniu upoważniony minister d/s administracji publicznej sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje określonej oceny jego pracy. Nadzór ten jest sprawowany w strukturach zdecentralizowanych i sprawowany jest według kryterium legalności. Pozostałe kryteria to polityka rządu, rzetelność i gospodarność. Jest to typowy nadzór hierarchiczny, charakterystyczny dla struktur scentralizowanych. Szczególnym środkiem nadzoru Prezesa RM jest uchylanie aktów prawa miejscowego wydawanych przez wojewodę lub organy administracji niezespolonej, jeżeli są one niezgodne z ustawami lub aktami wydanymi w celu ich wykonania, a także prawo ich uchylenia z powodu niezgodności z polityką rządu lub naruszenia zasad gospodarności, czy rzetelności. Obok kompetencji nadzorczych Prezes RM ma kompetencje kierownicze i w tym zakresie wydaje zarządzenia i polecenia - jest to, tzw. nadrzędność służbowa, również z inicjatywy poszczególnych ministrów sprawuje kontrolę. Wojewoda wykonuje swoje zadania przy pomocy I i II wicewojewody. Wicewojewodowie pełnią funkcję typowych zastępców organów administracji publicznej, którzy działając w jego imieniu są organami administrującymi. Specjalny status ma I wicewojewoda, którego kompetencje zgodnie z ustawą w ramach zastępstwa, mają taki sam zakres jak kompetencje wojewody z tym, że tylko wtedy, gdy wojewoda nie pełni obowiązków służbowych. Przy zaistnieniu takiej wyjątkowej sytuacji I wicewojewoda staje się samodzielnym organem administracji publicznej o własnych kompetencjach. Wicewojewodów powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek wojewody, który sam określa zakres zadań i kompetencji wykonywanych przez wojewodów.

Urząd Wojewódzki

Aparat pomocniczy wojewody jest zorganizowany w Urzędzie Wojewódzkim, na którego czele stoi dyrektor generalny. Urząd dzieli się na wydziały kierowane przez dyrektorów. Urząd posiada statut nadany przez wojewodę, a zatwierdzony przez Prezesa RM. Do statutu dołączany jest wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych wojewodzie oraz wykaz przedsiębiorstw państwowych, dla których wojewoda pełni funkcję organu założycielskiego. Wojewoda ustala jego regulamin, który określa szczegółową organizację oraz tryb pracy. Urząd Wojewódzki może posiadać swoje delegatury na terenie województwa, są one najczęściej zlokalizowane w byłych miastach wojewódzkich. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze, w skład którego wchodzą obligatoryjnie: wicewojewodowie, dyrektor generalny urzędu, komendant wojewódzki policji, komendant wojewódzkiej państwowej straży pożarnej, a także fakultatywnie: inne osoby wymienione w statucie, lub zapraszane przez wojewodę. Obok wojewody drugim ogniwem administracji rządowej jest wojewódzka administracja zespolona. Jest ona zorganizowana zgodnie z zasadą zespolenia. Administrację zespoloną tworzą działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach, albo w imieniu wojewody, z ustawowego upoważnienia, lub też w imieniu własnym, jeżeli ustawy tak stanowią. W skład wojewódzkiej administracji zespolonej wchodzą różne jednostki administracyjne: wojewoda (zwierzchnictwo), a także służby, inspekcje i straże. Pojęcia te nie są ustawowo zdefiniowane, ale z ogółu przepisów o administracji rządowej w województwie, a także z przepisów szczególnych można wywnioskować, że są to jednostki organizacyjne wyodrębnione według kryterium przedmiotowego tzn., że zajmują się poszczególnymi działami administracji publicznej. Ustawa odróżnia inspekcje, straże i służby od kierowników tych jednostek, którzy mają status jednoosobowych organów administracji publicznej - to oni obok wojewody są upoważnieni do wydawania indywidualnych aktów administracyjnych (art. 23 ust. 3). Wszystkie służby, inspekcje i straże, co do zasady powinny być w jednym urzędzie tzn., że funkcjonują opierając się na tym samym aparacie urzędniczym i także aparacie pomocniczym.

Zasada zwierzchnictwa

Istotą zespolenia jest zwierzchnictwo jednego organu administracji publicznej nad wszystkimi jednostkami zespolonymi według takich samych jednolitych zasad i kryteriów. To pojęcie zwierzchnictwa nie jest zdefiniowane ustawowo, stąd próbuje się wyodrębnić cechy charakteryzujące zwierzchnictwo poprzez wykładnię poszczególnych przepisów ustawy. Np. art. 15 ust. 1 i art. 16 mówią o zwierzchniku administracji zespolonej, natomiast art. 23 wskazuje kompetencje wojewody jako zwierzchnika wobec administracji zespolonej, gdyż wojewoda kieruje administracją zespoloną i koordynuje jej działalność. Z przepisów o administracji rządowej zwierzchnictwo polega na kierowaniu i koordynowaniu. Art. 16 uzupełnia pojęcie, gdyż wyposaża wojewodę w prawo wydawania poleceń służbowych (do administracji zespolonej - art. 9).

Kategorie zespolenia

Dodatkowym argumentem na rzecz odróżnienia zwierzchnictwa wojewody nad administracją zespoloną, od tzw. pełnego kierownictwa wojewody są wprowadzone przez ustawę ograniczenia wpływu wojewody powodujące, że w praktyce zasada zespolenia jest znacznie ograniczona. Na podstawie obowiązujących przepisów można wyróżnić dwa rodzaje zespolenia organizacyjnego:

a) zespolenie „mocniejsze”, czyli bezpośrednie pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie.

b) zespolenie „słabsze”, czyli pośrednie, przy pomocy odrębnego aparatu pomocniczego nie wchodzącego w skład urzędu wojewódzkiego.

Wojewódzka administracja niezespolona

Ustawa przewiduje bezwzględną zasadę, według której ustanowienie organu administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa. Zgodnie z art. 5, tylko ustawa może ustanowić terenowe delegatury właściwych ministrów. Brak zespolenia w tej kategorii organów oznacza, że wojewoda nie sprawuje wobec nich zwierzchnictwa, a jego wpływ na działania tych organów jest ograniczony. Wojewoda ma jednak prawo składania wniosków lub wyrażania zgody na powoływanie lub odwoływanie tych organów administracji niezespolonej. Spory z powodu nie uwzględnienia wniosku wojewody lub nie uzyskania jego zgody rozstrzyga prezes RM (art. 17). Ponadto wojewoda ma pewne kompetencje kontrolne i koordynacyjne wobec organów niezespolonych, mianowicie z wojewodą muszą być uzgadniane (pozytywnie się wypowie) projekty aktów prawa miejscowego. Organy niezespolone powinny także zapewnić zgodność swoich działań z poleceniami wojewody oraz składać wojewodzie coroczne sprawozdania, oraz na jego żądanie składać bieżące wyjaśnienia (art. 18).

Zasady ogólne prawa administracyjnego

Zasady te, to przede wszystkim normy prawa o podstawowym znaczeniu dla całego prawa lub poszczególnych gałęzi, ewentualnie klauzule generalne (wyjęte przed nawias) po to, aby służyć całemu prawu lub całej gałęzi. Mogą to być uogólnienia norm prawa, zasady nadrzędne wydobyte z jakiegoś zespołu norm. W ten sposób powstaje nowa norma prawa zbudowana z niektórych elementów uznanych za istotne przez podmiot tworzący daną zasadę. Obok tego normatywnego ujęcia można też mówić o zasadach jako regułach lub uogólnieniach norm stworzonych przez doktrynę, albo też o wzorcach zachowań, które nie są unormowane przez prawo, ale są uznawane za wiążące. Również przyjmuje się, że zasadą prawa są typy ukształtowania jakiejś instytucji prawa (zasady), odnoszące się do określonej dziedziny spraw albo postulaty zawierające syntetyczne oceny i określające pożądany stan rzeczy. Określenie pojęcia zasady jest wieloznaczne i wynika zawsze z jakiejś przyjętej konwencji. Jest wiele podziałów i klasyfikacji zasad ogólnych, m.in. wyodrębniamy zasady konstytucyjne (np. zasada demokratycznego państwa), zasady pozakonstytucyjne (np. szybkość działania administracji), zasady teoretyczne (np. zasada decentralizacji), zasady normatywne (np. zasada legalności), zasady opisowe (np. zasada zespolenia), zasady materialne (np. równości wobec prawa), zasady procesowe (np. dwuinstancyjności), oraz zasady ustrojowe (np. zasada zespolenia).

Zasada demokratycznego państwa prawnego

Podstawą tej zasady jest art. 2 KRP, i ma on fundamentalne znaczenie nie tylko dla systemu prawa administracyjnego, ale i całego systemu prawa. Ta zasada nie została normatywnie zdefiniowana, a jej elementy są określane przez odtwarzanie założeń aksjologicznych systemu prawa, albo przez formułowanie szeregu zasad bardziej szczegółowych, które z niej wynikają. Podstawowymi założeniami tej zasady są prymat prawa oraz poszanowanie praw i wolności obywateli. Dla administracji oznacza to obowiązek działania na podstawie prawa i w granicach prawa wykazującego określone wartości. Oznacza to również obowiązek organów administracji do respektowania praw i wolności jednostek, a gwarancją realizacji tej zasady w prawie administracyjnym jest przede wszystkim sądowa kontrola administracji.

Zasada praworządności i legalności

Zgodnie z art. 7 KRP organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa. Można więc wyodrębnić na tej podstawie dwie zasady działania organów administracji:

a) zasada praworządności, która oznacza, że każde działanie mieści się w granicach prawa tzn., iż jest niesprzeczne z jakimkolwiek elementem porządku prawnego,

b) zasada legalności oznacza, że każde działanie musi mieć swoją podstawę prawną, powinno być oparte na podstawie ustawowej upoważniającej do podjęcia działania w określonej formie i w określonych warunkach.

Obie te zasady administracja powinna zawsze realizować, i to zarówno w procesie stanowienia prawa, jak i stosowania prawa. Z obu tych zasad wynika dla administracji nakaz czynienia tylko tego, na co pozwala obowiązujące prawo. Te dwie zasady mają swoje instytucjonalne (formalne) gwarancje w postaci rozwiązań proceduralnych, mianowicie zasady te zostały przeniesione do art. 6 i 7 k.p.a., i także występują w różnorodnych formach kontroli administracji opartych przede wszystkim na kryterium legalności (zgodności z prawem). Chodzi tu przede wszystkim o kontrolę sprawowaną przez sądy administracyjne, TS, TK, RPO, NIK, Prokuraturę, a także o formy kontroli zewnętrznej sprawowanej na szczeblu europejskim, np. kontrola ETPCz (Europejski Trybunał Praw Człowieka).

Zasada równości wobec prawa

Art. 32 KRP stanowi, że wszyscy są wobec prawa równi, i wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władzę publiczną. Na gruncie prawa administracyjnego oznacza to, że organy administracji stanowiąc prawo a zwłaszcza je stosując powinny dbać o jednakowe traktowanie adresatów swoich działań, jeżeli pozostają oni w takiej samej sytuacji prawnej i faktycznej, czyli wszystkie podmioty muszą być traktowane tak samo, według jednej miary, bez żadnego faworyzowania i dyskryminacji praw (Europejski Kodeks Dobrej Administracji). Równość wobec prawa nie oznacza jednak, że poszczególne podmioty mają takie same uprawnienia lub obowiązki. Chodzi natomiast o to, aby jakiekolwiek zróżnicowanie tych praw miało zawsze swoją podstawę ustawową i żeby było należycie uzasadnione.

Zasada lex retro non agit

Ta kardynalna zasada nie została expresis verbis sformułowana w Konstytucji, ale jest uważana za pochodną zasady demokratycznego państwa prawnego, a także wynika z zasady legalności i z zasady zaufania obywateli do państwa. Oznacza to, że nie można stanowić norm prawnych (w tym także intertemporalnych) nakazujących stosowanie nowo ustanowionych norm prawa do zdarzeń zaistniałych przed wejściem w życie tych nowych norm, z którymi prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych przez te normy. W razie wątpliwości należy przyjąć, że każdy przepis normuje przyszłość, a nie przeszłość. Zasada ta może mieć również swoje wyjątki, gdy wymagają tego względy sprawiedliwości społecznej albo, gdy chodzi o modyfikację prawa podmiotowego na korzyść obywateli. Zasada ta obowiązuje również organy administracji i w znacznym zakresie są one upoważnione do stanowienia prawa.

Zasada ochrony praw dobrze (słusznie) nabytych

Zasada ta jest pochodną zasady ochrony zaufania obywateli do państwa, przewidywalności prawa, bezpieczeństwa prawnego lub pewności prawa - zasad znajdujących swój wyraz w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. W systemie praworządnym obywatel musi mieć zapewnioną ochronę swoich przewidywań opartych na istniejących normach prawnych, gdyż do tego sprowadza się jego zaufanie do systemu. Oznacza to, że raz nabyte prawo i to dobrze nabyte prawo, tzn. ustalone w drodze prawidłowego aktu stanowienia lub stosowania prawa powinno być stabilne a możliwości jego podjęcia (modyfikacji), jeżeli mogą w ogóle istnieć muszą być ściśle określone przez prawo (a konkretnie przez ustawy). Ta dyrektywa znajduje swoje odzwierciedlenie w art. 155 k.p.a., który pozwala na uchylenie lub zmianę prawidłowej decyzji administracyjnej, na mocy której strona nabyły już prawa, wyłącznie za zgodą strony.

Zasada prawa do sądu

Zgodnie z art. 45 KRP każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Tę regulację uzupełnia art. 77 ust. 2 KRP, zgodnie z którym ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw. Przepisy te wprowadzają prawa podmiotowe każdego człowieka do ochrony sądowej i precyzują cechy tej ochrony. Wymagają one od ustawodawcy, aby wszelkie sprawy, w których jednostka może być dotknięta przez prawo mogły być przedmiotem postępowania sądowego. Ta zasada jest łączona z zasadą sprawiedliwości proceduralnej, i także z prawem do sprawiedliwego procesu sądowego. Zasady te oznaczają prawo dostępu do sądu posiadane przez organ udzielający pomocy prawnej wszelkich cech sądu, zapewnienie właściwego przebiegu procesu, oraz szybkie i skuteczne wykonywanie orzeczeń sądowych. Dla prawa administracyjnego podstawowe znaczenie mają kompetencje sądów administracyjnych - samo ich istnienie, i szerokie kompetencje są dowodem na to, że również w zakresie prawa administracyjnego ta zasada jest realizowana.

Zasada subsydiarności (pomocniczości)

Zyskała ona wyrażenie w preambule Konstytucji i w Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego. Jest ona dość często używana w terminologii aktów UE, i wyraża ona ideę zgodnie, z którą organy państwa, w tym organy administracji, powinny być zlokalizowane możliwie najbliżej obywatela i jednocześnie w taki sposób, aby obywatele mogli w jak najszerszym zakresie samodzielnie lub przynajmniej pośrednio uczestniczyć w sprawowaniu władzy publicznej (administracji publicznej). Typowym hasłem tej zasady jest „tyle wolności ile można, tyle uspołecznienia ile koniecznie trzeba, tyle społeczeństwa ile można, tyle państwa ile koniecznie trzeba”. Ta pomocniczość ma polegać na tym, że to nie obywatele pomagają państwu, lecz państwo pomaga obywatelom. To obywatele poprzez swoje struktury formowane oddolnie powinni mieć maksymalną swobodę w wykonywaniu zadań publicznych, a państwo powinno brać na siebie, tylko tę część zadań, której obywatele nie są w stanie sami zrealizować. Ta sama zasada stosowana w wymiarze UE oznacza obowiązek ograniczenia aktywności instytucji wspólnotowych szczególnie w zakresie legislacji i w tych dziedzinach, które nie są objęte wyłączną kompetencją UE a więc, kiedy ten sam cel można zrealizować tak samo skutecznie w ramach działania poszczególnych państw członkowskich. Ta zasada bywa określana jako tzw. zasada w ruchu, dynamiczna, elastyczna - jest zawsze relatywna i zmienna, oraz nie wprowadza sztywnego podziału zadań pomiędzy poszczególnymi szczeblami administracji.

Zasada proporcjonalności

Jest to zasada przede wszystkim o charakterze niedookreślonym i postulatywnym - nie jest określona w tekstach prawnych. Obejmuje kilka postulatów dotyczących zachowania się administracji wobec obywatela. Chodzi tu o to, by państwo i organy administracji ingerowały w prawa obywateli w sposób rozsądny i racjonalny, oraz nie nadużywały przysługujących im środków i kompetencji szkodząc w ten sposób obywatelom. Chodzi o zachowanie odpowiednich proporcji pomiędzy celami działania administracji, a z drugiej strony ostrożnością używania w tych celach środków. Organy administracji muszą miarkować cele i stosowane środki (wymierzyć je, żeby były jak najmniej dolegliwe - określenie ochrony interesu publicznego i obywatela).

Zasada zrównoważonego rozwoju

Została zawarta w art. 5 KRP, zgodnie z którym Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swego terytorium, zapewnia wolności człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując się właśnie tą zasadą. Ten przepis można interpretować szeroko, ale zasada ta odnosi się do wszystkich określonych w tym przepisie dziedzin (węziej do niektórych, a zupełnie wąsko do ochrony środowiska). Patrząc na program tej zasady odnosi się do wszystkich wymienionych dziedzin.

Inne zasady: zasada kompetencyjności.

07.01.07 r. - nr 4

Prawo do dobrej administracji

Regulowane jest przez Europejski Kodeks Dobrej Administracji uchwalony dn. 6 września 2001 r., opracowany przez ombudsmana (RPO) Jacoba. Zawiera pewne zasady funkcjonowania dobrej administracji w krajach UE. W swoich kontaktach z instytucją obywatele powinni być obsługiwani przez urzędników instytucji zgodnie z zasadami przewidzianymi w KDA (dobrze obsługiwani). Obowiązuje on wszystkich urzędników i innych pracowników objętych statusem urzędnika w zakresie ich kontaktów z jednostkami, a przez jednostkę kodeks rozumie osobę fizyczną i osobę prawną niezależnie od tego, czy ich miejsce zamieszkania lub miejsce zarejestrowanej siedziby znajduje się na terytorium jednego z państw członkowskich czy też nie. Przez instytucję kodeks rozumie instytucję lub organ wspólnot, a przez urzędnika kodeks rozumie urzędników lub pozostałych pracowników wspólnot europejskich.

Rzeczowy zakres obowiązywania Kodeksu

Kodeks zawiera ogólne zasady dobrej praktyki administracyjnej znajdującej zastosowanie w odniesieniu do wszystkich kontaktów instytucji i ich administracji z jednostką chyba, że te kontakty podlegają szczególnym przepisom. Zasady zawarte w KDA nie obowiązują w odniesieniu do relacji kontaktów urzędników z instytucją, w której ci urzędnicy są zatrudnieni.

Zasady Kodeksu Dobrej Administracji:

Zasada praworządności - urzędnik musi działać zgodnie z nią, stosując wszelkie uregulowania i procedury zapisane w przepisach prawnych wspólnot europejskich. Urzędnik musi zwrócić szczególną uwagę na to, aby decyzje dotyczące praw lub interesów jednostek posiadały podstawę prawną a treść, żeby była zgodna z obowiązującymi przepisami (KRP - art. 7).

Zasada nie dyskryminowania - przy rozpatrywaniu wniosku jednostek i przy podejmowaniu decyzji urzędnik musi zapewnić przestrzeganie zasady równego traktowania, a więc pojedyncze osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji muszą być traktowane w porównywalny sposób, a w przypadku różnic w traktowaniu urzędnik musi zapewnić, że to nierówne traktowanie było usprawiedliwione obiektywnymi, istotnymi właściwościami danej sprawy. Urzędnik musi się w szczególności powstrzymać od wszelkiego nieusprawiedliwionego, nierównego traktowania osób fizycznych ze względu na ich: narodowość, płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie społeczne lub etniczne, cechy genetyczne, język, religię lub wyznanie, przekonania polityczne lub inne, przynależność do mniejszości narodowej, posiadaną własność, urodzenie, inwalidztwo, wiek lub preferencje seksualne (KRP - art. 32, 33, 35).

Zasada współmierności - w toku podejmowania decyzji urzędnik musi zapewnić, że przyjęte działania będą współmierne do obranego celu. Urzędnik musi w szczególności unikać ograniczania praw obywateli lub nakładania na nich obciążeń, jeżeli te ograniczenia lub obciążenia byłyby niewspółmierne do celu prowadzonych działań. W toku podejmowania decyzji urzędnik musi zwrócić uwagę ma stosowne wywarzenie spraw osób prywatnych i ogólnego interesu publicznego (musi wybrać środek jak najmniej uciążliwy dla osób zainteresowanych).

Zasada zakazu nadużywania uprawnień (kompetencji) - z uprawnień urzędnik może korzystać wyłącznie dla osiągnięcia celu, dla którego uprawnienia te zostały mu powierzone mocą odnośnych przepisów prawa. Jednocześnie urzędnik musi odstąpić od korzystania z tych uprawnień dla osiągnięcia celu, dla którego brak jest podstawy prawnej lub, które nie mogą być uzasadnione interesem publicznym.

Zasada bezstronności i nienależności - według KDA urzędnik działa bezstronnie i niezależnie. Urzędnik musi się powstrzymać od wszelkich arbitralnych działań, które mogą mieć negatywny wpływ na sytuację jednostek oraz musi się powstrzymać od wszelkich form faworyzowania bez względu na motywy takiego postępowania. Na postępowanie urzędnika nie może mieć wpływu w żadnym czasie interes osobisty, rodzinny lub narodowy, ani też nie może na niego wpływać presja polityczna. Urzędnik nie będzie uczestniczył w podejmowaniu decyzji, w której on lub jego bliski członek rodziny miałby interes finansowy. Art. 8 k.p.a. zawiera nakaz dla organów administracji, aby prowadziły postępowanie w taki sposób, aby pogłębić zaufanie obywateli do organizacji państwa, oraz podnosić świadomość i kulturę prawną obywateli. Podobnie art. 121 ordynacji podatkowej, a także ust. o pracownikach urzędów państwowych, ust. o służbie cywilnej i ust. o pracownikach samorządowych nakazują urzędnikom zachowanie obiektywizmu w toku załatwiania spraw i równego traktowania stron. Naruszenie tych zasad powoduje odpowiedzialność dyscyplinarną urzędnika, albo może prowadzić do przestępstwa urzędnika na mocy art. 231 k.k.

Zasada obiektywności - zgodnie z nią urzędnik w toku podejmowania decyzji musi uwzględnić wszystkie ważne (istotne) czynniki i przypisać każdemu z nich należne mu znaczenie. Nie uwzględnia się żadnych okoliczności nie należących do sprawy (pomoc społeczna a zapłacenie podatku).

Zasada zgodnie z prawem oczekiwania oraz konsekwentne działanie i doradztwo - urzędnik musi działać konsekwentnie w ramach swojej praktyki administracyjnej i w swoim stosunku do działalności administracyjnej instytucji. Urzędnik musi przestrzegać obowiązujących w administracji, instytucji praktyk administracyjnych o ile nie istnieją uzasadnione powody, które usprawiedliwiałyby odejście w indywidualnym przypadku od tych praktyk, ale te powody należy przedstawić na piśmie. Urzędnik uwzględnia uzasadnione i słuszne oczekiwania jednostek, które wynikają z działań podejmowanych przez daną instytucję w przeszłości. W razie potrzeby urzędnik służy jednostce poradą dotyczącą możliwego sposobu postępowania w sprawie wchodzącej w zakres jego działania, oraz dotyczącej pożądanego sposobu rozstrzygnięcia sprawy (art. 9 k.p.a. - urzędnik musi udzielić pouczeń i wyjaśnień).

Zasada uczciwości - w art. 11 KDE ustanowiono, że urzędnik powinien działać bezstronnie, uczciwie i rozsądnie.

