Geneza pomocy społecznej

W średniowieczu pomocą społeczną zajmowały się organizacje kościelne, wcześniej rodzina, organizacje dobroczynne. W Polsce pod koniec XVw. powstała pierwsza regulacja ubóstwa - statuty piotrkowskie. Po I wojnie światowej - ustawa o opiece społecznej, od 1990r. - ustawa o pomocy społecznej.

Pomoc społeczna - art. 2 ust. 1 - instytucja polityki społecznej państwa - państwo przez swoje organy zajmuje się udzielaniem pomocy społecznej. Pomoc społeczna jest realizowana w ramach polityki społecznej. Podstawą działalności państwa w zakresie pomocy społecznej jest art. 67 konstytucji.

Państwo pomaga, gdy obywatel jest w trudnej sytuacji życiowej - choroba (ubezpieczenie zdrowotne, chorobowe), inwalidztwo (ubezpieczenie rentowe, wypadkowe), osiągnięcie wieku emerytalnego (ubezpieczenie emerytalne), osoby bezrobotne oraz osoby nie mające środków do życia.

Zabezpieczenie społeczne może być realizowane na trzy sposoby:

1) metoda ubezpieczeniowa - adresatem są osoby aktywne zawodowo - ubezpieczenia mają chronić przed utratą zarobku. Ma charakter obowiązkowy, bo ma przeciwdziałać brakowi przezorności. Świadczenia są wypłacane z funduszu ze składek ubezpieczeniowych. Przesłanki nabycia prawa do świadczeń i wysokość tych świadczeń jest regulowana ustawowo

2) metoda zaopatrzeniowa - finansowana z budżetu państwa, objęci są funkcjonariusze (służby mundurowe), sędziowie i prokuratorzy. O wysokości świadczenia decyduje kryterium potrzeb tych. Osób albo ich zasługi. Jest tak ze względu na roszczenia o wypłatę świadczeń z zaopatrzenia społecznego

3) metoda pomocowa - najstarsza metoda. Charakteryzuje się indywidualnym traktowaniem osoby. Istotna jest potrzeba. Często stosuje się kryterium ekonomiczne (dochodowe). Środki na wypłatę świadczeń pochodzą z budżetu. Wysokość tych świadczeń i przesłanki ich nabycia w części są uregulowane ustawowo, ale duża część elementów jest uznaniowa. Spełnienie przesłanek nie gwarantuje otrzymania świadczenia.

Wszystkie te metody się uzupełniają. Pomocowa jest ostatecznością.

Art. 2 ust. 1 przesłanki udzielania pomocy: wystąpienie trudnej sytuacji życiowej oraz to, że jednostka nie może tej sytuacji samodzielnie przezwyciężyć. Wyraża się tutaj zasada pomocniczości (subsydiarności), państwo nie może wyręczać jednostki.

Trudna sytuacja życiowa - nie jest definiowana, bo wymaga to indywidualnego podejścia.

Art. 7 przyczyny trudnych sytuacji życiowych - katalog ten jest otwarty. Ubóstwo (brak dostatecznych materialnych środków do życia). Interpretacji przesłanek dokonują instytucje udzielające pomocy. Sieroctwo biologiczne - do osób, które ukończyły 18lat. Sieroctwo społeczne - rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność - formalne orzeczenie o niepełnosprawności nie zawsze ma znaczenie. Długotrwała lub ciężka choroba - zaświadczenie od lekarza. Przemoc w rodzinie - fizyczna i psychiczna. Potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności - w stosunku do dzieci do ukończenia 18lat. Wielodzietność - nie ma ustawowej definicji, przyjmuje się, że 3 i więcej dzieci. Alkoholizm lub narkomania - ze względu na skutki społeczno-ekonomiczne tych osób.

W celu przezwyciężenia trudnej sytuacji jednostka ma wykorzystać: uprawnienia, zasoby i możliwości - kwalifikacje, pomoc rodziny, zbiórka surowców wtórnych, wierzytelności.

