Materiał nauczania przedmiotu
„Eksploatacja złóż”
w Zasadniczej Szkole Zawodowej
specjalność: górnik eksploatacji podziemnej.
Nr programu ZSP2 / Z - 67/04
Klasa I
1. Wiadomości o górnictwie
1.1 Cel i zadania górnictwa.
1.2. Zarys historii górnictwa polskiego
1.2.1. Rozwój górnictwa na ziemiach polskich.
1.2.2. Tworzenie się i rozwój stanu górniczego oraz jego tradycje.
1.2.3. Ludzie zasłużeni dla rozwoju polskiego górnictwa.
1.2.4. Rola przemysłu w gospodarce narodowej.
3.6. Przywileje polskich górników. Karta Górnika.
1.3. Znaczenie górnictwa węglowego w gospodarce narodowej.
1.3.1. Znaczenie węgla dla energetyki.
1.3.2. Znaczenie węgla w metalurgii.
1.3.3. Znaczenie węgla jako surowca dla przemysłu chemicznego.
1.3.4. Znaczenie węgla w transporcie oraz jako surowca opalowego.
1.3.5. Znaczenie eksportu węgla.
2. Podstawowe wiadomości z geologii.
2.1. Ziemia i układ sloneczny.
2.2. Budowa Ziemi.
2.3. Ruchy skorupy ziemskiej.
2.4. Ułożenie warstw w skorupie ziemskiej.
2.5. Krążenie wody w przyrodzie. Wody podziemne.
2.6. Działalność powietrza i wód powierzchniowych.
2.7. Działalność lodowców.
3. Podstawowe wiadomości z petrografii.
3.1. Pojęcie skał i ich budowa.
3.2. Powstanie skał i ich podział.
3.3. Skały magmowe.
3.4. Skały osadowe.
3.4.1. Skały osadowe pochodzenia mechanicznego, czyli skały okruchowe
3.4.2 5. Skały osadowe pochodzenia chemicznego i organicznego.
3.5. Skały metamorficzne.
3.6. Węgle kopalne.
3.6.1. Powstanie węgli kopalnych i ich podział.
3.6.2 Własności fizyczne i chemiczne węgli kopalnych.
3.6.2.1. Własności fizyczne.
7.6.2.2 Własności chemiczne.
3.6.3. Klasyfikacja węgla kamiennego.
3.6.4. Klasyfikacja węgla brunatnego.
3.7. Grupa bituminów.
3.8. Wiek geologiczny skał.
3.8.1. Określenie wieku geologicznego skał osadowych.
3.8.2. Podział stratygraficzny utworów skorupy ziemskiej.
4. Występowanie złóż kopalin użytecznych.
4.1. Pojęcie złoża kopaliny użytecznej.
4.2 Podział złóż kopalin użytecznych.
4.3. Pokładowe złoża węgla kamiennego.
4.4. Zaburzenia w zaleganiu pokładów.
4.5. Płaszczyzny najmniejszej wytrzymałości w złożu.
4.6. Złoża kopalin użytecznych w Polsce.
4.6.1. Złoża węgla kamiennego.
4.6.1.1. Górnośląskie Zagłębie Węglowe.
4.6.1.2. Dolnośląskie Zagłębie Węglowe.
4.6.1.3. Lubelskie Zagłębie Węglowe.
4.7. Złoża węgla brunatnego i torfu.
4.8. Złoża siarki.
4.9. Złoża soli.
4.10. Złoża rud żelaza, cynkowo-ołowianych i miedzi.
5. Poszukiwanie kopalin użytecznych rozpoznawanie złóż. Mapy górnicze.
5.1. Cele i sposoby poszukiwania złóż kopalin użytecznych.
5.2. Poszukiwania geologiczne i geofizyczne.
5.3. Górnicze roboty poszukiwawcze.
5.3.1. Metody i sposoby prowadzenia.
5.3.2. Górnicze wyrobiska poszukiwawcze.
5.3.3. Otwory wiertnicze.
5.4. Przekroje geologiczne i mapy górnicze.
5.5. Zasady obliczania zasobów kopaliny w złożu.
5.6. Dokumentacja geologiczna złoża.
5.7. Obszar górniczy.
6. Naprężenia w górotworze.
6.1. Pojęcie wyrobiska górniczego.
6.2. Podział wyrobisk górniczych.
6.3. Wyrobiska udostępniające.
6.3.1. Pionowe wyrobiska udostępniające.
6.3.2. Poziome wyrobiska udostępniające.
6.3.3. Pochyłe wyrobiska udostępniające.
6.4. Wyrobiska przygotowawcze.
6.5. Wyrobiska wybierkowe.
6.6. Mechanika górotworu.
6.6..1. Pojęcie i zadania mechaniki górotworu.
