Zestaw pytań-oligo Ludwin (1), przedszkole, podyplomówka, oligo


  1. Scharakteryzuj krótko system kształcenia uczniów niepełnosprawnych w Polsce.

Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 18 stycznia 2005 wyróżnić można następujące formy kształcenia:

1) przedszkola specjalne oraz oddziały specjalne w przedszkolach ogólnodostępnych;

2) szkoły specjalne wszystkich typów, w tym szkoły przysposabiające do pracy, oraz oddziały specjalne w szkołach ogólnodostępnych;

3) młodzieżowe ośrodki wychowawcze;

4) młodzieżowe ośrodki socjoterapii;

5) specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze;

6) specjalne ośrodki wychowawcze;

7) ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, realizację odpowiednio:

a) obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego,

b) obowiązku szkolnego,

c) obowiązku nauki(Rozporządzenie MEN z dnia 18 stycznia 2005, DzU, Nr 19)

Aby zakwalifikować ucznia do kształcenia specjalnego potrzebna jest interdyscyplinarna, wieloaspektowa diagnoza. Dokonywana jest ona w poradni pedagogiczno- psychologicznej (lub inną specjalistyczną poradnię) przez powołany do tego zespół orzekająco - kwalifikujący. W skład Zespołu wchodzi dyrektor poradni (jako przewodniczący); psycholog (dokonujący diagnozy pod względem funkcjonowania dziecka w sferze emocjonalnej, intelektualnej i społecznej); pedagog (określający stopień przygotowania dziecka do podjęcia nauki w szkole); lekarz (określający jednostkę chorobową) i w miarę potrzeby inne osoby. Zespoły orzekające wydają: * orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, w tym o potrzebie zajęć rewalidacyjno - wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim; * orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania dla dzieci i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły; * opinie o potrzebie wczesnego wspomagania od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w szkole. Do otrzymania orzeczenia potrzebne jest złożenie w poradni psychologiczno - pedagogicznej przez rodziców lub opiekunów dziecka, pisemnego wniosku wraz z odpowiednią dokumentacją. Rodzice otrzymują pisemne orzeczenie w terminie 14 dni od posiedzenia zespołu. Od decyzji niezgodnej z wnioskiem rodziców można odwołać się do Kuratora Oświaty w terminie 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia. Orzeczenie to stanowi wskazanie najbardziej odpowiedniej formy kształcenia z uwzględnieniem potrzeb dziecka oraz wskazaniem właściwych form pomocy specjalistycznej. Nie jest jednak determinantem nakazującym konieczność umieszczenia dziecka w szkole specjalnej. Ostateczna decyzja o umieszczeniu dziecka w poszczególnych formach kształcenia leży w gestii rodziców (prawnych opiekunów dziecka). Orzeczenie wydawane jest na każdym etapie edukacyjnym. W przypadku kształcenia specjalnego orzeczenia takie jest wydawane na rok lub bezterminowo, natomiast w przypadku zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydaje się je na 5 lat. 30 W poradniach psychologiczno-pedagogicznych dzieci niepełnosprawne lub zagrożone niepełnosprawnością od urodzenia oraz młodzież mogą otrzymać pomoc psychologiczno - pedagogiczną, w tym logopedyczną, pomoc w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, natomiast rodzice i nauczyciele mogą uzyskać pomoc psychologiczno-pedagogiczną związaną z wychowywaniem oraz kształceniem dzieci i młodzieży. Pomoc ta jest dobrowolna i nieodpłatna. Kształcenie specjalne jest elastycznym systemem ułatwień wychowawczych stosowanych wobec uczniów, którzy mają różnego rodzaju i różnego stopnia trudności w nauce spowodowane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi

Zgodnie z Zarządzeniem MEN szkoły specjalne mogą być organizowane dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnie intelektualnie, z wadami słuchu, z wadami wzroku, przewlekle chorych i niepełnosprawnych ruchowo. Celem szkoły specjalnej jest przygotowanie do życia w integracji ze społeczeństwem poprzez osiągnięcie możliwie wszechstronnego rozwoju uczniów w dostępnym im zakresie, za pomocą specjalnych metod oraz przygotowanie do wykonywania zawodu. Kształcenie specjalne organizuje się dla dzieci i młodzieży z możliwością wydłużania na poszczególnych etapach kształcenia: przedszkole specjalne (do 10 r. ż.),− szkoła specjalna podstawowa (do 18 r. ż.),− gimnazjum specjalne (do 21 r.ż.),− szkoła średnia specjalna (do 24 r. ż.),− Wraz z wejściem w życie reformy edukacji w 1999r. również osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu głębokim podlegają obowiązkowi szkolnemu. Uczniowie niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim mogą uczęszczać do szkoły specjalnej realizującej program dla lekkiego stopnia niepełnosprawności lub mogą uczęszczać do szkoły masowej. Uczniowie niepełnosprawni w stopniu umiarkowanym i znacznym odbierają edukację w zespołach edukacyjno-terapeutycznych. Natomiast dla uczniów głęboko niepełnosprawnych intelektualnie przewidziana jest nauka w zespołach rewalidacyjno- wychowawczych, których celem jest przede wszystkim usprawnianie, rehabilitacja i kształtowanie umiejętności dnia codziennego oraz rozwijanie umiejętności komunikacyjnych. Liczebność uczniów w poszczególnych oddziałach szkoły specjalnej jest uzależniona od rodzaju i stopnia niepełnosprawności: - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim - od 10 do 16, - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym - od 6 do 8, 34 - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, niepełnosprawnościami sprzężonymi czy autyzmem - od 2 do 4, - dla uczniów niewidomych i niedowidzących - od 8 do 10, - dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących, niesłyszących i słabosłyszących upośledzonych umysłowo, niewidomych i słabowidzących upośledzonych umysłowo - od 8 do 10, - dla uczniów przewlekle chorych - od 10 do 16, w tym w szkołach dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi - od 6 do 8, - dla uczniów niepełnosprawnych ruchowo - od 8 do 12, - dla uczniów niedostosowanych społecznie, zagrożonych uzależnieniem i z zaburzeniami zachowania - od 10 do 16 (Zarządzenie nr 29, poz. 11). W szkołach specjalnych dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym stosuje się ocenę opisową, która między innymi powinna zawierać element wyrażony cyfrą. Nie wydaje się świadectw promocyjnych. Ukończenie szkoły zwieńczone jest świadectwem wydawanym na odpowiednim druku z zastosowaniem odpowiedniej skali ocen. Szkoły i oddziały specjalne przynoszą uczniom niepełnosprawnych wiele korzyści, które stają się walorami tej szkolnictwa specjalnego.