Pomoc społeczna może występować w ujęciu:

- wąskim - odnosimy się do ustawy o pomocy społecznej

- szerokim -wszelkie środki o charakterze publicznym, które przysługują na mocy innych ustaw w celu zaspokojenia określonych potrzeb, np. ustawa o świadczeniach rodzinnych; zatrudnieniu socjalnym; o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy; o stabilizacji zawodowej i społecznej oraz o zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Zadania pomocy społecznej

Art. 3 ust. 1 wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb - w takim zakresie, żeby zagwarantować życie w warunkach odpowiadających godności człowieka

Godność art. 30 konstytucji - dobro osobiste o charakterze niezbywalnym, poczucie własnej wartości

Potrzeba - odczuwanie braku czegoś, potrzeby podstawowe - ochrona przed bezdomnością, głód, ubóstwem. To, czy potrzeba jest niezbędna oceniają pracownicy socjalni - wyprawka szkolna dla dziecka, pokrycie części bądź całości kosztów wyżywienia opłat. Potrzeby nie niezbędne - uiszczenie zaległych opłat za mieszkanie, spłata pożyczki, kredytu, wybudowanie domu.

Art. 3 ust. 2 zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań - udzielana pomoc ma nie uzależniać lecz symulować do aktywnego działania.

Art. 15 2) praca socjalna - praca, którą wykonują pracownicy socjalni - ogół środków, które może wykorzystać pracownik socjalny do pomocy rodzinie

3) Budownictwo komunalne - domy pomocy społecznej, domy samotnej matki, itp.

6) Żeby pracownicy socjalni nie działali schematycznie lecz działania dobierali indywidualnie do danej sytuacji. Nakłanianie do innowacyjności i kreatywności.

Zakres podmiotowy:

- osoby fizyczne i rodziny

- osoby zmarłe - są adresatami a nie podmiotami pomocy społecznej - odprawienie pogrzebu. Zajmują się tym gminy, jeśli nie ma kto tego zrobić.

Art. 5 rodzina - podstawowa komórka społeczna - art. 6 osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące. Są to przesłanki pozytywne - muszą wystąpić. Przesłanki negatywne nie mogą wystąpić - art. 11-13

Rodzaje świadczeń z pomocy społecznej.

Uznaniowość świadczenia - wszystkie świadczenia z pomocy społecznej mają charakter uznaniowy. Czasem występuje roszczenie o wypłatę świadczenia.

Publiczne prawo podmiotowe - żądanie skierowane do administracji publicznej. Prawo żądania określonego zachowania przez organ administracji publicznej. Wynika to z konkretnych przepisów prawa.

1) świadczenia mające charakter publicznego prawa podmiotowego - są wskazane konkretne przesłanki, które należy spełnić. Osoba, która je spełni ma prawo żądania wypłaty świadczenia, np. zasiłek stały

2) świadczenia mające charakter publicznego prawa podmiotowego, ale organ administracji ma pewną dozę uznania - określone warunki, które trzeba spełnić, ale w pewnym zakresie np. o wysokości świadczenia decyduje organ pomocy społecznej, np. zasiłek okresowy

3) świadczenia nie mające charakteru publicznego prawa podmiotowego, ale ich realizacja jest obowiązkowa - zadania obowiązkowe gminy, o ile gmina ma środki na wypłatę tych świadczeń, np. zasiłek celowy

4) świadczenia całkowicie uzależnione od uznania administracyjnego - świadczenia przyznawane wyłącznie w ramach uznania, np. zasiłek specjalny.

W ustawie o pomocy społecznej podział na świadczenia pieniężne i niepieniężne - art. 36.

W przypadku świadczeń pieniężnych pod uwagę w pierwszej kolejności brane pod uwagę jest kryterium dochodowe, potem konkretna potrzeba. W przypadku świadczeń niepieniężnych - najpierw konkretna potrzeba, ale kryterium dochodowe też ma pewne znaczenie.

W pomoc społeczna jest zaangażowana administracja rządowa i samorządowa. Najwięcej zadań realizuje gmina. Zadania własne gminy - obowiązkowe i nieobowiązkowe. Zadania zlecone przez administrację rządową - nie można ich odrzucić. W gminach zadania z zakresu pomocy społecznej realizują gminne ośrodki pomocy społecznej lub miejskie ośrodki pomocy społecznej - art. 17nn. Gmina wypłaca świadczenia.

