Rozdział II:

FUNKCJONOWANIE RYNKÓW I MECHANIZMU RYNKOWEGO

WPROWADZENIE

W rozdziale tym poznamy podstawowe pojęcia ekonomiczne niezbędne do zrozumienia funkcjonowania gospodarki rynkowej. Wszyscy uczestnicy procesu rynkowego: gospodarstwa domowe, przedsiębiorstwa i rząd (władza centralna) są jednocześnie nabywcami i sprzedawcami. Gospodarstwa domowe kupują dobra i usługi a sprzedają pracę. Przedsiębiorstwa sprzedają towary i usługi, a kupują pracę. Władza centralna również jest nabywcą oraz podobnie jak pozostali uczestnicy rynku sprzedawcą. Wszelkie transakcje kupna-sprzedaży dokonywane są na rynku. Z rynkiem mamy do czynienia wszędzie tam gdzie dochodzi do wymiany między jego uczestnikami, jednak realizowanie interesów każdej ze stron, czyli kupujących i sprzedających, prowadzi do konkurencji oraz działania mechanizmu rynkowego.

GŁÓWNE POJĘCIA

Rynek - to zespół przesłanek doprowadzających do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr. Pojęcie rynku możemy rozpatrywać z dwóch punktów widzenia:

• Pojęcie rynku z ekonomicznego punktu widzenia - rynek jest to proces w ramach którego kupujący i sprzedający określają co mają zamiar kupować i sprzedawać oraz na jakich warunkach, czyli jest proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają ceny i ilość dóbr, które mają być kupione i sprzedane. W ramach tego procesu uczestnicy rynku poszukują informacji mających dla nich istotne znaczenie. Kupujący poszukują informacji o dostępnych modelach, rozmiarach, kolorach dóbr oraz przede wszystkim o ich cenach, które pragną zakupić. Z kolei sprzedający poszukują informacji o rodzajach dóbr i usług jakich poszukują nabywcy oraz o cenach, jakie są oni skłonni zapłacić;

• Pojęcie rynku z technicznego punktu widzenia - rynek jest to miejsce (hala aukcyjna, giełda), przestrzeń (Internet, telefon, fax) w których dochodzi do zawarcia transakcji kupna-sprzedaży pomiędzy kupującymi a sprzedającymi.

Uczestnikami rynku są:

• Gospodarstwa domowe - to grupa ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących wspólne decyzje;

• Przedsiębiorstwa - podmiot gospodarujący, który wykorzystuje usługi czynników produkcji do wytwarzania dóbr i usług, które następnie sprzedaje innym uczestnikom procesu rynkowego;

• Rząd (władza centralna) - obejmuje instytucje należące do rządu i te, które swoje istnienie zawdzięczają rządowi, jedną z funkcji władzy centralnej jest kierowanie gospodarką.

Istotnym elementem każdego procesu rynkowego jest konkurencja, rozumiana jako proces przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych warunki dotyczące ceny, jakości lub innych elementów mających wpływ na decyzję zawarcia transakcji.

Gospodarka centralnie planowana - to taka gospodarka, w której alokacja czynników wytwórczych odbywa się na podstawie decyzji władzy centralnej.

Gospodarka rynkowa - to taka gospodarka, w której alokacja czynników wytwórczych, czyli decyzja o tym: co?, jak?, ile?, kiedy? i dla kogo? produkować odbywa się za pomocą mechanizmu rynkowego.

Gospodarka mieszana - zawiera w sobie elementy zarówno gospodarki rynkowej jak i centralnie planowanej, ponadto składa się ona z sektora prywatnego i sektora publicznego.

Popyt (ang. Demand)- jest ilość dóbr i usług jaką konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w określonym miejscu i czasie przy różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych.

Wielkość popytu - jest to zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów w danym czasie i po danej cenie.

Prawo popytu - wzrostowi ceny dobra - ceteris paribus - towarzyszy spadek wielkości popytu a spadkowi ceny- ceteris paribus - wzrost wielkości popytu. Prawo popytu wyraża odwrotną zależność między wysokością ceny w wielkością popytu, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie.

Funkcja popytu - zależność między ilością nabywanego dobra w danym czasie, a czynnikami wpływającymi na zmianę ilości nabywanego dobra:

D_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, Y, W, U, L, e, E)

D_A - zapotrzebowanie na dobro A;

P_n - cena badanego dobra;

P_{1, … ,} P_n-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

Y - dochód konsumentów;

W - wielkość posiadanego majątku;

U - gusty i upodobania konsumentów, użyteczność dobra;

L - liczba nabywców

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - czynniki losowe.

Popyt na czekoladę Jana Kowalskiego

Cena dobra (w PLN)	Popyt na czekoladę (w szt./rok)
0,5	10
1,0	9
1,5	8
2,0	7
2,5	6
3,0	5
3,5	4
4,0	3
4,5	2
5,0	1

Zmiana wielkości popytu - jest następstwem zmiany ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), zmiana wielkości popytu obrazowana jest ruchem wzdłuż krzywej popytu. Na rysunku wzrost wielkości popytu z A do B, spadek wielkości popytu z B do A.