Do metod stosowanych w szkołach specjalnych możemy zaliczyć: Metodę Ośrodków Pracy, Metodę Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne, Metodę Bon Depart i polską wersję Metodę Dobrego Startu, Kinezjologię Edukacyjną Denisona, Metodę Glena Domana, System percepcyjno- motoryczny N. C. Kepharta, Metodę Peto, Metodę Bobathów, Metodę Integracji Sensorycznej, Metodę Snoezelen, Metodę Knillów, Dogoterapię, Muzykoterapię, Arteterapię, Hipoterapię.

Szkoły i oddziały integracyjne (nurt integracyjny)- integracja rozumiana jest jako wspólne wychowywanie i nauczanie dzieci o różnych możliwościach rozwojowych. W Polsce kształcenie integracyjne opiera się na modelu hamburskim. Jest to model, który zyskał w Polsce największą popularność. Kształcenie integracyjne oznacza wiele zmian restrukturyzacyjnych szkół, zmianę sposobów i technik nauczania, a przede wszystkim zmiany myślenia o uczniach i uczeniu się. Integracja wymaga dostosowania całego systemu zarówno danej placówki jak również środowiska społecznego, w jakim ta placówka funkcjonuje. Klasa integracyjna posiada zmniejszoną liczbę uczniów. Mówi się o piętnastu do dwudziestu uczniach w klasie, w tym od trzech do pięciu z orzeczoną różnego rodzaju i stopnia niepełnosprawnością. W klasie pracuje dwóch pedagogów, z czego jeden musi posiadać wykształcenie z zakresu pedagogiki specjalnej i jest określany mianem nauczyciela współorganizującego proces edukacji. Obecność drugiego nauczyciela jest konieczna gdyż uczniowie niepełnosprawni realizują indywidualne programy kształcenia, otrzymują specjalną pomoc w zakresie realizacji programu. W celu maksymalnego włączenia dzieci niepełnosprawnych w życie edukacyjne i rówieśnicze klasy, powinna istnieć ścisła współpraca między tymi dwoma pedagogami. Zakres ich wspólnych obowiązków powinien dotyczyć: rozpoznawania potrzeb i możliwości edukacyjnych dzieci z zaburzeniami i• odchyleniami rozwojowymi oraz mających specyficzne trudności w nauce; wspomagania rozwoju dzieci niepełnosprawnych w procesie ich kształcenia• współorganizowania zajęć edukacyjnych i procesu wychowawczego w formach integracyjnych, a w szczególności: wspólny wybór lub opracowywanie programów nauczania− (dostosowywanie programów nauczania do zróżnicowanego zespołu klasowego); łączenie na drodze negocjacji wytycznych i założeń pracy z dzieckiem− niepełnosprawnym i dzieckiem sprawnym w jednolity system kształcenia; opracowanie strategii pracy w klasie (dobór strategii, tak, aby wychodziły− naprzeciw jednostkowym potrzebom i możliwościom uczniów); dzielenie się obowiązkami w klasie, planowanie podziału ról podczas zajęć− edukacyjnych; przygotowywanie i wdrożenie programu wychowawczego;− dostosowanie wymagań edukacyjnych do poszczególnych uczniów− zgodnie z zaleceniami poradni psychologiczno- pedagogicznych; opracowanie i realizacja programu włączania rodziców do działań na rzecz klasy i szkoły (R. Flis, 2005, s.19). Mimo tego, iż autorka wymienia również zasady dobrej współpracy takie jak: partnerstwo, wzajemny szacunek, życzliwa pomoc, sprawna komunikacja, systematyczne, wspólne planowanie pracy, współodpowiedzialność za przebieg procesu dydaktyczno - wychowawczego. Brak dobrej komunikacji i wspólnego planowania i podejmowania decyzji prowadzi do segregacji w ramach klasy integracyjnej. Zamiast łączenia pracy grupy następuje jej podział. Dążenie do realizacji treści programowych sprawia, że nauczyciel wychowawca często zajmuje się edukacją dzieci pełnosprawnych, kiedy nauczyciel współorganizujący proces edukacji zajmuje się dziećmi niepełnosprawnymi. Dlatego tak ważny jest odpowiedni dobór kadry do klas integracyjnych. Kształcenie integracyjne posiada wiele walorów. Placówka integracyjna powinna być przystosowana organizacyjnie i urbanistycznie do kształcenia uczniów niepełnosprawnych (Zarządzenie MEN z 4 października 1993, Rozporządzenie MEN z 10 grudnia 1999, s. 21). Zarówno nauczyciel jak i dzieci (niepełnosprawne i pełnosprawne) mogą korzystać z pomocy innych specjalistów tj: logopedy, psychologa, rehabilitanta. Problem polega na tym, iż szkoły nie są zobligowane do zatrudniania poszczególnych specjalistów, dlatego też, co związane jest ze sferą finansową, często tego nie robią. Nauczyciele korzystają również z pomocy zatrudnionych w placówce innych specjalistów: logopedy, rehabilitanta ruchu oraz psychologa. Z pomocy tych specjalistów mogą korzystać wszystkie dzieci. Najważniejszym zadaniem integracji jest połączenie we wspólnym procesie edukacji i wychowania uczniów pełnosprawnych i niepełnosprawnych. Uczniowie niepełnosprawni otoczeni dodatkową pomocą, realizują indywidualny program dostosowany do ich indywidualnych potrzeb, ale mają również stały kontakt z pełnosprawnymi rówieśnikami. Integracja sprzyja bardziej wszechstronnemu rozwojowi dzieci, nie tylko niepełnosprawnych. Dostarcza wszystkim więcej różnorodnych doświadczeń społecznych, dzięki czemu stymuluje ich rozwój emocjonalno-społeczny.