Zasada uprzejmości - w swoich kontaktach z jednostkami urzędnik pozostaje usługodawcą i zachowuje się właściwie, uprzejmie oraz pozostaje dostępny. Odpowiadając na korespondencję, rozmowy telefoniczne, czy pocztę elektroniczną urzędnik stara się być możliwie jak najbardziej pomocny i udziela odpowiedzi na skierowane do niego pytania możliwie jak najbardziej wyczerpująco i dokładnie (art. 12 KDE). Zgodnie z tą zasadą, jeżeli urzędnik nie jest właściwy w danej sprawie kieruje obywatela do urzędnika właściwego, a w przypadku popełnienia błędu naruszającego prawo lub interes jednostki, urzędnik przeprasza za to i stara się skorygować negatywne skutki popełnionego przez siebie błędu w jak najwłaściwszy sposób. Informuje jednocześnie o możliwościach odwołania się (ust. o pracownikach samorządu).

Zasada odpowiadania na pisma w języku obywatela - urzędnik musi zapewnić, że każdy obywatel UE lub każda pojedyncza osoba, która zwróci się na piśmie do instytucji w jednym z języków traktatu otrzyma odpowiedz w tym samym języku. Zasada ta dotyczy osób fizycznych i w miarę możliwości w stosunku do osób prawnych, stowarzyszeń, podmiotów prawnych.

Potwierdzenie odbioru i podanie nazwiska właściwego urzędnika - w terminie 2 tygodni wydaje się potwierdzenie odbioru każdego pisma skierowanego do instytucji lub każdego skierowanego do niej zażalenia chyba, że w tym terminie można przekazać merytorycznie uzasadnioną odpowiedz. W potwierdzeniu lub w odpowiedzi podaje się nazwisko i nr telefonu urzędnika zajmującego się daną sprawą oraz jego stanowisko służbowe. Nie ma konieczności przekazywania potwierdzenia odbioru ani odpowiedzi w przypadkach, w których pisma lub zażalenia spełniają znamiona nadużycia ze względu na ich nadmierną liczbę, ciągłe powtarzanie się lub bezsensowny charakter.

Zobowiązanie do przekazania sprawy do właściwej jednostki organizacyjnej instytucji - w przypadku skierowania lub przekazania adresowanego do instytucji pisma lub zażalenia do dyrekcji generalnej, do dyrekcji lub wydziału, które nie są upoważnione do rozpatrzenia pisma lub zażalenia, ich jednostki organizacyjne muszą zapewnić, że akta zostaną niezwłocznie przekazane do właściwej jednostki organizacyjnej instytucji. Jednostka organizacyjna, do której pierwotnie wpłynęło pismo lub zażalenie informuje jego autora o dalszym przekazaniu sprawy podając przy tym nazwisko, nr telefonu urzędnika, do którego akta tej sprawy zostały przekazane, a urzędnik zwróci uwagę osobom lub innym jednostkom na ewentualne błędy lub braki w dokumentach dając im możliwości ich skoordynowania (k.p.a. w art. 66 stanowi, że obowiązuje zasada, iż sprawa źle wniesiona zostanie skierowana do właściwego urzędu).

Zasada prawo wysłuchania i złożenia oświadczenia - w przypadkach dotyczących praw lub interesów jednostek urzędnik musi zapewnić respektowanie praw do obrony na każdym etapie postępowania zmierzającego do wydania decyzji. W przypadkach, w których może zostać wydana decyzja dotycząca praw lub interesów jednostek, ma ona prawo przed podjęciem decyzji przedstawić na piśmie swoje uwagi, a w razie potrzeby przedstawić ustnie swoje spostrzeżenia. W Polsce panuje zasada, że nic o stronie bez strony, dlatego organ ma obowiązek udostępnić stronie akta do przeglądania, sporządzania z nich notatek i odpisów (art. 73 k.p.a.). Na wniosek strony może przesłuchiwać nowych świadków lub biegłych. Art. 77 § 3 i art. 78 § 1 umożliwiają żądanie strony przeprowadzenia dowodu, które organ jest obowiązany uwzględnić, jeżeli jest to znaczące dla sprawy (podobnie art. 188, 192 i 200 ordynacji podatkowej).

Stosowny termin podjęcia decyzji - urzędnik musi zapewnić, że w sprawie każdego wniosku lub zażalenia skierowanego do instytucji zostanie podjęta decyzja w stosownym terminie, niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż w 2 miesiące od daty wpływu tego wniosku lub zażalenia. Takie samo uregulowanie obowiązuje w odniesieniu do odpowiedzi na pisma jednostek i do przekazania odpowiedzi na informacje administracyjne przekazane przez urzędnika swoim przełożonym wraz z prośbą o wydanie poleceń w sprawie podjęcia koniecznych decyzji. Jeżeli ze względu na złożony charakter sprawy decyzja w sprawie wniosku lub zażalenia nie może być wydana w tym terminie, to urzędnik przekazuje wnoszącemu stosowną wiadomość możliwie jak najszybciej. W takim wypadku o ostatecznej decyzji należy poinformować wnoszącego w możliwie najkrótszym terminie. Według polskich przepisów ten maksymalny termin załatwienia sprawy wynosi 1 miesiąc.

Obowiązek uzasadnienia decyzji

W odniesieniu do każdej wydanej przez instytucję decyzji, która może mieć negatywny wpływ na prawa lub interesy jednostki, należy podać powody, na których opiera się wydana decyzja. W tym celu należy jednoznacznie podać istotne fakty i podstawę prawną podjętej decyzji. Urzędnik odstępuje od wydania decyzji, która opierałaby się na niepewnych lub niewystarczających podstawach, i która nie zawierałaby indywidualnej argumentacji. W przypadkach, kiedy ze względu na dużą liczbę jednostek, których dotyczą podobne decyzje nie ma możliwości podania szczegółowych powodów podjętej decyzji i w związku z tym przekazuje się odpowiedzi standardowe, z tym, że urzędnik musi zapewnić, że w terminie późniejszym dostarczy indywidualną argumentację obywatelowi, który zwróci się z wyraźną odnośną prośbą.

Informacja o możliwościach odwołania

Wydana przez instytucję decyzja, która może mieć negatywny wpływ na prawa lub interesy jednostki zawiera informację o możliwościach złożenia odwołania od wydanej decyzji. Podaje się w szczególności rodzaj środków odwoławczych, organów, do których można je wnosić oraz termin wnoszenia. W decyzji należy zamieścić adnotację o możliwości wszczęcia postępowania sądowego oraz o możliwości skierowania zażalenia do RPO. Według k.p.a. można w całości odstąpić od uzasadnienia decyzji wtedy, gdy decyzja w całości uwzględnia żądania wszystkich ze stron.

Przekazanie podjętej decyzji

Urzędnik zapewnia, że decyzje dotyczące praw lub interesów jednostek zostaną przekazane zainteresowanym jednostkom na piśmie natychmiast po podjęciu tychże decyzji. Urzędnik musi się powstrzymać od powiadamiania innych jednostek o podjętej decyzji, dopóki nie zostanie powiadomiona o tej decyzji jednostka, której decyzja dotyczy. W art. 109 k.p.a. przewiduje się także możliwość ogłoszenia decyzji, jeżeli sprawa została załatwiona ustnie z utrwaleniem jej jedynie w protokole, lub podpisanej przez stronę adnotacji. Dopiero od doręczenia decyzji lub jej ogłoszenia organ administracji, który ją wydał jest nią związany.

Ochrona danych

Urzędnik wykorzystujący dane osobowe obywatela uwzględnia sferę prywatności i nietykalność osobistą. Urzędnik zaniecha także przetwarzania danych osoby dla celów bezprawnych, oraz zaniecha przekazywania takich danych osobom nieuprawnionym (w Polsce ust. z 1997 r.).

Prośba o udzielenie informacji

Jeżeli urzędnik jest odpowiedzialny za daną informację, to udostępni on jednostkom żądane przez nie informacje. Przy odpowiedniej sposobności urzędnik wyda w zakresie swoich kompetencji zalecenia wszczęcia postępowania administracyjnego. Urzędnik zapewni, że przekazana informacja będzie jasna i zrozumiała. Jeżeli zgłoszona ustnie prośba u udzielenie informacji jest zbyt skomplikowana lub zbyt obszerna, to urzędnik zasugeruje zgłaszającemu sformułowanie wniosku na piśmie. Jeżeli urzędnik nie może udostępnić żądanej informacji ze względu na jej poufny charakter, wówczas poinformuje on jednostkę o przyczynach, dlaczego nie może przekazać żądanych informacji. Prośbę o udzielenie informacji w sprawach, za które dany urzędnik nie jest odpowiedzialny przekazuje on do właściwej osoby podając zgłaszającemu nazwisko i numer telefonu tej osoby. Natomiast prośby o udzielenie informacji dotyczące innej instytucji lub innego organu wspólnoty, urzędnik przekazuje do tej instytucji lub organu. W razie potrzeby urzędnik skieruję jednostkę, która występuje z prośbą o udzielenie informacji do jednostki organizacyjnej instytucji odpowiedzialnej za informowanie obywateli (polski odpowiednik, to ust. z 2001 r. o dostępie do informacji publicznej i k.p.a.). Informacje publiczne są wszystkimi informacjami dotyczącymi spraw publicznych.

Wniosek o umożliwienie dostępu do publicznych dokumentów

Urzędnik rozpatruje wnioski o umożliwienie dostępu do publicznych dokumentów zgodnie z uregulowaniami przyjętymi przez instytucję i zgodnie z ogólnie przyjętymi zasadami i ograniczeniami określonymi w prawie wspólnotowym. Jeżeli urzędnik nie może spełnić ustnej prośby o umożliwienie publicznego dostępu do dokumentów, to zasugeruje on zainteresowanym sformułowanie przez nich stosownych wniosków na piśmie.

Prowadzenie rejestrów

Jednostki organizacyjne instytucji są zobowiązanie do prowadzenia stosownych rejestrów, poczty wchodzącej i wychodzącej, przekazywanych im dokumentów i podjętych przez nie działań.

Prawo złożenia skargi do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich (ERPO)

Od wszelkich zaniedbań dotyczących wypełniania zasad przewidzianych w tym kodeksie, których dopuści się instytucja lub urzędnik można złożyć zgodnie z art. 195 Traktatu ustanawiającego WE (Wspólnotę Europejską) i zgodnie ze statutem ERPO, skargę do tego rzecznika.

Prawne formy działania administracji publicznej

Prawną formą działania jest określenie typu konkretnej czynności organu administracji. Typ czynności nie zależy od zakresu spaw, w jakich czynności te występują, ani od tego, czy są powiązane są z innymi czynnościami. Przykładowo ten sam typ czynności może być stosowany zarówno w sprawach z zakresu prawa drogowego, budowlanego, paszportowego, wodnego itp. Określenie formy działania w odniesieniu do organów administracji nie łączy się w żaden sposób z pojęciem formy czynności prawnej w prawie cywilnym, w którym chodziło o odróżnienie różnych technicznych sposobów wyrażania czynności prawnych (np. sposób ustny, pisemny, ad solemnitatem - pod rygorem nieważności). W prawie administracyjnym słowo forma odnosi się do kategorii podejmowanego działania i jest bliższe wyodrębnionym w prawie cywilnym takim kategoriom jak wyrok, czy akt notarialny (w literaturze prawa administracyjnego jedno określenie prawnych form). Wszelkie działania administracji publicznej powinny być oparte na podstawach prawnych i nie istnieją działania nie mieszczące się w regulacjach prawnych. Od form działania administracji należy odróżnić metody działania administracji, którymi są sposoby osiągania celów przez administrację, czy też sposoby realizowania odpowiednich form działania. Metodami mogą być określone także różne odmiany stylu i polityki działania administracji publicznej a najważniejsze kategorie metod działania administracji to konkurujące ze sobą zasady przymusu i przekonywania. Metody działania administracji są wyznaczone nie tylko przez prawo, ale w dużej części wynikają także z praktyki administracyjnej.

Klasyfikacja form działania

1. Wydawanie aktów normatywnych.

2. Wydawanie aktów administracyjnych.

3. Zawieranie ugody administracyjnej.

4. Porozumienia administracyjne.

5. Działania faktyczne, a w ich ramach wyróżniamy: czynności społeczno-organizatorskie i czynności materialno-techniczne.

Nazwy form działania wprowadza przede wszystkim doktryna prawa administracyjnego - niektóre z tych nazw są przejmowane do tekstów normatywnych (prawnych), inne pozostają jako terminy naukowe pozwalające porządkować wszystkie formy aktywności administracyjnej. Na wybór określonej formy działania ma wpływ cel, któremu ma służyć, jakie zamierza osiągnąć. Ta klasyfikacja jest uzależniona od następujących kryteriów:

1. Kryterium władztwa - pojawia się w kontekście konkretnych działań administracji publicznej. Administracja publiczna legitymując się atrybutem władztwa może z niego czynić użytek, może jednak działać nie wykorzystując tego instrumentu, starając się tym samym zmniejszyć nie równorzędność stosunku administracyjno-prawnego. Wynika stąd podział działań administracji na działania władcze (tzw. imperium), oraz działania nie władcze (tzw. akty gestii). Przyjmuje się, że formami władczymi są działania administracji publicznej podejmowane jednostronnie na podstawie unormowań publiczno-prawnych w celu sformułowania nakazów lub zakazów jakiegoś zachowania się. Formą taką jest zwłaszcza akt administracyjny. Do form nie władczych zalicza się natomiast te, które są podejmowane według norm prawa cywilnego (umowy cywilno-prawne), albo ich podstawą jest, co prawda prawo publiczne, jednak przy ich podejmowaniu sytuacja stron stosunku administracyjno-prawnego ulega pewnemu lub całkowitemu zrównaniu (np. porozumienia administracyjne oraz umowy administracyjne).

2. Kryterium skutku prawnego - nawiązuje do podziału prawa na czynności prawne i czynności faktyczne. Zgodnie z tym czynnością prawną jest działanie zmierzające do ustanowienia, zmiany albo zniesienia stosunku prawnego, a więc osiągnięcia tym samym skutków prawnych, natomiast czynnością faktyczną jest każde inne działanie. Ze względu na możliwość wywołania skutku prawnego w podawanym powyżej znaczeniu, można podzielić formy działania administracji na działania prawne i faktyczne. Działania prawne zawsze wywołują skutki prawne, przez które rozumie się najczęściej nawiązanie, zmianę albo rozwiązanie stosunku prawnego. Z tego powodu muszą być one określone prawem i opierać się na konkretnej podstawie prawnej. Jeżeli są to działania polegające na stosowaniu prawa to ich podstawa prawna wynika z prawa materialnego, natomiast działania faktyczne w zasadzie nie wywołują skutków prawnych, mogą jednak wywoływać pośredni skutek prawny w sferze praw i obowiązków jednostki. Nie są one jednak nastawione na wywołanie takich skutków. Do działań faktycznych najczęściej zalicza się działania społeczno-organizatorskie, czyli społeczne formy administrowania nie poparte przymusem państwowym, działania materialno-techniczne, oraz zaświadczenia (poświadczenia).

3. Kryterium stosunku do obowiązującego prawa - administracja publiczna państwa prawnego w każdym swym działaniu realizuje prawo. Ta realizacja prawa w obrębie działań prawnych może polegać m.in. na tworzeniu jego niższych szczebli, albo na stosowaniu generalnych i abstrakcyjnych norm porządku prawnego, można więc mówić o działaniach polegających na stanowieniu prawa i działaniach polegających na stosowaniu prawa. Również administracja jest upoważniona do wydawania różnych aktów normatywnych, które nazywamy przepisami administracyjnymi. Są to akty powszechnie obowiązujące, którym Konstytucja odmawia przymiotu źródeł prawa i przez to zajmują one miejsce wśród form działania administracji (np. zarządzenia, rozporządzenia).

21.01.07 r. - nr 5

Akty normatywne

Skierowany jest do generalnie określonych adresatów dotyczących abstrakcyjnych sytuacji. Akt normatywny nigdy nie ulega jednorazowej konsumpcji, ma zastosowanie zawsze wtedy, gdy występują określone w nim zdarzenia. Do nich zalicza się rozporządzenia i uchwały, oraz zarządzenia.

Akty administracyjne

Charakteryzują się podwójną konkretnością tzn., że jest skierowany do konkretnie, wyraźnie określonego adresata i dotyczy konkretnej sprawy. Akt administracyjny jest wyrazem woli państwa, a państwo reprezentuje organ administracyjny. Jest oświadczeniem woli organu administracji i pomimo uwzględnienia stanowiska adresata aktu i tak ostateczne sformułowanie treści aktu należy do organu administracji. Akt administracyjny jest oparty na przepisach prawa administracyjnego - musi być zawsze wydany na właściwej podstawie prawnej, którą powinny być zazwyczaj przepisy rangi ustawowej lub przepisy wydane z wyraźnego upoważnienia ustawowego. Pojęcie akt administracyjny jest prawnie nie stosowane w przepisach prawa, inne terminy zamienne to decyzja, zezwolenie, pozwolenie, nakaz, zgoda, koncesja, licencja. Akty administracji zawsze muszą być wydawane przez właściwy organ (to mogą być także zakłady administracyjne). Akt administracyjny może mieć różną formę, np. pisemną (decyzja), ustną, prawnie uznanego znaku (np. dyspozycja policjanta zatrzymującego samochód).

Rodzaje aktów administracyjnych

1. Podział na akty administracyjne wewnętrzne i zewnętrzne. Akty wewnętrzne wydawane w sferze wewnętrznej administracji, a więc akty kierowane do podmiotów znajdujących się w podległości administracyjnej lub służbowej w stosunku do organu wydającego akt. Będą więc to akty kierowane do podległych organów administracyjnych, jak również polecenia przełożonych kierowane do pracowników, których stosunek pracy ma charakter administracyjno-prawny. Akty wewnętrzne nie wymagają jakiejś szczególnej podstawy prawnej, wystarczy tutaj ogólne upoważnienie do kierowania podmiotami będącymi adresatami aktów. W związku z tym, że brak jest ustawowej procedury wydawania tych aktów, wobec tego nie ma do nich zastosowania k.p.a. Nie stosuje się także egzekucji administracyjnej, a ewentualne sankcje za niewykonanie tych aktów mają charakter porządkowy lub dyscyplinarny. Te wszystkie odmienności aktu wewnętrznego wynikają z tego, że adresat aktu znajduje się w strukturze administracyjnej (wewnątrz), w związku z czym te akty nie naruszają niczyich praw podmiotowych. Nie ma również potrzeby tworzenia gwarancji procesowych. Akty zewnętrzne to największa grupa aktów. Są to akty kierowane do wszystkich innych podmiotów na zewnątrz, a więc do obywateli, ich organizacji, przedsiębiorców itd. Są to również akty kierowane do jednostek organizacyjnych wchodzących w skład aparatu administracyjnego, ale nie podporządkowanych organowi wydającemu akty administracyjne. Takim typowym aktem administracyjnym jest decyzja administracyjna. Decyzja jest szczegółowo uregulowana w art. 104 k.p.a., który mówi, że organ załatwia sprawę administracyjną w formie decyzji, co do istoty albo w części, lub w inny sposób kończy sprawę w danej instancji. Jest wyczerpująco unormowana przepisami prawa, zarówno tryb jej wydawania, jak również kryteria prawidłowości i wadliwości, oraz skutki prawne tej wadliwości. Pozostałe akty administracyjne zewnętrzne:

a) koncesja (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, czyli 5 - 6 dziedzin) wymaga drogi ustawowej i jest wymagana na: wydobywanie kopalin i składowanie odpadów w górotworze oraz w byłych wyrobiskach kopalnianych, wytwarzanie, przetwarzanie, obrót, magazynowanie energii i paliw, wyrób amunicji i broni, obrót i sprzedaż technologii wojskowych i policyjnych, ochrona osób i mienia, rozpowszechnianie programów radiowo-telewizyjnych.

b) licencje, np. sędziowskie, przewodnickie, patent żeglarski, dla personelu latającego.

c) pozwolenia, np. na budowę, na broń itd.

d) zezwolenia (ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, np. alkohol, tablice rejestracyjne, apteki i hurt farmaceutyczny).

2. Podział na akty konstytutywne i deklaratoryjne. Akty konstytutywne tworzą, znoszą, zmieniają stosunki administracyjno-prawne. Tworzą one nową sytuację prawną i wywołują skutki prawne od chwili ich wydania (ex nunc) i od tej decyzji powstają nowe skutki prawne. Przeciwieństwem są akty deklaratoryjne - te akty nie tworzą nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzają ich powstanie z mocy samego prawa. Są to akty, które określonym stanom faktycznym (zastanej rzeczywistości) nadają kształt prawny. Wywołują one skutki prawne wstecz, czyli od momentu, w jakim dany stan prawny zaistniał (ex tunc, np. dyplom - kształt prawny dla wiedzy, emerytura)

3. Podział na akty zależne od woli adresata i akty niezależne od woli adresata. Akty zależne od woli adresata to takie, o które sami wnioskujemy (koncesja na coś, pozwolenie na budowę). Akty administracyjne niezależne od woli adresata to takie, o które nie wnioskujemy (np. decyzja wywłaszczeniowa, nakaz rozbiórki obiektu budowlanego, decyzja o wydaleniu cudzoziemca, powołanie do wojska).

4. Podział na akty wywołujące skutki cywilno-prawne i akty nie wywołujące takich skutków. Akty wywołujące skutki cywilno-prawne, np. decyzja wywłaszczeniowa, mocą której własność nieruchomości zostaje przeniesiona na inny podmiot, np. decyzja o sprzedaży cudzoziemcowi nieruchomości Skarbu Państwa - decyzja poprzedza umowę sprzedaży, albo decyzja o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste. Są jeszcze w tej kategorii akty nie wywołujące takich skutków.

5. Podział na akty, które regulują sytuację prawną osób i akty, które regulują sytuację prawną rzeczy. Akty, które regulują sytuację prawną osób, to np. pozwolenie wodno-prawne - jest to pozwolenie wydane na rzecz zakładu. Akty, które regulują sytuację prawną rzeczy, to np. akty dotyczące zabytków, gdy zmienia się właściciel, ale pewne prawa dotyczą tylko tego zabytku (pomnik przyrody).

6. Podział na akty administracji związane i akty administracji swobodne. Akty administracji związane mają w miarę wyczerpującą regulację prawną, bez cech dowolności, wydane przez właściwy organ, zgodne z prawem, podlega ocenie ze strony sądów administracyjnych. Akty administracji swobodne są to akty, które nie mają wyczerpującej regulacji prawnej, to akty wydawane w ramach uznania administracyjnego - organ dokonuje swobodnej oceny.

Uznanie administracyjne jest to takie uregulowanie kompetencji organu administracji, że organ ten może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym i każde jego rozstrzygnięcie będzie legalne. Przepisy ustanawiające uznanie administracyjne są sformułowane w różny sposób:

a) mogą one dokładnie określać stan faktyczny, ale nie wiązać z nim obowiązku podjęcia określonego działania. W takich przypadkach przepisy posługują się sformułowaniem „organ może...” tzn., że organ administracji może podjąć działanie, ale nie musi (ma podstawę prawną).

b) organ administracji działa, chociaż nie wskazano stanu faktycznego, kiedy to działanie ma być dokonane, wtedy przepisy posługują się następującym sformułowaniem: „organ coś ustala”, albo „organ coś określa” bez wskazania, jakie warunki muszą być spełnione, żeby organ mógł coś ustalić lub określić. Z tego wynika, że organ może podjąć działania w każdym momencie, który uzna zastosowany.

c) gdy mamy do czynienia ze zwrotami niedookreślonymi (nieostrymi), wykorzystywanymi przy opisie stanu faktycznego uzasadniającego działanie organu, np. organ może wydać decyzję, gdy jest to niezbędne ze względu na interes społeczny (publiczny, indywidualny, słuszny interes strony, spokój publiczny, względy bezpieczeństwa państwa).