Q₃ Q₁ Q₂ Q

Zmiana popytu - jest następstwem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, dochód konsumentów), ilustrowana jest równoległym przesunięciem krzywej popytu. Na rysunku wzrost popytu przedstawia równoległe przesunięcie krzywej podaży z położenia D do D₁. Konsumenci pragną kupić więcej dobra przy każdej cenie, na przykład, po cenie P₁ chcą kupić Q₂ zamiast Q₁ dobra. Konsumenci są również skłonni płacić wyższą cenę za każdą daną ilość, na przykład zapłacą P₃ zamiast P₁ za Q₁ dobra. Spadek popytu obrazowany jest przesunięciem krzywej popytu z położenia D do D_2, konsumenci pragną mniej danego dobra (Q₃ zamiast Q₁) przy cenie P₁, są oni również skłonni płacić mniej za dane dobro P₂ zamiast P₁ za Q₁ dobra.

Podaż - ilość dóbr i usług, jaką producenci skłonni są zaoferować w określonym miejscu przy różnym poziomie ceny i pozostałych warunkach stałych.

Wielkość podaży (ang. Supply) - jest to ilość dóbr i usług, jaką producenci gotowi są zaoferować w danym czasie i po danej cenie.

Prawo podaży - wzrostowi ceny - ceteris paribus - towarzyszy wzrost wielkości podaży dobra, spadkowi ceny - ceteris paribus - spadek wielkości podaży. Prawo podaży zakłada dodatnią zależność między ceną a wielkością podaży, jeśli nic w otoczeniu nie ulega zmianie.

Funkcja podaży - zależność między ilością dobra dostarczonego na rynek w danym czasie, a czynnikami wpływającymi na ilość dobra oferowanego przez wytwórców:

S_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, F_{1, … ,} F_m, T, P_r, M, e, E)

S_A - ilość dobra A dostarczonego na rynek;

P_n - cena badanego dobra;

P_{1, … ,} P_n-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

F_{1, … ,} F_m - ceny czynników produkcji;

T - stosowane technologie;

P_r - cele działania firmy;

M - majątek przedsiębiorstwa;

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - czynniki losowe.

Podaż czekolady

Cena dobra (w PLN)	Podaż czekolady (w szt./rok)
0,5	0
1,0	1
1,5	2
2,0	3
2,5	4
3,0	5
3,5	6
4,0	7
4,5	8
5,0	9

Zmiana wielkości podaży - wywołana jest zmianą ceny danego dobra, przy zachowaniu stałości pozostałych czynników (ceteris paribus), ilustrowana jest ruchem wzdłuż krzywej podaży. Na rysunku wzrost wielkości podaży obrazowany jest przesunięciem z punktu A do punktu B, natomiast spadek wielkości podaży z B do A.

Zmiana podaży - jest efektem zmiany czynników pozacenowych (np. ceny innych dóbr, ceny czynników produkcji, zmianą technologii), obrazowana jest równoległym przesunięciem krzywej podaży. Na rysunku wzrost podaży przedstawia równoległe przesunięcie krzywej podaży z położenia S do S₁. Producenci są skłonni produkować większą ilość dobra przy każdej cenie, na przykład Q₂ zamiast Q₁ przy cenie P_1. Zgodzą się oni również na niższą cenę P₂ zamiast P₁ za ilość Q_1. Natomiast spadek podaży to przesunięcie krzywej podaży z położenia S do S_2, co oznacza, że producenci zaoferują mniejszą ilość dobra Q₃ zamiast Q₁ przy cenie P_1, lub za wyższą cenę (P₃ zamiast P₁) przy dla tej samej ilości Q_1.

Q₃ Q₁ Q₂ Q

Równowaga rynkowa - jest to sytuacja, w której siły rynkowe równoważą się, czyli ilość nabywana dobra jest równa ilości oferowanej, przy określonej cenie równowagi. Graficznie równowagę na rynku wyznacza punkt przecięcia krzywych popytu i podaży.

Równowaga na rynku czekolady

Mechanizm rynkowy - to procesy dostosowawcze między zgłaszającymi zapotrzebowanie a występującymi z ofertą towarową, wskutek zmian na którymkolwiek rynku cząstkowym, tj. dóbr gotowych, pracy, kapitału lub ziemi, a gospodarce otwartej jeszcze międzynarodowym. Jest proces w wyniku którego (gry popytu i podaży) kształtuje się równowaga rynkowa.

Nadwyżka rynkowa - jest to ilość o jaką wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy określonej cenie. Na rynku jest więcej dóbr i usług niż chętnych do ich kupna.

Niedobór rynkowy - ilość, o którą wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy określonej cenie. Na rynku zapotrzebowanie na dobra i usługi jest większe aniżeli ilość tych dóbr na rynku.

Cena minimalna - jest to cena urzędowa, poniżej której nie można sprzedawać określonego dobra. Jest to cena wyższa od ceny równowagi, skutkująca nadwyżką rynkową, ustalana jest ona w celu ochrony interesów producentów.

Cena maksymalna - jest to cena urzędowa, której nie może przekroczyć cena sprzedaży określonego dobra. Jest to cena niższa od ceny równowagi rynkowej, skutkująca niedoborem rynkowym, ustalana w celu ochrony interesów konsumentów.

Paradoks Giffena - dotyczy dóbr podstawowych (niezbędnych do życia, np. chleb), na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.

Paradoks Veblena - dotyczy popytu na dobra luksusowe, na które popyt rośnie wraz ze wzrostem ich cen.

Efekt owczego pędu - oznacza potrzebę naśladowania innych konsumentów, ich stylu życia. Popyt na dane dobro wzrasta, ponieważ inni konsumują to dobro.

Efekt spekulacyjny - związany jest z oczekiwaniami dotyczącymi poziomu cen w przyszłości. Wzrost ceny dobra powoduje zwiększenie konsumpcji tego dobra w obawie przed ich dalszym wzrostem, spadek cen wywołuje o konsumentów ograniczenie zakupów w oczekiwaniu na dalszy spadek ceny.

