5530


Dr Machowski

1100 - 750 - początek epoki żelaza (750 na całym płw. Apenińskim). Importy żelaznych przedmiotów

Podział na część N i S Płw

- Picenowie

- Daunowie

- Leugeci

- Mesagowie

k. Villanova

- teoria autochtoniczna (na podłożu Terramare) i alochtoniczna (ludność z terenów alpejskich)

- część N (2-stożkowe urny przykryte od góry misą, brązowymi hełmami), część S (Toskania, Lacjum: urny w kształcie domków)

- niewielkie brązowe figurki

- brązowe situle (situla z Certozy - pasowa dekoracja)

- ceramika malowana, częściowo wzorowana na greckiej w S części kultury

Etruskowie

- autochtoniczna - Dionizjusz z Halikarnasu, z kultury Villanova. Popiera ją włoski archeolog Massimo Pallatino

- alochtoniczna

- Herodot, z Lidii, gdzie w XIII w miała miejsce klęska głodu i połowa mieszkańców emigrowała pod wodzą Tyrrenosa do Toskanii. Argumenty: skokowy wzrost jakości Villanowa=> Etruskowie, cechy orientalne u Etrusków (zdobnictwo, zamiłowanie do zbytku i przepychu, wróżby z wątroby zwierzęcej, podobieństwo kotłów brązowych do tych z Azji Mniejszej, Stela z Lemnos - nieodczytana inskrypcja prawdopodobnie etruska z VI pne.). Tursza (lud morza) = Tyrrenowie?

- Dionizjusz z Halikarnasu - Etruskowie przybyli z N (Rasenna = Retowie?) - odrzucona

- źródło cywilizacji - S Toskania (Tarkwinia, Vulci, Weje, Cerveteri)

- opanowywanie terenów położonych bardziej na N (osad Villanova). Zaplecze gospodarcze w Toskanii - metal (Voltera, Roselle)

- część E - rolnictwo (Arezzo, Clusium, Perugia)

- 12 miast - związek dodekapolis (miasta/państwa). W Volsini znajdowała się główna świątynia, miejsce, gdzie przedstawiciele 12 miast ustalali ze sobą politykę wewnętrzną

- ok. 500 BC ekspansja na N do doliny Padu (Felsinia, Mazrabotto)

- VII/VI ekspansja na S w kierunku Neapolu. Konflikt z Grekami i oddziaływania Latynów

- 400 BC najazd Celtów - upadek Marzabotto w 350 BC, rozpad koalicji 12 miast

- IV/III wcielanie terenów etruskich do Rzymu

- I BC jako ostatnie upada Caere

- św w porządku Toskańskim - opisana przez Witruwiusza. Podzielona na długości na 6 części i 5 na szerokości. Podział szerokości (front) na 10 części - 4 środkowe to nawa. Wysokość kolumny = 1/3 szerokości świątyni. Ciężkie, przysadziste proporcje, wysokie podium, na których budowano schody. Kolumny tylko od przodu (czasem jedynie przy bocznych ścianach półkolumny). Bardzo bogata dekoracja terakotowa dachu, terakotowe dachówki. Połowa św to Cella, połowa to portyk kolumnowy (2 rzędy kolumn).

- św. w Portonaccio k. Vejów 515-490 BC - Vulca z Wejów (jedyny znany z imienia rzeźbiarz) wykonał dekorację dachu:

- Apollo z Wejów

- głowa z Hermesem - uśmiech archaiczny

- figura Heraklesa

- menady, satyrowie, głowy - antefixy

- grupa skrzydlatych koni

- Urny twarzowe (kanopskie) - gliniane lub brązowe. Urny z Bissenzio 2 poł VIII (brązowe)

- Terakotowe lub kamienne urny w formie sarkofagów. Figury osób np. leżących, także malowane

- Urny - domki

- Sarkofagi. Z Cerveteri VI VC - para leżąca na kline w trakcie uczty

- impasto VIII/VII BC - średnio wypalana, kiepska jakość, różne kształty, dekoracja tylko ryta

- bucchero - z ceramiki impasto, początki w S Etrurii w VI BC. Drobnoziarnista, czarna, metaliczna, świetnie wypalona, dominują kształty greckie. W początkowym okresie cienkościenna (septile; ryte przedstawienia), później w Etrurii N grubościenna, trochę gorsza, o fantazyjnych kształtach