Prawomocność aktu administracyjnego

Z aktem administracyjnym związana jest prawomocność, która może być:

1. Formalna - to niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego (odwołanie, zażalenie). Akt prawomocny formalnie nie może być zniesiony ani zmieniony na skutek wniosku strony. Jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Ta prawomocność powstaje z chwilą upływu terminu do wniesienia zwyczajnego środka prawnego albo z chwilą wydania aktu, od którego nie przysługuje taki środek prawny. Jest to więc instytucja ściśle procesowa polegająca na niemożności wniesienia zwyczajnych środków prawnych i w następstwie tego na ustaleniu stosunku prawnego między organem, który akt wydał a podmiotem, który na podstawie tego aktu uzyskał uprawnienia.

2. Materialna - akt administracji nie może być zniesiony ani zmieniony aktem równorzędnym i to zarówno na wniosek strony, jak i też przez organ z urzędu. Akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony jak i organy. Prawomocność materialna oznacza niewzruszalność aktu administracyjnego. Jest to pojęcie szczersze od prawomocności formalnej tzn., że każdy akt prawomocny materialnie jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można odwrócić. Prawomocność zawsze dotyczy aktów adresowanych do strony, czyli na podstawie których ktoś już nabył uprawnienie indywidualne (np. pozwolenie na budowę). Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych, ani też poświadczeń, zaświadczeń, ale wyłącznie obejmuje akty zewnętrzne kształtujące konkretną sytuację prawną adresatów.

Prawomocność oznacza także niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne, ale nie oznacza odporności na akty prawne wyższego rzędu (rangi). Dlatego też ustawa czy akt normatywny wydany na podstawie upoważnienia ustawowego może powodować utratę mocy obowiązującej przez akt administracyjny z tym, że ustawodawca musi jednocześnie chronić prawo nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawienia w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych nabytych na podstawie aktów administracyjnych. Również zmiana stanu faktycznego może spowodować konieczność wydania nowego aktu administracyjnego i poprzez prawomocność akt administracyjny nie stoi temu na przeszkodzie. Prawomocność nie chroni przed wywłaszczeniem prawa. KPA mówi, że w pewnym zakresie naczelny organ administracji, jak również wojewoda może uchylić lub zmienić każdą decyzję ostateczną, jeżeli w inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu, albo zapobiec poważnym szkodom w gospodarce narodowej lub ważnym interesom państwa.

Ugoda administracyjna

Jest uregulowana w k.p.a. i jest pisemnym porozumieniem zawartym między stronami postępowania administracyjnego przed organem I lub II instancji, przed którym toczy się postępowanie administracyjne i zatwierdzonym przez ten organ po skontrolowaniu jego prawidłowości. Mamy tu do czynienia ze stronami o sprzecznych interesach. Aby ugoda doszła do skutku postępowanie administracyjne musi być w toku, a ugoda ma się przyczynić do jego uproszczenia lub przyspieszenia i żaden przepis prawa nie może stać na przeszkodzie zawarcia ugody. Strony mają prawo zawrzeć ugodę (to nie jest obowiązek). Obowiązek ciąży jedynie na urzędniku, który powinien nakłaniać do zawarcia ugody. Termin do zawarcia ugody jest typowym terminem wyznaczonym tzn., że jego długość jest wyznaczana przez urzędnika prowadzącego postępowanie w danej sprawie. W przypadku nie dotrzymania przez strony rzeczonego terminu, wtedy organ administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie wydaje decyzję administracyjne (załatwia sprawę w drodze decyzji administracyjnej). Ugodę sporządza się w formie pisemnej, powinna ona zawierać oznaczenie organu, przed którym została zawarta ugoda, datę sporządzenia ugody, oznaczenie stron, przedmiot ugody i treść ugody, wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu, następnie podpisy stron i podpis pracownika organu administracyjnego upoważnionego do sporządzenia ugody. Samo zawarcie przez strony ugody nie wystarczy do zakończenia postępowania w sprawie. Aby ugoda nabrała mocy prawnej musi być zatwierdzona przez organ prowadzący postępowanie. To zatwierdzenie następuje w formie postanowienia. Na to postanowienie służy zażalenie, a na decyzję odwołanie. Organ administracji zatwierdzi ugodę tylko wtedy, gdy: jest zgodna z prawem, z interesem społecznym, ze słusznym interesem stron, oraz uwzględnia stanowisko organu. Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki prawne, jak decyzja administracyjna, a egzekucja obowiązku wynikającego z ugody odbywa się w trybie postępowania egzekucyjnego w administracji. Organ administracji może także odmówić zatwierdzenia ugody, i także robi to w formie postanowienia, i również przysługuje na nie zażalenie (7 dni) - jest to tzw. rozstrzygnięcie incydentalne.

Porozumienie administracyjne

Należy do tzw. nie władczych form działania administracji (nie może nakazać, ani zakazać - informuje, szuka porozumienia, zachęca, przekonuje). Porozumienie jest dwustronną lub wielostronną czynnością z zakresu prawa administracyjnego dokonaną przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodzącą do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Porozumienia są podobne do czynności cywilno-prawnych, zwłaszcza do umów, gdyż opierają się na zasadzie równości stron. Zawierane są między podmiotami niepowiązanymi węzłami podległości organizacyjnej lub służbowej. Przedmiotem porozumienia są zobowiązania dotyczące realizacji zadań z zakresu administracji publicznej. Porozumienia przewidują albo wspólne wykonywanie zadań nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia, bądź też przeniesienie pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi. Na podstawie porozumienia powstają stosunki administracyjno-prawne, różniące się jednak od stosunków klasycznych, ponieważ tu występuje równość stron. Najczęściej przedmiotem porozumień jest szeroko rozumiana współpraca różnego rodzaju jednostek administracji publicznej, czasami jest to także współpraca tych jednostek np. z organizacjami społecznymi, spółdzielczymi. W wyniku porozumienia może nastąpić przeniesienie zadań z jednego organu na drugi, lub też upoważnienie pracowników jednego organu przez drugi organ do załatwiania spraw administracyjnych w jego imieniu. Wymaga to jednak wyraźnej podstawy prawnej. Stronami porozumienia administracyjnego mogą być wszelkie podmioty prawa administracyjnego, a więc także jednostki nie posiadające osobowości prawnej z tym, że aby można było mówić o porozumieniu administracyjnym, to przynajmniej jedna ze stron porozumienia powinna być jednostką realizującą funkcję administracji publicznej (np. porozumienie międzygminne dotyczące realizacji zadań publicznych).

Działania faktyczne dzielą się na:

1. Działania społeczno-organizatorskie są również działaniami nie władczymi. Nie są one wyczerpująco uregulowane przepisami, wynikają najczęściej z potrzeb miejscowych lub zwyczajów, np. organizacja zebrania wiejskiego. Działania społeczno-organizatorskie mają przede wszystkim na celu informowanie obywateli o działaniach administracji oraz szukanie aprobaty dla tych działań, podejmowanych przez administrację (tzw. czyny społeczne - kiedyś, natomiast teraz - akcja sprzątania świata).

2. Czynności materialno-techniczne, które dzielą się na:

a) związane z postępowaniem administracyjnym, a więc dotyczące stron, organu prowadzącego postępowanie, biegłych, organizacji społecznych na prawach strony, i również prokuratora. Typowymi czynnościami jest: wyznaczenie terminu, doręczanie wezwań, oględziny, wizje lokalne. Jeżeli obywatel dobrowolnie nie zastosuje się do tych czynności, może zostać zastosowany wobec niego przymus administracyjny (bez orzeczenia sądowego - presja fizyczna). Powstaje nowy stosunek administracyjno-prawny (zmiana tych stosunków) tylko wtedy, gdy się nie zastosuje do tych prostych czynności administracyjno-technicznych.

b) poza postępowaniem administracyjnym - są to czynności codzienne administracji (wykonuje codziennie): prowadzenie ewidencji, rejestrów, organizowanie szkoleń, sporządzanie planów, programów, organizowanie konferencji, zbieranie, przechowywanie, przetwarzanie informacji, przekazywanie. Jest to proces administracyjno-decyzyjny. Są to typowe czynności materialno-techniczne.

28.01.07 r. - nr 6

Część materialna prawa administracyjnego

Prawo o zmianie imion i nazwisk (Dz.U. z 2005 r., ust. z 1956 r. - Dz.U. 63.59.328).

Zmienić imię lub nazwisko może każdy obywatel polski na wskazane przez siebie imię lub nazwisko na zasadach określonych ustawowo. Również zmienić imię lub nazwisko może osoba, która nie posiada żadnej przynależności państwowej (apatryda), także na swój wniosek z tym, że musi mieć miejsce zamieszkania w Polsce. Nazwisko zmienić może każda osoba, która pozostawała lub pozostaje w związku małżeńskim (także mężczyzna). Ustawodawca podaje przesłanki pozytywne i negatywne pozwalające na zmianę nazwiska. Pozytywne przesłanki do zmiany nazwiska (per analogia także imienia) zachodzą wtedy, gdy:

a) występują tzw. ważne względy tj., gdy osoba nosi nazwisko ośmieszające lub nie licujące z godnością człowieka,

b) nazwisko jest o brzmieniu nie polskim,

c) wnioskodawca nosi nazwisko, które posiada formę imienia,

d) wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego używa lub powraca do nazwiska, które zostało mu zmienione (nowe nazwisko / pseudonim do lat pięćdziesiątych, artyści oraz mniejszości narodowe i etniczne).

Imiona - z ust. o aktach S.C. wynika, że kierownik Urzędu Stanu Cywilnego nie wyrazi zgody na nadanie dziecku imienia, które jest ośmieszające lub nie licujące z godnością człowieka. Wybiera wówczas jedno z imion powszechnie używanych w naszym kraju i nadaje dziecku, a rodzice mają jeszcze 6 miesięcy na zastanowienie i wybranie dziecku innego imienia, ale zgodnie z zasadami. Imię dziecka musi wskazywać na płeć dziecka (pierwsze imię). Nie wolno nadawać imion w formie zdrobniałej, a imiona żeńskie muszą się kończyć na literę „a”. Jeżeli rodzice wybierają imiona obco brzmiące, nie mające odpowiedników w polskim języku, to muszą być zapisane w formie polskojęzycznej (oryginalne brzmienie). Przesłanki negatywne - nie podlega uwzględnieniu wniosek, gdy: wnioskodawca domaga się zmiany na nazwisko historyczne, wsławione na polu działalności kulturalnej i naukowej, politycznej, społecznej lub wojskowej chyba, że posiada członków rodziny o tym nazwisku, albo jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem.

Zmiana nazwiska dzieci

Jeżeli obydwoje rodzice zmieniają nazwisko, to ta zmiana rozciąga się na ich małoletnie dzieci. Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy, tylko jednego z rodziców, to rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego z rodziców chyba, że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany, albo został pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat wymagana jest też jego zgoda (cywiliści podają 13 lat, ale ustawa stanowi inaczej). W przypadku braku porozumienia między rodzicami, każdy z nich może się zwrócić o rozstrzygnięcie do sądu opiekuńczego, i wtedy decyzja, co do zmiany nazwiska dziecka zapada po uprawomocnieniu się orzeczenia sądu.

Zasady dotyczące imion i nazwisk:

Nazwisko może składać się z najwyżej dwóch członów (bez partykuł vel, de), i również po zmianie można mieć maksymalnie dwa nazwiska lub dwa imiona. Organem właściwym do zmiany jest kierownik Urzędu Stanu Cywilnego (a nie starosta). Wniosek kosztuje 5 zł, zmiana 30 zł. Na kierowniku USC ciąży obowiązek zawiadomienia o zmianie imienia lub nazwiska właściwych organów i instytucji: USC właściwy ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia wnioskodawcy i aktu małżeństwa, również USC właściwy ze względu na miejsce sporządzenia aktów urodzenia jego dzieci, Urząd Skarbowy, organy ewidencji ludności, organy policji, WKU, i także Krajowy Rejestr Karny.

Prawo o obywatelstwie polskim

Ustawa z 1962 r. (Dz.U. z 2000 r. 28.353) wprowadza uniwersalne i niezmienne zasady:

1. Ciągłości obywatelstwa polskiego - w dniu wejścia w życie tej ustawy wszystkie osoby, które są obywatelami polskimi, a więc nabyły obywatelstwo polskie na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów nadal są obywatelami polskimi.

2. Wyłączności obywatelstwa polskiego - zgodnie z nią obywatel polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa.

3. Niezależności od zawarcia związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osobą nie będącą obywatelem polskim, nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.

4. Niezależności od zmiany obywatelstwa jednego z małżonków - zmiana obywatelstwa jednego z małżonków w trakcie trwania małżeństwa, nie pociąga za sobą zmiany obywatelstwa drugiego małżonka.

Formy nabycia obywatelstwa polskiego:

1. Ius soli - prawo ziemi. Dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie, gdy oboje rodzice są nieznani, bądź nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa (nie mogą się temu sprzeciwić -bezwzględna ochrona obywatelstwa polskiego).

2. Ius sanquini - prawo krwi. Dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, gdy obydwoje rodzice są obywatelami polskimi, albo jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane, bądź nieokreślone jest jego obywatelstwo lub nie posiada żadnego (apatryda). Gdy jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie nie, to nie może się sprzeciwić nadaniu obywatelstwa.

3. Polska zasada bezwzględnej ochrony obywatelstwa polskiego.

4. Polska zasada względnej ochrony obywatelstwa polskiego. Dziecko rodziców, z których jedno jest obywatelem polskim, natomiast drugie z rodziców jest obywatelem państwa obcego, to ich dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, jednakże rodzice mogą w zgodnym oświadczeniu złożonym przed właściwym organem w ciągu 3 miesięcy od daty urodzenia dziecka wybrać dla niego obywatelstwa państwa obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo w tym trybie.

Organami właściwymi są: w kraju wojewoda, za granicą konsul. Takie dziecko, które nabyło obywatelstwo obce zgodnie z w/w trybem nabędzie obywatelstwo polskie, jeżeli po ukończeniu 16 lat, a przed upływem 6 miesięcy (termin zawity - prekluzyjny, w USA 21 lat) od dnia osiągnięcia pełnoletniości, złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

Nadanie obywatelstwa polskiego

Nadać obywatelstwo można cudzoziemcowi i też na jego wniosek, jeżeli zamieszkuje w Polsce, co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub posiadającego prawo pobytu stałego. Cudzoziemcowi nadaje obywatelstwo Prezydent RP, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezydent może nadać cudzoziemcowi na jego wniosek obywatelstwo, jeżeli nie odpowiada on wyżej określonym warunkom. Poza tym PRP może nadać obywatelstwo polskie uzależniając jego nadanie od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa obywatela polskiego. Jeżeli nadano obywatelstwo polskie obojgu rodzicom, to rozciąga się ono na małoletnie dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską. Jeżeli natomiast nadano obywatelstwo polskie tylko jednemu z rodziców, to rozciągnie się ono na dzieci, jeżeli pozostają wyłącznie pod jego władzą rodzicielską, drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwym organem na nabycie przez dzieci obywatelstwa polskiego albo, jeżeli dziecko skończyło 16 lat, to nadanie obywatelstwa polskiego nastąpi wyłącznie za jego zgodą.

Uznanie za obywatela polskiego

Uznana za obywatela polskiego może być osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje, co najmniej 5 lat w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, lub zezwolenie na pobyt długoterminowy rezydenta WE, i także uznanie następuje wyłącznie na wniosek zainteresowanego. Jeżeli obydwoje rodzice zostali uznani, to dotyczy to także dzieci, gdyż zastosowanie mają odpowiednie przepisy jak przy nadaniu.

Przez zawarcie związku małżeńskiego

Cudzoziemiec pozostający, co najmniej 3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, i który zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się albo zezwolenia na pobyt rezydenta WE, lub posiada prawo stałego pobytu, może nabyć obywatelstwo polskie, jeżeli w określonym terminie złoży odpowiednie oświadczenie przez właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia. Termin do złożenia oświadczenia woli wynosi 3 lata i 6 miesięcy, od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, lub też 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, albo na pobyt rezydenta WE, lub nabycia prawa stałego pobytu. Są to terminy są nieprzekraczalne (prekluzyjne). Przyjęcie oświadczenia może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa polskiego, i jednocześnie osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego, wskutek zawarcia związku małżeńskiego z cudzoziemcem, lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa, lub jego unieważnieniu złoży odpowiednie oświadczenie woli przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęcie oświadczenia (może być uzależnione od złożenia dowodu utraty obcego obywatelstwa).

Repatriacja

Repatriant jest osobą pochodzenia polskiego (znajomość języka polskiego, kultywowanie zwyczajów i tradycji polskich) i nabywa obywatelstwo z mocy prawa w dniu przekroczenia granicy polskiej. Musi spełnić szereg warunków: udowodnić, że jest pochodzenia polskiego, rada gminy (albo osoba fizyczna) musi się zgodzić na jego przyjęcie i przez 12 miesięcy utrzymywanie (w formie notarialnej). Tylko raz można tak nabyć obywatelstwo - jak się zrzeknie, to ta forma nie będzie już mu przysługiwać.

Utrata obywatelstwa

Kiedyś było to pozbawienie, a teraz można się go zrzec obywatel na swój wniosek:

a) musi uzyskać na to zgodę Prezydenta RP (wniosek składa do wojewody).

b) zgoda udzielona obojgu rodzicom rozciąga się na ich dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską, natomiast zgoda udzielona na jednego z rodziców rozciąga się na dzieci będące pod jego władzą, gdy drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub nie jest obywatelem polskim albo, gdy jest obywatelem polskim i wyrazi na to zgodę przed właściwym organem. W przypadku sporu między rodzicami albo, gdy porozumienie między rodzicami napotyka na trudne do przezwyciężenia przeszkody, wtedy każde z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

c) jeżeli dziecko skończyło 16 lat wymagana jest jego zgoda.

Rejestry dotyczące spraw związanych z obywatelstwem polskim prowadzi wojewoda i konsul i są to:

1. Rejestr wniosków o nabycie obywatelstwa polskiego oraz osób, które nabyły obywatelstwo polskie.

2. Rejestr wniosków o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego oraz osób, które utraciły obywatelstwo polskie.

3. Rejestr oświadczeń o wyborze dla dziecka obywatelstwa obcego.

Dane w rejestrze (podstawowe): data złożenia wniosku, imię (imiona), nazwisko (nazwiska), nazwisko rodowe, imiona i nazwisko rodziców, data i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, jeżeli dotyczy dzieci, które ukończyły 16 lat adnotacje o wyrażeniu zgody przez dziecko, adnotacja o posiadaniu obcego obywatelstw.

Prezes urzędu do spraw Repatriacji i Cudzoziemców prowadzi Centralny Rejestr Danych o nabyciu obywatelstwa polskiego i utracie obywatelstwa polskiego. Wszystkie dane przekazywane są do organów upoważnionych do prowadzenia w/w rejestrów wojewodów i konsulów.

18.03.07 r. - nr 7

Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. 99.90.999 z późniejszymi zmianami) rozpoczyna

się preambułą. Przepisy ustawy dotyczą ochrony języka polskiego, używania języka polskiego przy realizacji zadań publicznych oraz używania języka polskiego w obrocie prawnym, a także przy wykonywaniu przepisów z zakresu prawa pracy na terytorium RP.

Ochrona języka polskiego polega na:

a) dbaniu o poprawne używanie języka i także na doskonaleniu sprawności językowej jego użytkowników oraz na stwarzaniu warunków do właściwego rozwoju języka jako narzędzia komunikacji międzyludzkiej,

b) przeciwdziałaniu wulgaryzacji języka polskiego,

c) szerzeniu wiedzy o języku i jego roli w naszej kulturze,

d) upowszechnianiu szacunku dla regionalizmów i gwar, a także na przeciwdziałaniu ich zanikowi,

e) promocji języka polskiego w świecie,

f) wspieraniu nauki języka polskiego w kraju i za granicą.

Język polski jest językiem urzędowym dla wszystkich organów urzędowych.

Ochrona prawna języka polskiego w życiu publicznym

Wszystkie podmioty wykonujące zadania publiczne na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dokonują wszelkich czynności urzędowych oraz składają oświadczenia woli w języku polskim. Również umowy międzynarodowe zawierane przez Rzeczpospolitą Polską powinny mieć polską wersję językową, stanowiącą podstawę wykładni.

Języka polskiego używa się także w obrocie prawnym z udziałem konsumentów oraz przy wykonywaniu przepisów z zakresu prawa pracy, jeżeli konsument albo osoba świadcząca pracę ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski albo, gdy umowa jest lub będzie wykonywana na terytorium Polski. Obowiązek używania języka polskiego dotyczy w szczególności: nazewnictwa towarów i usług, ofert, warunków gwarancji, faktur, rachunków, pokwitowań, ostrzeżeń i informacji dla konsumentów, instrukcji obsługi, informacji o właściwościach towarów i usług, i obowiązek ten dotyczy także reklam. Obcojęzyczne nazwy towarów i usług oraz obcojęzyczne oferty, ostrzeżenia i informacje muszą jednocześnie mieć polską wersję językową. Organem właściwym do przestrzegania wyżej wymienionych przepisów, do przeprowadzania kontroli i wykonywania obowiązków jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (organ centralny), dalej organem kontroli jest Inspekcja Handlowa i Państwowa Inspekcja Pracy.

W sprawach używania języka polskiego kompetentna jest Rada Języka Polskiego. Rada jest to organ opiniodawczo-doradczy i nie rzadziej, niż co 2 lata Rada przedstawia Sejmowi i Senatowi sprawozdanie o stanie ochrony języka polskiego. Przepisy tej ustawy nie dotyczą:

a) nazw własnych,

b) obcojęzycznych dzienników, czasopism, książek oraz programów komputerowych, z wyjątkiem ich opisów i instrukcji,

c) działalności dydaktycznej i naukowej szkół wyższych, szkół i klas z językiem obcym wykładowym lub dwujęzycznych, nauczycielskich kolegiów języków obcych,

d) twórczości naukowej i artystycznej,

e) zwyczajowo stosowanej terminologii naukowej i technicznej,

f) znaków towarowych, nazw handlowych oraz oznaczeń pochodzenia towarów i usług,

g) norm wprowadzanych w języku oryginału zgodnie z przepisami o normalizacji.

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. W Szwecji od XVIII w., w USA po aferze Watergate, oraz 3 ustawy w Niemczech. Dostęp do informacji publicznej - każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną. Każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej (art. 2), nawet obcokrajowcowi na terenie RP i każdy, kto żąda dostępu do informacji publicznej nie musi wykazywać ani interesu prawnego, ani faktycznego. Nasze prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej, a więc informacji zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:

a) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,

b) prawo wglądu do dokumentów urzędowych,

c) dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

Zakres podmiotowy dostępu do informacji publicznej

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej (art. 4) są:

1. Organy władzy publicznej.

2. Organy samorządów gospodarczych i zawodowych (izby, rady).

3. Podmioty reprezentujące Skarb Państwa.

4. Podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne z samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego.

5. Podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

6. Związki zawodowe, partie polityczne, organizacje pracodawców.

7. Zobowiązane do udostępniania takich informacji publicznych są wszystkie podmioty, które są w posiadaniu takich informacji publicznych.

Ograniczenie dostępu do informacji publicznej

Prawo to może podlegać ograniczeniom wyłącznie na podstawie ustaw, szczególnie ustawy o ochronie informacji niejawnych, ustawy o ochronie danych osobowych, ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie nie będzie dotyczyło, jeśli osoba fizyczna lub przedsiębiorca zrezygnuje z ochrony prywatności, albo wyrazi zgodę na udostępnienie informacji. Te przepisy o ograniczeniu nie dotyczą informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, oraz mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji (informacje i postępowanie).

Tajemnice ustawowo chronione

Do tajemnic ustawowo chronionych zaliczamy:

1. Tajemnicę handlową.

2. Tajemnicę bankową (z prawa bankowego).

3. Tajemnicę publicznego obrotu papierami wartościowymi oraz obrotu towarami giełdowymi (tzw. tajemnica maklerska).

4. Tajemnicę statystyczną (z ustawy o statystyce).

5. Tajemnicę kontroli państwowej (z szeregu ustaw, np. ustawy o NIK).

6. Tajemnicę wynalazczą (z ustawy o prawie własności przemysłowej i intelektualnej).

7. Tajemnicę autorską (z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

8. Tajemnicę adwokacką, radcowską, notarialną, komornika sądowego, doradcy podatkowego i biegłego rewidenta.

9. Tajemnicę ksiąg rachunkowych i tajemnicę funduszy inwestycyjnych,

10. Tajemnicę rzeczoznawców majątkowych, tajemnicę pośredników w obrocie nieruchomościami, tajemnicę zarządców nieruchomościami.