WZORY I OZNACZENIA

POPYT:

D_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, Y, W, U, L, e, E)

D_A - zapotrzebowanie na dobro A;

P_n - cena badanego dobra;

P_{1, … ,} P_n-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

Y - dochód konsumentów;

W - wielkość posiadanego majątku;

U - gusty i upodobania konsumentów, użyteczność dobra;

L - liczba nabywców

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - czynniki losowe.

PODAŻ:

S_A = f (P_n, P_{1, … ,} P_n-1, F_{1, … ,} F_m, T, P_r, M, e, E)

S_A - ilość dobra A dostarczonego na rynek;

P_n - cena dobra A;

P_{1, … ,} P_n-1 - ceny innych dóbr (substytucyjnych i komplementarnych);

F_{1, … ,} F_m - ceny czynników produkcji;

T - stosowane technologie;

P_r - cele działania firmy (maksymalizacja zysku);

M - majątek przedsiębiorstwa;

e - oczekiwania co do poziomu przyszłych cen;

E - czynniki losowe.

DODATKOWA LITERATURA

1. D. Kamerschen, R. McKenzie, C. Nardinelli: Ekonomia, s. 46-74.

2. D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Mikroekonomia, s. 76-98.

3. D. Kopycińska, red.: Mikroekonomia, s. 29-58.

4. E. Nojszewska: Podstawy ekonomii, s. 33-62.

TEKST DO UZUPEŁNIENIA

................... to ogół transakcji, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy kupującymi reprezentującymi ...................... a sprzedającymi reprezentującymi .................. w procesie wymiany dóbr i usług. Pojęcie rynku można rozpatrywać z dwóch punktów widzenia. Pojęcie rynku z ......................................................................... to ogół transakcji wymiennych między kupującymi i sprzedającymi. Z kolei miejsce w którym kupujący i sprzedający określają co mają zamiar kupować i sprzedawać oraz na jakich warunkach, to rynek
z ......................................................................... .

Ilość dóbr i usług jaką konsumenci są gotowi zakupić przy różnym poziomie ceny w danym miejscu i czasie, określamy jako .......................... .Zapotrzebowanie zgłaszane przez konsumentów przy konkretnej cenie nazywane jest ............................................ .Zmiana wielkości popytu spowodowana jest zmianą czynnika ......................... i obrazowana jest .............................................., natomiast zmiana popytu wywołana jest zmianą czynników .................................. i reprezentowana jest ............................................................................ . Przesunięcie krzywej popytu w prawo świadczy o ....................................... i może zostać wywołana na przykład przez ................................... . Spadek popytu może być spowodowany ......................................................................, wówczas krzywa popytu przesuwa się ................................. .

Ilość dóbr i usług dostarczonych na rynek przez wytwórców określana jest mianem ........................ . Krzywa podaży przedstawia ............................ zależność pomiędzy ...................... a .................................................................................. . Przesunięcie krzywej podaży w prawo świadczy o .............................. podaży i może to być wynikiem na przykład .......................................................................................... . Natomiast równoległe przesunięcie krzywej podaży w lewo decyduje o .......................,. może to być wynikiem na przykład ...................................................................................................... .

Cena równowagi jest to cena przy której rynek jest .................................., czyli ................................................ równa się ........................................... Przy cenie wyższej od ceny równowagi na rynku występuje ......................................, obowiązująca wówczas cena nosi miano ceny .................................... . Gdy na rynku obowiązuje cena niższa od ceny równowagi mamy wtedy doczynienia z ............................................, a aktualna cena to cena ..................................... .

PYTANIA TESTOWE

1. Rynek jest podstawą działań ludzkich w gospodarce rynkowej. Oznacza on:

1. Miejsce, na którym dokonuje się sprzedaży dóbr i usług za pieniądze

2. proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają to co mają zamiar kupić i sprzedać

3. proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają to co mają zamiar kupić i sprzedać po atrakcyjniejszej cenie

4. proces, w którym dochodzi do konfrontacji między nabywcami a sprzedawcami oraz ustalenia najniższej ceny

5. nieprzerwany system informacji i wymiany między kupującymi a sprzedającymi

2. Zaznacz prawdziwe stwierdzenie:

1. rynek regulowany ulega kontroli przez władze centralne

2. sprzedający na rynku reprezentują popyt

3. oddzielenie rynków może być spowodowane ich rozmieszczeniem przestrzennym

4. firmy są właścicielami czynników produkcji

5. gospodarstwa domowe podejmują logiczne i spójne decyzje i jednocześnie korzystają z czynników produkcji, których właścicielami są firmy

3. Przedsiębiorstwo to:

1. firma posiadająca własne czynniki wytwórcze i dążąca do maksymalizacji celów

2. firma zatrudniająca czynniki wytwórcze do wytwarzania dóbr i usług, które następnie sprzedaje innym firmom

3. firma, która nie uwzględnia pojedynczego celu jakim jest maksymalizacja zysku

4. firma zajmująca się sprawiedliwą alokacja zasobów w gospodarce

4. W modelu gospodarki rynkowej:

1. większość produkcji pochodzi z sektora nierynkowego

2. większość lub całość produkcji pochodzi z sektora rynkowego a alokacja czynników wytwórczych dokonuje się pod wpływem decyzji producentów

3. w tej gospodarce głównym regulatorem procesów ekonomicznych jest mechanizm rynkowy

4. w gospodarce tej nie musi istnieć stabilny pieniądz tylko musi być zachowana otwartość rynku