- importy greckie wszystkich stylów

- naczynia brązowe bardzo cenne. Głowy ludzkie, kaczuszki, lwy

- wilczyca kapitolińska V BC

- Chimera z Arezzo IV BC - lew, kozioł i wąż

- Arringatore (orator) z Perugii II BC - na zamówienie

- Brutus Kapitoliński IV-III BC

- małe figurki o wysokości kilkunastu cm, np Mars z Todi IV BC

- statuetka wojownika

- młodzieniec z Falterony

- brązowa statuetka Heraklesa III BC

- afrodyta, wojownik - dłuuugie, futurystyczne figurki :D

- głowy wotywne, np z Falterony V-IV BC

- trójnogi i kandelabry

- niewiele zachowanej broni (brązowy hełm)

- brązowe rydwany

- model do wróżenia z wątroby owczej z inskrypcjami boskich imion - 100 BC

- lustra

- granulacja

- czara, fibula i pektorał z grobu Regolini-Galassi

- fibula z Chiusi 2 poł VII

Stanowiska:

- nekropola Benditaccia VII BC - rolę domów pełnią tumulusy, hypogea. Ulica Hadesa.

- grobowiec Chaty - tumulus II - grobowiec z bocznymi wnękami, wnętrze przypomina chatę => nazwa

- grobowiec malowanych lwów VII BC - kilka komór grobowych, lwy białe, czarne i czerwone, wpływy orientalne

- grobowiec Kapiteli VI BC - rozbudowany. 3 główne komory, któtki dromos

- grobowiec greckich waz VI BC - plan podobny do grobowca Kapiteli. 86 attyckich naczyń odkrytych w trakcie exploracji

- grobowiec tarcz i krzeseł k. VI BC (wycięte w tufie)

- grobowiec Reliefów IV BC (Cerveteri) - długi dromos, pojedyncza komora - hypogeum. Nazwa od pięknych reliefów - przedmioty z życia codziennego

- nekropola Sorbo VII BC

- grobowiec Regolini - Galassi (nazwa od 2 odkrywców). Przy wejściu do bocznych komór łoże na zwłoki wojownika, okrągłe brązowe tarcze, trójnogi. W komorze 2 rydwany, skarb złotej biżuterii, naczynia.

- nekropola Monte Abatone

- grobowiec Olimpiad VI BC- prostokątny, dekorowany freskami przedstawiającymi mężczyzn uprawiających sporty (po prawej: dyskobol skoczek, 3 biegaczy), tańczące kobiety

- grobowiec Augurów VI/V VC - prostokątna komora z krótkim dromosem. Nazwa od malowidła - 2 augurów stoi obok „drzwi” (znaczenie symboliczne); sceny sportowe (zapaśnicy).

- grobowiec byków VI BC - od malowidła byków, mimo, że główna scena to Achilles i Troileo spod Troi

- grobowiec Lwic k. VI BC - lwice na tylnej ścianie, dookoła grobowca sceny codzienne (uczta, tańce)

- grobowiec Barona VI/V BC- nazwa od odkrywcy. Przedstawienia hipokampów (koń+ryba), kapłan, jeźdźcy

- grobowiec Polowania i Połowów VI/V BC - dromos + 2 komory jedna za drugą, nad 1 polowanie, w 2 łowienie ryb, polowanie na ptaki i uczta

- grobowiec Triclinium I poł V BC - pojedyncza komora z dromosem, przedstawienia związane z ucztą (tańce, muzyk)

- grobowiec Leopardów I poł. V BC - leopardy, scena uczty

- grobowiec Orkusa IV VC - 2 komory powstałe w różnym czasie, przedstawienia mitoloficzne (Hades, Herakles)

RZYM

- Ewander (syn Hermesa) przybywa z Palanteum z grupą arkadyjczyków, zostaje przyjęty przez króla Fabusa. Pierwszy, który zbudował św. Herkulesa (na terenie Forum Boarium). Mit ten pojawił się w czasach Augusta

- mit o Eneaszu - przyjęty przez Ewandera, po ucieczce spod Troi jedna z kobiet - Rome - spaliła okręty powodując osiedlenie

- Romulus (12 orłów => wytyczenie granicy miasta), Remus (6 orłów)