11. Tajemnicę postępowania antymonopolowego.

12. Tajemnicę lekarską.

13. Tajemnicę skarbową (z ustawy o ordynacji podatkowej).

14. Tajemnicę pomocy społecznej (z ustawy o pomocy społecznej).

15. Tajemnicę obrotu gospodarczego zagranicą.

16. Tajemnicę dziennikarską.

17. Tajemnicę geologiczną i geodezyjną.

18. Tajemnicę żołnierzy.

19. Tajemnicę spowiedzi.

20. Inne tajemnice prawnie chronione: tajemnica akt stanu cywilnego, tajemnica korespondencji, tajemnica telekomunikacyjna (prawo telekomunikacyjna), tajemnica świadka koronnego, tajemnica czynności operacyjno-rozpoznawczych, tajemnica detektywistyczna, tajemnica ewidencji pojazdów i kierowców, tajemnica osób przebywających w zakładach karnych, tajemnica ubezpieczeń społecznych, majątkowych i osobowych, wolność sumienia i wyznania, tajemnica głosowania, tajemnica archiwów, tajemnica dziennikarska..

Zakres przedmiotowy ostępu do informacji publicznej

Nie trzeba wypełniać wniosków o dostęp do informacji publicznych - zawiadomienie GIDO o praktyce. Udostępnieniu podlegają informacje publiczne, w szczególności o:

1. Polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o: zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej (od 1 stycznia 2004 r.),

2. Projektowanych aktach normatywnych.

3. Programach w zakresie realizacji zadań publicznych, o sposobie ich realizacji, wykonywaniu i o skutkach realizacji tych zadań.

4. Podmiotach, o których mowa w art. 4, w tym o ich: statusie prawnym lub formie prawnej, o ich organizacji,

o przedmiocie działalności, o kompetencjach, o organach i także o osobach sprawujących funkcje w tych organach i ich kompetencjach, o strukturze własnościowej tych podmiotów (majątku, którym dysponują).

4. Zasadach funkcjonowania tych podmiotów, o których mowa w art. 4, w tym o: trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych (od 1 lipca 2003 r.), o trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej.

5. Sposobach stanowienia aktów publiczno-prawnych oraz o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw (od 1 lipca 2003 r.).

6. Dotyczących stanu przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania (od 1 stycznia 2004 r.).

7. Prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach, a także o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych (od 1 lipca 2003 r.).

8. Naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska w zakresie określonym w odrębnych przepisach (od 1,5 roku), i także o konkursach na wyższe stanowiska w służbie cywilnej w zakresie określonym w odrębnych przepisach.

9. Dane publiczne, w tym: o treści i postaci dokumentów urzędowych, a w szczególności treści aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć, bez prawa publikacji w BIP.

10. Dokumentacja dotycząca przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających (od 1 styczeń 2004).

11. Stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów k.k. (art. 115 § 13), również bez prawa publikacji w BIP.

12. Stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych.

13. Dotyczące majątku publicznego, czyli majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych (od 1 maja 2005 r.), oraz innych prawach majątkowych przysługujących państwu i o jego długach, o majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych, również o dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty wymienione w art. 4 mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat, oraz o długu publicznym.

14. Pomocy publicznej i o ciężarach publicznych.

Dokumentem urzędowym jest treść oświadczenia woli (akt administracyjny) lub wiedzy (zaświadczenie), utrwalone i podpisane w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

Drogi udostępniania informacji publicznych:

1. Biuletyn Informacji Publicznej - publikator teleinformatyczny w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej.

2. Wyłożenia lub wywieszenia informacji w miejscach ogólnie (powszechnie) dostępnych (art. 11), albo przez zainstalowane w tych miejscach urządzenia umożliwiające zapoznanie się z taką informacją.

3. Prawo wstępu na posiedzenia organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów (rady, komisje, sejmiki), i także udostępniania materiałów z tych posiedzeń, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia.

Wniosek

Jeżeli informacja publiczna nie została udostępniona dwoma pierwszymi wyżej wymienionymi sposobami, to można złożyć wniosek i informacja publiczna powinna być niezwłocznie (bez zbędnej zwłoki) udostępniona, nie później niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, ustnie lub pisemnie. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w tym terminie, to podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak, niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem chyba, że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, to podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach i wskazuje, w jaki sposób lub, w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, wówczas postępowanie o udostępnienie informacji umarza się. Jeżeli podmiot obowiązany do udostępnienia informacji ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia (przetworzenia) informacji w formę wskazaną we wniosku, wówczas podmiot obowiązany może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej

Odmowa udostępnienia informacji publicznej, a także umorzenie postępowania o udostępnienie informacji przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji. Do decyzji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego z tym, że odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni, natomiast podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, albo z powołaniem się na prawo do prywatności, albo też na tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna, temu podmiotowi przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji. Sądem właściwym do orzekania w tej sprawie jest Sąd Rejonowy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, który odmówił udostępnienia informacji publicznej.

Prawo o aktach Stanu Cywilnego

Ustawa z dnia 29 września 1986 r. - prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. 04.161.1688).

Pojęcie stanu cywilnego - we współczesnym świecie każdy człowiek jest człowiekiem dwóch społeczności: rodziny i zorganizowanej społeczności. W związku z taką przynależnością, każdy posiada pewne właściwości (prawa) określające jego pozycję w społeczeństwie i pozwalające na odróżnienie od innych ludzi. Taką cechą w przypadku przynależności do państwa jest obywatelstwo, natomiast w przypadku przynależności do rodziny, to pochodzenie, zawarcie związku małżeńskiego. Sytuację prawną człowieka określają jego cechy ściśle osobiste, takie jak: płeć, wiek, stan zdrowia, zdolność do czynności prawnych itd. Częścią sytuacji prawnej osoby jest także jej stan cywilny. Wszystkie zdarzenia, które mają wpływ na stan cywilny osób reguluje prawo o aktach stanu cywilnego. Reguluje ono przede wszystkim sprawy związane z rejestracją urodzin, małżeństw i zgonów. Ustawodawca nie podaje definicji legalnej stanu cywilnego osoby, wskazuje jedynie, iż stwierdzenie stanu cywilnego osoby następuje na podstawie aktów sporządzonych księgach stanu cywilnego (art. 3). Stan cywilny jest niepodzielny i zgodnie z tą zasadą każdy człowiek może mieć tylko jeden stan cywilny, tzn. jest dzieckiem tylko jednego mężczyzny i jednej kobiety, a za małżonka można mieć tylko jedną osobę. Wyjątek dotyczy skutków przysposobienia, co i tak nie podważa zasady niepodzielności stanu cywilnego. Stan cywilny jest dobrem osobistym oraz przedmiotem tzw. praw stanu cywilnego. Prawa wynikające ze stanu cywilnego określają relację danej osoby w stosunku do członków jej rodziny. Ochronę praw stanu cywilnego zapewniają przepisy odrębne dotyczące postępowania w sprawach małżeńskich oraz w sprawach ze stosunków między rodzicami i dziećmi. W ramach praw stanu cywilnego chroni się także nazwisko z urodzenia lub małżeństwa. Prawa stanu cywilnego są niezbywalne, mają charakter niemajątkowy oraz są skuteczne erga omnes. Wszystkie zdarzenia kształtujące lub ustalające stan cywilny podlegają obowiązkowemu wpisowi do aktów stanu cywilnego. W związku z tą zasadą na organach państwowych ciąży obowiązek zawiadomienia Urzędu Stanu Cywilnego o każdym zdarzeniu kształtującym lub ustalającym stan cywilny. Rejestracja Stanu Cywilnego jest częścią porządku w administracji i służy identyfikacji poszczególnych członków społeczności. Dzięki rejestracji uzyskuje się informacje źródłowe o naturalnym ruchu ludności, o małżeństwach, o urodzeniach i o zgonach. Zgodnie z art. 4 prawa o aktach SC akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, a ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym.

Historyczne uwarunkowanie aktów stanu cywilnego

Problematyka aktów stanu cywilnego jest przedmiotem regulacji państwowej (świeckiej), jak i regulacja prawa kościelnego, która wywodzi się przede wszystkim z uwarunkowań wyznaniowych. Jeżeli chodzi o państwowość polską, pierwsze obrzędy dotyczące małżeństwa miały charakter świecki. Małżeństwo zawierane było dwoma aktami: aktem zmówin i aktem zdawin, a umowa ślubna była zawierana między ojcem a narzeczonym. Prowadzenie ksiąg przede wszystkim metrykalnych najszerzej jest ujmowana w normatywach kościoła katolickiego. W 1563 r. Sobór Trydencki wprowadził obowiązek zapisywania udzielonych w parafii chrztów i ślubów, natomiast obowiązek rejestracji zgonów wprowadził tzw. Rytuał Rzymski, którym to Papież Paweł V w 1614 r. nałożył na proboszczów prowadzenie ksiąg metrykalnych osób ochrzczonych, bierzmowanych, zaślubionych, zmarłych oraz prowadzenia wykazu parafian. Natomiast regulacja świecka w/w obowiązków wywodzi się z czasów Wielkiej Rewolucji Francuskiej, gdzie na mocy dekretu z 1792 r. Zgromadzenia Narodowego powołano świeckie urzędy stanu cywilnego. Tym samym nastąpiło odłączenie metryk kościelnych od aktów stanu cywilnego. Na wzór dekretu Kodeks Cywilny Napoleona z 1804 r. uznawał świecki charakter małżeństwa, wprowadził śluby cywilne, dopuszczał rozwody, a wszelkie sprawy dotyczące związków małżeńskich zostały poddane sądownictwu powszechnemu. Prowadzenie aktów stanu cywilnego powierzono Urzędom Stanu Cywilnego. System ten przejęły także inne państwa, w tym Polska. Obecnie mamy do czynienia z trzema systemami rejestracji: wyznaniowym (kościelnym), świeckim i mieszanym (w Polsce).

Zasady sporządzania aktów stanu cywilnego oraz prowadzenia ksiąg stanu cywilnego

Akty stanu cywilnego, czyli akt małżeństwa, akt urodzenia i akt zgonu stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich

stwierdzonych. W polskim systemie prawnym nie istnieją inne dokumenty, które stanowiłyby dowód urodzenia, zawarcia związku małżeńskiego czy zgonu. Ta zasada dowodu zdarzenia odnosi się również do odpisów aktów stanu cywilnego - skróconych i zupełnych. Akty stanu cywilnego mają charakter deklaratoryjny tzn., że wpisy w nich dokonywane potwierdzają istniejący stan faktyczny lub prawny. Jeżeli po sporządzeniu aktu stanu cywilnego wystąpią zdarzenia mające wpływ na jego treść lub ważność, to odnotowuje się je w tym akcie w postaci tzw. wzmianek marginesowych (dodatkowych) stanowiących jego nierozerwalną część. Zgodnie z art. 7, akty stanu cywilnego są jedną z form czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego obok decyzji i postanowień. Akty stanu cywilnego sporządza się w dniu, w którym dokonano zgłoszenia zdarzenia powodującego sporządzenie aktu chyba, że ustawa dopuszcza inny termin sporządzenia takiego aktu. Akty urodzenia, małżeństwa oraz zgonu (ASC) sporządza się oddzielnie dla każdego rodzaju aktu, a dokumenty i oświadczenia złożone w czasie lub po sporządzeniu aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, a także dokumenty przekazane urzędom stanu cywilnego przez sądy i inne organy państwowe stanowią akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego. Akt stanu cywilnego jako dokument urzędowy powinien zawierać tylko dane wymagane przez prawo. W szczególności w akcie stanu cywilnego nie można zamieszczać danych naruszających dobra osobiste. Jeżeli takie dane zostały umieszczone w akcie, wówczas na wniosek osób zainteresowanych, organów państwowych, czy też z urzędu skreśla się tę część wpisu dotyczącą tych danych. Akty stanu cywilnego muszą być sporządzone starannie i czytelnie, mogą być sporządzone pismem ręcznym, komputerowym lub maszynowym. Pisownia musi być zgodna z zasadami ortografii, z wyjątkiem pisowni nazwisk, przy których powinno się uwzględnić ich oryginalną (naturalną) pisownię. Imiona, nazwiska i miejscowości muszą być w pełnym brzmieniu (nie wolno używać skrótów). Akty stanu cywilnego oznacza się kolejnym numerem, od numer 01 od początku roku, kolejnymi aż do końca roku. Mamy oddzielenie prowadzone księgi z aktami urodzenia, małżeństwa i zgonu. Nazwiska wpisuje się w pierwszym przypadku liczby pojedynczej, zachowując przy tym rodzaj męski lub żeński. Do każdego rodzaju z aktów prowadzi się skorowidze alfabetyczne, a za prawidłowe zabezpieczenie, przechowywanie i konserwację odpowiada kierownik Urzędu Stanu Cywilnego. Po upływie 100 lat księgi przekazuje się do archiwum państwowego. Księgi prowadzi się w jednym egzemplarzu, oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. Księgi stanu cywilnego zamyka się po upływie roku kalendarzowego. Księgi stanu cywilnego przechowuje się w Urzędach Stanu Cywilnego i nie można ksiąg takich wynosić poza lokal urzędu. Wyniesienie ksiąg SC może nastąpić z ważnych przyczyn jedynie za zgodą organu administracji państwowej wyższego stopnia lub w razie niebezpieczeństwa zagrażającego tym księgom. Wszelkich czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik Urzędu Stanu Cywilnego lub jego zastępca(y). Kierownikiem jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta z tym, że rada gminy może powołać inną osobę na stanowisko kierownika USC.

Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego

Księgi S.C. prowadzi się w USC, a Urzędy Stanu Cywilnego wchodzą w skład Urzędu Gminy. Gmina stanowi okręg Urzędu Stanu Cywilnego, jednakże Wojewoda może utworzyć Urzędy Stanu Cywilnego właściwe dla kilku okręgów lub też utworzyć kilka Urzędów Stanu Cywilnego na obszarze jednej gminy. Przy ustalaniu właściwości miejscowej Urzędu Stanu Cywilnego do dokonania czynności rejestracyjnych obowiązuje zasada terytorialności. Uzależnia ona miejsce dokonania rejestracji od miejsca wystąpienia zdarzenia podlegającego rejestracji. W szczególnych okolicznościach takich, jak np. urodzenie dziecka na polskim statku morskim lub powietrznym, takie zdarzenie rejestruje się w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. Jeżeli natomiast urodzenie dziecka nastąpi w miejscowości, w której żadne z rodziców dziecka nie ma miejsca zameldowania wówczas, zgłoszenia urodzenia dziecka można dokonać w Urzędzie Stanu Cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich. Związek małżeński można zawrzeć w każdym Urzędzie Stanu Cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński. Również w każdym Urzędzie Stanu Cywilnego można złożyć oświadczenie o uznaniu dziecka, o nadaniu dziecku nazwiska męża matki, oświadczenie rozwiedzionego małżonka o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem związku małżeńskiego (3 miesiące - termin prekluzyjny), wniosek o wpisanie do aktu urodzenia dziecka wzmianki o tym, że rodzice dziecka zawarli małżeństwo. Jeżeli osoba żądająca dokonania rejestracji nie ma w kraju miejsca zamieszkania, to właściwość miejscową w sprawach rejestracji stanu cywilnego ustala się na podstawie ostatniego miejsca zamieszkania w kraju tej osoby. W razie braku możliwości ustalenia, braku takiej podstawy lub, jeżeli wnioskodawcą jest konsul, to czynności tych dokonuje się w Urzędzie Stanu Cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

01.04.07 r. - nr 8

Akt urodzenia

Ustawodawca wyraźnie określa termin do zgłoszenia urodzenia dziecka i jest to tzw. ustawowa kolejność. Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni od dnia urodzenia. Jeżeli dziecko urodziło się martwe, to ten fakt należy zgłosić w ciągu 3 dni. W takim wypadku sporządza się akt urodzenia z adnotacją w rubryce uwagi, iż dziecko urodziło się martwe, aktu zgonu wówczas się nie sporządza. Do zgłoszenia urodzenia dziecka w ustawowej kolejności są zobowiązani: ojciec dziecka lub matka, jeżeli stan zdrowia jej na to pozwala, albo inna osoba obecna przy porodzie, lekarz lub położna. Jeżeli dziecko urodziło się w zakładzie opieki zdrowotnej, to do zgłoszenia zobowiązany jest ten zakład. Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka, wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej. Do aktu wpisuje się: imię lub imiona dziecka, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia dziecka, imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania zgłaszającego, a jeżeli dziecko urodziło się w zakładzie opieki zdrowotnej, to dane tego zakładu. Natomiast pismo zgłaszające urodzenie się dziecka powinno zawierać: imię i nazwisko, datę urodzenia dziecka i PESEL, określać stan cywilny, imię i nazwisko oraz miejsce zamieszkania matki i ojca, dane dotyczące wykształcenia rodziców, dane dotyczące źródeł utrzymania rodziców dziecka, data urodzenia dziecka i miejscowość, określenie płci i ciężaru oraz długości dziecka, charakterystyka porodu. Osoba zgłaszająca urodzenie dziecka, którego rodzice pozostają w związku małżeńskim musi przedstawić skrócony odpis aktu małżeństwa chyba, że zgłoszenie następuje w tym samym USC. ZOZ nie ma obowiązku przy zgłoszeniu przedstawiać jakichkolwiek dokumentów. Do podstawowych danych charakteryzujących stan cywilny dziecka, i stanowiących jednocześnie jego dobra osobiste należą: imię oraz określenie płci dziecka. Wybór imienia jest jednym z atrybutów władzy rodzicielskiej, nie oznacza jednak pełnej dowolności w wyborze imienia dla dziecka. Ograniczenia wynikające z art. 50 ust. o aktach SC, zgodnie z którym kierownik USC odmówi nadaniu dziecku więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia nie pozwalającego na odróżnienie płci dziecka. Odmowa następuje w formie decyzji administracyjnej, od której służy odwołanie. Brak jest natomiast podstaw blokowania administracyjnego w przypadku wyboru imienia, które nie figuruje w tzw. urzędowym wykazie imion. Wykaz ma charakter wyłącznie posiłkowy. Przepisy prawa w odniesieniu do imion nie definiują takich pojęć, jak ośmieszające i nieprzyzwoite, ocena nie może być jednak dowolna i musi się mieścić zgodnie z wyrokiem NSA w dopuszczalnych granicach swobody interpretacji określeń ustawowych na tle konkretnego stanu faktycznego. Jeżeli przy sporządzaniu aktu urodzenia rodzice nie dokonają wyboru imienia dla dziecka, wówczas kierownik USC sam wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych i czyni o tym stosowną wzmiankę (tzw. dodatkową). Rodzice mogą w ciągu 6 miesięcy złożyć kierownikowi USC pisemne oświadczenie o zmianie imienia dziecka wpisanego do aktu urodzenia w chwili jego sporządzania. Akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców sporządza się na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego (art. 52).

Akt małżeństwa

Zawarcie małżeństwa następuje zgodnie z art. 50 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Do czasu nowelizacji, następowało na podstawie ustawy z 1998 r. o zmianie ustaw KRiO, k.p.c., Prawo o aktach SC, O stosunku państwa do Kościoła Katolickiego w RP, oraz niektórych innych ustaw. Do tego momentu polskiemu prawu rodzinnemu znany był tylko jeden sposób zawarcia małżeństwa przez oświadczenie nupturientów złożone przed kierownikiem USC. Od momentu wejścia w życie w/w ustawy stan prawny charakteryzuje się autonomią dwóch systemów: laickiego (formy świeckiej przed kierownikiem USC) i wyznaniowego (formy religijnej przed duchownym).

Zawarcie małżeństwa przed kierownikiem USC - małżeństwo zostało zawarte, gdy łącznie zostały spełnione następujące warunki:

a) odmienność płci nupturientów,

b) złożenie zgodnych oświadczeń przez każdego z nich, że wstępuje w związek małżeński,

c) jednoczesna obecność podczas składania oświadczeń,

d) złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński przed kierownikiem USC.

W przypadku braku którejkolwiek z przesłanek małżeństwo nie może być zawarte, a czynność prawna nie może być uznana za dokonaną. Zawarcie małżeństwa następuje z zachowaniem uroczystej formy, kierownik USC sprawdza tożsamość wstępujących w związek małżeński, a także tożsamość świadków, oraz czy wszyscy są osobami pełnoletnimi. Jeżeli zachodzą uzasadnione przyczyny związek małżeński może być zawarty poza lokalem USC. W sytuacji, gdy zawarcie małżeństwa następuje przed konsulem, to sporządza on protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Protokół ten stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w Polskich Księgach Stanu Cywilnego. Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie po jego zawarciu. Jeżeli akt małżeństwa nie został sporządzony z ważnych przyczyn, to sporządza się go po ustaniu przeszkody

Zawarcie małżeństwa przed duchownym - wprowadzenie takiej formy zawarcia małżeństwa zostało

zapoczątkowane przez podpisanie konkordatu miedzy stolicą Apostolską a Polska a RP (28 lipca 1999 r.). Pozwoliło to po odpowiednim dostosowaniu prawa polskiego na zawieranie małżeństw przed duchownymi zgodnie z prawem polskim. Wyraźnie określa to art. 10 Konkordatu, który stanowi, że od chwili zawarcia małżeństwa kanonicznego wywiera ono takie skutki, jak małżeństwo zawarte zgodnie z prawem polskim, jeżeli między nupturientami nie istnieją przeszkody wynikające z prawa polskiego, następnie złożą oni zgodne oświadczenia woli, a zawarcie małżeństwa zostanie wpisane w aktach Stanu Cywilnego na wniosek przekazany USC w terminie 5 dni od zawarcia małżeństwa. Termin ten ulega przedłużeniu, jeżeli nie został dotrzymany z powodu siły wyższej, do czasu ustania tej przyczyny. Orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także o innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej, natomiast orzekanie o sprawach małżeńskich w zakresie skutków określonych w prawie polskim należy do wyłącznej kompetencji sądów państwowych. Zawarcie małżeństwa może nastąpić także przed duchownymi innych kościołów i związków wyznaniowych: Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Ewangelicko-Reformowany, Kościół Ewangelicko-Metodystyczny, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Polsko-Katolicki, Gmin wyznaniowych żydowskich, Kościół Starokatolicki Morawitów, Kościół Zielonoświątkowy. Przepisy o formie wyznaniowej związku małżeńskiego stwierdzają, że związek taki zostaje zawarty, gdy mężczyzna i kobieta zawrą związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła lub związku wyznaniowego, w obecności duchownego, oraz jednoczesnego oświadczenia woli zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu, a następnie kierownik USC sporządzi akt małżeństwa. Jeżeli te przesłanki zostały spełnione, to małżeństwo uważa się za zawarte w momencie złożenia oświadczenia przed duchownym o wstąpieniu w związek małżeński. Natomiast duchowny, przed którym zawarty jest związek małżeński nie może przyjąć oświadczeń bez uprzedniego przedstawienia mu zaświadczenia sporządzonego przez kierownika USC o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa (takie zaświadczenie jest ważne 3 miesiące). Po złożeniu przez nupturientów stosownych oświadczeń, duchowny również sporządza zaświadczenie stwierdzające, że w jego obecności zostało zawarte małżeństwo podlegające prawu wewnętrznemu kościoła lub związku wyznaniowego. Zaświadczenie takie podpisują: duchowni, małżonkowie oraz pełnoletni świadkowie, i to zaświadczenie, wraz z zaświadczeniem kierownika USC duchowny przekazuje w ciągu 5 dni przekazuje do USC (jest to termin prekluzyjny - nieprzekraczalny). Może to również zrobić przez nadanie w Urzędzie Pocztowym. Do aktu małżeństwa wpisuje się: nazwiska i imiona osób zawierających małżeństwo, ich nazwiska rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, nazwiska i imiona świadków, nazwiska lub nazwisko, jakie będą nosiły dzieci urodzone z tego związku, i stwierdzenie, że w/w osoby złożyły zgodne oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Zgodnie z art. 62 ust. 5 prawa o aktach SC, prawomocne orzeczenie o rozwodzie albo unieważnieniu małżeństwa, separacji, zniesieniu separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa.