5. Spośród poniższych czynników, wybierz właściwe determinanty popytu na kaszę gryczaną:

1. cena urzędowa kaszy gryczanej

2. cena ryżu

3. koszt wytwarzania kaszy gryczanej

4. koszt opakowania kaszy gryczanej

6. Wzrost ceny równowagi może być spowodowany:

1. przesunięciem krzywej popytu w prawo i krzywej podaży w lewo

2. przesunięciem krzywej popytu w prawo

3. przesunięciem krzywej popytu w lewo i ruch wzdłuż krzywej podaży

4. przesunięciem krzywej popytu w lewo

7. Prawo popytu:

1. jest widoczne gdy przy spadku ceny następuje wzrost ilości popytu

2. gdy rośnie cena kapusty kiszonej, następuje zmniejszenie zapotrzebowania na ten towar

3. spadek ceny powoduje takie działania na rynku, które skutkują spadkiem popytu

4. zauważono zwiększenie zakupów na batoniki „3 bit” spowodowane spadkiem ich ceny

8. Popyt determinowany jest:

1. ceną danego dobra

2. cenami innych dóbr

3. dochodem konsumenta

4. preferencjami konsumentów

9. Które ze stwierdzeń jest prawdziwe:

1. każdy czynnik zwiększający podaż przesuwa krzywą podaży w prawo, zwiększając ilość dobra w punkcie równowagi i obniżając jego cenę

2. spadek podaży zmniejsza ilość dobra w punkcie równowagi, zwiększając jednocześnie jego cenę

3. cena wpływa na zmiany w popycie na dany towar

4. cena jest tym czynnikiem, który ma wpływ na zmiany w podaży danego towaru

10. Które z czynników wymienionych poniżej wpływają na popyt na dobra i usługi:

1. miesięczne dochody ludności

2. poziom oszczędności gospodarstw domowych

3. ilość zapasów w magazynach firm

4. podaż pieniądza

5. cena danego dobra

11. Zmiana popytu może być spowodowana:

1. na skutek zmiany dochodów konsumenta

2. zmianą cen dóbr substytucyjnych lub komplementarnych

3. zmianą ceny masła przy innych czynnikach stałych

4. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

12. Co stanie się z krzywą popytu na skutek przemijającej mody na spodnie rybaczki:

1. przesuniecie krzywej popytu w lewo

2. przesuniecie krzywej popytu w prawo

3. nie wywoła żadnych zmian

4. przesuniecie się po krzywej popytu do góry

13. Jeśli dochód nabywcy wzrasta to:

1. krzywa popytu D przesuwa się w lewo

2. nabywa on większą ilość dóbr

3. krzywa popytu D przesuwa się w prawo

4. żadne z powyższych

14. Które z poniższych czynników nie naruszają warunku ceteris paribus dla prawa podaży na rynku owoców krajowych:

1. spadek ceł na importowane owoce

2. wzrost cen owoców krajowych

3. klęska nieurodzaju owoców

4. wzrost stawek płac przy zbieraniu owoców

15. Zmiana podaży na dobra i usługi firmy XYZ zależy od:

1. ceny innych dóbr produkowanych przez inne firmy w branży

2. cen czynników wytwórczych

3. stosowanej technologii

4. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

16. Paradoks Veblena polega na tym, że:

1. mimo wzrostu cen ekskluzywnych piór wiecznych sklepy odnotowują zwiększenie ich sprzedaży

2. na skutek przewidywań dużych opadów śniegu konsumenci zakupują łopaty do odśnieżania

3. wprowadzenie cen maksymalnych na alkohol zwiększy jego spożycie

4. spadek cen tabletek przeciwbólowych powoduje wzrost popytu na nie

17. Mechanizm rynkowy oznacza:

1. ilość towarów, którą są w stanie dostarczyć na rynek sprzedawcy

2. dopasowanie na rynku dóbr między dwoma uczestnikami rynku

3. stan, w którym przy danej cenie i ilości popytu odpowiada dokładnie taka sama ilość podaży towarów

4. ilość podaży przekraczającą ilość popytu na towary i usługi

5. nadwyżkę rynkową, która należy zniwelować

18. Cena, która została określona powyżej ceny równowagi jest:

1. cena maksymalną

2. ceną chroniącą konsumentów

3. cena chroniącą producentów

4. ceną skutkującą stanem niedoboru podaży

5. ceną skutkująca stanem nadwyżki rynkowej

19. Luka popytowa oznacza:

1. stan niedoboru popytu na rynku

2. nadwyżkę wielkości podaży nad wielkością popytu

3. stan niedoboru podaży

4. zakłócenie w stanie równowagi rynkowej

1. Na rynku nastąpił wzrost podaży towarów, przy innych czynnikach stałych:

1. krzywa podaży S przesunie się w lewo

2. krzywa popytu D przesunie się w prawo i zostanie ustalony nowy punkt równowagi