  1. Wymień najważniejsze regulacje prawne dotyczące kształcenia uczniów niepełnosprawnych.

Polskie regulacje prawne:

Podstawowe polskie akty prawne:

Regulacje prawa międzynarodowego obowiązujące w Polsce:

  1. Wymień przywileje uczniów niepełnosprawnych w świetle polskiego prawa oświatowego.


Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 17 listopada 2010 r.(Dz. U. 2010 nr 228 poz.1489) w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych wyróżnia 9 rodzajów, niepełnosprawności, uprawniających do uzyskania owego orzeczenia. 

Możliwość taką mają dzieci: niesłyszące, słabo słyszące, niewidome, słabo widzące, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydają poradnie psychologiczno-pedagogiczne. 
Zgodnie z prawem oświatowym uczeń niepełnosprawny ma wszystkie prawa, które mają jego zdrowi rówieśnicy, a z racji swej niepełnosprawności ma być w pewnych aspektach dodatkowo wspomagany. Powinien wyrosnąć na możliwie samodzielnego życiowo człowieka, a jeśli może i chce, ma mieć możliwość dalszego kształcenia na studiach wyższych

Na podstawie aktualnej ustawy o systemie oświaty gmina ma obowiązek:

- zapewnić uczniom z niepełnosprawnością bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21 roku życia,

- zapewnić dzieciom i młodzieży, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia,

--zwrotu kosztów przejazdu ucznia oraz jego opiekuna do szkoły lub ośrodka, na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem, burmistrzem, prezydentem miasta i rodzicami, opiekunami lub opiekunami prawnymi ucznia, jeżeli dowożenie i opiekę zapewniają rodzice, opiekunowie lub opiekunowie prawni.

Ponadto wszyscy uczniowie niepełnosprawni, bez względu na miejsce zamieszkania, mają prawo do:

- korzystania z opieki i pomocy psychologiczno - pedagogicznej oraz ze specjalnych form pracy dydaktycznej,

- uzyskania opinii bądź orzeczenia w sprawach dostosowania wymagań edukacyjnych do jego indywidualnych potrzeb psychofizycznych, zwolnienia, w przypadku wady słuchu lub z głębokiej dysleksji rozwojowej, z nauki drugiego języka obcego, dostosowania formy i warunków przystępowania do sprawdzianu bądź odpowiedniego egzaminu,
- dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb, w momencie kiedy poradnia, psychologiczno-pedagogiczna lub inna poradnia specjalistyczna stwierdza u niego specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom,

- przystąpienia do sprawdzianu, egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego bądź egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych, dostosowanych wymagań egzaminacyjnych, standardów wymagań egzaminacyjnych: 

--- dla uczniów niewidomych i słabowidzących, niesłyszących i słabosłyszących - w przypadku sprawdzianu w szóstej klasie szkoły podstawowej i egzaminu gimnazjalnego,

--- dla osób niesłyszących z języka polskiego, języków obcych nowożytnych (języka angielskiego i języka niemieckiego), historii i wiedzy o społeczeństwie - w przypadku egzaminu maturalnego,

--- zwolnienia z nauki drugiego języka obcego, w przypadku kiedy cierpi na wadę słuchu,
wydłużenia każdego etapu edukacyjnego przynajmniej o jeden rok,

--- nieodpłatnego zakwaterowania w internacie specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego, 
--- odpowiedniego wyposażenia i oprzyrządowania stanowiska ucznia.

Kształcenie specjalne organizuje się dla dzieci i młodzieży z możliwością wydłużania na poszczególnych etapach kształcenia: przedszkole specjalne (do 10 r. ż.),− szkoła specjalna podstawowa (do 18 r. ż.),− gimnazjum specjalne (do 21 r.ż.),− szkoła średnia specjalna (do 24 r. ż.),− Wraz z wejściem w życie reformy edukacji w 1999r. również osoby niepełnosprawne intelektualnie w stopniu głębokim podlegają obowiązkowi szkolnemu. Uczniowie niepełnosprawni intelektualnie w stopniu lekkim mogą uczęszczać do szkoły specjalnej realizującej program dla lekkiego stopnia niepełnosprawności lub mogą uczęszczać do szkoły masowej. Uczniowie niepełnosprawni w stopniu umiarkowanym i znacznym odbierają edukację w zespołach edukacyjno-terapeutycznych. Natomiast dla uczniów głęboko niepełnosprawnych intelektualnie przewidziana jest nauka w zespołach rewalidacyjno- wychowawczych, których celem jest przede wszystkim usprawnianie, rehabilitacja i kształtowanie umiejętności dnia codziennego oraz rozwijanie umiejętności komunikacyjnych. Liczebność uczniów w poszczególnych oddziałach szkoły specjalnej jest uzależniona od rodzaju i stopnia niepełnosprawności: - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim - od 10 do 16, - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym - od 6 do 8, 34 - dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, niepełnosprawnościami sprzężonymi czy autyzmem - od 2 do 4, - dla uczniów niewidomych i niedowidzących - od 8 do 10, - dla uczniów niesłyszących i słabosłyszących, niesłyszących i słabosłyszących upośledzonych umysłowo, niewidomych i słabowidzących upośledzonych umysłowo - od 8 do 10, - dla uczniów przewlekle chorych - od 10 do 16, w tym w szkołach dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi - od 6 do 8, - dla uczniów niepełnosprawnych ruchowo - od 8 do 12, - dla uczniów niedostosowanych społecznie, zagrożonych uzależnieniem i z zaburzeniami zachowania - od 10 do 16 (Zarządzenie nr 29, poz. 11). W szkołach specjalnych dla uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w stopniu umiarkowanym i znacznym stosuje się ocenę opisową, która między innymi powinna zawierać element wyrażony cyfrą. Nie wydaje się świadectw promocyjnych. Ukończenie szkoły zwieńczone jest świadectwem wydawanym na odpowiednim druku z zastosowaniem odpowiedniej skali ocen. Szkoły i oddziały specjalne przynoszą uczniom niepełnosprawnych wiele korzyści, które stają się walorami tej szkolnictwa specjalnego.