Akt zgonu

Zgon trzeba zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu, a jeżeli zgon nastąpił w skutek choroby zakaźnej to w ciągu 24 godzin (art. 61 prawa o aktach SC). Przesłanką rejestracji zgonu w zwykłym trybie, jest istnienie zwłok. Akt zgonu nie może być sporządzony w tym trybie, jeżeli zwłoki nie zostały odnalezione, albo nie mogły być wydobyte na powierzchnię ziemi lub zostały w wyniku wybuchu / pożaru całkowicie rozszarpane, zniszczone i we wszystkich tych przypadkach stwierdza się zgon w trybie postępowania sądowego. Przy zgłaszaniu zgonu w ustawowej kolejności zobowiązani są do tego: małżonek lub dzieci zmarłego, najbliżsi krewni lub powinowaci, osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon, osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały, administrator domu, w którym nastąpił zgon, a jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, to jest on zobowiązany do zgłoszenia tego zdarzenia. Zgłoszenia może dokonać tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu. Jeżeli okoliczności zgonu były przedmiotem postępowania prowadzonego przez organ państwowy, to akt zgonu sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia dokonanego przez ten organ. Karta zgonu jest dokumentem, w którym stwierdza się zgon i jego przyczynę. Zgon i jego przyczynę powinien stwierdzić lekarz, który leczył zmarłego w szczególności 30 dni przed zgonem. Jeżeli jest to niemożliwe do spełnienia to takie stwierdzenie powinno nastąpić w drodze oględzin dokonanych przez lekarza zakładu służby zdrowia, a w razie jego braku przez osobę powołaną do dokonywania takich czynności (np. pielęgniarkę). Przed sporządzeniem karty zgonu lekarz lub inna osoba właściwa do dokonywania oględzin jest obowiązana do ustalenia tożsamości zwłok i dokonania osobiście ich oględzin. Powinna też przeprowadzić wywiad wśród osób bliskich, w celu ustalenia okoliczności, w których nastąpił zgon, oraz zapoznać się z dokumentami dotyczącymi tej osoby i jej stanu zdrowia, w okresie poprzedzającym zgon. Karty zgonu nie wystawia się dla noworodków niezdolnych do życia (martwo urodzonego), w takim przypadku sporządza się na podstawie zaświadczenia sporządzonego przez lekarza akt urodzenia takiego dziecka z adnotacją. Do aktu zgonu wpisuje się: imiona i nazwisko, miejsce i datę urodzenia, nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce zamieszkania zmarłego, datę i godzinę zgonu, miejsce zgonu lub

znalezienia zwłok, nazwisko i imię oraz nazwisko rodowe współmałżonka osoby zmarłej, a także nazwisko i imię osoby zgłaszającej zgon. Jeżeli zgłaszającym jest ZOZ lub szpital to podaje się dane tej placówki. Jeżeli zgłaszający nie zna wszystkich danych, to do aktu zgonu wpisuje się stosowną adnotację. W razie zgonu osoby o nieustalonej tożsamości do aktu zgonu wpisuje się: datę i godzinę, miejsce oraz okoliczności znalezienia zwłok, ich zewnętrzny wygląd, płeć i przypuszczalny rok urodzenia zmarłego, podaje się opis odzieży i jakie przedmioty znaleziono przy zmarłym, znaki szczególne zmarłego. Osobą o nieustalonej tożsamości jest osoba, przy której nie znaleziono żadnych dokumentów pozwalających ustalić tożsamość, i której tożsamości nie można ustalić w inny sposób, np. w drodze identyfikacji zwłok. Akt zgonu sporządza się wówczas na podstawie zgłoszenia organu państwowego (sądu, policji, prokuratury), który prowadzi postępowanie w sprawie ustalenia tożsamości zmarłego. W przypadku, gdy organ w terminie późniejszym terminie ustali tożsamość zmarłego, to wówczas zgłasza się dane uzupełniające akt zgonu. Na podstawie tych danych uzupełniających i dotychczasowego aktu sporządza się nowy akt zgonu z adnotacją w rubryce uwagi, że akt ten zastępuje akt dotychczasowy i akt ten skreśla się. Skreślony akt zgonu nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów. Zgodnie z art. 64 prawa o aktach SC, w razie uchylenia postanowienia o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego akt zgonu skreśla się.

Ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych

Tekst jednolity z 1959 r. (Dz.U. 2000.23.295 z późniejszymi zmianami). Ustawa ta reguluje kwestię cmentarzy komunalnych i wyznaniowych, np. zakładanie i rozszerzanie cmentarzy komunalnych. Należy to do zadań własnych gmin i o założeniu decyduje o tym rada gminy, a Rada Miasta za zgodą właściwego inspektora sanitarnego. Utrzymywanie i zarządzanie cmentarzami komunalnymi należy do właściwości wójtów, burmistrzów, prezydentów miast, na których terenie cmentarz jest położony. Utrzymywanie i zarządzanie cmentarzami wyznaniowymi należy do właściwości związków wyznaniowych. Teren cmentarzy może zostać ponownie użyty, ale nie wcześniej niż po upływie 40 lat od pochowania ostatniego zwłok na tym cmentarzu. Przyjęcie zwłok do pochowania następuje po przedstawieniu jednego z egzemplarzy karty zgonu, zawierającego adnotację USC o zarejestrowaniu zgonu, natomiast drugi egzemplarz służy celom statystycznym. W miejscowościach, w których nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego jest zobowiązany umożliwić pochowanie na nim osób niewierzących lub innego wyznania, bez żadnej dyskryminacji. Zarząd nie może także odmówić pochowania zwłok osób, które posiadają nabyte prawo do pochówku w określonym miejscu tego cmentarza. Prawo to służy także bliskim tej osoby, tzn. wstępnym, zstępnym, rodzeństwu i przysposobionym. Ustawa ta reguluje także inne zagadnienia, np. zwłoki osób zmarłych nie mogą być pochowane przed upływem 24 godzin od chwili zgonu, za wyjątkiem przypadków związanych z chorobami zakaźnymi (art. 9). Prawo do pochowania zwłok ludzkich ma najbliższa rodzina osoby zmarłej: pozostały współmałżonek, krewni zstępni, krewni wstępni, krewni boczni do IV stopnia pokrewieństwa, powinowaci w linii prostej do I stopnia pokrewieństwa. Prawo do pochowania zwłok osoby wojskowej zmarłej w czynnej służbie wojskowej przysługuje organom wojskowym w myśl przepisów wojskowych, natomiast prawo do pochowania zwłok osoby zasłużonej wobec państwa i społeczeństwa przysługuje organom państwowym, instytucjom i organizacjom społecznym (art. 10). Prawo do pochowania zwłok przysługuje osobom, które dobrowolnie się do tego zobowiążą. Jeżeli nie będzie osoby, która może pochować zwłoki, to możliwe jest ich przekazanie szkołom wyższym lub instytucjom badawczo-naukowym do celów naukowych (art. 10, ust. 2) - decyzję (zezwolenie) o tym wydaje wójt (starosta).

Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych

Ustawa z 1974 r. (Dz.U. 2006.139.993 z późniejszymi zmianami). Ustawa ta normuje sprawy ewidencji ludności. Ewidencja polega na rejestracji danych o miejscu pobytu osób, o urodzeniach, danych dotyczących obowiązku wojskowego, danych dotyczących zmiany stanu cywilnego, obywatelstwa, zmiany imion i nazwisk, wszelkich danych o zgonach. Ta ustawa mówi, także o dowodach osobistych, jako dokumentach urzędowych, które stwierdzają tożsamość osoby i poświadczają obywatelstwo polski, ale także są dokumentem uprawniającym obywateli polskich do przekraczania granic państw członkowskich UE, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie należących do UE, oraz państw nie będących stronami umowy o EOG, której obywatele mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych ze WE (Wspólnoty Unii Europejskiej) przez te państwa i uznających ten dokument za wystarczający do przekraczania granicy.

Ewidencja ludności - zameldowanie i wymeldowanie

Każda osoba, która przebywa na terytorium RP musi dokonać obowiązku meldunkowego. Polega to przede wszystkim na zameldowaniu się w miejscu stałego pobytu, lub pobytu tymczasowego a następnie wymeldowaniu się z tego pobytu stałego lub czasowego, polega na zameldowaniu urodzonego dziecka, na zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego, i także zameldowaniu o zgonie osoby. Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca na terytorium RP, musi zameldować się w miejscu pobytu stałego, i można mieć tylko jedno

miejsce pobytu stałego. Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości, pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania, natomiast pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego, ale przebywanie w innej miejscowości pod oznaczonym adresem, lub w tej samej miejscowości, ale pod innym adresem. Osoba zameldowana na pobyt czasowy w tej samej miejscowości i przebywająca nieprzerwanie dłużej niż 3 miesiące, ma obowiązek zameldować się na pobyt stały chyba, że zachodzą okoliczności wskazujące na to, że ten pobyt nie utracił charakteru czasowego. Za takie okoliczności uznaje się: wykonywanie pracy poza miejscem pobytu stałego, pobyt związany z kształceniem się, leczeniem, wypoczynkiem, lub ze względów rodzinnych, odbywanie czynnej służby wojskowej, pobyt w zakładach karnych, poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach poprawczych. W razie wątpliwości, co do charakteru tego pobytu, rozstrzygnięcia dokonuje właściwy organ gminy. W tym samym czasie można mieć, tylko jedno miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące. Zgodnie z art. 9, przy dopełnianiu obowiązku meldunkowego należy przedstawić dowód osobisty, albo inny dokument pozwalający na ustalenie tożsamości. Przy zameldowaniu na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, należy przedstawić potwierdzenie pobytu w lokalu osoby zgłaszającej pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, dokonane przez właściciela lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu, oraz do wglądu w dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu tego podmiotu. Takim dokumentem potwierdzającym tytuł prawny do lokalu może być: umowa cywilno-prawna, wypis z księgi wieczystej, decyzja administracyjna, orzeczenie sądu lub inny dokument. Ustawodawca podkreśla, że zameldowanie służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu. Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy zawsze następuje pod określonym adresem (ulica, kod, gmina, województwo). Przy zameldowaniu osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż 3 doby, jest zobowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia. Osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego lub udzielającego pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się, opieką jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia. Osoba, która zamierza zameldować się na pobyt stały, musi przedstawić organowi gminy właściwemu ze względu na nowe miejsce pobytu zaświadczenie o wymeldowaniu z poprzedniego miejsca pobytu oraz zgłasza następujące dane: nazwisko i imiona, nazwisko rodowe, nazwisko i imiona poprzednie, imiona rodziców, nazwiska rodowe rodziców, stan cywilny, imię i nazwisko małżonka oraz jego nazwisko rodowe, płeć, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo, nr PESEL, wszystkie dane dotyczące obowiązku wojskowego, adres poprzedniego miejsca stałego pobytu, adres nowego miejsca pobytu stałego, rodzaj i numer dokumentu tożsamości, dane o wykształceniu. Zameldowania na pobyt czasowy dokonuje się w miejscu tego pobytu, z jednoczesnym zgłoszeniem zamiaru o czasie trwania tego pobytu. Osoba, która przedłuża pobyt czasowy ponad zgłoszony, albo zmienia adres ma obowiązek dokonać zameldowania w ciągu następnej doby. Zwolnione z tego obowiązku są dzieci do lat 7, jeżeli ich pobyt nie przekracza 3 miesięcy. Zgłoszenie urodzenia dziecka zastępuje zameldowanie. Datą zameldowania dziecka jest data sporządzenia aktu urodzenia. Zameldowania dokonuje właściwy organ gminy, ze względu na miejsce stałego pobytu matki lub tego z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa. Zgłoszenie o zmianie imienia lub nazwiska dokonuje kierownik USC, który dokonał zmiany. Zgłoszenie zmiany w obywatelstwie dokonuje właściwy wojewoda, i dane o nabyciu lub utracie obywatelstwa polskiego wojewoda przekazuje do właściwego organu gminy niezwłocznie - jest to organ właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której zmiana dotyczy. Przy wymeldowaniu podaje się te same dane jak przy zameldowaniu. Osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, musi się wymeldować najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca. Osoba, która wyjeżdża za granicę na czas dłuższy niż 3 miesiące, ma obowiązek zgłosić swój wyjazd oraz powrót właściwemu organowi gminy ze względu na miejsce stałego pobytu. Zgłoszenia wyjazdu dokonuje się najpóźniej w dniu opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, a zgłoszenia powrotu najpóźniej przed upływem czwartej doby licząc od dnia powrotu. Jeżeli okres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące odpowiada okresowi zgłoszonemu przy zameldowaniu, to taka osoba opuszczająca to miejsce pobytu jest zwolniona od dokonania obowiązku wymeldowania się.

Obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów

Obowiązek zameldowania się dotyczy osób, które przebywają w domach wczasowych, motelach, hotelach, pensjonatach, domach wypoczynkowych, pokojach gościnnych, domach wycieczkowych, schroniskach, kempingach, strzeżonych polach biwakowych lub innych podobnych zakładach. Taka osoba musi się zameldować przed upływem 24 godzin od chwili przybycia u kierownika placówki. Natomiast osoba, która przybywa do określonej miejscowości wypoczynkowej i przebywa poza tymi zakładami w celach turystycznych lub wypoczynkowych jest zwolniona z obowiązku zameldowania się, jeżeli jej pobyt nie przekracza 30 dni. Uczestnicy wycieczek muszą się zameldować w chwili przybycia. Obowiązek meldunkowy cudzoziemców oznacza, że są cudzoziemcy znajdujący się na terytorium RP i przebywający w zakładzie, także muszą dokonać obowiązku meldunkowego, i jeżeli przebywa poza zakładem udzielającym pomieszczeń musi się zameldować na pobyt czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby licząc od chwili przekroczenia granicy RP. Obowiązek właścicieli domów, lokali, dozorców, administratorów, sołtysów, zakładów pracy dotyczący zameldowania oznacza, że właściciel lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu, ma obowiązek potwierdzić fakt pobytu osoby zgłaszającej pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące w tym lokalu. Potwierdzenia tego dokonują na formularzu meldunkowym z czytelnym podpisem i oznaczeniem daty jego zgłoszenia. Osoby te mają również obowiązek zawiadomienia właściwego organ gminy o stałym lub czasowym pobycie innych osób w ich lokalach lub pomieszczeniach, a także o ich opuszczeniu, jeżeli osoba taka nie dopełniła obowiązku meldunkowego. Takie zawiadomienie musi być dokonane niezwłocznie po upływie ustawowego terminu określonego do dokonania obowiązku meldunkowego. Dozorca domu (administrator, albo jego właściciel) ma obowiązek zawiadomić o niedopełnieniu obowiązku zameldowania lub wymeldowania przez osobę przebywającą w tym domu (taki sam obowiązek ciąży na sołtysie na terenie wsi). Również zakład pracy jest zobowiązany przy zatrudnianiu osoby sprawdzić czy dopełniła ona obowiązku meldunkowego, jeżeli tego nie dokonała, to musi on zawiadomić właściwy organ gminy.

Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności - PESEL

Ten numer jest stałym symbolem numerycznym, który jest jednoznacznie identyfikowany z osobą fizyczną, a sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia, natomiast cztery kolejne liczby oznaczają liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia cyfra jest cyfrą kontrolną służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego. Numer PESEL nadaje minister właściwy do spraw administracji publicznej w formie czynności materialno-technicznej. Nr PESEL nadaje się przede wszystkim obywatelom polskim zameldowanym na pobyt stały lub czasowy na czas dłuższy niż 3 miesiące, i osobom ubiegającym się o wydanie dowodu osobistego. Nr PESEL można nadać również cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy i trwający dłużej niż 3 miesiące oraz obywatelom polskim zamieszkałym za granicą ubiegającym się o wydanie paszportu. Dla urodzonych do 1899 r. wpisuje się miesiąc jako + 80 (dla daty 13.V.2007 r. jest to 89.85.13), od 2100 r. + 40 (00.45.13 r.), natomiast aktualnie jest to + 20 (07.25.13 r.)

Dowód osobisty

Zgodnie z ustawą dowodu osobistego nie wolno zatrzymywać, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Obowiązek posiadania dowodu osobistego dotyczy osób, które są obywatelami polskimi i zamieszkują w RP. Dotyczy on osób, które ukończyły 18 lat, oraz osób od ukończenia 15 roku życia, które pozostają w stosunku pracy lub nie zamieszkują z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajdują, albo osób, które w ogóle nie znajdują się pod władzą rodzicielską lub opieką. Prawo do dowodu osobistego mają osoby od ukończenia 13 roku życia, i również na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów osoby, które nie ukończyły 13 roku życia. Dowód jest ważny 10 lat od chwili wydania, a jeżeli osoba nie ukończyła 18 roku życia, to jej dowód osobisty jest ważny 5 lat od daty wydania. Osoba, która ukończyła 65 rok życia może otrzymać dowód osobisty na czas nieoznaczony, na swój wniosek. Dowód osobisty wydaje się po uiszczeniu opłaty i jest to dochód budżetu państwa. W dowodzie osobistym zamieszcza się następujące dane: nazwisko i imię (imiona), imiona rodziców, nazwisko rodowe, data i miejsce urodzenia, adres zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące, a przy ich braku, danych o adresie nie zamieszcza się, płeć i wzrost oraz kolor oczu, nr PESEL, nazwę organu wydającego, datę wydania, termin ważności, zdjęcie, podpis posiadacza (ustawodawca zapomniał wspomnieć o numerze d.o.).

22.04.07 r. - nr 9

Obowiązki posiadacza dowodu osobistego

Posiadacz d.o. ma obowiązek wymienić ten dowód w razie:

a) zmiany danych, które zamieszcza się w d.o.

b) w przypadku uszkodzenia d.o.

c) zaistnienia innej okoliczności, która utrudniałaby ustalenie tożsamości.

d) upływu terminu ważności.

Osoba, która utraciła dowód osobisty jest zobowiązana zawiadomić o tym najbliższy organ Gminy, który wydaje zaświadczenie o utracie d.o. To zaświadczenie jest ważne do czasu wydania nowego dowodu. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, który był zgłoszony jako utracony, również należy zawiadomić organ Gminy, w którym był złożony wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego. Natomiast w przypadku znalezienia własnego dowodu osobistego w miejscu, w którym wydano już nowy dowód osobisty, oraz także w przypadku znalezienia cudzego d.o., należy niezwłocznie złożyć znaleziony dokument najbliższemu Organowi Gminy.

Obowiązek zwrotu dowodu osobistego występuje:

a) w przypadku utraty obywatelstwa polskiego,

b) w przypadku zgonu posiadacza d.o., obowiązek ciąży na osobach zobowiązanych do zgłoszenia zgonu.

Udostępnianie danych

Ustawa uzależnia udostępnienie danych od interesu prawnego. Wyodrębnia sytuację, w których istnieje nie tylko interes faktyczny, oraz sytuacje, gdy istnieje tylko interes prawny (bank, alimenty). Generalnie każda osoba, której dane dotyczą ma prawo dostępu na swój pisemny wniosek do rekordu, czyli zbioru danych na swój temat. Natomiast inne podmioty ustawa dzieli na wyraźne kategorie dostępu. Pierwszą kategorię dostępu dla realizacji zadań ustawowych stanowią: organy administracji, sądy, prokuratury, organy Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Żandarmerii Wojskowej, ABW, CBA, Agencji Wywiadu, Straży Gminnych (miejskich). Podmiotom z tej kategorii udostępnia się dane obligatoryjnie i nieodpłatnie. Organy kontroli skarbowej i Wywiadu Skarbowego, państwowe i komunalne jednostki organizacyjne oraz inne podmioty w zakresie niezbędnym dla realizacji zadań publicznych, np. PCK w zakresie danych osób poszukiwanych. Fakultatywnie dane mogą być udostępnione: osobom i jednostkom organizacyjnym, jeżeli wykażą w tym interes prawny, oraz jednostkom organizacyjnym, jeżeli po wykorzystaniu tych danych w celach badawczych, statystycznych, badania opinii publicznej lub rynku, dane te zostaną poddane takiej modyfikacji, która nie pozwoli na ustalenie tożsamości osób, których te dane dotyczą (zostaną poddane tzw. anonimizacji). Druga kategoria dostępu: innym osobom i podmiotom, jeżeli uwiarygodnią interes faktyczny w otrzymaniu danych i za zgodą tych osób, których te dane dotyczą.

Dokumenty paszportowe

Zgodnie z ust. z dnia 10 sierpnia 2006 r. (Dz.U. 143.1027). Ustawa określa rodzaje dokumentów paszportowych:

1. Paszport - może być wydany małoletniemu po ukończeniu 5 roku życia z tym, że może być wydany również małoletniemu przed ukończeniem 5 r.ż. na żądanie rodziców i jego ważność nie przekracza wówczas 5 lat od daty wydania. Obywatel polski może mieć, co najmniej dwa paszporty w przypadkach szczególnie uzasadnionych względami ochrony życia i zdrowia, a także względami związanymi z trudnościami w prowadzeniu przez niego działalności zawodowej lub społecznej, a także w przypadkach dotyczących bezpieczeństwa państwa można wydać osobie drugi paszport.

2. Paszport tymczasowy - wydawany jest małoletnim do ukończenia 5 roku życia, ale także obywatelom polskim przebywającym za granicą, którzy nie posiadają paszportu. Również przysługuje on obywatelom polskim przebywającym za granicą na czas oczekiwania przez nich na doręczenie paszportu sporządzanego w kraju. W przypadkach nagłych związanych z chorobą, pogrzebem, lub pilną potrzebą wyjazdu paszport tymczasowy może być wydany także obywatelowi polskiemu w kraju. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wydawanie przez konsula paszportu tymczasowego bez zamieszczania w tym paszporcie nr PESEL, i dotyczy to np. małoletnich urodzonych za granicą albo obywateli polskich zamieszkałych poza okręgiem konsularnym (na miesiąc), obywatel polski zamieszkały na terenie okręgu konsularnego, któremu w chwili złożenia wniosku o wydanie paszportu nie nadano jeszcze nr PESEL.

3. Paszport dyplomatyczny - w paszporcie dyplomatycznym oprócz danych umieszcza się stopień dyplomatyczny, funkcję, stanowisko lub tytuł posiadacza tego paszportu. Uprawnionymi do otrzymania paszportu są: 1) Prezydent RP, 2) Marszałek i vice Marszałkowie Sejmu, 3) Marszałek i vice Marszałkowie Senatu, 4) Prezes i vice Prezesi Rady Ministrów, 5) Ministrowie, 6) sekretarze i podsekretarze stanu, 7) posłowie i senatorowie, 8) posłowie wybrani w RP do Parlamentu Europejskiego. Dla tych sześciu pierwszych grup przysługują też współmałżonkom, jeśli uczestniczą w podróżach służbowych. Również uprawnione są osoby zajmujące stanowiska lub pełniące funkcje:

a) w służbie zagranicznej, jeżeli posiadają status dyplomaty,

b) osoby związane z przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi na podstawie umów międzynarodowych, w których Polska jest stroną lub na podstawie zwyczajów międzynarodowych,

c) osób skierowanych do pracy w organizacjach międzynarodowych.

Uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego są także byli: Prezydenci RP, Prezesi RM oraz Ministrowie Spraw Zagranicznych, którzy zostali powołani do pełnienia funkcji po 24.08.1989 r.

4. Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych - przysługuje członkom służby zagranicznej nie posiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innym osobom skierowanym do wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej. W przypadkach uzasadnionych potrzebami służby zagranicznej, a także względami bezpieczeństwa państwa, tej samej osobie może zostać wydany drugi paszport dyplomatyczny lub służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Zgodnie z ustawą każdy ma prawo do otrzymania paszportu, i ograniczenie lub pozbawienie tego prawa może wynikać wyłącznie z ustawy. W okresie swojej ważności dokument paszportowy jest własnością RP.

Organy paszportowe

Do organów paszportowych zalicza się: Ministra właściwego d/s wewnętrznych, Ministra właściwego d/s zagranicznych, Wojewodę, Konsula. Dane biometryczne to wizerunek twarzy i odciski palców umieszczone w dokumentach paszportowych w formie elektronicznej. Dokument paszportowy wydawany jest na wniosek osoby pełnoletniej po przedłożeniu wymaganych dokumentów, pobraniu danych biometrycznych i po uiszczeniu należnej opłaty. Jedynie w paszportach tymczasowych nie umieszcza się danych biometrycznych. Ulgi w opłacie za wydanie paszportu przysługują: emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym (zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej, oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z 1997 r.), także ich współmałżonków pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu. Ulga przysługuje także: uczniom i studentom, osobom przebywającym w domach pomocy społecznej i zakładach opiekuńczych, oraz osobom korzystającym z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych, kombatantom i innym osobom (zgodnie z ustawą o kombatantach i niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego). Nie pobiera się opłaty za wydanie paszportu od osób, które w dniu złożenia wniosku ukończyły 70 lat, również w przypadku, gdy osoby, które korzystają z pomocy społecznej wyjeżdżają za granicę w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji, a także, gdy osoba wymienia ten dokument z powodu wady technicznej, albo gdy jest żołnierzem wyznaczonym do pełnienia służby poza granicami państwa (za wyjątkiem żołnierzy zawodowych). W przypadku utraty dokumentu z winy właściciela pobiera się opłatę za wydanie nowego paszportu podwyższoną o 200 %. W imieniu małoletniego wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składają rodzice wspólnie chyba, że na podstawie orzeczenia Sądu jedno z rodziców zostało pozbawione władzy rodzicielskiej lub ta władza została mu ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk między rodzicami lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, wtedy zgodę zastępuje orzeczenie Sądu Rodzinnego. Ustawa wprowadza, że wniosek złożony przez jednego z rodziców wraz z pisemną zgodą drugiego z rodziców poświadczoną za zgodność przez notariusza lub organ paszportowy uznawany jest jakby był złożony wspólnie przez rodziców. Dokument paszportowy dla małoletniego może być wydany za granicą za zgodą tylko jednego z rodziców wyłącznie z ważnych powodów, jeżeli przemawia za tym dobro małoletniego, a uzyskanie drugiego z rodziców jest niemożliwe lub utrudnione. Złożenie wniosku o wydanie paszportu i odbiór musi nastąpić osobiście. Obecność małoletniego jest konieczna przy składaniu wniosku, a odbioru dla niego dokonać może jeden z rodziców lub opiekun. Małoletni, który ukończył 13 lat odbiera dokument osobiście w obecności przynajmniej jednego z rodziców. Osoba odbierająca dokument paszportowy będzie sprawdzała za pomocą czytnika elektronicznego, czy dane osobowe i biometryczne są zgodne ze stanem faktycznym.

Odmowa wydania dokumentu paszportowego

Odmawia się wydania paszportu na wniosek:

1. Sądu prowadzącego przeciwko osobie postępowanie w sprawie karnej, lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie przeciwko nieletniemu lub też postępowanie cywilne.

2. Organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, również organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe przeciwko tej osobie.

Wyjątki - w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o dokument paszportowy i pomimo zaistnienia w/w przesłanek, które uzasadniają odmowę wydania paszportu konsul może wydać paszport tymczasowy, wówczas konsul zawiadamia również organ, który wystąpił z wnioskiem o nie wydawanie paszportu.

Dane w paszporcie:

Są to: nazwisko, imię lub imiona, data i miejsce urodzenia, obywatelstwo, płeć, wizerunek twarzy, podpis posiadacza paszportu, data wydania, data upływu ważności dokumentu paszportowego, seria i numer, numer PESEL, nazwa organu wydającego, dane biometryczne. W dokumentach paszportowych osoby poniżej 13 roku życia nie zamieszcza się podpisu posiadacza tego paszportu. Dokumenty paszportowe mają formę książeczki.

Okres ważności paszportu

Paszport jest ważny 10 lat od daty jego wydania. Paszport, który został wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat, a nie ukończył 13 lat jest ważny przez 5 lat. Paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty wydania. Paszport dyplomatyczny i paszport służbowy MSZ są ważne przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż 10 lat od daty wydania. Utrata ważności nie pozbawia prawa powrotu na terytorium RP (prawa wjazdu).

Utrata dokumentu paszportowego

Osoba, która utraciła dokument paszportowy lub jej paszport został zniszczony musi niezwłocznie zawiadomić o tym organ paszportowy. Odnaleziony dokument paszportowy nie podlega zwrotowi osobie, której został uprzednio wydany. Osoba, która znalazła dokument paszportowy innej osoby jest zobowiązana niezwłocznie dostarczyć go organowi paszportowemu, policji lub innemu organowi administracji publicznej, a te przekazują go właściwemu (wydającemu) organowi paszportowemu.

Unieważnienie

Dokument paszportowy podlega unieważnieniu na wniosek:

a) sądu prowadzącego postępowanie w sprawie karnej, o przestępstwo skarbowe, w sprawie nieletniego lub, gdy prowadzi postępowanie cywilne, i także na wniosek organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, postępowanie wykonawcze w sprawie karnej, postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe i przeciwko posiadaczowi tego dokumentu.

b) jeżeli został wydany z naruszeniem przepisów ustawy.

c) gdy posiadacz tego dokumentu utracił obywatelstwo polskie.

d) z dniem śmierci posiadacza tego dokumentu.

Odmowa wydania paszportu i unieważnienie paszportu następuje w drodze decyzji administracyjnej. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Osoba, której unieważniono dokument paszportowy ma obowiązek zwrócić paszport organowi paszportowemu. Osoba zgłaszająca zgon lub inna osoba posiadająca dokument paszportowy osoby zmarłej ma obowiązek zwrócić ten paszport kierownikowi USC właściwemu do sporządzania aktu zgonu, lub organowi paszportowemu.

Właściwość organów w sprawach paszportowych

Minister właściwy do spraw wewnętrznych - jest organem właściwym do sporządzenia paszportów. Również jest on organem właściwym, na wniosek Ministra właściwego do spraw zagranicznych, do sporządzania paszportów dyplomatycznych i służbowych MSZ. Natomiast konsul i wojewoda są organami właściwymi w sprawach sporządzania paszportów tymczasowych. Zwierzchni nadzór - Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych, natomiast Minister właściwy do spraw zagranicznych sprawuje zwierzchni nadzór nad sporządzaniem paszportów dyplomatycznych i służbowych MSZ. Paszporty i paszporty tymczasowe w kraju wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o paszport, a za granicą te czynności należą do konsula. Drugi paszport wydaje Minister właściwy do spraw wewnętrznych. Paszporty dyplomatyczne i służbowe MSZ wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia minister właściwy do spraw zagranicznych. Poszczególne ewidencje prowadzone są przez wojewodów i konsulów i przekazują one dane do centralnej ewidencji prowadzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Organy paszportowe mogą przetwarzać dane w prowadzonych ewidencjach bez zawiadamiania osób, których te dane dotyczą, jeżeli służą one do realizacji zadań określonych ustawą. Centralna ewidencja i ewidencje paszportowe są prowadzone w systemie teleinformatycznego zbioru danych o osobie, i o posiadanych przez nią dokumentach paszportowych.

Prawo o stowarzyszeniach

Jest częścią konstytucyjnego prawa do zrzeszania się. Art. 58 Konstytucji stanowi, że każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się oraz, że zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność jest sprzeczna z Konstytucją lub ustawą. Jedynym władnym organem decydującym o odmowie rejestracji jest Sąd, i także tylko Sąd może zakazać zarejestrowanemu zrzeszenia. Postanowienia aktów międzynarodowych odgrywają dużą rolę (preambuły): art. 20 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948 r., art. 22 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r., art. 11 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności Człowieka z 1953 r. Zarówno Konstytucja RP jak i pakty międzynarodowe traktują prawo zrzeszania się szeroko i nie ograniczają się tylko do stowarzyszeń. Prawo o stowarzyszeniach to ust. z 1989 r. (Dz.U. 2001.79.855 z późniejszymi zmianami). Podaje nam definicję legalną (art. 2) - stowarzyszenie jest to dobrowolne, trwałe, samorządne zrzeszenie o celach nie zarobkowych. Dobrowolność - nikogo nie można zmuszać do przynależenia do stowarzyszenia, również nie wolno wprowadzać ograniczeń dotyczących występowania ze stowarzyszenia. Jednoznacznie art. 6 prawa o stowarzyszeniach wprowadza bezwzględny zakaz tworzenia stowarzyszeń, w których obowiązywałaby zasada „bezwzględnego posłuszeństwa członków stowarzyszenia wobec władz stowarzyszenia”. Samodzielność - samorządność w ustalaniu celów, programów działania, struktur organizacyjnych, aktów wewnętrznych dotyczących działalności stowarzyszenia. Trwałe zrzeszenie - ma charakter ciągły, trwały, czas działania (kryterium działania) odróżnia te stowarzyszenie od innych, gdyż nie chodzi o zrzeszenie o doraźnym charakterze (np. manifestację). Nie zarobkowy charakter - w celach zarobkowych mogą być powoływane inne jednostki organizacyjne (np. spółki). Stowarzyszenie powinno opierać swoją działalność na pracy społecznej członków, niemniej może ono prowadzić działalność gospodarczą z tym, że dochód z tej działalności nie może być przeznaczony do podziału między członków stowarzyszenia a jedynie na cele statutowe.

Prawo tworzenia stowarzyszeń

Przysługuje przede wszystkim obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i nie pozbawionych praw publicznych. Należeć do stowarzyszenia mogą także małoletni w wieku od 16 do 18 lat z tym, że mogą oni korzystać z czynnego lub biernego prawa wyborczego, jeżeli w składzie zarządu stowarzyszenia większość będą stanowiły osoby mające pełną zdolnością do czynności prawnych. Również mogą należeć osoby poniżej 16 roku życia, ale za zgodą swoich przedstawicieli ustawowych według zasad określonych w statutach tych stowarzyszeń z tym, że bez prawa udziału w głosowaniach na walnych zebraniach, oraz bez prawa korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszeni. Jeżeli jest to stowarzyszenie zrzeszające wyłącznie małoletnich, to mogą oni być wybierani i mogą wybierać.

Wyłączenia z podlegania przepisom tej ustawy:

1) organizacje społeczne, które działają na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych.

2) kościoły i związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne.

3) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana odrębnymi ustawami (o stosunku państwa do kościołów i związków wyznaniowych).

4) komitety wyborcze utworzone w związku z wyborami do Sejmu i Senatu, wyborami Prezydenta RP, wyborami do Parlamentu Europejskiego, wyborami do samorządu terytorialnego.

5) partie polityczne.

Organy nadzoru - nadzór sprawuje:

1) wojewoda właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia sprawuje nadzór nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego.

2) starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad innymi stowarzyszeniami.

Rodzaje stowarzyszeń:

1. Stowarzyszenia zwykłe nie posiada osobowości prawnej. Założyć je mogą, co najmniej 3 osoby, które uchwalają regulamin stowarzyszenia, i określają w nim nazwę stowarzyszenia, cel, teren działania, środki, siedzibę i przedstawiciela reprezentacyjnego. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego założyciele informują na piśmie właściwy organ nadzorczy ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Jeżeli w ciągu 30 dni od złożenia tego wniosku nie zakazano jej działalności, to może ono rozpocząć działalność („milczenie władzy”). Takie stowarzyszenie nie może prowadzić działalności gospodarczej - utrzymuje się tylko ze składek członkowskich, nie może tworzyć jednostek terenowych, łączyć się w związki stowarzyszeń, zrzeszać osób prawnych, przyjmować darowizn, spadków i zapisów, dotacji i korzystać z ofiarności publicznej (puszki). Wolno to stowarzyszenie „zarejestrować”.

2. Stowarzyszenia „zarejestrowane”. Żeby utworzyć takie stowarzyszenie trzeba min. 15 członków. Uchwalają oni statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski. Statut ma zawierać m.in.:

1) nazwę stowarzyszenia, która odróżnia od innych stowarzyszeń, instytucji, a także organizacji społecznych.

2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia.

3) cel stowarzyszenia i sposoby jego realizacji.

4) sposób nabycia członkostwa, prawa i obowiązki członków stowarzyszenia i utraty członkostwa.

5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru.

6) sposób reprezentacji stowarzyszenia i sposób zaciągania zobowiązań majątkowych.

7) sposób uzyskania środków finansowych.

8) zasady dokonania zmian w statucie.

9) sposób rozwiązania stowarzyszenia.

3. Związki stowarzyszeń tworzą, co najmniej 3 osoby prawne. Stosuje się odpowiednie przepisy dotyczące stowarzyszeń „zarejestrowanych”.

Jeżeli stowarzyszenie będzie tworzyło swoje jednostki terenowe, to musi to być ujęte w statucie wraz z ich strukturą organizacyjną.

Władze stowarzyszenia

1. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest Walne Zebranie Członków (jeżeli jest to duże stowarzyszenie - Walne Zabranie Delegatów).

2. Zarząd.

3. Organ kontroli wewnętrznej, np. Komisja Rewizyjna.

Procedura tworzenia stowarzyszenia

Komitet założycielski składa do Sądu Rejestrowego (KRS) wniosek o rejestrację wraz ze statutem i listą założycieli (imię, nazwisko, data, miejsce, nr d.o. i własnoręczne podpisy), protokół z wyboru Komitetu Założycielskiego i informację o adresie siedziby stowarzyszenia (nawet tymczasowej). Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia Sąd Rejestrowy rozpatruje niezwłocznie i nie później, niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Na SR ciąży obowiązek doręczenia organowi nadzorczemu odpisu wniosku o rejestrację (wraz z załącznikami). Organ nadzorczy ma prawo wypowiedzieć się w sprawie wniosku w ciągu 14 dni, a poza tym może za zgodą sądu przystąpić do postępowania jako zainteresowany. Sąd odmówi rejestracji, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie. Jeżeli wszystko jest w porządku, to SR dokonuje rejestracji w formie postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia. Z chwilą wpisania do KRS takie stowarzyszenie nabywa osobowość prawną i może rozpocząć działalność. Sąd zawiadamia Komitet Założycielski i organ nadzorczy o wpisaniu do KRS. Jeżeli stowarzyszenie zamierza prowadzić działalność gospodarczą, to podlega dodatkowo wpisowi do rejestru przedsiębiorców.

Nadzór nad stowarzyszeniami

Organ nadzorujący ma prawo:

1) żądać dostarczania mu przez zarząd stowarzyszenia odpisów uchwał Walnego Zebrania Członków (Delegatów) w wyznaczonym terminie.

2) może żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.

W przypadku, gdy stowarzyszenie nie zastosuje się do wyżej wymienionych wymagań, wówczas sąd na wniosek organu nadzorczego, może nałożyć na stowarzyszenie grzywnę jednorazową w wysokości 5 tys. zł z tym, że stowarzyszenie może się zwolnić od grzywny, jeżeli po jej wymierzeniu niezwłocznie zastosuje się do wymagań organu nadzorczego. Wówczas stowarzyszenie w ciągu 7 dni może wystąpić do sądu o zwolnienie od grzywny. Natomiast, gdy stwierdzi, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem albo narusza postanowienia statutu, wówczas organ nadzoru w zależności od rodzaju i stopnia nieprawidłowości może:

a) wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie.

b) udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia.

c) wystąpić do sądu o zastosowanie określonego środka.

Sąd na wniosek organu nadzorczego albo prokuratora może:

a) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia.

b) uchylić niezgodne z prawem lub statutem uchwały stowarzyszenia.

c) rozwiązać stowarzyszenie, gdy jego działalność wykazuje rażące czy uporczywe naruszanie przepisów prawa, lub postanowień statutu, i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.

Sąd może na wniosek albo z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia i wyznacza wówczas przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia. Jeżeli stowarzyszenie nie posiada zarządu zdolnego do działania prawnego, wówczas sąd na wniosek organu nadzoru lub z własnej inicjatywy ustanawia kuratora, który jest zobowiązany do zwołania w ciągu 6 miesięcy WZCz (D) w celu wyboru zarządu. Do czasu wyboru zarządu kurator reprezentuje stowarzyszenie w sprawach majątkowych wymagających bieżącego załatwienia. Wynagrodzenie kuratora pokrywane jest z majątku stowarzyszenia. Sąd może rozwiązać stowarzyszenie na wniosek organu nadzorczego i robi to w formie postanowienia, gdy:

1) liczba członków stowarzyszenia jest poniżej wymaganych ustawowo 15 osób.

2) stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż rok.

Prawo o zgromadzeniach

Ust. z 1990 r. (Dz.U. 51.297 z późniejszymi zmianami) - zgodnie z art. 57 KRP zapewnia jednostce wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich. Ograniczenie tej wolności może określać ustawa. KRP nie precyzuje „pokojowego zgromadzenia”, ani nie wprowadza w tym zakresie ograniczeń. Pozostawia ustawodawstwu zwykłemu swobodę regulacji tych zagadnień. Umowy międzynarodowe traktują o „prawie spokojnego zgromadzania się”. Przewidują jednak możliwość ograniczenia tego prawa przez ustawy. Niektóre pakty międzynarodowe traktują łącznie problematykę stowarzyszeń czy zgromadzeń, np. Europejska Konwencja o Ochronie Praw i Podstawowych Wolności Człowieka oraz Powszechna Deklaracja Praw Człowieka. Definicja legalna zgromadzenia jest ujęta w art. 1 ust. 2 prawa o zgromadzeniach i zgodnie z tym art. zgromadzeniem jest zgrupowanie, co najmniej 15 osób zwołane w celu wspólnych obrad lub wspólnego wyrażania stanowiska. Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się. Podlega to ograniczeniom:

a) wynikającym z ustawy.

b) ochrony bezpieczeństwa państwa lub porządku publicznego.

c) ochrony zdrowia lub moralności publicznej, a także prawa i wolności innych osób, a także w celu ochrony pomników zagłady w rozumieniu ust. z 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.

Prawo do organizowania zgromadzeń przysługuje: 1) osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych, 2) osobom prawnym, 3) innym organizacjom, 4) grupom osób.

W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.

Wyłączenia

Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń organizowanych przez organizacje państwowe lub organy samorządu terytorialnego, i także zgromadzenia odbywane w ramach działania Kościoła Katolickiego, lub innych kościołów albo związków wyznaniowych.

Postępowanie w sprawach zgromadzeń

Postępowanie w sprawach zgromadzeń należy do zadań zleconych gminie. Zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni i dostępne dla nieokreślonych imiennie osób, to tzw. zgromadzenia publiczne i wymagają one uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia. Jeżeli zgromadzenia będą organizowane w pobliżu siedzib, przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych czy też organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, wówczas dodatkowo organ gminy musi zawiadomić właściwego komisarza Policji i MSZ. Niezależnie od tego RG może wyznaczyć miejsce, które będzie ogólnie dostępne do wyrażania poglądów.

13.05.07 r. - nr 10

Typ organizacji zgromadzenia

Organizator zgromadzenia publicznego musi zawiadomić organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła do gminy nie później, niż na 3 dni i nie wcześniej, jak 30 dni przed datą zgromadzenia. Organizator musi podać: imię, nazwisko, swój adres, swoją datę urodzenia, miejsce zamieszkania, a jeżeli jest osobą prawną to adres osoby prawnej, a jak jest inną organizacją to jej adres. Następnie trzeba podać cel zgromadzenia, program i język, w którym będą się porozumiewali uczestnicy zgromadzenia, następnie miejsce, datę, godzinę rozpoczęcia zgromadzenia, planowany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników i projektowaną trasę przejścia, jeżeli uczestnicy przewidują przemieszczać się. Również trzeba wskazać, jakie organizator posiada środki służące zapewnieniu pokojowego zgromadzenia się i o jakie środki zwraca się do organu gminy. Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli cel tego zgromadzenia albo jego odbycie się sprzeciwia się ustawie prawo o zgromadzeniach lub ustawom karnym albo, gdy odbycie zgromadzenia będzie zagrażało życiu lub zdrowiu ludzi, albo mieniu w znacznych rozmiarach. Decyzja o zakazie zgromadzenia musi być dostarczona organizatorowi zgromadzenia w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później niż na 24 godz. przed planowanym rozpoczęciem zgromadzenia. Od tej decyzji zakazującej przysługuje odwołanie w terminie 3 dni z tym, że wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Decyzję wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania doręcza się organizatorowi także w terminie 3 dni od dnia otrzymania odwołania. Jeżeli organizator otrzymał decyzję pozytywną uczestnicy zgromadzenia wybierają przewodniczącego zgromadzenia (może to być organizator). Przewodniczący zgromadzenia: otwiera zgromadzenie, ponosi odpowiedzialność za nie, kieruje nim, zamyka zgromadzenie, odpowiada za przebieg, a w związku z tym może podejmować odpowiednie środki przewidziane w ustawie. Uprawnienia przewodniczącego: może żądać opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy prawo o zgromadzeniach, uniemożliwia odbycie zgromadzenia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie niepodporządkowania się żądaniu przewodniczącego, może on zwrócić się o pomoc do Straży Miejskiej lub Policji. Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się zarządzeniom przewodniczącego lub przebieg zgromadzenia sprzeciwia się przepisom ustawy o zgromadzeniach albo narusza przepisy ustaw karnych, wówczas przewodniczący rozwiązuje zgromadzenie. W chwili rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia, jego uczestnicy powinni bez nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce zgromadzenia. Gmina może delegować na zgromadzenie swojego przedstawiciela. Przedstawiciele przybywający na zgromadzenie muszą okazać upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.

Prawa przedstawiciela gminy

Przedstawiciel organu gminy może rozwiązać zgromadzenie, jeżeli: jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, lub też mieniu w znacznych rozmiarach, lub też, gdy narusza przepisy ustawy prawo o zgromadzeniach i ustaw karnych albo, gdy przewodniczący uprzedzony o konieczności rozwiązania zgromadzenia wzbrania się to uczynić. Taki przedstawiciel gminy trzykrotnie uprzedza zgromadzonych o możliwości rozwiązania zgromadzenia, a następnie ogłasza wszystkim zgromadzonym i przewodniczącemu decyzję ustną o rozwiązaniu zgromadzenia i takiej decyzji nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. W ciągu 24 godz. organizator otrzymuje decyzję na piśmie o rozwiązaniu zgromadzenia. Każdemu uczestnikowi zgromadzenia i organizatorowi zgromadzenia przysługuje prawo odwołania się od decyzji w sprawie rozwiązania zgromadzenia w ciągu 3 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia.

Prawo o fundacjach

Ustawa z 1984 r. o fundacjach (Dz.U. 1991 r., 46.203 z późniejszymi zmianami). Fundacje tworzone są dla szczytnych celów (art. 1). Fundacja może być ustanawiana dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki, rozwój nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska, opieka nad zabytkami (katalog otwarty).