3. krzywa podaży S przesunie się w prawo i nastąpi spadek ceny na te dobra

4. krzywa podaży S przesunie się w prawo i nastąpi wzrost ceny na te dobra

21. Jakie skutki dla stanu równowagi na rynku lotniczym może mieć wzrost dochodów ludności:

1. wzrost popytu i wzrost ceny

2. spadek ceny i spadek popytu

3. wzrost ceny i spadek popytu

4. spadek ceny i wzrost popytu

22. Wzrost ceny równowagi może być spowodowany:

1. przesunięciem krzywej popytu w prawo i krzywej podaży w lewo

2. przesunięciem krzywej popytu w prawo

3. przesunięciem krzywej popytu w lewo i ruch wzdłuż krzywej podaży

4. przesunięciem krzywej popytu w lewo

23. Spadek ceny równowagi rynkowej na opony samochodowe polskiego STOMILU może być wywołany:

1. wzrostem cen samochodów osobowych

2. spadkiem stawek podatku dochodowego

3. obniżeniem podatku VAT na opony samochodowe

4. wzrostem stawek celnych na import opon

1. Według prawa podaży, gdy wzrasta cena przy zasadzie ceteris paribus to:

1. podaż wzrasta

2. podaż maleje

3. wielkość podaży wzrasta

4. wielkość podaży maleje

1. Czynnikami pozacenowymi w funkcji podaży telewizorów kolorowych może być:

1. cena czynników wytwórczych potrzebnych do wyprodukowania telewizorów

2. stawki celne na import telewizorów

3. poziom dochodów ludności

4. majątek społeczeństwa mierzony wielkością bogactwa

1. Funkcja podaży wyraża:

1. funkcjonalną zależność między ilością podaży a czynnikami ją determinującymi

2. ekonomiczną zależność między podażą a ceną dobra

3. funkcjonalną zależność między podażą a popytem

4. wszystkie powyższe

1. Które z poniżej wymienionych dóbr możesz uznać za dobro Giffena:

1. kasza jęczmienna w grupie dóbr żywnościowych

2. kino domowe w grupie telewizorów

3. papierosy w grupie używek

4. sok Tymbark w grupie soków owocowych

1. Tzw. sufit cenowy to:

1. cena maksymalna

2. cena urzędowa niższa od ceny równowagi

3. cena wprowadzona często dla ochrony konsumenta

4. cena skutkująca stanem niedoboru rynkowego

5. wszystkie powyższe

1. Który z wymienionych czynników mógł wywołać wzrost popytu COCA COLĘ:

1. wzrost dochodów nabywców

2. spadek dochodów nabywców

3. wzrost ceny Coca Coli

4. spadek ceny Coca Coli

5. wzrost ceny Pepsi Coli

1. Podjęta przez Ministra Zdrowia decyzja o tzw. liście tanich leków oznacza:

1. wprowadzenie ceny minimalnej dla ochrony najbiedniejszych sfer społeczeństwa

2. wprowadzenie ceny maksymalnej w celu zrównoważenia rynku

3. zastososwanie tzw, sufitu cenowego

4. zastosowanie tzw. podłogi cenowej

5. zastosowanie urzędowej ceny maksymalnej

PYTANIA TESTOWE

20. Rynek jest podstawą działań ludzkich w gospodarce rynkowej. Oznacza on:

6. Miejsce, na którym dokonuje się sprzedaży dóbr i usług za pieniądze

7. proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają to co mają zamiar kupić i sprzedać

8. proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają to co mają zamiar kupić i sprzedać po atrakcyjniejszej cenie

9. proces, w którym dochodzi do konfrontacji między nabywcami a sprzedawcami oraz ustalenia najniższej ceny

10. nieprzerwany system informacji i wymiany między kupującymi a sprzedającymi

21. Zaznacz prawdziwe stwierdzenie:

6. rynek regulowany ulega kontroli przez władze centralne

7. sprzedający na rynku reprezentują popyt

8. oddzielenie rynków może być spowodowane ich rozmieszczeniem przestrzennym

9. firmy są właścicielami czynników produkcji

10. gospodarstwa domowe podejmują logiczne i spójne decyzje i jednocześnie korzystają z czynników produkcji, których właścicielami są firmy

22. Przedsiębiorstwo to:

5. firma posiadająca własne czynniki wytwórcze i dążąca do maksymalizacji celów

6. firma zatrudniająca czynniki wytwórcze do wytwarzania dóbr i usług, które następnie sprzedaje innym firmom

7. firma, która nie uwzględnia pojedynczego celu jakim jest maksymalizacja zysku

8. firma zajmująca się sprawiedliwą alokacja zasobów w gospodarce

23. W modelu gospodarki rynkowej:

5. większość produkcji pochodzi z sektora nierynkowego

6. większość lub całość produkcji pochodzi z sektora rynkowego a alokacja czynników wytwórczych dokonuje się pod wpływem decyzji producentów

7. w tej gospodarce głównym regulatorem procesów ekonomicznych jest mechanizm rynkowy

8. w gospodarce tej nie musi istnieć stabilny pieniądz tylko musi być zachowana otwartość rynku

24. Spośród poniższych czynników, wybierz właściwe determinanty popytu na kaszę gryczaną:

5. cena urzędowa kaszy gryczanej

6. cena ryżu

7. koszt wytwarzania kaszy gryczanej

8. koszt opakowania kaszy gryczanej

25. Wzrost ceny równowagi może być spowodowany:

5. przesunięciem krzywej popytu w prawo i krzywej podaży w lewo

6. przesunięciem krzywej popytu w prawo

7. przesunięciem krzywej popytu w lewo i ruch wzdłuż krzywej podaży

8. przesunięciem krzywej popytu w lewo

26. Prawo popytu:

5. jest widoczne gdy przy spadku ceny następuje wzrost ilości popytu

6. gdy rośnie cena kapusty kiszonej, następuje zmniejszenie zapotrzebowania na ten towar

7. spadek ceny powoduje takie działania na rynku, które skutkują spadkiem popytu

8. zauważono zwiększenie zakupów na batoniki „3 bit” spowodowane spadkiem ich ceny