W powiecie struktura pomocy społecznej - powiatowe centrum pomocy rodzinie - udziela się pomocy cudzoziemcom, niepełnosprawnym, osobom opuszczającym zakłady karne mającym problem z integracją, usługi opiekuńcze dla osób starszych, samotnych.

Na poziomie województwa - regionalne ośrodki polityki społecznej - opracowywanie strategii dla niższych szczebli, badanie przyczyn występowania niekorzystnych zjawisk, np. bezrobocia, a także kształcenie kadr pomocy społecznej.

Administracja rządowa w województwie - wojewoda - kontroluje działalność samorządu terytorialnego.

Administracja naczelna - Rada Ministrów, ministrowie - określenie kierunków rozwoju, metod, środków polityki społecznej, wydawanie regulacji prawnych.

Organizacje pozarządowe, kościelne, wyznaniowe, pożytku publicznego - art. 67

Zatrudnienie socjalne - instrument stosowany do osób znajdujących się w trudnej sytuacji. Osoby te są zdolne do pracy, ale jej nie mają. Celem jest doprowadzenie do usamodzielnienia na rynku pracy. Zatrudnienie socjalne próbuje usunąć przyczynę raku środków do życia - art. 1 ust. 4.zatrudnienie socjalne - szereg działań, które mają doprowadzić do tego, że osoba samodzielnie podejmie pracę. Zatrudnienie socjalne - reintegracja społeczna (art. 2 pkt. 4), zawodowa (art. 2 pkt. 5), udział w zatrudnieniu wspieranym. Nauka zdobywania środków do życia własną pracą. Zatrudnienie socjalne pomaga uniezależnić się od pomocy społecznej. Beneficjenci zatrudnienia socjalnego - art. 1 ust.2. osoba trwale bezrobotna - powyżej 1 roku. Zatrudnienie socjalne ma charakter pomocnicy. Realizacją zatrudnienia socjalnego zajmują się centra integracji społecznej (art. 3 ust. 2), kluby integracji społecznej.

Osoba chcąca założyć centrum integracji społecznej składa wniosek do wojewody, który nakłada status centrum i dokonuje wpisu do rejestru - art. 5 ust.5. usługi można świadczyć przez 5 lat, istnieje możliwość przedłużenia na kolejne 5 lat. Sprawozdanie - art. 5 ust.6 - dane dotyczące efektywności działania centrum, są też informacje o charakterze finansowym. Można otrzymać dotacje. Centra można tworzyć ze środków UE (EFS) i samorządowych. Utrata statusu centrum następuje w przypadku likwidacji podmiotu, który centrum założył, brak efektywności.

Reintegracja zawodowa - art. 3 ust. 1 pkt. 1,3,4. uczestnicy centrum nie otrzymują wynagrodzenia, bo nie ma ekwiwalentności, wypłacane jest świadczenie integracyjne - art. 15. kierownik centrum przyznaje świadczenie, nie jest ono wypłacane z urzędu lecz na wniosek, jest związane z zasiłkiem dla bezrobotnych - w okresie próbnym (miesiąc) - 50%, potem 100%. Świadczenie wypłacane z dołu - art. 15a ust. 6a, art. 14 ust.2 pkt. 1-3 - przed, 4 - podczas zajęć. W zajęciach można uczestniczyć do 11 miesięcy, udział ma charakter obowiązkowy. W uzasadnionych przypadkach można przedłużyć o 6 miesięcy. Po zakończeniu zajęć uczestnik otrzymuje zaświadczenie o uczestnictwie w zajęciach i jakie nabył tam umiejętności (art. 13 ust. 5a)

Art. 13 ust. 4 - zaprzestanie realizacji programu (uporczywe naruszanie postanowień programu, trwałe opuszczanie zajęć, oświadczenie o odstąpieniu od realizacji programu)

Art. 13 ust. 5 - zakończenie realizacji programu (w okresie 6 miesięcy po dniu, w którym uczestnik podjął zatrudnienie lub inną pracę zarobkową, minął okres uczestnictwa w centrum)

Klub integracji społecznej - art. 18-18c. kluby te mogą prowadzić gminy, organizacje pozarządowe, organizacje pożytku publicznego. Konieczny jest wpis w rejestrze prowadzonym przez wojewodę.