753 (3 rok VI olimpiady) Warron, przyjęta potem przez Liwiusza

748 Dionizjusz z Halikarnasu

814 Timajos

848 Wergiliusz

Okres królewski 753-509

♠ Romulus 753-715 - powołał senat (rada starszych) - ojcowie 100 rodów rzymskich

♠ Numa Pompiliusz 715-673 - trójca bogów. Św. Westy, św. Janusa

♠ Tullus Hostiliusz 673-642 - zburzył Alba Longa, włączył wzgórze Celius. I budynek senatu (Curia Hostilia)

♠ Ankus Marcjusz 642-617 - ustanowił rytuał wypowiadania wojny. Port w Ostii, I most na Tybrze

Etruskowie:

♠ Tarkwiniusz Stary 616-579 - kanał odwadniający Cloaca Maxima - osuszenie doliny, na której potem powstało Forum Romanym. Circus Maximus. Wprowadzenie igrzysk, wyścigów. Początek budowy św. Junony na Kapitolu

♠ Serwiusz Tuliusz 578-535 - włączenie Eskwilinu, Kwirynału i ...., opasanie miasta pierwszymi murami - serwiańskimi

♠ Tarkwiniusz Pyszny 534-510 - zgwałcenie Lukrecji => powstanie (Colatinus - mąż & Brutus) => wypędzenie. 509 - republika

Einer Gjerstadt „Early Rome” - okres przedmiejski 800-575 ;)

I starszych grobów na FR (800-750) - ceramika późnogeometryczna

II młodszych grobów na FR (750-700) - ceramika późnogeometryczna

III starszych chat na FR (700-625) - ceramika protokoryncka

IV młodszych chat na FR (625-575) - ceramika wczesno i środkowokoryncka

Wzgórza Rzymu: Aventine, Palatium, Caelius, Capitol, Quirinal, Vaminal, Esquilin

IX - VII BC

- Chaty z początku epoki żelaza IX-VIII BC. S część k. villanowa lub k. lacjum. Palatyn zabudowany owalnymi chatami z drewna, trzciny i gliny

- zmarli chowani na stokach wzniesień lub w dolinach. Groby szkieletowe (jamowe) na plecach, z obstawą kamienną, oraz ciałopalne (popielnicowe) - naczynie lub urny domkowe w grobie szybowym. Wyposażenie: ręcznie robiona, prymitywna ceramika (prymitywne impasto), z czasem naczynia z dekoracją (ornament geometryczny nacinany)

VII BC - powolna ewolucja, zwiększenie liczby ludności

- nadal 2 typy obrządku. Co do szkieletowego - stosowanie trumn drążonych w drewnie lub terakotowych. Bogatsze wyposażenie, lepsze naczynia toczone na kole. Importowane naczynia z S Italii (naśladownictwa waz greckich)

- depozyty - interpretacja, że mogła znajdować się tam świątynia. Farizy - naczynia.

VI BC

- I ćw VI - pojawienie się Forum Romanum. Niezabudowana część wybrukowana - Comitium na spotkania mieszkańców. Na N skraju I budynek senatu

- Cloaca Maxima - rów melioracyjny

- św. Westy + Dom Westalek

- 2 świątynie nie wiadomo komu poświęcone, w V BC zamienione na siedzibę najwyższego kapłana

- najstarsze taverny - tabernae veteres (Tarkwiniusz Stary)

- Forum Boarium - rynek handlowy ze św. Frotuny

- św. Jowisza na Kapitolu (styl toskański)

- na wierzchołku Arx Kapitolu - twierdza obronna

- drogi:

- Via Sacra - od św. Westy do św. Jowisza

- Vicus Tuscus - łączy FR i FB

- Arbiletum - łączy FR z N wzniesieniami

- otoczenie miasta ziemnym wałem z drewnianą palisadą i fosą od strony E, w niektórych miejscach obłożenie tufem wulkanicznym capelazzio

k. VII,VI - wykorzystanie kamienia (tuf wulkaniczny)

- toskańska - od Etrusków. Nie zdobiony przyczółek. Św. Jowisza na Kapitolu

- na planie okręgu. Św. Westy na FR

Ante pagmenta - płaskorzeźba lub relief - z tyłu płaska, przymocowywana później do budowli

- fryz św. Jowisza - lotosowe, geometryczne wzory. Na architrawie procesja wozów. Antefix - dominują maski sylenów i menad. Nie zachowała się grupa centralna (Jowisz na kwadrydze). Posąg Jowisza we wnętrzu - bóg na tronie, z berłem, ubrany w szaty triumfującego wodza - autor: Wulka z Veje.