27. Popyt determinowany jest:

5. ceną danego dobra

6. cenami innych dóbr

7. dochodem konsumenta

8. preferencjami konsumentów

28. Które ze stwierdzeń jest prawdziwe:

5. każdy czynnik zwiększający podaż przesuwa krzywą podaży w prawo, zwiększając ilość dobra w punkcie równowagi i obniżając jego cenę

6. spadek podaży zmniejsza ilość dobra w punkcie równowagi, zwiększając jednocześnie jego cenę

7. cena wpływa na zmiany w popycie na dany towar

8. cena jest tym czynnikiem, który ma wpływ na zmiany w podaży danego towaru

29. Które z czynników wymienionych poniżej wpływają na popyt na dobra i usługi:

6. miesięczne dochody ludności

7. poziom oszczędności gospodarstw domowych

8. ilość zapasów w magazynach firm

9. podaż pieniądza

10. cena danego dobra

30. Zmiana popytu może być spowodowana:

5. na skutek zmiany dochodów konsumenta

6. zmianą cen dóbr substytucyjnych lub komplementarnych

7. zmianą ceny masła przy innych czynnikach stałych

8. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

31. Co stanie się z krzywą popytu na skutek przemijającej mody na spodnie rybaczki:

5. przesuniecie krzywej popytu w lewo

6. przesuniecie krzywej popytu w prawo

7. nie wywoła żadnych zmian

8. przesuniecie się po krzywej popytu do góry

32. Jeśli dochód nabywcy wzrasta to:

5. krzywa popytu D przesuwa się w lewo

6. nabywa on większą ilość dóbr

7. krzywa popytu D przesuwa się w prawo

8. żadne z powyższych

33. Które z poniższych czynników nie naruszają warunku ceteris paribus dla prawa podaży na rynku owoców krajowych:

5. spadek ceł na importowane owoce

6. wzrost cen owoców krajowych

7. klęska nieurodzaju owoców

8. wzrost stawek płac przy zbieraniu owoców

34. Zmiana podaży na dobra i usługi firmy XYZ zależy od:

5. ceny innych dóbr produkowanych przez inne firmy w branży

6. cen czynników wytwórczych

7. stosowanej technologii

8. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

35. Paradoks Veblena polega na tym, że:

5. mimo wzrostu cen ekskluzywnych piór wiecznych sklepy odnotowują zwiększenie ich sprzedaży

6. na skutek przewidywań dużych opadów śniegu konsumenci zakupują łopaty do odśnieżania

7. wprowadzenie cen maksymalnych na alkohol zwiększy jego spożycie

8. spadek cen tabletek przeciwbólowych powoduje wzrost popytu na nie

36. Mechanizm rynkowy oznacza:

6. ilość towarów, którą są w stanie dostarczyć na rynek sprzedawcy

7. dopasowanie na rynku dóbr między dwoma uczestnikami rynku

8. stan, w którym przy danej cenie i ilości popytu odpowiada dokładnie taka sama ilość podaży towarów

9. ilość podaży przekraczającą ilość popytu na towary i usługi

10. nadwyżkę rynkową, która należy zniwelować

37. Cena, która została określona powyżej ceny równowagi jest:

6. cena maksymalną

7. ceną chroniącą konsumentów

8. cena chroniącą producentów

9. ceną skutkującą stanem niedoboru podaży

10. ceną skutkująca stanem nadwyżki rynkowej

38. Luka popytowa oznacza:

5. stan niedoboru popytu na rynku

6. nadwyżkę wielkości podaży nad wielkością popytu

7. stan niedoboru podaży

8. zakłócenie w stanie równowagi rynkowej

20. Na rynku nastąpił wzrost podaży towarów, przy innych czynnikach stałych:

1. krzywa podaży S przesunie się w lewo

2. krzywa popytu D przesunie się w prawo i zostanie ustalony nowy punkt równowagi