  1. Przedstaw krótką charakterystykę ucznia z upośledzeniem umysłowym (procesy umysłowe, spostrzeganie, pamięć, kojarzenie, rozwój społeczny).

Upośledzenie umysłowe zwane także niedorozwojem umysłowym lub oligofrenią jest pojęciem bardzo szerokim i różnie definiowanym. Ogólnie przyjmuje się, że jest to stan obniżonej sprawności umysłowej w stosunku do stanu normalnego, charakteryzujący się niedorozwojem lub zaburzeniami procesów percepcyjnych, uwagi, pamięci i myślenia w wyniku procesów patologicznych. (J. Sowa 1998). Podsumowując jest to jednostka, która bez pomocy specjalnej nie może osiągnąć celów kształcenia i należytego stopnia samodzielności społecznej w konsekwencji oddziaływań, metod i środków stosowanych w odniesieniu do jednostek normalnych.

Upośledzenie lub niedorozwój umysłowy może mieć różne stopnie. W 1968 r. Światowa Organizacja Zdrowia przyjęła czterostopniową klasyfikację upośledzenia umysłowego opartą na ilorazie inteligencji (I.I). Jej podstawę stanowi skala o średniej 100 i odchyleniu standardowym 16.

Stopnie te są następujące:

Lekki niedorozwój umysłowy i ilorazie inteligencji od 52 - 67;

Umiarkowany niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji od 36 - 51;

Znaczny niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji od 20 - 35;

Głęboki niedorozwój umysłowy o ilorazie inteligencji od 0-19;

U dzieci upośledzonych umysłowo znacznie częściej występują różne wady wzroku i słuchu, upośledzenie narządu ruchu, zaburzenia mowy oraz niektóre choroby, np. padaczka.

Charakterystyka dziecka upośledzonego w stopniu lekkim jest bardzo trudna gdyż defekty intelektualne nie są tak widoczne jak u upośledzonych w stopniu umiarkowanym i znacznym. Niemniej mimo tych trudności można ustalić pewne cechy typowe dla upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim.

Osoby niepełnosprawne umysłowo w stopniu lekkim osiągają poziom rozwoju intelektualny 12 letniego dziecka o rozwoju prawidłowym.

Osoby te charakteryzują się najłagodniejsza formą niedorozwoju umysłowego. Wygląd zewnętrzny i rozwój fizyczny często nie odbiegają od wyglądu zewnętrznego i rozwoju fizycznego ich rówieśników w normie intelektualnej. Niedorozwojowi ulegają u nich przede wszystkim czynności poznawcze, takie jaki: spostrzeganie, wyobraźnia, pamięć, uwaga, myślenie i orientacja społeczna.

Spostrzegają one wolniej, mniej dokładnie i w węższym zakresie. Wpływa to na analizę i syntezę, która jest chaotyczna i niedokładna.

Uwaga dowolna, która jest nietrwała i łatwo odwracalna oraz charakteryzuje się słabą podzielnością. Konsekwencją tego są trudności, jakie napotykają dzieci upośledzone umysłowo w wykonywaniu zadań, wymagających zwrócenia uwagi na kilka czynności jednocześnie. Trudności w skupieniu uwagi powodują występowanie trudności w zapamiętywaniu.

U dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim występuje słabsza niż u rówieśników o prawidłowym rozwoju, pamięć logiczna zarówno świeża jak i trwała. Szczególnie deficyt występują w procesie zapamiętywania zdań i treści opowiadań. Obserwuje się często zjawisko zwolnionej pamięci, zwolnionego tempa przypominania. U niektórych osób zdarzają się także przypadki występowania wybitnie dobrej pamięci fotograficznej. Pamięć mechaniczna jest na tyle dobra, że dzieci są w stanie opanować bogate słownictwo, przy czym bierne słownictwo jest znacznie bogatsze od czynnego. Występuje także słaba u nich wierność  pamięci, gdyż po upływie krótkiego czasu wspomnienia ich wyraźnie się zamazują. Dzieci nie opowiadają tego, co widziały, lecz jedynie to wszystko, co wiedzą o danej rzeczy. Osoby te mają również trudności w wyrażaniu swoich myśli.

Myślenie ich ma charakter konkretno obrazowy i sytuacyjny. Polega na kojarzeniu wyobrażeń i konkretów. Rozwój myślenia tych osób zatrzymuje się zazwyczaj w okresie operacji konkretnych. Potrafią one dokonywać podstawowych operacji logicznych jednak z tym zastrzeżeniem, że operacje te dotyczą przedmiotów lub ich wyobrażeń. Dzieci te są w stanie ująć podobieństwo między dwoma, a nawet trzema pojęciami konkretnymi. Potrafią także zdefiniować proste konkretne pojęcia, a nie są zdolne prawidłowo definiować pojęć abstrakcyjnych. Występujące u nich zaburzenia w procesie abstrahowania i uogólniania powodują, że jako ważne często podają szczegółowe cechy danego pojęcia. Ograniczona jest także ich zdolność do rozumowania przez analogię, rozumowania indukcyjnego oraz dedukcyjnego.