Sposób ustanawiania fundacji

Fundację może ustanowić osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania, również mogą ustanowić osoby prawne mające siedzibę w Polsce lub za granicą. Osoby te oświadczają wolę o ustanowieniu fundacji w formie aktu notarialnego, albo w formie testamentu (przeznaczającego majątek i wyznaczającego cel fundacji). W oświadczeniu o ustanowieniu fundacji fundator wskazuje cel fundacji i składniki majątkowe: pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane na własność fundacji rzeczy ruchome i nieruchome. Poza tym fundator ustala statut fundacji, określa jej nazwę, zakres działalności fundacji. Statut może zawierać także inne postanowienia. Sprawami fundacji na co dzień kieruje zarząd fundacji, a jego skład (organizacja) musi być określona w statucie. Jeżeli fundacja zamierza prowadzić działalność gospodarczą, również musi to być ujęte w Statucie. Istnieje wymóg majątku zakładowego w wysokości 1 tys. zł, a jak rozpoczyna działalność gospodarczą musi nastąpić wpis do KRS w rejestrze przedsiębiorców, a przede wszystkim musi być zarejestrowana w KRS w Rejestrze Fundacji Stowarzyszeń, ZOZ-ów.

Z chwilą wpisu do KRS fundacji, fundacja uzyskuje osobowość prawną. Jeżeli fundacja będzie prowadziła działalność gospodarczą musi być to ujęte w statusie. Fundator musi również wskazać Ministra właściwego ze względu na cele fundacji i oświadczenie w tej sprawie musi być dołączone do statutu fundacji i przekazane sądowi prowadzącemu rejestr fundacji. Fundacja, która prowadzi działalność na obszarze jednego województwa powinna mieć siedzibę na terenie województwa objętego działaniami tej fundacji. Fundator może odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do tego inną osobę fizyczną lub prawną. Po wpisaniu do KRS sąd rejestrowy zawiadamia o tym właściwego Ministra ze względu na jej zakres, oraz zawiadamia także starostę właściwego ze względu na siedzibę fundacji (obu przesyła statut). Jeżeli cele fundacji wkraczają w zakres działania dwóch lub więcej Ministrów wówczas sąd zawiadamia tego ministra, z którym wiążą się główne cele fundacji.

Władze fundacji

Organem właściwym jest zarząd, który kieruje działalnością fundacji i reprezentuje fundację na zewnątrz. Fundacja corocznie musi składać sprawozdanie ze swojej działalności właściwemu Ministrowi. Takie sprawozdanie musi być udostępnione do publicznej wiadomości. Fundacja jest zwolniona z szeregu opłat: notarialnej i w KRS.

Działalność sprzeczna z prawem fundacji

Gdy uchwała zarządu fundacji pozostaje w rażącej sprzeczności z celem fundacji lub postanowieniami statutu fundacji, albo z przepisami prawa, to wówczas właściwy Minister lub starosta może wystąpić do sądu o uchylenie takiej uchwały, albo zwrócenie się do sądu o wstrzymanie jej wykonania do czasu rozstrzygnięcia sprawy. Natomiast, gdy działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia statutu, to wówczas właściwy organ (starosta, Minister) może wyznaczyć termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu, albo może żądać dokonania zmiany zarządu fundacji i wyznacza w tym celu termin. Po bezskutecznym upływie tego terminu, albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji niezgodnie z prawem lub statutem, celem fundacji, wówczas właściwy Minister lub starosta może wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego. Poza tym zarządca przymusowy wykonuje wszystkie czynności, które są konieczne do prawidłowego funkcjonowania fundacji. Sąd może uchylić swoje postanowienie o zawieszeniu zarządu fundacji, i także o wyznaczeniu zarządcy przymusowego, jeżeli z okoliczności wynika, że wszystkie dotychczasowe działania zostały zaniechane.

Likwidacji fundacji

1) w razie osiągnięcia celu, dla którego ustanowiono fundację.

2) w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji.

3) jeżeli podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie.

Jeżeli wystąpi któraś z tych przesłanek fundacja ulega likwidacji w sposób wskazany w statucie. Jeżeli przepisy statutu nie przewidywały likwidacji fundacji, to wówczas jeden z organów właściwych (Minister lub starosta) zwraca się do sądu o likwidacji fundacji. Podaje się zazwyczaj, co się dzieje z majątkiem po likwidacji, jeżeli nie określono przeznaczenia środków majątkowych w statucie - sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym fundacja służyła.

Fundacje zagraniczne mające siedzibę za granicą mogą tworzyć swoje przedstawicielstwa na terytorium RP z tym, że wymaga to zezwolenia. Wydaje je Minister właściwy ze względu na zakres działania oraz cele utworzenia przedstawicielstwa (cele fundacji). Zezwolenie oznacza równocześnie zgodę na podjęcie działalności określonej w zezwoleniu. Przedstawicielstwo musi przestrzegać przepisów prawa obowiązującego na terytorium RP. Jeżeli przedstawicielstwo lub reprezentowana przez nie fundacja naraża na szkodę bezpieczeństwo lub inny ważny interes państwa, wtedy Minister właściwy może zawiesić zezwolenie. Zawieszenie zezwolenia powoduje, że do czasu podjęcia decyzji w sprawie cofnięcia zezwolenia przedstawicielstwo musi bezzwłocznie zaprzestać działalności objętej zezwoleniem, bez odszkodowania z tego tytułu. Natomiast, jeśli chodzi o prowadzenie działalności gospodarczej fundacja tylko o tym wspomina.

Zbiórki publiczne

Ustawa z 15.03.1933 r. o zbiórkach publicznych z późniejszymi zmianami (Dz.U. 1933 r. 22.162). Zgodnie z tą ustawą wszelkie publiczne zbieranie ofiar w gotówce lub w naturze wymaga uprzedniej zgody władz. Pozwolenia na przeprowadzenie zbiórki udzielają w formie decyzji administracyjnej:

a) Wójt, Burmistrz albo Prezydent miasta, jeżeli zbiórka jest przeprowadzana na obszarze gminy lub jej części.

b) Starosta, jeżeli zbiórka ma być przeprowadzana na terenie powiatu lub jego części obejmującej więcej niż jedną gminę.

c) Marszałek województwa, jeżeli zbiórka ma być prowadzona na obszarze województwa lub jego części obejmującej więcej niż jeden powiat.

d) Minister właściwy do spraw wewnętrznych, jeżeli zbiórka ma być prowadzona na obszarze obejmującym więcej niż jedno województwo.

Natomiast, jeżeli zebrane ofiary mają być zużyte za granicą państwa, to wtedy pozwolenie na zbiórkę także w drodze decyzji administracyjnej udziela Minister właściwy do spraw wewnętrznych, za zgodą Ministra właściwego do spraw zagranicznych oraz Ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielone tylko wówczas, gdy cel zbiórki jest zgodny z prawem i jest godny poparcia z punktu widzenia stanowiska publicznego. Cel zbiórki zgodny z prawem: cele religijne, państwowe, oświatowe, zdrowotne, kulturalno-społeczne i społeczno-opiekuńcze. Zabronione jest organizowanie zbiórek publicznych w interesie osobistym. Pozwolenie na zbiórkę publiczną może być udzielane jedynie stowarzyszeniom i organizacjom posiadającym osobowość prawną albo komitetom organizacyjnym dla przeprowadzenia określonego celu. Cel zbiórek publicznych musi być zgodny z celem zapisanym w statucie stowarzyszenia, bądź też zgodny z aktem organizacyjnym Komitetu. W pozwoleniu musi być określony czas, kiedy zbiórka ma być przeprowadzona, muszą być określone warunki, co do sposobu przeprowadzenia zbiórki. Zbiórki publiczne mogą być przeprowadzone jedynie przez członków tych instytucji, którzy otrzymali pozwolenie, ale również przez członków instytucji mających cele pokrewne, albo przez osoby, które zostały przez te instytucje imiennie zaproszone. Osobami przeprowadzającymi zbiórkę, jako członkowie instytucji mogą być również:

a) małoletni powyżej 16 roku życia,

b) inni małoletni, jeżeli przeprowadzają zbiórką na rzecz organizacji pożytku publicznego zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Wymienione osoby mogą przeprowadzać zbiórki wyłącznie pod nadzorem osób pełnoletnich, i to odrębnie upoważnionych do tego przez organizację. Wszystkie osoby przeprowadzające, lub organizujące zbiórki nie mogą za swoje czynności otrzymywać wynagrodzeń. Władza, która udzieliła pozwolenia może w każdym czasie sama albo przez podległe sobie organy żądać w każdym czasie informacji o stanie akcji zbiórkowej, ma prawo wglądu w akta, księgi, dokumenty kasowe, może przeprowadzić rewizję kasy, może żądać udzielenia pisemnych i ustnych wyjaśnień, może wysyłać swoich delegatów na posiedzenia instytucji. Instytucje mają obowiązek zawiadomić organy władzy, która udzieliła pozwolenia o tym, że będą się odbywać ich posiedzenia przynajmniej na 24 godziny przed. Wynik zbiórki i sposób zużytkowania podawany jest do publicznej wiadomości (podawany jest organowi, który udzielił pozwolenia). Powiadomienie prasy musi nastąpić w ciągu 1 miesiąca. Takie ogłoszenie prasowe powinno się ukazać w prasie obejmującej swoim zasięgiem przynajmniej obszar, na którym była przeprowadzona zbiórka publiczna. Władza, która udzieliła pozwolenie może je w każdym czasie cofnąć, jeżeli:

a) zbiórka jest przeprowadzana niezgodnie z przepisami ustawy.

b) ujawnione zostało, że dalsze przeprowadzanie zbiórki zagraża bezpieczeństwu, spokojowi lub porządkowi publicznemu.

c) gdy władza stwierdzi, że uzyskiwane ofiary które nie będą przeznaczone na właściwy cel.

Wtedy organy te mogą jednocześnie zarządzić przekazanie zgromadzonych ofiar na rzecz instytucji społeczno-opiekuńczych lub oświatowych.

Wyłączenia przepisów tej ustawy nie stosuje się do zbiórek na:

a) cele religijne, do kościelnej działalności charytatywno-opiekuńczej, naukowe, oświatowe i wychowawcze oraz utrzymanie duchownych i członków zakonu, jeżeli odbywają się w obrębie terenów kościelnych, kaplic oraz w miejscach i okolicznościach zwyczajowo przyjętych w danej okolicy i w sposób tradycyjnie ustalony.

b) przeprowadzanych w drodze loterii fantowych lub pieniężnych, jeżeli te zbiórki nie są przeprowadzane w miejscach publicznych.

c) przeprowadzonych w lokalach prywatnych, wśród grona osób znajomych osobiście przeprowadzających zbiórkę.

d) wśród młodzieży szkolnej, w lokalach szkolnych, zbiórek odbywających się na podstawie pozwolenia władz szkolnych.

e) zbiórek koleżeńskich w lokalach urzędów publicznych na cele godne poparcia odbywające się na podstawie pozwolenia przełożonego urzędu.

Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym

Ustawa z dnia 06.01.2005 r. (Dz.U. 17.141) nawiązuje do Konwencji ramowej o ochronie mniejszości narodowych sporządzonej w Strasburgu 01.02.1995 r. Ustawa reguluje sprawy związane z zachowaniem i rozwojem tożsamości kulturowej mniejszości narodowych i etnicznych oraz sprawy związane z zachowaniem i rozwojem języka regionalnego oraz ze sposobem realizacji zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie. Mniejszością narodową jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie następujące warunki:

1) jest mniejsza liczebni od pozostałej części ludności RP.

2) w sposób istotny odróżnia się od pozostałych obywateli językiem, kulturą lub tradycją.

3) dąży do zachowania swojego języka, kultury lub tradycji.

4) ma świadomość własnej historycznej wspólnoty narodowej, jest ukierunkowana na jej wyrażanie i ochronę.

5) jej przodkowie zamieszkują na obszarze Polski, od co najmniej 100 lat.

6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Za mniejszości narodowe w RP uznaje się mniejszość: białoruską, czeską, litewską, niemiecką, ormiańską, rosyjską, słowacką, ukraińską i żydowską.

Mniejszością etniczną jest grupa obywateli polskich, która spełnia łącznie warunki jak wyżej w pkt. 1-5, oraz:

6) utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie.

Za mniejszości etniczne w RP uznaje się mniejszości: karaimską, łemkowską, romską, tatarską.

Zasady funkcjonowania mniejszości narodowych i etnicznych w RP

Każda osoba należąca do mniejszości narodowej lub etnicznej ma prawo swobodnego decydowania o tym, czy traktować ją jako osobę należącą, czy też nie należącą do mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie może pociągać za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków. Poza tym nikt nie może być zobowiązany do ujawnienia informacji o przynależności, do którejś z tych mniejszości chyba, że wyniknęłoby to z przepisów ustawowych. Nikt nie może być zobowiązany do ujawnienia swojego języka, pochodzenia lub religii, również nikt nie może być zobowiązany do udowadniania swojej przynależności do danej mniejszości. Natomiast osoby należące do mniejszości mogą korzystać z praw i wolności indywidualnie albo wspólnie z innymi członkami swojej mniejszości. Zabronione jest stosowanie środków, które mają na celu asymilację osób należących do mniejszości, jeżeli takie środki są stosowane wbrew ich woli, i również nie wolno stosować środków, które spowodują zmianę proporcji narodowych lub etnicznych na obszarach, gdzie zamieszkują mniejszości. Zabrania się stosowania środków, które powodowałyby dyskryminację osób należących do mniejszości. Szczególna rola przypada organom władzy publicznej, które są zobowiązane podejmować środki w celu popierania pełnej i rzeczywistej równości, w sferze życia ekonomicznego, społecznego, politycznego, kulturalnego pomiędzy osobami należącymi do mniejszości narodowej lub etnicznej, a należącymi do większości. Do władzy publicznej należy także ochrona osób, które są obiektami dyskryminacji, wrogości lub przemocy w związku z tym, że należą do mniejszości narodowej. Do władzy publicznej należy także prowadzenie dialogu międzykulturowego.

Używanie języka mniejszości

Osoby należące do mniejszości mają prawo do używania i pisowni swoich imion i nazwisk zgodnie z zasadami pisowni języka mniejszości, w szczególności przy rejestrowaniu w aktach stanu cywilnego i dokumentach tożsamości. Imiona i nazwiska napisane w innym alfabecie niż łaciński podlegają transliteracji. Poza tym osoby należące do mniejszości narodowych i etnicznych mają prawo do:

a) swobody posługiwania się językiem mniejszości.

b) rozpowszechniania i wymiany informacji w języku mniejszości.

c) zamieszczania informacji o charakterze prywatnym w swoim języku.

d) nauki języka mniejszości lub w języku mniejszości.

Szczegóły określa rozporządzenie Ministra Edukacji i Sportu z 2002 r. - można zakładać klasy dla osób należących do mniejszości narodowych, ale musi być odpowiednia liczb osób.

Prawo mniejszości narodowych i etnicznych

Mniejszości narodowe i etniczne mogą oprócz języka urzędowego posługiwać się tzw. językiem pomocniczym przy załatwianiu spraw urzędowych, ale tylko w tych gminach, gdy spośród ogólnej liczby mieszkańców gminy, liczba mniejszości jest nie mniejsza niż 20 %. Taka gmina musi być wpisana do Urzędowego Rejestru Gmin.

Mieszkańcy mogą zwracać się do organów gminy w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej, oraz mogą uzyskiwać również odpowiedź w języku pomocniczym w formie pisemnej lub ustnej z tym, że na wyraźny wniosek. Procedura odwoławcza odbywa się tylko w języku urzędowym. W gminie, w której wolno posługiwać się językiem pomocniczym, urzędnicy posługujący się językiem pomocniczym mają przyznane dodatkowe wynagrodzenie z tym, że znajomość języka pomocniczego musi być potwierdzona dyplomem, zaświadczeniem lub certyfikatem.

Urzędowy rejestr gmin

Prowadzi go Minister właściwy do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych lub etnicznych. Minister dokonuje wpisu do rejestru na wniosek Rady Gminy. Przed wpisem Minister właściwy dokonuje weryfikacji (sprawdza czy liczba wynosi powyżej 20 %). Jeżeli odmawia, to na odmowę wpisu do rejestru Radzie Gminy przysługuje skarga do Sądu Administracyjnego.

Inne prawa mniejszości

Oprócz tradycyjnych nazw miejscowości mogą być nazwy miejscowości także w języku mniejszości z tym, że zawsze w pierwszej kolejności nazwa musi być w języku urzędowym. Dotyczy to także obiektów fizjograficznych (ust. z 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych, Dz.U. 166.1612). Obiekt fizjograficzny to góry, niziny, wodospady, lasy, wyspy itd. Także w języku mniejszości mogą być nazwy ulic z tym, że nie mogą nawiązywać do nazw z okresu 1933-1945 r., a więc nadanych przez III Rzeszę lub ZSRR. Dodatkowa nazwa miejscowości lub obiektu fizjograficznego może być ustalona na wniosek Rady Gminy, jeżeli:

1) liczba mieszkańców należących do mniejszości jest nie mniejsza niż 20 % ogólnej liczby mieszkańców gminy.

2) w przypadku miejscowości zamieszkanej, za ustaleniem dodatkowej nazwy miejscowości w języku mniejszości opowiedziała się w drodze konsultacji ponad połowę mieszkańców tej miejscowości biorących udział w tych konsultacjach.

3) wniosek Rady Gminy musi uzyskać pozytywną opinię Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych.

Koszty związane z wprowadzeniem i używaniem na obszarze gminy języka pomocniczego i wprowadzeniem nazw ponosi budżet Gminy, natomiast koszty związane z wymianą tablic informacyjnych w związku ze zmianą nazwy ponosi budżet państwa.

Język regionalny

Za język regionalny w rozumieniu tej ustawy i zgodnie z Europejską Kartą Języków Regionalnych lub Mniejszościowych uważa się język, który:

a) jest tradycyjnie używany na terytorium danego państwa przez jego obywateli, którzy stanowią grupę liczebnie mniejszą od pozostałej liczby ludności tego państwa.

b) różni się od oficjalnego języka tego państwa z tym, że nie obejmuje to ani dialektów oficjalnego języka państwa ani języka migrantów.

W Polsce językiem regionalnym jest język kaszubski.

Organy władzy właściwe do spraw mniejszości narodowych i etnicznych:

1. Organ administracji rządowej - Minister właściwy do spraw wyznań oraz mniejszości narodowych i etnicznych. Należy do niego m.in. podejmowanie działań na rzecz mniejszości, a szczególnie:

a) realizacja praw i potrzeb mniejszości realizowana poprzez programy związane z rozwojem i zachowaniem tożsamości, kultury i języka mniejszości.

b) realizacja równego traktowania osób bez względu na pochodzenie.

c) upowszechnianie wiedzy na temat mniejszości lub inicjowanie i prowadzenie badań nad sytuacją mniejszości.

d) podejmuje działania na rzecz zachowania i rozwoju języka.

2. Wojewoda - należy do niego:

a) koordynowanie realizacji zadań wszystkich organów administracji na rzecz mniejszości.

b) podejmuje działania na rzecz rozwiązywania problemów mniejszości, więc m.in. jego współdziałanie z organami samorządu terytorialnego i organizacjami społecznymi.

c) niezależnie Wojewoda może ustanowić pełnomocnika do spraw mniejszości narodowych i etnicznych.

3. Komisja Wspólna Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych - jest to organ opiniodawczo-doradczy PRM. Do zadań Komisji należy m.in.:

a) wyrażanie opinii w sprawach realizacji praw i potrzeb mniejszości.

b) opiniowanie programów służących tworzeniu warunków do rozwoju tożsamości narodowej.

c) opiniowanie wysokości i zasad podziału środków finansowych, które są przewidziane z budżetu państwa na rzecz mniejszości.

d) zwracanie się do instytucji, placówek i środowisk naukowych o opinie, informacje, badania, ekspertyzy, informacje w kwestii tożsamości i języka.

W skład Komisji wchodzą przedstawiciele poszczególnych Ministerstw i poszczególnych mniejszości.

27.05.07 r. - nr 11

Partie polityczne

Ust. z 97 r. (Dz.U. 01.79.867 z późniejszymi zmianami). Partia polityczna zgodnie z art. 11 Konstytucji

tworzona jest na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich, tworzone są w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa. Konstytucja również proklamuje zasadę jawności finansowania p.p. Do p.p. odnoszą się również konstytucyjne zakazy tworzenia i funkcjonowania określonych zrzeszeń i organizacji. Definicja legalna p.p. - zgodnie z ustawą p.p. jest dobrowolną organizacją występującą pod określoną nazwą, stawiająca sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej. P.p. może korzystać ze wszystkich praw wynikających z ustaw, KRP, dopiero po uzyskaniu wpisu do ewidencji p.p. Członkami p.p. mogą być obywatele RP, którzy ukończyli 18 lat. P.p. opiera swoją działalność na pracy społecznej swoich członków z tym, że do prowadzenia spraw bieżących może zatrudniać pracowników. P.p. nie wolno posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy. P.p. mają dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na równych zasadach, a niezależnie od tego organy władzy publicznej są zobowiązane do równego traktowania wszystkich p.p.

P.p. musi uchwalić swój statut, który ma określać: cel partii, strukturę, zasady działania, nazwę partii, skrót partii, siedzibę, sposób nabywania członkostwa, prawa i obowiązki członków, organy partii (kadencja, kompetencje, reprezentacja itd.), tryb dokonywania wyboru organów partii i jak uzupełniania ich składu, sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych i informacji o działalności finansowej partii i sposobie zatwierdzania tych informacji. W takim statucie muszą być wymienione: zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych p.p., zasady dokonywania zmian w statucie, sposób rozwiązania partii i tryb łączenia się z innymi p.p. Taki statut uchwalany jest przez Zgromadzenie Ogólne Członków Partii lub też Zgromadzenie ich demokratycznie wybranych przedstawicieli.

Tryb tworzenia partii politycznych

P.p. musi być zgłoszona do ewidencji p.p. - taką ewidencję prowadzi Sąd Okręgowy w Warszawie. Zgłoszenie o wpis do ewidencji musi zawierać podstawowe elementy: nazwę, skrót, siedzibę p.p. oraz nazwiska i imiona osób, i ich adresy, wchodzących w skład uprawnionych organów p.p., upoważnionych do reprezentowania partii na zewnątrz i do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia można dołączyć logo (symbol graficzny) p.p. Niezależnie od tego do zgłoszenia musi być również dołączony statut oraz wykaz, co najmniej 1 tys. osób popierających partię (imię, nazwisko, adres, PESEL). Jeżeli wszystko jest dobrze sąd dokonuje wpisu do ewidencji niezwłocznie i dokonuje tego w formie postanowienia. Jeżeli sąd zauważy naruszenie przepisów w zgłoszeniu, wówczas wzywa do usunięcia stwierdzonych wad. Wyznacza w tym celu określony termin nie dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli w tym czasie p.p. nie usunie uchybień, wówczas sąd wydaje postanowienie o odmowie wpisu p.p. do ewidencji. Takie postanowienie może być zaskarżone w ciągu 14 dni od doręczenia lub ogłoszenia w postępowaniu jawnym. W razie wątpliwości, co do zgodności zasad działania p.p., celów p.p. określonych w programie lub w statucie p.p., co do zgodności z Konstytucją - sąd występuje do TK o zbadanie zgodności celów p.p. z Konstytucją. Jeżeli TK wyda orzeczenie o sprzeczności, wtedy sąd odmawia wpisu do ewidencji p.p. Jeżeli to dotyczy p.p. już funkcjonującej, sąd może wydać postanowienie o wykreślenie partii z ewidencji. Postanowienie sądu o odmowie wpisu do ewidencji nie podlega zaskarżeniu. Z chwilą wpisu p.p. do ewidencji nabywa ona osobowość prawną. Od tego momentu nazwa p.p., skrót, symbol graficzny p.p. korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych. Ewidencja p.p. jest jawna - każdy może otrzymać wyciąg, odpis, statut za opłatą stanowiącą dochód budżetu państwa. P.p. musi zgłaszać do ewidencji każdą zmianę statutu, zmianę siedziby p.p., zmiany w organach p.p. Jakiekolwiek zmiany muszą być zgłaszane sądowi w ciągu 14 dni od ich zaistnienia. Jeżeli partia nie zgłosi dokonanych zmian, wówczas sąd wzywa ją do dokonania zmian w czasie nie krótszym niż 3 miesiące.