- FB - tors Herkulesa, głowa Minerwy

- Antapagmenta o motywach figuralnych np. procesja wozów z uskrzydlonymi rumakami

- Palatyn - antapagmenta z wyścigiem rydwanów

- Lapis Niger z FR - nieodczytany, ale kamień, na którym wykonano napis był sprowadzany do Rzymu dopiero w IV BC

- waza Durenosa z Kwirynału - trojaczki, ale zachowane tylko 1 naczynie, nieodczytana inskrypcja

Okres wczesnej republiki V-III BC

- zerwanie ze sztuką etruską, kryzys. Po najeździe Galów na Rzym (ocalał tylko Kapitol) gwałtowna odbudowa i odrodzenie.

- 2 zasady kształtowania miasta (samorzutne i planowane - najczęściej w wyniku podbojów).

- pomerium na planie kwadratu lub prostokąta

- centrum - Forum

- 2 główne ulice: Cardo (NS) i Decumanus (WE). Boczne ulice równoległe i prostopadłe do nich => tworzyły insule (wyspy)

- św. Jowisza, ośrodki władzy, plac targowy

- właściwie i comicium (plac do zebrań)

- św. Westy, Kastorów i Saturna

- nowe rynki handlowe: Cupedinis na N (towary luxusowe), Piscarium (ryby). Obok FB - Holitorium (handel warzywami)

- początkowo ziemia przeklęta, gdyż należała do królów etruskich, następnie poświęcona Marsowi i wykorzystywana jako miejsce ćwiczeń armii rzymskiej. Z czasem odbywały się tam spotkania centurialne oraz dowódców

- publiczne budowle np. św. Apollina

- virgus lugarius - łącząca FR i FB

- z FR na N: virgus longus (do bramy Porta Colina), clibus suguranus (?) (do bramy Eskwilinu)

- via sacra

- tuf wulkaniczny łatwy do obróbki, ale kruchy i nietrwały. Dopasowywanie pociosanych fragmentów (opus polygonale), z czasem ulepszane. W IV BC półkamienne, twardsze tufy, regularniej obrabiane. Następnie opus quadratum - bardzo regularne kostki

- spoina między kamieniami - początkowo woda + wapno + proszek ceramiczny. Od III BC popiół wulkaniczny z Lacjum lub Kapui + wapno + woda. Gdy dodano kamienie => cement => opus caementicum - brzydki wizualnie, dlatego na zewnątrz muru stosowano opus quadratum.

- krzywe linie w architekturze (arkady zastępujące sklepienie pozorne) IV/III BC

- znany z Pompei, przekazów (Witruwiusz), domów etruskich

- insule - w kwadracie wyspy, dla pojedynczego rodu lub pod wynajem

- domy stawiane w dzielnicach podmiejskich/wiejskich, dla pojedynczej rodziny. Parterowe lub 1-piętrowe, zamknięte na świat zewnętrzny. Na planie prostokąta, fundamenty z kamienia, ściany z cegły suszonej, potem z w/w wątków. Podział symetryczny, oparty na założeniu osiowym. Wejście przez sień do atrium (tam koncentracja życia rodzinnego), za którym znajdowało się tablinium (początkowo jadalnia, później pomieszczenie reprezentacyjne), a na końcu hortus. Po bokach atrium - alae, czyli pomieszczenia mieszkalne. Po bokach tablinium - triclinia. Po bokach przedsionka 2 pomieszczenia wykorzystywane często jako mieszkanie strażnika, odźwiernego. Wg Witruwiusza istniało 5 typów domów ze względu na różne atria:

- toskańskie - dach nachylony do wewnątrz, pośrodku otwór comluvium, w podłodze 4boczny basenik impluvium

- displuviatum (bezciekowe) - dach nachylony do zewnątrz (mniej wody wpadało do środka), lepsze oświetlenie budynku

- testudinatum (kryte) - w całości przykryte płaskim dachem

- tetarstylon (4kolumnowe) - dach wsparty na 4 kolumnach ustawionych w rogach basenu