Mają one na tyle rozwiniętą uwagę i pamięć mechaniczna, że opanowały dość bogate słownictwo. Przy stosunkowo dużym zasobie słów, wypowiedzi tych dzieci są zwykle ubogie (stereotypowość, powtarzanie zasłyszanych idiomów). Występują u nich trudności w przekazywaniu swoich myśli w mowie wielozdaniowej, nieudolnie budują zdania, popełniają błędy składniowe i stylistyczne, porozumiewają się z otoczeniem za pomocą równoważników zdań i zdań pojedynczych. Emocje i rozwój społeczny jest mało zróżnicowany i słabo rozwinięty, co w konsekwencji prowadzi co niedorozwoju uczuć wyższych i moralnych, społecznych i etycznych. W kontaktach społecznych, przejawiają zachowania lękowa impulsywność, osłabienie.

Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym, mają trudności w tworzeniu pojęć abstrakcyjnych, rozróżniają niektóre kształty, kolory, wielkości, co potrafią zużytkować podczas pracy. Występuje u nich myślenie konkretno obrazkowe oraz brak zdolności dokonywania operacji logicznych. Posługują się ubogim słownictwem, a mowa ich często jest niezrozumiała. Spostrzeganie ich jest spowolnione i nieadekwatne, co wiąże się ze słabo rozwiniętą funkcją analizy i syntezy. Nie dostrzegają wyróżniających się rzeczy a wszystko analizują chaotycznie. Występuje u nich słaba koncentracja uwagi mimowolnej oraz wąski jej zakres. Osoby te na ogół są samodzielne w samoobsłudze, mogą wykonywać proste prace domowe i zarobkowe. Rozumieją proste sytuacje społeczne, na ogół potrafią wyrazić swoje potrzeby, porozumiewać się i współpracować z innymi. Procesy emocjonalno motywacyjne charakteryzują się widocznymi potrzebami psychicznymi, występują intuicyjnie uczucia moralne oraz słaba kontrola nad popędami. Możliwy do osiągnięcia poziom rozwoju intelektualnego to poziom 7-8 letniego dziecka o rozwoju prawidłowym.

Dziecko upośledzone umysłowo w stopniu znacznym spostrzegają niedokładnie i bardzo wolno. Występuje uwaga mimowolna skupiona jedynie na silnych bodźcach, która charakteryzuje się słabą trwałością. Pamięć krótkotrwała i bardzo ograniczona. Słownik ich ogranicza się do kilku słów, czasem potrafią utworzyć proste zdanie. Inteligencja ma charakter sensoryczno motoryczny. Osoby te wykazują widoczne potrzeby psychiczne i oznaki przywiązywania się do osób i rzeczy. Występują częste zaburzenia zachowania i intuicyjne uczucia moralne. Potrzeby fizjologiczne załatwiają często samodzielnie i potrafią wykonywać szereg czynności z zakresu samoobsługi. Potrafią porozumiewać się w prostych sprawach i rozumieć proste sytuacje. Umieją także samodzielnie się poruszać w bliskiej okolicy. W specjalnych warunkach przyuczeni do prostych prac wykonują ją zupełnie dobrze i osiągają niewielkie zarobki. Możliwy do dosięgnięcia dla nich poziom rozwoju intelektualnego to poziom dziecka 5-6 letniego o rozwoju prawidłowym.

 U osób upośledzonych w stopniu głębokim występuje duże zróżnicowanie od braku percepcji, uwagi mimowolnej i pamięci do częstego ich występowania. Mowa u tych osób ogranicza się do wydawania nieartykułowanych dźwięków, dzieci te na ogół nie mówią i nie rozumieją mowy. Czasem spotyka się u nich znajomość kilku pojedynczych prostych wyrazów, rozumienie prostych słów i prostych poleceń. Rozwój społeczny charakteryzuje się całkowitym brakiem czynności regulacyjnych. Osobniki takie żyją tylko chwilą bieżącą. Nie potrafią nauczyć się wykonywania najprostszej ręcznej pracy. Wymagają stałej troski o zabezpieczenie swoich podstawowych potrzeb. Nie potrafią samodzielnie dbać o swoje bezpieczeństwo i z tego względu wymagają opieki. Często nabywają takie nawyki, jak: jednostajne uderzanie w stół. Wykazują widoczne potrzeby psychiczne i oznaki przywiązania się do osób i rzeczy. Możliwy do osiągnięcia poziom rozwoju intelektualnego to poziom 3 letniego dziecka rozwijającego się prawidłowo.

  1. Metody kształcące - omów metodę ośrodków pracy. 

Metoda ośrodków pracy wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań opracowanej na początku XX wieku przez belgijskiego lekarza Ovide Decroly'ego. W swojej metodzie autor opierał się na rozwoju psychicznym dziecka i jego najważniejszych potrzebach, do których zaliczał również potrzebę działania. W procesie opanowywania wiedzy o świecie, w tym o zjawiskach przyrodniczych i społecznych, Decroly nie stosował podziału na przedmioty, ale starał się, aby proces nauczania przebiegał według następującego schematu: obserwacja, kojarzenie w czasie i przestrzeni oraz ekspresja. W latach 20-tych metoda ośrodków pracy została przystosowana i wprowadzona w Polsce do szkolnictwa specjalnego przez prof. Marię Grzegorzewską.