Likwidacja partii politycznych

P.p. podlegają likwidacji wskutek rozwiązania, mocą uchwały uprawnionego, statutowego organu p.p., albo mocą postanowienia sądu o wykreśleniu p.p., gdy nie zgłosiła ona zmian (nawet po zobowiązaniu przez sąd) lub, gdy przekroczyła termin, gdy miała dokonać uzupełnień, jeżeli p.p. wprowadzi do statutu zmiany niezgodne z przepisami ustawy o p.p. (niezgodne z zasadami demokracji, zapewnienia jawności struktur, powołania organów nie w drodze wyboru lub większości). W razie rozwiązania p.p. na podstawie własnej uchwały właściwy organ partii przesyła sądowi uchwałę o samorozwiązaniu p.p. oraz o wyznaczeniu likwidatora. Jeżeli p.p. sama nie ustanowiła likwidatora, wówczas sąd go wyznacza. Po zakończeniu likwidacji sąd wydaje postanowienie o wykreśleniu wpisu p.p z ewidencji p.p. Takie postanowienie sądu nie podlega zaskarżeniu.

Źródła finansowania p.p. są jawne, a majątek p.p. może powstawać przede wszystkim: ze składek członkowskich, z darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku partii. Majątek p.p. nie może być przeznaczony na żaden inny cel, jak tylko statutowy lub charytatywny. Od 2001 r. p.p. nie mogą prowadzić działalności gospodarczej. P.p. może pozyskiwać dochody z majątku pochodzącego jedynie z oprocentowania środków zgromadzonych na kontach bankowych, z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa, może pozyskiwać dochody z majątku, który pochodzi ze zbycia składników majątkowych p.p. i z działalności polegającej na sprzedaży przedmiotów symbolizujących cele partii, statutów, programów, tekstów i wszystkich przedmiotów związanych z p.p.

Informatyzacja administracji publicznej

Ustawa z dnia 17.02.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U 05.64.565). Ustawa z dn. 18.09.2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz.U. 01.130.1450). Ustawa z dn. 18.07.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. 02.144.1204).

Podpis elektroniczny (powstał w 1995 r.) - są to dane w postaci elektronicznej, które wraz z innymi danymi, do których zostały dołączone lub, z którymi są logicznie powiązane. Służą do identyfikacji osoby składającej podpis elektroniczny. Polska definicja celowa nie uwzględnia środków technicznych koniecznych do jej realizacji stanowiąc jedynie kwestię nadrzędną, jaką jest identyfikacja osoby składającej podpis. Ustawa ta jest realizacją dyrektywy 1999/93/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.12.1999 r. o wspólnotowej infrastrukturze podpisu elektronicznego.

Istota bezpiecznego podpisu elektronicznego

Jedną z najważniejszych funkcji podpisu jest możliwość identyfikacji autora lub też osoby akceptującej oświadczenie woli w sporządzonym dokumencie. Bezpieczny podpis daję dodatkową gwarancję, której nie daje podpis własnoręczny, a mianowicie umożliwia on weryfikację integralności podpisanego dokumentu. Każdy znak czy symbol wprowadzony do dokumentu po jego podpisaniu powoduje wygaśnięcie ważności podpisu, również zmiany układu graficznego tekstu powodują konieczność ponownego „złożenia” podpisu elektronicznego. Równoważność z podpisem własnoręcznym podpisu bezpiecznego, i jest on związany tylko i wyłącznie z wykorzystującym go użytkownikiem. Nie ma konieczności przechowywania dokumentów w formie papierowej. Podpis elektroniczny po spełnieniu podstawowych wymogów i zasad bezpieczeństwa jest praktycznie nie do sfałszowania. Podstawową zasadą bezpieczeństwa jest konieczność zabezpieczenie klucza prywatnego przed ujawnieniem osobom trzecim. Obecnie najbardziej rozpowszechnionym nośnikiem klucza prywatnego są mikroprocesorowe karty kryptograficzne. Wszystkie operacje dokonywane są dzięki procesorowi umieszczonemu na karcie. Uniemożliwia to zachowanie jakichkolwiek śladów na dysku i w pamięci komputera, co też zapewnia bezpieczeństwo. Dodatkowym zabezpieczeniem jest kod PIN wprowadzany bezpośrednio w momencie podpisywania dokumentu. Gwarantuje to, że w przypadku utraty karty osoba nieuprawniona nie będzie mogła dokonać podpisu. Nowym i ważnym standardem jest także żądanie wprowadzenia danych biometrycznych, taki jak np. odcisk palca w celu aktywacji procesu podpisania dokumentu. Inną metodą jest badanie siatkówki oka (ogromny koszt urządzenia). Kolejnym zabezpieczeniem jest długość klucza algorytmu asymetrycznego - regułą jest, że im dłuższy jest klucz, tym trudniej jest go złamać. Obecnie stosuje się algorytm RSA (1024 bity - Readest, Schiller, Adelman), od nazwisk twórców tego algorytmu. Ośrodki certyfikacji (kolejne zabezpieczenie): Centrum Certyfikacji Unizeto (Certum), Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych (Sigillum - Polskie Centrum Certyfikacji), Krajowa Izba Rozliczeniowa (Szafir). Znacznik czasu jest to jednostka danych oznaczająca moment, w którym nastąpiło określone zdarzenie względem czasu odniesienia. Jest to tzw. instytucja znakowania czasem. Czas wskazany w datowniku nie musi się pokrywać z czasem krajowym, gdyż jest to wymóg synchronizacji, co do jednej sekundy.

Podpis własnoręczny (p.w.) a podpis elektroniczny (p.e.)

Podpis tradycyjny pełni przede wszystkim następujące role: indywidualizującą, dowodową, finalizacyjną. Przy p.w. na pierwszy plan wysuwa się identyfikacja osoby składającej podpis. W przypadku p.w. istnieje możliwość ustalenia tożsamości podpisującego po dokonaniu analizy pisma przez grafologa. Pismo człowieka ujawnia właściwości psychofizyczne autora i to bez jego wiedzy. Do wad takiego podpisu należy integralność z dokumentem, na którym jest złożony, również łatwość jego zdobycia i zastosowania do innych dokumentów. Kolejną wadą jest konieczność istnienia fizycznego dokumentu w postaci zapisanej (wydrukowanej) kartki papieru, co powoduje ograniczenia w obrocie tym dokumentem. P.w. jest zawsze taki sam, natomiast p.e. jest za każdym razem inny (inny kod). P.e. może być przesyłany niezależnie od dokumentu, ale jest poprzez swoją strukturę z nim powiązany, a tym samym daje możliwość lepszego zabezpieczenia. Zgodnie z art. 5 ustawy o podpisie bezpiecznym, podpis elektroniczny weryfikowany przy pomocy kwalifikowanego certyfikatu wywołuje skutki prawne określone ustawą, jeżeli został złożony w okresie ważności tego certyfikatu. P. e. złożony w okresie zawieszenia kwalifikowanego certyfikatu wykorzystywanego do jego weryfikacji wywołuje skutki prawne z chwilą uchylenia tego zawieszenia (jest dokonywane na 7 dni). W ust. 2 tego art. wprowadzono zasadę równoważności, co do skutków prawnych wywołanych przez dokumenty opatrzone p.e. Dosłownie ten art. brzmi: „Dane w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym p.e. weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu są równoważne pod względem skutków prawnych dokumentom opatrzonym podpisami własnoręcznymi”. P.e. służy do uwierzytelnienia i potwierdzenia autentyczności dokumentów sporządzonych w wersji elektronicznej. Taki podpis jest za każdym razem inny w zależności od sporządzonego dokumentu, czyli obowiązuje zasada, że danemu dokumentowi odpowiada tylko jeden ciąg bitów stanowiących podpis. P.e. nie może być stosowany in blanco, natomiast wadą p.e. jest brak możliwości zagwarantowania w pełnym stopniu, że osoba składająca podpis jest prawowitym właścicielem podpisu, czy tylko posłużyła się wymaganymi danymi do tego celu. Zakłada się jednak, że podpis składa osoba uprawniona i w art. 6 ust 3 ustawodawca stanowi, że „nie można powoływać się, że p.e. weryfikowany przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu nie został złożony za pomocą bezpiecznych urządzeń i danych podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej p.e.” Oznacza to, że jeżeli mamy pewność, co do osoby posługującej się urządzeniami koniecznymi do wygenerowania podpisu to mamy też pewność, co do osoby nadawcy. Unieważnienie musi nastąpić w ciągu godziny (zawieszenie 7 dni), listę RSA (dane) przechowuje się przez 20 lat.

Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną

Podstawowymi aktami prawnymi o świadczeniu usług drogą elektroniczną w UE jest dyrektywa 2000/31/WE PEiRE, z dn. 8.06.2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych, usług w społeczeństwie informacyjnym w szczególności handlu elektronicznego (dyrektywa o handlu elektronicznym), oraz dyrektywa 2002/58/WE Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z dn. 12.07.2002 r. w sprawie przetwarzania danych osobowych oraz ochrony prywatności w sektorze komunikacji elektronicznej (dyrektywa o ochronie prywatności i komunikacji elektronicznej). Polska ustawa z 2002 r., która nawiązuje do prawa unijnego o świadczeniu usług drogą elektroniczną - dokonuje też wyłączenia zastosowania jej przepisów do świadczeń operatorów usług telekomunikacyjnych. Ta ustawa określa:

a) obowiązki usługodawcy związane ze świadczeniem usług drogą elektroniczną.

b) zasady wyłączania odpowiedzialności usługodawcy z tytułu świadczenia usług drogą elektroniczną.

c) zasady ochrony danych osobowych osób fizycznych korzystających korzystających z usług świadczonych drogą elektroniczną.

Pojęcie usługodawcy - jest nim osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, która prowadząc chociażby ubocznie działalność zarobkową lub zawodową świadczy usługi drogą elektroniczną.

Rodzaje usług i pojęcie świadczenia usług drogą elektroniczną

Świadczenie usługi drogą elektroniczną - jest to wykonywanie usługi, które następuje przez wysyłanie i odbieranie danych za pomocą systemów teleinformatycznych na indywidualne żądanie usługobiorcy bez jednoczesnej obecności stron, przy czym dane te są transmitowane za pośrednictwem sieci publicznych. System teleinformatyczny - jest to zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania zapewniający przetwarzanie i przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych poprzez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci urządzenia końcowego.

Rodzaje usług podejmowanych w sieci:

1. Zwykły przesył (mere conduit) - wiąże się to z usługami, które polegają na pośredniczeniu w dostępie do sieci komunikacyjnej, przede wszystkim do sieci internetowej, albo polegają na przenoszeniu w całości informacji wprowadzonej przez użytkownika do sieci. Polega to na usłudze transmisji danych - usługodawca nie ponosi odpowiedzialności za przesyłane dane, nie poznaje treści wiadomości i nie ingeruje w nią, dane są przechowywane nie dłużej, niż jest to konieczne z punktu widzenia istoty przechowywania takiego przekazu.

2. Automatyczne i krótkotrwałe pośrednie przechowywanie (buforowanie danych - caching) - jest to przechowywanie danych w celu przyspieszenia ponownego dostępu do nich na żądanie innego podmiotu (art. 13 tej ustawy). Jest to inaczej usługa przechowywania lub buforowania danych. Chodzi o możliwie szybkie ściągnięcie danych znajdujących się w internecie, już raz ściągniętych z odległego serwera, na którym umieszczone zostały określone informacje i aby ich nie ściągać ponownie w tym trybie pozostają one do wykorzystania na łatwo dostępnych serwerach lokalnych. Podstawową cechą tej usługi jest jej krótkotrwałość i wymaga ona usuwania danych po tym, gdy przechowywanie stanie się zbędne.

3. Hosting - ta usługa polega na zapewnieniu miejsca na serwerach podłączonych do sieci na informacje, materiały osób trzecich, które je przechowują, gromadzą i udostępniają. Jest to udostępnienie pamięci serwerów dla przechowywania danych łącznie ze stronami www.

Ustawa o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne

Ta ustawa określa następujące zasady:

a) ustanowienia Planu Informatyzacji Państwa oraz projektów informatycznych o publicznym zastosowaniu.

b) ustalania minimalnych gwarantujących otwartość standardów informatycznych, wymagań dla systemów teleinformatycznych używanych do realizacji zadań publicznych oraz dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w formie elektronicznej z podmiotami publicznymi.

Podmioty publiczne, które to realizują: organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy, prokuratury, JST i ich organy, jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, fundusze celowe, samodzielne publiczne ZOZ-y, ZUS i KRUS, NFZ, państwowe i samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań publicznych.

Wyłączenia obowiązywania ustawy

Przepisy ustawy nie stosuje się do: przedsiębiorstw państwowych, spółek handlowych, jednostek badawczo-rozwojowych, państwowych szkół wyższych, państwowych wyższych szkół zawodowych, PAN, służb specjalnych, ABW i AW, Kancelarii Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, RPO, TK, SN, sądów administracyjnych, NIK, KRRiT, Krajowego Biura Wyborczego, IPN, NBP. Poza przypadkami, gdy w związku z realizacją zadań przez te podmioty istnieje obowiązek przekazywania informacji do i od podmiotów nie będących organami administracji rządowej.

Definicje ustawowe

Informatyczny nośnik danych - jest to materiał lub urządzenie służące do zapisywania, przechowywania i odczytywania danych w postaci cyfrowej lub analogowej. Dokument elektroniczny - jest to stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisywanych na informatycznym nośniku danych. Rejestr publiczny - jest to rejestr, ewidencja, wykaz, lista, spis albo inna forma ewidencji służąca do realizacji zadań publicznych prowadzonych przez podmioty publiczne. Projekt informatyczny o publicznym zastosowaniu - jest to określony w dokumentacji zespół czynności organizacyjnych technicznych mających na celu zbudowanie, rozbudowanie lub unowocześnienie systemu teleinformatycznego używanego do realizacji zadań publicznych, a także świadczenie usług dotyczących utrzymania tego systemu lub opracowanie procedur realizowania zadań publicznych drogą elektroniczną. Ponadsektorowy projekt informatyczny - jest to projekt, którego zakres przedmiotowy obejmuje więcej niż jeden dział administracji rządowej. Do ponadsektorowych projektów zalicza się: Elektroniczna Platforma Usług administracji publicznej (e-PUAP), Sieć Teleinformatyczna administracji publicznej (STAP). W ramach tej pierwszej będą realizowane: proces zmiany zameldowania, paszporty, dowody, składanie deklaracji PIT itd., a w ramach STAP: podpis elektroniczny, vide przekaz. Sektorowy projekt informatyczny - jest to też projekt o publicznym zastosowaniu, którego zakres przedmiotowy dotyczy jednego działu administracji rządowej. Do sektorowych projektów zalicza się: Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców (CEPIK), e-Deklaracja (czyli elektroniczne wypełnienie formularzy NIP, VAT itd.), PESEL 2 (wszystkie dane osobowe i adresowe obywateli), informatyzacja Ksiąg Wieczystych, TREZOR (system informatyczny obsługujący planowanie, wykonanie, ewidencję i sprawozdawczość budżetową dla budżetu zadaniowego, platforma udostępniania on-line przedsiębiorcom usług i zasobów cyfrowych, rejestrów medycznych (umożliwia m.in. tworzenie elektronicznych rejestrów).

17.06.07 r. - nr 12

Nadawane są 4 ordery (każdy order w każdej klasie tylko jeden raz):
- Order Orła Białego,
- Order Odrodzenia Polski,
- Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej,
- Order Krzyża Wojskowego.

Ordery nadaje prezydent RP - z własnej inicjatywy lub na wniosek:
- prezesa Rady Ministrów,
- Kapituł Orderów,
- ministra spraw zagranicznych - dla obywateli polskich stale zamieszkałych za granicą oraz osób nieposiadających obywatelstwa polskiego.

Wniosek o nadanie orderu przedstawiony przez prezesa Rady Ministrów, przed przedłożeniem go prezydentowi RP, podlega zaopiniowaniu przez Kapitułę tego orderu.
Kapituła może podjąć uchwałę:
- o pozytywnym zaopiniowaniu wniosku,
- stwierdzającą, że wniosek nie uzasadnia nadania orderu,
- stwierdzającą, że wniosek nie może zostać uwzględniony z powodu niezgodności
z obowiązującymi przepisami prawa.

Kapituła może także zaproponować nadanie innej klasy orderu niż proponowana przez wnioskodawcę lub przed wydaniem ostatecznej opinii zwrócić się do wnioskodawcy o uzupełnienie wniosku.

Najwyższy order Rzeczypospolitej, ustanowiony w 1705 r., reaktywowany w 1921 r. i przywrócony w 1992 r.

Nadawany jest za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej Polskiej, położone zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny. Nie dzieli się na klasy. Nadawany jest najwybitniejszym Polakom oraz najwyższym rangą przedstawicielom państw obcych.

W okresie międzywojennym nadany został 24 obywatelom polskim i 87 cudzoziemcom (w tym 33 monarchom i prezydentom, 10 premierom, 12 członkom rodzin panujących, 15 ministrom).

Na straży honoru Orderu stoi Kapituła Orderu Orła Białego, jej członkowie powoływani są przez prezydenta RP na pięć lat spośród osób, które zostały odznaczone tym Orderem.

Kapitułę tworzą: Wielki Mistrz Orderu i pięciu członków Kapituły.
Zgodnie z ustawą o orderach i odznaczeniach prezydent RP, z tytułu wyboru na ten urząd, staje się Kawalerem Orderu Orła Białego, Wielkim Mistrzem Orderu i przewodniczy Kapitule.

Kapituła wybiera ze swego grona Kanclerza Orderu i Sekretarza Kapituły

Order Odrodzenia Polski,

Ustanowiony w 1921 r.

Nadawany jest za wybitne zasługi położone w służbie państwu i społeczeństwu, a zwłaszcza za wybitne osiągnięcia w działalności publicznej podejmowanej z pożytkiem dla kraju, za szczególne zasługi dla umacniania suwerenności i obronności kraju, dla rozwoju gospodarki narodowej, służby publicznej, za wybitną twórczość naukową, literacką i artystyczną, za wybitne zasługi dla rozwoju współpracy Rzeczypospolitej Polskiej z innymi państwami i narodami.

Order ten dzieli się na 5 klas:

klasa I Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski,
klasa II Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
klasa III Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
klasa IV Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski,
klasa V Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Na straży honoru Orderu stoi Kapituła Orderu Odrodzenia Polski składająca się z Wielkiego Mistrza Orderu i ośmiu członków Kapituły, powoływanych przez Wielkiego Mistrza na pięć lat. Zgodnie z ustawą o orderach i odznaczeniach prezydent RP, z tytułu wyboru na ten urząd, staje się Kawalerem Orderu Odrodzenia Polski klasy I i przewodniczy Kapitule jako Wielki Mistrz Orderu. Kapituła wybiera ze swojego grona Kanclerza Orderu i Sekretarza Kapituły.

Nadawany jest cudzoziemcom i obywatelom polskim stale zamieszkałym za granicą, którzy swą działalnością wnieśli wybitny wkład we współpracę międzynarodową oraz współpracę łączącą Rzeczpospolitą Polską z innym państwami i narodami.

Order ten dzieli się na 5 klas:

klasa I Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej,
klasa II Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej,
klasa III Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej,
klasa IV Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej,
klasa V Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.

Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej nie ma swojej Kapituły.

odznaczenia

Nadawanych jest 5 odznaczeń:
- Krzyż Zasługi,
- Krzyż Zasługi Za Dzielność,
- Medal Za Ofiarność i Odwagę,
- Medal Za Długoletnie Pożycie Małżeńskie,
- Krzyż Zesłańców Sybiru.

Odznaczenia nadaje Prezydent RP z własnej inicjatywy lub na wniosek:
- Prezesa Rady Ministrów,
- ministrów,
- kierowników urzędów centralnych,
- wojewodów.

Wnioski o nadanie odznaczeń cudzoziemcom oraz obywatelom polskim stale zamieszkałym za granicą przedstawia Prezydentowi RP Minister Spraw Zzagranicznych.

Wnioski o nadanie Krzyża Zasługi za Dzielność przedstawia Prezydentowi RP Minister Spraw Wewnętrznych albo Minister Obrony Narodowej.

Wnioski o nadanie Medalu Za Długoletnie Pożycie Małżeńskie przedstawiają Prezydentowi RP wojewodowie.

Wnioski o nadanie Krzyża Zesłańców Sybiru przedstawia Prezydentowi RP minister właściwy dla spraw zabezpieczenia społecznego, a w przypadku wniosku o nadanie Krzyża obywatelowi polskiemu stale mieszkającemu za granicą lub osobie nie posiadającej obywatelstwa polskiego - minister właściwy do spraw zagranicznych.

Krzyż Zasługi za Dzielność

Ustanowiony w 1923 r.

Nadawany jest osobom, które położyły zasługi dla państwa i obywateli spełniając czyny przekraczające zakres ich zwykłych obowiązków, a przynoszące znaczną korzyść państwu lub obywatelom, a także za wzorowe, wyjątkowo sumienne wykonywanie obowiązków zawodowych, ofiarną działalność publiczną, ofiarne niesienie pomocy oraz działalność charytatywną. Krzyż Zasługi może być nadany tej samej osobie w każdym stopniu dwukrotnie. Przed nadaniem Krzyża Zasługi wyższego stopnia powinny upłynąć co najmniej 3 lata. Odstępstwo od tej zasady dopuszczalne jest wyjątkowo.

Dzieli się na trzy stopnie:

I stopień Złoty Krzyż Zasługi,
II stopień Srebrny Krzyż Zasługi,
III stopień Brązowy Krzyż Zasługi.

Medal Za Ofiarność i Odwagę

Ustanowiony w 1960 r.

Stanowi nagrodę dla osób, które z narażeniem życia lub zdrowia ratowały zagrożone życie ludzkie lub mienie. Może być nadany tej samej osobie wielokrotnie. Nie dzieli się na stopnie.

Medal Za Ofiarność i Odwagę

Ustanowiony w 1960 r.

Stanowi nagrodę dla osób, które z narażeniem życia lub zdrowia ratowały zagrożone życie ludzkie lub mienie. Może być nadany tej samej osobie wielokrotnie. Nie dzieli się na stopnie.

Medal Za Długoletnie Pożycie Małżeńskie

Ustanowiony w 1960 r.

Nadawany jest osobom, które przeżyły 50 lat w jednym związku małżeńskim.

Krzyż Zesłańców Sybiru

Ustanowiony w 2003 r. jako wyraz narodowej pamięci o obywatelach polskich deportowanych w latach 1939-1956 na Syberię, do Kazachstanu i północnej Rosji, w hołdzie dla ich męczeństwa oraz wierności ideałom wolności i niepodległości.

Nadawany jest osobom, które w chwili deportacji posiadały obywatelstwo polskie oraz dzieciom tych osób urodzonych na zesłaniu. Krzyż może być także nadawany osobom, które były więzione w łagrach i miejscach zsyłek jako obywatele polscy, a w chwili nadawania im Krzyża posiadają obywatelstwo innego państwa. Krzyż nadawany jest osobom żyjącym w dniu wejścia w życie ustawy o jego ustanowieniu, to jest w dniu 1 stycznia 2004 r.

Odznakę Krzyża Zesłańców Sybiru mogą wręczać: Prezes Rady Ministrów, ministrowie, kierownicy centralnych urzędów, wojewodowie oraz ich zastępcy.
Prezydent RP może upoważnić inną, wskazaną imiennie osobę do jednorazowego wręczenia, w jego imieniu, odznak nadanego Krzyża Zesłańców Sybiru.

Skład i struktura KRRiT [edytuj]

Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego).

Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198) odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu.

Główne zadania [edytuj]

• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;

• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):

• projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

• organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

• określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

• opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

• inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

Niektóre uprawnienia [edytuj]

• powoływanie rad nadzorczych spółek telewizji publicznej (Telewizja Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii (Polskie Radio S.A. oraz 17 spółek regionalnych Polskiego Radia);

• udzielanie koncesji na nadawanie sygnału telewizyjnego i radiowego;

• podział środków z abonamentu radiowo-telewizyjnego;

• nakładanie kar pieniężnych na nadawców;

53

---