- korynckie (wielokolumnowe) - dach na wielu kolumnach wokół basenu

- dom chirurga w Pompejach IV BC

- Regia - siedziba najwyższego kapłana (nazwa od Rex). Znajdowała się obok św. Westy, z pocz. V BC jako efekt przebudowy 2 wcześniejszych budowli. Składała się z 2 części: trapezowatego, dużego dziedzińca z portykiem, oraz budynku na planie prostokąta w technice opus polygonales, odkryto tam duży, okrągły ołtarz

- św. Saturna

- św. Kastorów

- św. Apollina 431 BC na Polu Marsowym (bo Apollo był bogiem obcym)

- świątynie w okręgu Largo Argentina IV-II BC

- ćw C najwcześniejsza - II poł IV, dedykowana Feronii. Typ toskański

- św A powstała jako druga, poświęcona Junionie, III BC, pierwotnie dorycka na wysokim podium, w II BC przebudowana - dodanie korynckiej kolumnady obiegającej ją ze wszystkich stron

- św. D z pocz. II BC poświęcona Larom, wysokie podium, głęboki przedsionek, styl toskański

- św. B okrągła, boginii Fortuny, poświęcona w 101 BC na pamiątkę zwycięstwa Mariusza nad Cymbrami

- świątynie na Forum Holitorium

- 278 BC dorycka św Dis Patra z głębokim pronaosem, dodatkowe rzędy kolumn

- jońska dla boginii Spes

- 197 BC między nimi trzecia, jońska dla ....

- Curia Hostilia przebudowana

- poł V BC przed nią mównica zdobiona rostum (dziób okrętu) => nazwa Rostra

- rzeźba kultowa

- posągi kommemoratywne (bohaterów z historii) - postawa stojąca, czasem jeźdźcy.

- W III BC oprócz postaci historycznych także osoby współcześnie żyjące => portret fizjonomiczny

- I BC - portret-maska

2 główne typy posągów:

- statua togata - mężczyzna w todze

- statua loricata - mężczyzna w zbroi

Brak posągów kobiecych

Przykłady:

- Brutus Kapitoliński IV/III BC - zachowana głowa z fragmentem szyi, datowany na podstawie stylistyki (broda). Posąg kommemoratywny

- młodzieniec z Florencji

- głowa męska z Fiesole

- wapienna Głowa z Praeneste

- malowidło ze św. Salus na Kwirynale poświęconej w rok po końcu II wojny samnickiej - sceny z tej wojny. Autorem rzymianin z rodu Fabiuszów - Pictor

- malowidło historyczne z Eskwilinu - III BC - najwcześniejsze. Zdobiło grobowiec. Jest to kopia malowidła ze św. Salus, opatrzona inskrypcjami w horyzontalnym układzie pasowym. 3 pasy: I - walki rzymian, samnitów i ..., II - rozmowa 2 wodzów (Fanio i Fabio), III - rozmowa 2 wodzów pod murami miasta. Obrys konturowy, kolory biały żółty, czerwony i niebieski (=> szaty)

- 40-30 BC 2 fryzy z Eskwilinu - dzieje kariery urzędniczej zmarłego, legenda o założeniu Rzymu (Eneasz i Romulus)

- nie zachowało się malarstwo sztalugowe, ale wiemy, że od III BC wykorzystywane było jako rodzaj plakatu, transparentu, przedstawiało wydarzenia, które miały miejsce poza Rzymem

Okres podbojów II BC - silne wpływy hellenistyczne

- tabernae novae argentarie

- 4 bazyliki: Porcja, Opimia, Sempronia, Fulvia (od N)

- obozy wojskowe przejściowe lub stałe.

- Stały obóz opisuje Polibiusz:

- plan kwadratu o boku 666 m, o zaokrąglonych bokach

- 2 główne ulice: via praetoria (EW) i via principalis (NS).

- Na przedłużeniu via praetoria - pretorium jako typowy italski dom z atium

- przed lub za pretorium Forum, na którym odbywały się zbiórki i ćwiczenia. Przed pretorium ołtarz do ofiar i podwyższenie dla augura do wróżb z lotu ptaków. Za pretorium kwestorium

- pomieszczenia dla żołnierzy rozmieszczone symetrycznie

- 4 bramy na przecięciu głównych ulic. Główna od W (od via praetoria) - Pretoria, tylna - decumana. Od N - dextra, od S - sinestra.