Metoda ośrodków pracy, która jest skierowana do uczniów z upośledzeniem umysłowym została tak skonstruowana, że działania dydaktyczne są uzupełniane oddziaływaniami rewalidacyjnymi. Jest to bardzo ważne, zważywszy na fakt, iż możliwości psychofizyczne tych uczniów są ograniczone. W procesie nauczania tą metodą aktywna postawa ucznia zmusza go do samodzielnego myślenia i poszukiwania własnych rozwiązań podczas zdobywaniu wiedzy o otaczającym świecie i relacji w nim panujących. Przedstawiane treści powinny być tak zaprezentowane, aby podczas zajęć uczeń mógł poznać je w sposób wszechstronny na przykład poprzez: obserwację, porównywanie, wnioskowanie, wyodrębnianie cech, badanie związków przyczynowo - skutkowych.

Metoda ośrodków pracy treści nauczania czerpie przede wszystkim ze środowiska społeczno - przyrodniczego, obejmującego takie działy tematyczne jak:

1. pory roku i związane z nimi zmiany w przyrodzie oraz zajęcia przyrodnicze,

2. w szkole i w klasie, otoczenie szkoły, droga do szkoły,

3. rodzinny dom dziecka, życie w rodzinie, mieszkanie,

4. rodzinna miejscowość i okolice, urzędy, zajęcia ludzi, zabytki,

5. tematyka okolicznościowa związana ze świętami i innymi aktualnymi wydarzeniami.

W oparciu o przedstawione zagadnienia program pracy jest tak konstruowany, aby treści w nim zawarte były stopniowo rozwijane i uzupełniane na kolejnych etapach edukacyjnych.

Metoda ośrodków pracy ma charakterystyczną konstrukcję systemu lekcyjnego. Zajęcia jednego dnia tworzą podstawową jednostkę tematyczną, nazywaną dziennym ośrodkiem pracy. Dzienne ośrodki pracy wchodzą w skład ośrodków tygodniowych, a te z kolei wchodzą w skład ośrodków okresowych.

Ośrodek dzienny jest podzielony na poszczególne etapy, pośród których wyróżnia się:

1. zajęcia wstępne - podczas tego etapu jest sprawdzana lista obecności uczniów, ustalana data, dokonywana obserwacja zmian zachodzących w przyrodzie i analiza stanu pogody.

2. praca poznawcza - zasadniczym celem tego etapu jest dokonywanie wszystkich możliwych rodzajów obserwacji (bezpośredniej, pośredniej, dowolnej, kierowanej ), związanych z danym tematem ośrodka dziennego. W czasie obserwacji uczeń powinien - jeśli tylko istnieje taka możliwość - dotykać, wąchać, smakować, manipulować w celu lepszego kojarzenia i zapamiętania danego materiału.

3. ekspresja - ten etap może się realizować poprzez czynności samoobsługowe, aktywność plastyczno - techniczną, ruchową, muzyczną i werbalną.

4. zajęcia końcowe - podczas tego etapu następuje podsumowanie całodziennej pracy sprawdzenie zrozumienia zdobytych wiadomości.

W prezentowanej metodzie nie ma sztywnego podziału na przedmioty nauczania. Realizacja treści języka polskiego, matematyki, plastyki, techniki, muzyki, wychowania fizycznego pozostaje w ścisłym związku z poznaniem środowiska społeczno - przyrodniczego. Wszystkie treści programowe w metodzie ośrodków pracy są dostosowywane do indywidualnych możliwości uczniów.

  1. Wymień i krótko scharakteryzuj trzy metody wspierające rozwój uczniów niepełnosprawnych.

Hipoterapia 
Jest jedną z metod usprawniania psychoruchowego dzieci, młodzieży i dorosłych z różnymi schorzeniami i zaburzeniami rozwojowymi. 
Zajęcia z hipoterapii zawsze przebiegają pod kontrolą lekarza. Prowadzący je terapeuta powinien posiadać praktykę przy obchodzeniu się z koniem. Terapeuta w czasie jazdy konnej spełnia rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo. W czasie jazdy idzie on zawsze po słabszej stronie dziecka, podtrzymuje je, kontroluje jego postawę i wykonuje z nim ćwiczenia. W hipoterapii bierze się też pod uwagę odpowiednie cechy konia. Ma to być koń łagodny, posłuszny, o odpowiedniej budowie i wieku (7-10 lat). Pośród zajęć z hipoterapii wymienia się etap wstępny, którego celem jest oswojenie dziecka z koniem, oraz zajęcia usprawniające na koniu. W programie hipoterapii wykorzystuje się stęp konia, jego spokojny marsz, albo kłus, w przypadku gdy dziecko pewnie umie się utrzymać na koniu, nie tracąc równowagi w czasie jazdy i zmiany kierunku. 
W hipoterapii mogą występować również elementy nauki jazdy konnej. Dziecko wykonuje takie czynności jak trzymanie wodzy, kierowanie koniem. W trakcie zajęć terapeutycznych korzysta się z różnego rodzaju sprzętu pomocniczego dla utrzymania równowagi na koniu, np.ze specjalnych pasów z uchwytem, siodeł itp. 
Hipoterapia wskazana jest do usprawniania dzieci i młodzieży z mózgowym porażeniem dziecięcym. Program zajęć z hipoterapii uwzględnia różnorodny rodzaj zaburzeń dziacka oraz jego osobowość. Hipoterapia służy m.in. skorygowaniu postawy ciała, regulacji napięcia mięśniowego poprzez przyjmowanie pozycji rozluźnienia. Następują tu naprzemienne wychylenia i prostowania miednicy, ruchy ciała w przód i w tył oraz lekki ruch rotacyjny całego kręgosłupa. Elementem terapii są także dodatkowe wymachy nóg w trakcie jazdy konnej. Zajęcia takie stabilizują i wzmacniają wzmożone napięcie mięśniowe. Zasadniczą zaletą hipoterapii jest to, że dzieci wykonują w jej trakcie takie ćwiczenia, które w innych warunkach sprawiają im duże trudności.
Przeciwwskazaniem do stosowania hipoterapii jest m.in. utrwalony przykurcz mięśni przywodzicieli uda, nieopanowany przez dziecko strach przed koniem i jazdą konną, występowanie padaczki w przypadku jej napadów. Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę usprawniania dzieci i znacząco wpływa na sferę psychospołeczną dziecka. Zajęcia usprawniające występujące w tak prowadzonej formie motywują dziecko do współpracy w usprawnianiu, gdyż odbywają się one w warunkach naturalnych umożliwiając dziecku kontakt z przyrodą.