Kluby integracji społecznej zajmują się (art. 18 ust. 2). Działalność klubu jest węższa niż działalność centrum - reintegracja zawodowa Uczestnictwo w klubie ma charakter dobrowolny. Warunkiem uczestnictwa jest realizacja kontraktu socjalnego. Zajęcia kończą się zaświadczeniem wydawanym na wniosek - art. 18 ust. 5a. jest ono wydawane w ciągu 2 miesięcy od zakończenia zajęć i jest ważne 4 miesiące.

Prace społecznie użyteczne - prac dla społeczeństwa, nie ma wynagrodzenia, w przypadku robót publicznych jest. W przypadku staży nie ma umowy.

Zatrudnienie wspierane - art. 2 pkt.8 - zatrudnienie wspierane ze środków publicznych. Podjęcie przez uczestnika aktywności zawodowej wspieranej ze środków publicznych. Art. 16 ust. 1 - minimalnie przez 6 miesięcy. Skierowanie do pracy u pracodawcy, w Centrum, wspólna działalność gospodarcza w formie spółdzielni socjalnej. W przypadku zatrudnienia u pracodawcy i w centrum w formie umowy między starostą a pracodawcą. Pracodawca zobowiązuje się do zatrudnienia osoby na okres nie krótszy niż 12 miesięcy, a starosta do refundowania części wynagrodzenia.

Spółdzielnie socjalne - prowadzenie działalności w oparciu o pracę swoich członków. Osoby wykluczone społecznie lub zagrożone wykluczeniem - art. 2 ust. 2. Cele prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej, włączenie w życie społeczne i rodzinne. Są to podmioty ekonomii społecznej. Spółdzielnia: równość, demokracja, rozłożenie ryzyka, współodpowiedzialność. Spółdzielnię socjalną mogą założyć: art. 4: osoby bezrobotne, bezdomni, uzależnieni od alkoholu, narkotyków, chorzy psychicznie, uchodźcy, zwalniani z zakładów karnych, niepełnosprawni posiadający pełną zdolność do czynności prawych. Art. 5 ust. 4 Liczba założycieli nie mniej niż 5 osób fizycznych, lub 2 osoby prawne, m.in. organizacje pozarządowe, kościelne osoby prawne, JST. Spółdzielnia może mieć maksymalnie 50 osób, minimalnie 5 osób - art. 5 ust. 3,6. Niezbędny jest wpis do KRS, który prowadzi sąd rejonowy wydział gospodarczy właściwy dla miejsca zamieszkania. Od chwili wpisu spółdzielnia uzyskuje osobowość prawną.

Organy: walne zgromadzenie (podejmowanie decyzji, uchwał), zarząd (reprezentuje spółdzielnię na zewnątrz), rada nadzorcza (gdy więcej niż 15 członków - kontrola) - art. 7.

Art. 8 - Statutowa działalność w zakresie reintegracji nie jest działalnością gospodarczą. Obowiązki finansowe - art. 9 - wymagane jest prowadzenie rachunkowego wyodrębnienia form działalności - art. 10 nadwyżka bilansowa - zysk wypracowany w okresie roku. Nie może być podzielona między członków spółdzielni. Można być zatrudnionym za podstawie spółdzielczej umowy o pracę - art. 12 - najpierw zostaje się członkiem spółdzielni, potem ma się roszczenie o nawiązanie stosunku pracy, art. 201 - umowa o pracę nakładczą, o dzieło (rezultat), umowa zlecenia (rezultat nie ma znaczenia). Art. 12 ust. 30a, art. 13 - osoby skazane odbywające karę ograniczenia wolności. Art. 14 - wolontariusze.

Wspieranie spółdzielni socjalnych - art. 15 - z budżetu państwa lub JST, np. dotacje, pożyczki, poręczenia, EFS. Ośrodki wspierania spółdzielczości socjalnej - podmioty, które prowadzą poradnictwo dla członków, założycieli spółdzielni socjalnych. Likwidacja spółdzielni - art. 18 - może być założona na określony czas, upadłość. Dochód spółdzielni jest zwolniony z CIT.