3. krzywa podaży S przesunie się w prawo i nastąpi spadek ceny na te dobra

4. krzywa podaży S przesunie się w prawo i nastąpi wzrost ceny na te dobra

23. Jakie skutki dla stanu równowagi na rynku lotniczym może mieć wzrost dochodów ludności:

5. wzrost popytu i wzrost ceny

6. spadek ceny i spadek popytu

7. wzrost ceny i spadek popytu

8. spadek ceny i wzrost popytu

24. Wzrost ceny równowagi może być spowodowany:

5. przesunięciem krzywej popytu w prawo i krzywej podaży w lewo

6. przesunięciem krzywej popytu w prawo

7. przesunięciem krzywej popytu w lewo i ruch wzdłuż krzywej podaży

8. przesunięciem krzywej popytu w lewo

24. Spadek ceny równowagi rynkowej na opony samochodowe polskiego STOMILU może być wywołany:

1. wzrostem cen samochodów osobowych

2. spadkiem stawek podatku dochodowego

3. obniżeniem podatku VAT na opony samochodowe

4. wzrostem stawek celnych na import opon

24. Według prawa podaży, gdy wzrasta cena przy zasadzie ceteris paribus to:

1. podaż wzrasta

2. podaż maleje

3. wielkość podaży wzrasta

4. wielkość podaży maleje

25. Czynnikami pozacenowymi w funkcji podaży telewizorów kolorowych może być:

5. cena czynników wytwórczych potrzebnych do wyprodukowania telewizorów

6. stawki celne na import telewizorów

7. poziom dochodów ludności

8. majątek społeczeństwa mierzony wielkością bogactwa

26. Funkcja podaży wyraża:

5. funkcjonalną zależność między ilością podaży a czynnikami ją determinującymi

6. ekonomiczną zależność między podażą a ceną dobra

7. funkcjonalną zależność między podażą a popytem

8. wszystkie powyższe

27. Które z poniżej wymienionych dóbr możesz uznać za dobro Giffena:

5. kasza jęczmienna w grupie dóbr żywnościowych

6. kino domowe w grupie telewizorów

7. papierosy w grupie używek

8. sok Tymbark w grupie soków owocowych

28. Tzw. sufit cenowy to:

6. cena maksymalna

7. cena urzędowa niższa od ceny równowagi

8. cena wprowadzona często dla ochrony konsumenta

9. cena skutkująca stanem niedoboru rynkowego

10. wszystkie powyższe

29. Który z wymienionych czynników mógł wywołać wzrost popytu COCA COLĘ:

6. wzrost dochodów nabywców

7. spadek dochodów nabywców

8. wzrost ceny Coca Coli

9. spadek ceny Coca Coli

10. wzrost ceny Pepsi Coli

30. Podjęta przez Ministra Zdrowia decyzja o tzw. liście tanich leków oznacza:

6. wprowadzenie ceny minimalnej dla ochrony najbiedniejszych sfer społeczeństwa

7. wprowadzenie ceny maksymalnej w celu zrównoważenia rynku

8. zastososwanie tzw, sufitu cenowego

9. zastosowanie tzw. podłogi cenowej

10. zastosowanie urzędowej ceny maksymalnej

ZADANIA I ĆWICZENIA

1. Podaj cztery czynniki mogące spowodować:

• spadek podaży pralek automatycznych,

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• spadek popytu na samochody osobowe w Polsce,

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• wzrost popytu na komputery,

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• spadek podaży piwa w Polsce

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

• ..................................................................................................................

2. Przedstaw na wykresie co stanie się z równowaga rynkową na następujących rynkach, w sytuacji gdy zmianie ulegają wymienione czynniki:

• Rynek magnetofonów:

• Spadek cen surowców potrzebnych do produkcji magnetofonów,

• Wzrost cen importowanych magnetofonów.

• Rynek turystyczny:

• Spodziewane są ulewne deszcze w okresie wakacji,

• Wzrósł koszt wycieczek zagranicznych.

• Rynek samochodowy:

• Spada dochód konsumentów,

• Dotychczasowi liderzy na rynku Daewoo i Fiat napotykają na kłopoty finansowe

Rynek benzyny:

• Wojna z Irakiem,

• Zapewnienia krajów OPEC o zwiększeniu ilości wydobywanej ropy.

1. Zmiany w popycie a zmiany w wielkości popytu

Na poniższym rysunku przedstawiającym popyt na ropę naftową, zaznacz następujące zjawiska i uzupełnij poniższe twierdzenia:

A/ „ na skutek spadku światowej ceny ropy naftowej, notuje się ........................................................ „

B/ „ w wyniku postępu technicznego w dziedzinie wdrażania technologii energooszczędnych ...............................................................”

C/ „spadek cen innych źródeł energii elektrycznej powoduje …………………………………………”

Światowy rynek ropy naftowej

Zmiany w podaży a zmiany w wielkości podaży.

Na poniższym rysunku przedstawiającym podaż ropy naftowej, zaznacz następujące zjawiska i uzupełnij poniższe twierdzenia:

1. „na skutek spadku światowej ceny ropy naftowej, notuje się ..............................................”

2. „kraje zrzeszone w OPEC po raz kolejny ograniczyły limity wydobycia ropy, powodując tym samym ....................................................................”

3. „wzrost stawek płac pracowników zatrudnionych przy wydobyciu i rafinacji ropy naftowej, powoduje ...............................................................”

Światowy rynek ropy naftowej

4. Na podstawie poniższych danych, określających wyjściowy stan rynku pszenicy, przeprowadź analizę sytuacji w oparciu o pytania A-E:

	Podaż w tonach	Cena w tys. Zł za tonę	Popyt w tonach
	1200	10	3000
	1300	12	1950
	1400	14	1800
	1500	16	1500
	1600	18	1000
	1700	20	0

A: ustal wyjściowy stan równowagi rynku pszenicy:

Cena równowagi =

Ilość równowagi =

B: określ jak zmieni się stan równowagi rynku, jeżeli na skutek urodzaju w danym sezonie podaż pszenicy wzrosła o 50%:

Cena równowagi =

Ilość równowagi =

C: ustał jaki wpływ na stan rynku pszenicy może mieć wprowadzenie ceny urzędowej na pszenicę na poziomie 18 zł. Jaki cel ma taka polityka rządu?

D: jaki wpływ na stan rynku może mieć zwiększenie popytu na pszenicę o 60% wywołane zwiększonym eksportem pszenicy do krajów UE:

Cena równowagi =

Ilość równowagi =

E: ustal poziom tzw. Ceny zaporowej:

5. Poniższa tabela ilustruje popyt i podaż na krasnale ogrodowe:

Ilość popytu	Cena	Ilość podaży
117	45	55
100	60	65
98	76	98
70	80	100
56	90	120
45	150	145

1. wskaż cenę i ilość równowagi na tym rynku

2. jaki wpływ na cenę i ilość równowagi ma wzrost dochodów ludności

3. co się stanie na tym rynku jeśli producenci obniżą cenę do 60 zł za sztukę

4. jaki wpływ na cenę i ilość równowagi ma wprowadzenie lepszej technologii przy produkcji krasnali

6. Funkcja popytu na „mixy” wynosi: D = f(P) = 120 - P, a funkcja podaży: S = f(P) = 5P.

A: Oszacuj kombinację cenowo - ilościową równowagi na rynku „mixów”

B: Jakie zmiany w stanie równowagi wystąpią na rynku „mixów” jeżeli rząd wprowadzi cenę urzędową na poziomie 25 zł.