Metoda Knillów
Metoda Marianny i Christophera Knillów opiera się przede wszystkim na założeniu, iż prawidłowy rozwój człowieka determinowany jest znajomością własnego ciała i składa się z dwóch podejść: „Dotyk i Komunikacja” oraz „Programy Aktywności, Świadomość Ciała i Komunikacja”. Pracując przez wiele lat z osobami niepełnosprawnymi, autorzy doszli do wniosku, że odpowiednio skonstruowany program terapeutyczny jest w stanie obudzić inicjatywę nawet w osobach najgłębiej upośledzonych, a więc najbardziej wycofanych. Oparli się na założeniu, że najważniejszym kanałem sensorycznym jest skóra. Dotyk jest bowiem pierwszym wrażeniem, jakiego doznajemy, a od naszej wrażliwości dotykowej zależy umiejętności nawiązania kontaktu z otoczeniem, który z kolei jest podstawą kształtowania się kolejnych umiejętności, w tym bardzo istotnej komunikacji (Ch, Knill, M. Knill, 1995, Ch. Knill 1995).
Programy Aktywności to przede wszystkim ruch i dotyk w połączeniu ze specjalnie skomponowaną muzyką. Zgodnie z założeniami twórców realizacja programu ma prowadzić do otwarcia się na kontakt z drugim człowiekiem. Sprzyja temu forma, w jakiej prowadzone są ćwiczenia - dziecko wykonuje je razem z partnerem, najczęściej rodzicem jako osobą znaną i znaczącą, a więc dającą poczucie bezpieczeństwa (L. M. Bożek, 2005). Metoda ta ma zatem szerokie zastosowanie w pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo, wymagającymi stymulacji taktylnej i ruchowej.
Nie bez znaczenia jest tu również melodia - łagodnie aktywizująca, pojawiająca się na początku każdego z Programów, która pomaga skupić uwagę i pozwala przewidywać, co będzie dalej, co z kolei wzmacnia poczucie bezpieczeństwa. Uczestnicy szybko uczą się kolejności ćwiczeń, rozpoznając je po odpowiednim motywie muzycznym - staje się więc elementem stałości i przewidywalności tak ważnym dla osób autystycznych (H. Olechnowicz, 2004).


Metoda Blissa
Jest jedną z metod usprawniania mowy. Powstała z myślą o osobach nie mogących się nią posługiwać, na skutek różnych przypadków (np. nie mówią, bo mają uszkodzone narządy mowy). 
Metoda Blissa jest formą międzynarodowej komunikacji, w której "słowa i pojęcia reprezentowane przez umowne symbole obrazowe, a nie abstrakcyjne znaki literowe, które oddają wartości fonetyczne jednostek językowych". Metoda jest prostym i logicznym systemem znaków, w skład którego wchodzą obrazy, symbole, idee i pojęcia. Symbole przedstawiają konkretne myśli i słowa, a zestawiane w różnych kombinacjach dają nowe znaczenie. 
W metodzie Blissa wyróżnia się trzy rodzaje symboli: 
a) piktograficzne (przedstawiają konkretne przedmioty),
b) ideograficzne (wyrażają pojęcia) 
c) arbitralne (służą wyrażaniu się w formie gramatycznej). 
Warunkiem opanowania metody jest ścisła zależność zachodząca między myśleniem a tworzeniem, między przekazem a odbiorem informacji. 

Muzykoterapia i relaksacja
Muzykoterapia jest jedną z metod, która wykorzystuje muzykę by nawiązać kontakt z podopiecznym. Techniki muzykoterapii pozwalają dziecku uświadomić i wyodrębnić się z otoczenia, przyczyniają się do jego orientacji w przestrzeni i schemacie ciała. Muzyka rozwija funkcje słuchowo-kinestetyczne, sprzyja nawiązaniu kontaktu wzrokowego i dotykowego. Sprzyja również okazywaniu przeżyć emocjonalnych. Słuchanie muzyki uspokaja, daje poczucie bezpieczeństwa, wyzwala radość, daje możliwość przeżycia doświadczenia podstawowych sytuacji terapeutycznych: odreagowana, rytmizacji, relaksacji i aktywizacji (G. Waliczak, 1998).
Muzykoterapia obejmuje dwie grupy oddziaływań;
»» muzykoterapię receptywną, polegającą na wykorzystywaniu muzyki na psychofizyczny rozwój człowieka
»» muzykoterapię aktywną, łączącą dobieranie bodźca dźwiękowego z aktywnością ruchową.
Muzykoterapię najczęściej stosuje się w grupie - jest to tym samym terapia grupowa. Odbywa się zatem uspołecznienie dziecka niepełnosprawnego, ponieważ uczestnicy zajęć bawiąc się, muzykując, uczą się wzajemnej tolerancji i dostrzegają siebie nawzajem w otoczeniu.

  1. IPET- wymień zasady konstrukcji indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (modyfikacja programów, wsparcie ucznia i rodziców). 

Indywidualny program edukacji w odniesieniu do uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinię o dostosowaniu wymagań edukacyjnych, wydanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne, tworzony jest wtedy, gdy dziecku nie wystarcza wsparcie ze strony rówieśników i nauczyciela, ale wówczas, gdy uczeń wymaga dodatkowej pomocy nauczyciela i specjalistów, oraz modyfikacji treści programowych.