Niepełnosprawność - trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy - art. 2 pkt.10.

Każda osoba niezdolna do pracy jest osobą niepełnosprawną, ale nie każda osoba niepełnosprawna jest niezdolna do pracy.

Ustawa z 17 XII 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - art. 12 - niezdolność do pracy - Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Są dwie kategorie osób niezdolnych do pracy:

1) osoby całkowicie niezdolne do pracy - utraciły zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy

2) osoby częściowo niezdolne do pracy - utraciły zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (formalnych)

Art. 1 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

1) orzeczenia o stopniu niepełnosprawności - art. 3 - znaczny, umiarkowany, lekki.

a) znaczny stopień niepełnosprawności - art. 4 ust.1 - naruszona zdolność organizmu, niezdolność do pracy albo zdolność do pracy tylko w warunkach pracy chronionej, osoba wymagająca stałej, długotrwałej opieki w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji - art. 4 ust.4

b) umiarkowany stopień niepełnosprawności - art. 4 ust.2 - naruszona zdolność organizmu, niezdolność do pracy albo zdolność do pracy tylko w warunkach pracy chronionej, osoba wymagająca czasowej lub częściowej pomocy innych osób w celu pełnienie ról społecznych.

c) lekki stopień niepełnosprawności - naruszona zdolność organizmu, obniżenie zdolności do pracy lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub techniczne.

Art. 6 zespoły orzekające o niepełnosprawności

2) Orzeczenia o całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy - art. 5

W I instancji orzekają lekarze orzecznicy ZUS, w II instancji komisje lekarskie ZUS, potem można się udać do sądu powszechnego za pośrednictwem ZUS-u.

a) orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji = orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności

b) orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji = orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności

c) orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy = orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności

d) orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy - orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności

3) orzeczenia o niepełnosprawności wydane przed ukończeniem 16r.ż. - art. 4a - podobne do orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Art. 62 - grupy inwalidzkie: I grupa - znaczny stopień; II - umiarkowany; III - lekki

Świadczenia dla osób niepełnosprawnych

Renta z tytułu niezdolności do pracy - przyznawana na gruncie ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przysługuje osobom po ukończeniu 16r.ż., osobom niezdolnym do pracy. Warunki:

* niezdolność do pracy poświadczona orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, to czy całkowita czy częściowa nie ma znaczenia

* posiadanie odpowiednio długiego stażu ubezpieczeniowego

* musi wystąpić w czasie trwania ubezpieczenia, albo w okresie nie dłuższym niż 18 miesięcy od jego zakończenia.

Renta ma spełniać funkcję zaspokajania potrzeb życiowych. Może być przyznana na stałe lub na określony czas. Renta stała przysługuje ubezpieczonemu w stosunku do którego orzeczono trwałą niezdolność do pracy. Renta okresowa przysługuje gdy niezdolność do pracy ma charakter czasowy - na okres nie dłuższy niż 5 lat. Renta ta jest przyznawana na wniosek, który składa się do odpowiedniej jednostki terenowej ZUS, albo przez elektroniczną skrzynkę podawczą.

Renta socjalna - ustawa o rencie socjalnej

Przysługuje - art. 2, art. 4 osobie pełnoletniej - ich niezdolność do pracy została orzeczona przed ukończeniem 18r.ż. nie wymaga się okresów składkowych. Jej rola jest taka sama jak renty z tytułu niezdolności do pracy. Może być stała lub okresowa. Niezdolność orzeka lekarz orzecznik ZUS. Podstawą ustalenia renty socjalnej - art. 6 - 84% najniższej kwoty renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Przyznawana na wniosek do ZUS.

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych - art. 7 - oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej.

Rehabilitacja zawodowa - art. 8 ust.1 - ma na celu ułatwienie osobie niepełnosprawnej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i awansu zawodowego przez umożliwienie jej korzystania z poradnictwa zawodowego, szkolenia zawodowe-go i pośrednictwa pracy.

Rehabilitacja społeczna - art. 9 - społeczna ma na celu umożliwianie osobom niepełnosprawnym uczestnictwa w życiu społecznym. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez: wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej; wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych; likwidację barier, w szczególności architektonicznych, urbanistycznych, transportowych, technicznych, w komunikowaniu się i dostępie do informacji; kształtowanie w społeczeństwie właściwych postaw i zachowań sprzyjających integracji z osobami niepełnosprawnymi.