- luksusowy dom nadal oddzielony od świata zewnętrznego (mury bez okien). Atria coraz bardziej podobne do dziedzińców perystylowych. Impluvium traci na znaczeniu na rzecz akweduktów. Fontanny otoczone roślinnością

- dom grecko-rzymski (bardziej rozbudowane: atria, perystyle, piętra). Rozdział 2 części domu:

- pars antica - reprezetacyjna

- pars ostica - prywatna, najbardziej rozbudowywana, kolejne dziedzińce, ogrody itp.

=> Pompeje - Dom Fauna - nazwa od znalezionej figurki fauna. 2 atria (toskańskie i 4-kolumnowe). Mozaika z Alexandrem Wielkim

- III i II BC - rozwój willi - przystosowanie do otoczenia otwartego (tereny podmiejskie, wsie) - otwarcie się na otaczający świat - wiele okien. Najczęściej I-piętrowe, kryptoportyki, własne łaźnie, często gimnazjony z portykami, bieżnie i boiska.

- Pompeje - Willa Misteriów - obok bramy Herkulańskiej, k. III BC, w poł II przebudowa. Na wysokich fundamentach, kryptoportyk, nad nim ogród wiszący, otoczona portykiem otwartym na ogród

- św. Pokoju w Paestum - dekoracja grecka: kolumny korynckie, fryz tryglifowo-metopowy, wilcze zęby

- św. Wejowisa w Rzymie na Kapitolu II-I BC - przebudowywana, wejście na dłuższym boku (!)

- Pons Aemilius - 179 BC, początkowo główna konstrukcja z drewna a filary kamienne, w 142 BC przebudowany => całość z kamienia

- Pons Mulvius - 109 BC, na miejscu starszego drewnianego mostu. Z okresu republiki zachowana tylko środkowa arkada. Szerokość 7m, długość 150 m.

- Aqua Marcia - 144 - 140 BC, ze źródła oddalonego o ponad 90 km od Rzymu. Na ostatnich kilku km konstrukcja arkadowa

- Portyk Metellusa II-I BC, na Polu Marsowym, wielokrotnie przebudowywany, za Augusta przemianowany na Portyk Oktawii. Pośrodku dziedzińca go otaczającego 2 świątynie w stylu toskańskim: Jowisza i Junony.

- orientalna - wejście na dłuższym boku, we wnętrzu część środkową obiegała kolumnada ze wszystkich stron

- grecka - wejście na krótszym boku, 3 nawy podzielone kolumnami, często absyda

=> na FR: Bazylika Porcja, Optimia, Sempronia (na S), Fulvia (na N, 179 BC, najlepiej zachowana)

=> bazylika w Pompejach - 120 BC, zbliżona do typu orientalnego, ale główne wejścia na krótszym boku

- posągi achillejskie - stojący nadzy mężczyźni oparci o włócznię

  1. Pompejański - z motywami architektonicznymi, plastyczne efekty - wyciskanie w stiuku, 3D

  2. z motywami architektonicznymi, ale bez stiuku i 3D

  3. imitowanie obrazów sztalugowych

  4. cała reszta

- I styl pompejański/imitacyjny/inkrustacyjny - pocz II do 80 BC (Sulla) - wtedy Pompeje miastem samnickim pod wpływem hellenistycznym, styl ten to typowa dekoracja domów obowiązująca w świecie hellenistycznym, miał odpowiadać bogatym pałacom hellenistycznym (imitacje dekoracji marmurowych w stiuku), sprawiać wrażenie bogatego wnętrza. Podział na 3 część (od dołu):

1. cokół w kolorze drewna z orostatami

2. płyty cruste (imitacje marmuru o różnych kolorach) i gzyms ze stiuku

3. gładka biała ściana (czasem z kolejnym gzymsem)

=> Dom Fauna - przedsionek

=> Dom Selestiusza - atrium

=> Bazylika w Pompejach (fragmenty)

Schyłek republiki I BC - rozwój architektury (wpływ rządów dyktatorów):

- Sulla - zdobywa i niszczy Pompeje w 80 BC, po czym je odbudowuje: termy, teatr mały i duży, amfiteatr; w Rzymie na FR - tabularium, sanktuarium Fortuny w Praeneste

- Pompejusz - komplex Opera Pompei

- Cezar:

- zamknięcie boku południowego FR - bazylika

- Forum Iulium - dało początek forom cesarskim. Od W taberny (handel), funkcja komemoratywna rodu Juliuszów (świątynia), galeria sztuki w obrębie portyków