Konstruując indywidualny program edukacji należy pamiętać o jego dostosowaniu do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz predyspozycji ucznia, a także, że powinien on mieć charakter edukacyjno-terapeutyczny, z uwagi na fakt, że w przypadku uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi obu tych funkcji nie można od siebie oddzielać.

W zakresie funkcji edukacyjnej indywidualny program może być:

  1. - adaptacją podstawy programowej do możliwości uczniów niepełnosprawnych

    1. w minimalnym zakresie, ograniczoną do uwag związanych z dysfunkcją ucznia, która nie wiąże się z obniżeniem wymagań (szczególnie na I etapie edukacyjnym),

    2. w znacznym zakresie, kiedy stopień dysfunkcji ucznia uniemożliwia realizowanie treści programowych i wymaga większych modyfikacji, zarówno w zakresie treści, jak i sposobu realizacji, a także konieczności dodatkowych działań wspomagających.

  2. - całkowicie autorskim programem zawierającym treści nauczania, metody i formy pracy na poszczególnych, bądź wszystkich przedmiotach lub obszarach edukacyjnych, dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości ucznia.

W zakresie funkcji terapeutycznej indywidualny program edukacji powinien zawierać działania mające na celu nawiązanie z uczniem pozytywnego kontaktu emocjonalnego (np. poprzez pozytywne wzmacnianie nawet niewielkich jego postępów), usprawnianie zaburzonych funkcji, kompensowanie braków, wspieranie rozwoju umysłowego i społecznego ucznia poprzez rewalidację w formie m.in. gimnastyki korekcyjnej, rehabilitacji ruchowej, logopedii, nauki alternatywnych metod komunikacji, stymulacji polisensorycznej, rozwijanie procesów poznawczych, eliminowanie zachowań niepożądanych, a także powinien zawierać inne formy terapii, takie jak np. hydroterapię, hipoterapię, muzykoterapię itp.

Indywidualny program edukacji należy budować w oparciu o:

  1. Informacje o dziecku i jego specjalnych potrzebach, które pochodzą:

    1. - z wywiadów i rozmów z rodzicami,

    2. - z orzeczeń wydawanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne zawierających diagnozę pedagogiczną i psychologiczną,

    3. - od lekarzy i specjalistów i dotyczą niepełnosprawności dziecka,

    4. - z obserwacji nauczyciela dot. funkcjonowania ucznia w klasie, np.:

        1. jak się porusza - czy samodzielnie przejdzie do tablicy, czy wymaga pomocy w czasie szkolnych wycieczek, na lekcjach wychowania fizycznego ...,

        2. jak się komunikuje - słownie, wypowiedzi rozbudowane, czy wymaga alternatywnych metod (piktogramy, symbole Blissa), bądź specjalistycznych metod komunikacji (alfabet Braille'a, język migowy),

        3. jak pisze - czy mieści się w liniaturze, czy przepisuje, czy pisze z pamięci itp.,.
          jak czyta - czy głoskuje, czyta globalnie, czyta ze zrozumieniem, jakie ma tempo czytania, czy uczy się Braille'a),

        4. jak wyraża swoje emocje i funkcjonuje w relacjach z innymi.

Można również skorzystać z gotowych narzędzi diagnostycznych (szczególnie w odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym i autystycznych), np.:

Ponadto, w indywidualnym programie edukacji powinny znaleźć się następujące informacje.:

  1. - dane personalne ucznia,

  2. - krótka charakterystyka ucznia (dominujące nastroje, ulubione formy aktywności, zachowania nietypowe oraz specyficzne zalecenia),

  3. - opis grupy szkolnej, do której uczeń należy,

  4. - tygodniowy rozkład zajęć ucznia,

a także:

  1. - zgoda rodziców na realizację indywidualnego programu,

  2. - podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu,

  3. - informacja o zatwierdzeniu programu przez radę pedagogiczną oraz numer w szkolnym zestawie programów.

Indywidualny program edukacji powinien zawierać:

Cele te, to przede wszystkim wspieranie rozwoju każdego dziecka w różnych sferach. Będą się one różniły w zależności od możliwości i potrzeb ucznia (wpływ na to zróżnicowanie może także mieć specyfika ograniczeń związanych z niepełnosprawnością). Nie zawsze cele poznawcze będą w programie indywidualnym pierwszoplanowe. Ustalenie hierarchii celów ma zasadnicze znaczenie dla pomyślności programu. Należy zacząć od tego, co jest najistotniejsze dla dziecka, aby mogło w ogóle się uczyć ( jeżeli dziecko ma np. fobię szkolną, to zasadniczym elementem programu będzie obniżenie poziomu lęku i konieczne działania podjęte w tym zakresie, np. u dzieci z cechami autyzmu - budowanie tożsamości, itp).

Cele powinny być krótkoterminowe (1 - 3 miesiące);

Kryterium doboru treści nauczania powinna być korzyść dla rozwoju ucznia. Program nauczania należy modyfikować w takim zakresie, jak to jest konieczne, biorąc pod uwagę trudności związane z funkcjonowaniem dziecka oraz uwzględniając te treści, które są i mogą być przez ucznia przyswajane (ilość, jakość treści, zróżnicowanie prac domowych).

W odniesieniu do dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, należy w każdym temacie wychodzić od treści podstawowych, konkretno-obrazowych;

To, czego dziecko może nauczyć się na zajęciach edukacyjnych będzie również zależało od jakości pracy nauczyciela i będzie wymagało zmian w jego stylu pracy, w dotychczasowym sposobie prowadzenia lekcji, w organizacji klasy (np. w ustawieniu ławek), w ocenianiu i stosowaniu różnorodnych pomocy dydaktycznych ... Wymagana jest zatem rozumiejąca, refleksyjna i twórcza postawa nauczyciela, która sprzyja powodzeniom ucznia.