Instrumenty mające sprzyjać rehabilitacji - art. 10 - warsztaty terapii zajęciowej (art10a) i turnusy rehabilitacyjne (art. 10c). art. 10b - warsztaty mogą organizować fundacje, stowarzyszenia, inne podmioty. PCPR co najmniej raz w roku przeprowadzają kontrolę warsztatów. Turnusy są podobne do wyjazdów sanatoryjnych.

Zatrudnianie osób niepełnosprawnych - zasady zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy

1) zakaz dyskryminacji - art. 11³ KP - nierówne traktowanie bez powodu. Nierówne traktowanie - obiektywnie uzasadnione różnicowanie. To nie dyskryminacja. Art. 18^3bKP - gdy występuje dyskryminacja - roszczenie o odszkodowanie w wysokości nie mniejszej niż minimalne wynagrodzenie - trzeba uprawdopodobnić dyskryminację.

2) art. 15 - czas pracy osoby niepełnosprawnej - 8h/dobę, 40h/tydzień. Osoby niepełnosprawne ze stopniem znacznym lub umiarkowanym - 7h/dobę i 35h/tydzień

3) art. 18 - nie obniżenie wysokości wynagrodzenia.

4) Art. 15 ust. 3 osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Pora nocna - 8 godzin w przedziale 22.00-7.00.

5) Prawo do dodatkowych urlopów i zwolnień z pracy - art. 19 - dla osób ze znacznym i umiarkowanym stopniem niepełnosprawności+ 10 dni urlopu, art. 20 - prawo do zwolnień z pracy w celu uczestniczenia w turnusie, wykonywania badań, itp. Łączny wymiar urlopu i zwolnień w ciągu roku nie może przekroczyć 21 dni.

Obowiązki pracodawcy związane z zatrudnieniem osób niepełnosprawnych:

1) art. 21 każdy pracodawca, który zatrudnia co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy ma obowiązek osiągnąć wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych co najmniej 6%. Jeśli pracodawca tego nie dotrzyma, to ma obowiązek wpłaty na PFRON w wysokości 40,65% iloczynu przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie tego wskaźnika w wysokości 6%. Pracodawcy zwolnieni z obowiązku wpłaty na PFRON to:

- zatrudniający poniżej 25 pracowników

- pracodawcy prowadzący zakłady pracy będące w likwidacji albo co do których ogłoszono upadłość. - art. 21 ust.3

- niedziałające w celu osiągnięcia zysku:

1) domy pomocy społecznej w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej;

2) hospicja w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej;

3) publiczne i niepubliczne jednostki organizacyjne, których wyłącznym przedmiotem prowadzonej działalności jest rehabilitacja społeczna i lecznicza osób niepełnosprawnych, edukacja osób niepełnosprawnych lub opieka nad osobami niepełnosprawnymi. - art. 21 ust. 2e

- 1) placówek dyplomatycznych i urzędów konsularnych;

2) przedstawicielstw i misji zagranicznych.

wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych -przeciętny miesięczny udział procentowy osób niepełnosprawnych w zatrudnieniu ogółem, w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy;

Art. 21 ust. 4 - wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych może zostać obniżony, w razie zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze schorzeniami szczególnie utrudniającymi wykonywanie pracy.

2) art. 4 ust.5 - konieczność dostosowania miejsca pracy do potrzeb osoby niepełnosprawnej - jest to kontrolowane przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP)

3) art. 14 Osobie zatrudnionej, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, pracodawca jest obowiązany wydzielić lub zorganizować odpowiednie stanowisko pracy z podstawowym zapleczem socjalnym, nie później niż w okresie 3 miesięcy od daty zgłoszenia przez tę osobę gotowości przystąpienia do pracy. Zgłoszenie gotowości przystąpienia do pracy powinno nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania za osobę niepełnosprawną

Art. 23 Jeżeli pracodawca tego nie dopełni ma obowiązek dokonać, w dniu rozwiązania stosunku pracy z tą osobą, wpłaty na Fundusz w wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za pracownika.