- Fortuny w Praeneste (Palestrinie) - w miejscu starej wyroczni Fortuny, zniszczone i odbudowane przez Sullę. Składało się z części dolnej (w miejscu dawnej groty wróżb, z 2poziomowym portykiem, 4nawową bazyliką i budynkiem z absydą) oraz dolnej (z tarasami, na które prowadziły rampy, portykami, eksedrami, dziedzińcem 150x110 m otoczonym z 3 stron portykiem, półkolistą eksedrą, amfiteatralnie ułożonymi schodami, półkolistym portykiem i kaplicą Fortuny)

- Jowisza w Anxur (Terracina) - na sztucznym tarasie, kryptoportyki, świątynia ustawiona skośnie do tarasu, za nią mały portyk

- Herkulesa w Tibur (Tivoli) - na sztucznym tarasie z kryptoportykami, dziedziniec, schody w kształcie eksedry, z 3 stron otoczone 2kondygnacyjnym portykiem

- willa rustica (wiejska) - pierwotnie siedziba właściciela ziemi, później siedziba dla zarządcy osadzanego tam przez właściciela

=> willa w Boscoreale k. Pompejów - podział na część exkluzywną (mieszkalna, reprezentacyjna) i gospodarczą (magazyny na wino, tłocznie wina i oliwy, latryna). Skarb srebrnych naczyń z czasów Augusta

- willa martima - rezydencja nad brzegiem morza, bardzo luxusowa, otoczona ogrodami, fontannami itp, z czasów republiki niezachowane, znane późniejsze

- willa urbana (miejska)

=> Villa Farnsesina nad Tybrem w Rzymie - pomieszczenie w kształcie eksedry o średnicy 30 m, pozostałe grupowane wokół niego. Portyki, ogrody etc.

=> Villa w Anguillara - pomieszczenia na tyłach 2-kondygnacyjnego półokrągłego portyku

- Herkulesa w Cori - ok 50 BC, prostokątna, wysokie podium, frontalizm, dekoracja dorycka (fryz pełni funkcję dekoracyjną a nie konstrukcyjną)

- Portunusa na FB (znana jako św Fortuny Virilis), między 80-50 BC, prostokątna, joński tetrastylos pseudoperipteros, zdobiona w stylu jońskim

- Herkulesa na FB - 40-30 BC, okrągła, pierwotnie uważana za św. Westy, koryncka, średnica 17 m, z marmuru pentelickiego

- Westy (umownie) w Tivoli - z czasów Sulli, średnica 14 m, fryz zachowany fragmentarycznie - naprzemian girlandy i bukraniony

- 62 - 47 BC połączenie wyspy na Tybrze - Isola Tiberina z brzegiem lewym: Pons Fabricius (dł. 62 m) i prawym: Most Cestiusza (48 m dł, przebudowany w IV ne)

- Termy Stabiańskie w Pompejach - przebudowane po najeździe Sulli. Składały się z łaźni i terenów odkrytych. Witruwiusz podaje schemat łaźni: westybul z szatnią (apodyterium) => pomieszczenie zimne (frimidarium) => pomieszczenie ciepłe (depidarium) => pomieszczenie gorące (caldarium) + łaźnia sucha (laconicum) i parowa (sudationes). Termy sąsiadowały z terenem otoczonym portykami, miejscami do ćwiczeń i spacerów. Dzielone były na część męską i żeńską

- amfiteatr w Pompejach - 70 BC w NE części miasta. 140 m dł, 105 szerokości, arena wkopana w grunt. Na widowni mogło zasiadać 25 000 widzów, dzielona była na 3 części (2 dolne dla mężczyzn, górna dla kobiet). Nad widownią maszty, na których rozpinano velarium

- Teatr Widownia (teatrum), scena (pulpitum), budynek sceniczny (scena). Kolumnowe dziedzińce do odpoczynku w czasie przerw. Kurtyna (autem) wypuszczana z dołu. Teatry budowane były na płaskim terenie, nad widownią rozciągano velarium.