C: Oszacuj „wielkość” luki podażowo / popytowej po wprowadzeniu ceny urzędowej.

D: Co możesz powiedzieć o charakterze ceny urzędowej wprowadzonej na tym rynku

7. Na rynku chleba funkcje popytu i podaży kształtują się następująco:

D = 100 - 50P i S= 30 + 20P;

a/ ustal poziom ceny zaporowej;

b/ ustal parametry stanu równowagi;

c/ oszacuj cenę, przy której producenci dostarczą 170 szt. Chleba;

d/ oceń stan rynku po wprowadzeniu ceny urzędowej na poziomie 0,50 zł za bohenek chleba;

e/ określ jaki charakter ma taka cena i dla jakich celów mogła być wprowadzona

8. Na rynku czekolady funkcje popytu i podaży kształtują się następująco:

D = 80 - 20P i S = 40 + 20P;

a/ oszacuj cenę, przy której producenci dostarczą 100 szt. Czekolady;

b/ czy powyższa cena jest do zaakceptowania przez odbiorców;

c/ ustal parametry stanu równowagi;

d/ oceń stan rynku po ograniczeniu popytu na czekoladę ze względu na jej szkodliwość dla zdrowia do:D' = 60 - 20P;

9. Obliczyć parametry stanu równowagi rynkowej dla rynków określonych następującymi równaniami:

1. Qs=-10+3P Qd=110-5P

cena równowagi Pe=............... ilość równowagi Qe=..................

2. Qd=25-P Qs=-10+4P

cena równowagi Pe=............... ilość równowagi Qe=..................

3. 10p-Qs=24 Qd+2P-12=0

cena równowagi Pe=............... ilość równowagi Qe=..................

10. Na wykresach przedstawiono rynek herbaty. Rynek osiągnął stan równowagi w punkcie E1. Dokonać odpowiednich przesunięć krzywych tak, aby nowy punkt równowagi znajdował się w punkcie E2. Podać przyczyny, które mogły spowodować te przesunięcia.

P

.................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................. Q

P

.................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... ...................................................................

Q

P

.................................................................... .................................................................... .................................................................... ....................................................................

.................................................................... ....................................................................

Q

P

.................................................................... ....................................................................

....................................................................

.................................................................... ....................................................................

.................................................................... Q

11. Analiza dotyczy rynku muzycznego. W każdej z niżej przedstawionych sytuacji występuje spadek/wzrost popytu/podaży oraz spadek/wzrost ceny. Podkreślić właściwe słowa, dotyczące zmiany popytu lub podaży; podkreślić też słowa dotyczące ceny, przedstawić każda z sytuacji graficznie.

• Na rynku pojawiła się informacja, że za dwa miesiące odbędzie się wyprzedaż płyt CD z muzyką, które zalegają w magazynach i sklepach.

1. spadek/wzrost popytu/podaży

2. spadek/wzrost ceny

• Robotnicy pracujący przy produkcji płyt CD z muzyką strajkowali dwa miesiące.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Firmy, produkujące płyty CD z muzyką podjęły się produkcji dużej ilości płyt na zlecenie Ministerstwa Edukacji Narodowej.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Opublikowane zostały wyniki badań, według których słuchanie muzyki z płyt CD zapobiega chorobom serca.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Wzrasta liczba użytkowników odtwarzaczy CD.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Rząd nakłada na wszystkie przedsiębiorstwa produkujące płyty CD z muzyką wyższy podatek.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Wzrosło wynagrodzenie pracowników, pracujących przy produkcji płyt CD z muzyką.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

• Obniżono ceny odtwarzaczy CD.

a) spadek/wzrost popytu/podaży

b) spadek/wzrost ceny

12. Funkcja popytu jest określona wzorem: D = 375 - 15P. Określ cenę zaporową i maksymalną chłonność rynku.

13. Wybierz spośród poniższych stwierdzeń fałszywe i nadaj im prawidłowe brzmienie:

1. po wzroście ceny jabłek spada na nie popyt,

2. spadek wielkości popytu na sprzęt radiowo telewizyjny jest w Polsce determinowany spadkiem dochodów realnych ludności,

3. cena zaporowa to najniższa cena możliwa do zaakceptowania przez nabywców,

4. wzrost cen margaryny RAMA spowodował spadek wielkości popytu na margarynę KAMA,

5. „podłoga cenowa” oznacza cenę minimalną.

14. Na podstawie poniższej tabeli dokonaj analizy stanu rynku „Cudaków” :

Popyt w tys. Szt.	Cena w zł.	Podaż w tys. Szt.
100	1	50
80	3	80
50	5	100
0	7	120

1. Jaka jest cena i ilość równowagi tego rynku?

2. Jaki będzie skutek rynkowy wprowadzenia ceny urzędowej na poziomie 7?

3. Jaki charakter ma cena w punkcie B i dla jakich celów mogła być wprowadzona.

4. Jaka będzie cena równowagi rynku jeżeli po wprowadzeniu podatku VAT na cudaki, producenci zareagują ograniczeniem podaży o 50%?

5. przedstaw graficznie analizę z punktów a-d.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

22

A

P

D₂

P₃

P₁

D₁

D

B

P₂

S₁

S₂

S

A

B

B

S

S₁

S₂

P

P₃

P₁

A

P₂

P_e

Niedobór rynkowy

Nadwyżka rynkowa

S

D

D

S

E₁

E₂

S

D

S

E₂

E₁

D

D

S

E₁

E₂

S

D

E₂

E₁

---