Uprawnienia pracodawcy:

1) zwroty kosztów art. 26

Pracodawca, który przez okres co najmniej 36m-cy zatrudni osoby niepełnosprawne spełniające warunki określone w ust. 2, może otrzymać, na wniosek, ze środków Funduszu zwrot kosztów:

1) adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności poniesionych w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla tych osób, stosownie do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;

1b) adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy;

1c) zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełno-sprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności;

2) rozpoznania przez służby medycyny pracy potrzeb

1a. Zwrot kosztów dotyczy wyłącznie dodatkowych kosztów pracodawcy wynikających z zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Art. 26 ust. 2 pkt : Zwrot kosztów dotyczy osób niepełnosprawnych:

1) bezrobotnych lub poszukujących pracy i niepozostających w zatrudnieniu, skierowanych do pracy przez powiatowy urząd pracy;

Ust. 3. Zwrot kosztów nie może przekraczać dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej. Ust. 7. Jeżeli okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej będzie krótszy niż 36 miesięcy, pracodawca jest obowiązany zwrócić Funduszowi za pośrednictwem starosty środki w wysokości równej 1/36 ogólnej kwoty zwrotu za każdy miesiąc brakujący do upływu okresu, o którym mowa w ust. 1, jednak w wysokości nie mniejszej niż 1/6 tej kwoty. Pracodawca dokonuje zwrotu w terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną. Ust. 8. Pracodawca nie zwraca środków, jeżeli zatrudni w terminie 3m-cy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną inną osobę niepełnosprawną, skierowaną do pracy przez powiatowy urząd pracy, przy czym wynikająca z tego powodu przerwa nie jest wliczana do okresu, o którym mowa w ust. 1.

2) dofinansowanie do wynagrodzenia osób niepełnosprawnych - art. 26a Pracodawcy przysługuje ze środków Funduszu miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, o ile pracownik ten został ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych, o której mowa w art. 26b ust. 1. Miesięczne dofinansowanie do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, zwane dalej „miesięcznym dofinansowaniem”, przysługuje w kwocie:

1) 180% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności;

2) 100% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do stopnia umiarkowanego

3) 40% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób zaliczonych do stopnia lekkiego

1a. Miesięczne dofinansowanie nie przysługuje pracodawcy zatrudniającemu co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nie-osiągającemu wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6%.

1b. Kwoty, o których mowa w ust. 1, zwiększa się o 40% najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe lub epilepsję oraz niewidomych.

4. Kwota miesięcznego dofinansowania nie może przekroczyć 90% faktycznie i terminowo poniesionych miesięcznych kosztów płacy, a w przypadku praco-dawcy wykonującego działalność gospodarczą, w rozumieniu przepisów o po-stępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, zwanego dalej „praco-dawcą wykonującym działalność gospodarczą”, 75% tych kosztów.

3) art. 26d zwrot kosztów w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełno-sprawnego na stanowisku pracy. Wysokość zwrotu stanowi iloczyn kwoty najniższego wynagrodzenia i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu i miesięcznej liczby godzin pracy pracownika niepełno-sprawnego w miesiącu, z zastrzeżeniem ust. 3.

3. Liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełno-sprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20% liczby godzin pracy pracownika w miesiącu.

4) art. 26e zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia jeśli przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostającą w zatrudnieniu,

5) art. 41 szkolenie osób niepełnosprawnych przez pracodawcę - zwrotu kosztów do wysokości 80% tych kosztów, nie więcej niż do wysokości 2-krotnego przeciętnego wynagrodzenia na 1 osobę. dokonuje starosta

Zakłady pracy chronionej

Art. 28.