- Teatr w Pompejach - poprzedzony był budowlami drewnianymi. Najstarszy Mały Teatr w Pompejach ok. 70 BC, służył jako odeon, przeznaczony dla ok 1000 widzów. Teatr Wielki zbudowany w II BC jako teatr grecki w I BC został przebudowany, służył 5000 widzom

- Teatr Pompejusza w Rzymie (Opera Pompei) - 55 BC, kamienny. Portyk, początkowo brak budynku scenicznego, a widownia połączona ze św Wenus - niby monumentalne schody (aby ominąć zakaz senatu dotyczący budowania teatrów). Później budowa budynku scenicznego. 12 000 widzów

- Curia Iulia - wzniesiona przez Cezara, siedziba senatu przylegająca do SW boku Forum Iulium, ukończona w 29 BC.

- Basilica Iulia - wzniesiona przez Cezara, początek budowy w 54 BC, mounumentalna (101x49 m), na miejscu dawnej bazyliki Sempronia, ukończył ją August. Stanowił ją właściwie wydłużony plac o wymiarach 82x18 m ze względu na wymiary nie przykryty dachem (budowla hyperalna), wokół którego wzniesiono podwójny dwukondygnacyjny portyk.

- tabularium

- Grobowiec Cecylli Metelli - II poł I BC, przy Via Appia (tradycja etruska). Na prostokątnej bazie cylindryczna cella. Marmurowy fryz, gzyms, całość była kryta stożkowatym dachem. Wewnątrz pomieszczenie na planie okręgu

- grobowiec Bibulusa (tradycja hellenistyczna) - czasy Sulli, u stóp Arx na Kapitolu. Na podium o 5 m h, plan prostokąta, zdobiony toskańskimi pilastrami w fasadzie i girlandową dekoracją na fryzie

- grobowiec Erysacesa przy Via Salaria - w III ne wbudowany w mury aureliańskie. Plan zbliżony do trapezu, cokół, 2 kondygnacje + attyka. Kondygnacje rozdzielone fryzem z inskrypcją nagrobną. Ponad II kondygnacją relief figuralny, gzyms zdobiony ornamentem. Był to grobowiec piekarza - kamienne dzierże do mieszania ciasta użyte przy budowie np.imitują okna. Na fryzie przedstawiony proces wypieku chleba

  1. repliki (wierne kopie)

  2. powtórzenia (różnice w mało znaczących detalach)

  3. przetworzenia (znaczne różnice np. kopie lustrzane)

  4. kontaninacje (zestawienia w grupy kopii nie powiązanych ze sobą oryginałów)

  5. Pastine /imitaje/ (statuaryczne, inspirowane dziełami greckimi i naśaludjące ich styl)

  6. Adaptacje (swobodne)

Ze względu na wielkość podział na powiększenia i redukcje

- Kleomenes syn Kleomenesa - Przemawiający (Orator) - kopia Hermesa z poł. V. głowa młodzieńca z rodu Juliuszów

- Apollonios syn Nestora - Tors Belwederski

Rzeźba portretowa - nowe typy:

- portret prywatny - najczęściej w kamieniu, nagrobny, popiersia portretowe

- sepulkralny - wiele zachowanych (np. posąg nagrobny Rzymianki z Kampanii)

- Statuaryczny - niewiele zachowanych

Popiersia w rzeźbie pełnej - kilka grup

- Portret-maska - skrajne odtwarzanie szczegółów, u genezy woskowa maska nakładana zmarłemu i zdejmowana później, rdzennie italska forma.

=> portret Rzymianina z muzeum w Villa Torronia (?) I poł I BC

- portrety oficjalne zbliżone do Portretu-maski

=> marmurowy portret Sulli

- portrety przypominające portrety diadochów

=> portret Pompejusza

- bazaltowy portret Cezara z Berlina

- terakotowa głowa dziewczyny z Lacjum

- marmurowe popiersie młodej dziewczyny z Villa Calvalla (?)

- Relief gladiatorów z Monachium - 110-80 BC. 2 gladiatorzy + 2 trębacze naprzeciw siebie. Wrażenie głębi, ale relief linearny

- Relief z Ołtarza Domicjusza Ahenobarbusa = II/I BC. 2 fryzy o odmiennej trści: posejdon+amfiryta + orszak; składanie ofiary Marsowi przez rzymskiego dostojnika z okazji zakończenia cenzusu

- fryz reliefowy z bazyliki emiliańskiej - wnoszenie murów miasta, porwanie sabinek i in.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
5530
5530
5530
5530
5530

więcej podobnych podstron