1. Pracodawca prowadzący działalność gospodarczą przez okres co najmniej 12 miesięcy, zatrudniający nie mniej niż 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i osiągający wskaźniki zatrudnienia osób niepełnosprawnych, o których mowa w pkt 1, przez okres co najmniej 6 miesięcy, uzyskuje status pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej, jeżeli:

1) wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi:

a) co najmniej 50%, a w tym co najmniej 20% ogółu zatrudnionych stanowią osoby zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia nie-pełnosprawności, albo

b) co najmniej 30% niewidomych lub psychicznie chorych, albo upośledzonych umysłowo zaliczonych do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności;

2) obiekty i pomieszczenia użytkowane przez zakład pracy:

a) odpowiadają przepisom i zasadom bezpieczeństwa i higieny pracy,

b) uwzględniają potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie przystosowania stanowisk pracy, pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i ciągów komunikacyjnych oraz spełniają wymagania dostępności do nich, a także

3) jest zapewniona doraźna i specjalistyczna opieka medyczna, poradnictwo i usługi rehabilitacyjne;

4) wystąpi z wnioskiem o przyznanie statusu pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej. Ocenia to PIP, wniosek do wojewody - art. 30

Art. 31. Prowadzący zakład pracy chronionej spełniający warunki lub zakład aktywności zawodowej w stosunku do tego zakładu jest zwolniony z:

1) podatków, z zastrzeżeniem ust. 2, z tym że:

a) z podatków od nieruchomości, rolnego i leśnego - na zasadach określonych w przepisach odrębnych,

b) z podatku od czynności cywilnoprawnych - jeżeli czynność przez niego dokonana pozostaje w bezpośrednim związku z prowadzeniem zakładu;

2) opłat, z wyjątkiem opłaty skarbowej i opłat o charakterze sankcyjnym.

3. Prowadzący zakład pracy chronionej spełniający warunki przekazuje środki uzyskane: z tytułu zwolnień na:

a) Fundusz - w wysokości 10%,

b) zakładowy fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych - w wysokości 90%;

art. 31 ust.1 Pracodawca prowadzący zakład pracy chronionej może, na wniosek, otrzymać ze środków Funduszu: dofinansowanie w wysokości do 50% oprocentowania zaciągniętych kredytów bankowych pod warunkiem wykorzystania tych kredytów na cele związane z rehabilitacją zawodową i społeczną osób niepełnosprawnych;

zakłady aktywności zawodowej - art. 29

mogą je tworzyć organizacje społeczne i jednostki samorządu terytorialnego. Status nadaje wojewoda. Zakłady te nie mogą prowadzić działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali lub handlu tymi wyrobami;

uprawnienia osób niepełnosprawnych - art. 11

Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu ma prawo korzystać z usług lub instrumentów rynku pracy na zasadach określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 2. Osoba niepełnosprawna zarejestrowana w PUP jako poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu może również korzystać na zasadach takich jak bezrobotni z następujących usług lub instrumentów określonych w ustawie o promocji: szkoleń; stażu; prac interwencyjnych; przygotowania zawodowego dorosłych; badań lekarskich lub psychologicznych, o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o promocji; zwrotu kosztów, o których mowa w art. 45 ust. 1, 2 i 4 ustawy o promocji; finansowania kosztów, o których mowa w art. 45 ust. 3 ustawy o promocji; studiów podyplomowych.

Osoba zarejestrowana poszukująca pracy to osoba, która nie ma pracy, ale ma np. rentę z tytułu niezdolności do pracy

Osoba niepełnosprawna, która chce założyć działalność gospodarczą - art. 12a może otrzymać ze środków Funduszu jednorazowo środki na podjęcie działalności gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do spółdzielni socjalnej w wysokości określonej w umowie zawartej ze starostą, nie więcej jednak niż do wysokości piętnasto-krotnego przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli nie otrzymała bezzwrotnych środków publicznych na ten cel

Fundusz refunduje: osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą obowiązkowe składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do wysokości odpowiadającej wysokości składki. Niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika, składki na ubezpieczenia społeczne rolników - wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe - pod warunkiem terminowego opłacenia tych składek w całości.

Przykładowe pytania:

- zakres podmiotowy prawa do pomocy społecznej

- organizacje pomocy społecznej

- zakres podmiotowy zatrudnienia socjalnego

- co to są centra integracji społecznej

- na czym polega zatrudnienie wspierane

- jak założyć spółdzielnię socjalną - warunki

- pojęcie osoby niepełnosprawnej

Prawo socjalne - ćwiczenia gr.1, dr Magdalena Paluszkiewicz

1

---