6.6.2. Własności fizyczne i mechaniczne skał.
6.6.3. Stan naprężeń w górotworze nienaruszonym.
6.6.4. Ciśnienie w wyrobiskach korytarzowych.
6.6.4.1. Rozkład naprężeń w otoczeniu wyrobisk korytarzowych.
6.6.4.2. Strefa odprężona.
6.6.4.3. Ciśnienie działające na obudowę wyrobisk korytarzowych.
6.6.5. Ciśnienie w wyrobiskach wybierkowych.
6.6.6. Wpływ podzielności skał na usytuowanie wyrobisk górniczych.
8. Obudowa wyrobisk górniczych.
8.1. Zadania i znaczenie obudowy wyrobisk górniczych.
8.2. Materiały stosowane do obudowy wyrobisk górniczych.
8.2.1. Wybór materiału do obudowy.
8.2.2. Drewno.
8.2.3. Stal i stopy metali lekkich.
8.2.4. Mur i beton.
8.3. Podstawowe pojęcia i podział obudowy górniczej.
8.4. Obudowa podporowa.
8.4.1. Obudowa podporowa drewniana.
8.4.2. Obudowa metalowa.
8.4.2.1. Elementy podstawowe obudowy metalowej.
8.4.2.2. Obudowy złożone z zestawów metalowych zwykłych.
8.4.2.3. Zestawy obudowy zmechanizowanej.
8.4.3. Obudowa kamienna.
8.4.4. Obudowa mieszana.
8.5. Obudowa kotwiowa.
8.6. Obudowa kotwiowo-podporowa.
8.7. Obudowa natryskowa.
8.8. Obudowy powłokowe.
8.9. Obudowa połączeń wyrobisk korytarzowych.
9. Górnicze środki strzelnicze.
9.1. Pojęcie urabiania i urabialności skał.
9.2. Klasyfikacja skał ze względu na urabialność.
9.3. Sposoby urabiania skał.
9.4. Urabianie ręczne skał.
9.5. Urabianie maszynowe skał.
9.5.1. Wiercenie otworów strzałowych.
9.5.2. Urabianie młotkami mechanicznymi.
9.5.3. Urabianie wrębiarkami.
9.5.4. Urabianie maszynami zespołowymi.
9.5.4.1. Kombajny chodnikowe.
9.5.4.2. Kombajny ścianowe.
9.5.4.3. Urabianie strugami węglowymi.
9.5.4.4. Urabianie strugołupaczami.
9.5.5. Kompleksy ścianowe.
9.6. Urabianie skał za pomocą materiałów wybuchowych.
9.6.1. Ogólne wiadomości o robotach strzelniczych.
9.6.2. Materiały wybuchowe stosowane w górnictwie.
9.6.2.1. Rodzaje rozkładu MW
9.6.2.2. Podział górniczych materiałów wybuchowych (GMW)
9.6.2.3. Opakowania i oznaczenia GMW.
9.6.3. Środki inicjujące i zapalające.
9.6.4. Ogólne zasady organizacji i prowadzenia robot strzelniczych
9.6.5. Sprzęt strzelniczy.
9.6.5.1. Zapalarki elektryczne.
9.6.5.2. Przewody strzałowe, szybkozłącza i inny sprzęt strzelniczy.
Materiał nauczania przedmiotu
„Eksploatacja złóż”
w Zasadniczej Szkole Zawodowej
specjalność: górnik eksploatacji podziemnej.
Nr programu ZSP2 / Z - 67/04
Klasa II
10. Technika strzelnicza
10.1. Przygotowanie i uzbrajanie nabojów udarowych.
10.2. Nabijanie otworów strzałowych.
10.3. Przybitka.
10.4. Łączenie otworów strzałowych (obwody strzałowe).
10.5. Odpalanie otworów strzałowych.
10.6. Usuwanie niewypałów.
10.7. Strzelanie bezpłomieniowe.
10.8. Rodzaje wyrobisk strzałowych (otworów).
10.9 Rozmieszczenie otworów strzałowych. Włomy.
10.10. Strzelanie centralne.
10.11. Dokumentacja robot strzelniczych.
10.12. Transport środków strzelniczych w zakładzie górniczym.
11. Głębienie szybów.
11.1. Ogólne zasady udostępniania złóż.
11.2. Sposoby udostępniania złoża.
11.3. Głębienie i pogłębianie szybów.
11.3.1. Metody głębienia szybów.
11.3.2. Wybór miejsca na szyby.
11.3.3. Prace przygotowawcze i urządzenia pomocnicze do głębienia szybów.
11.3.4. Głębienie szybu metodą zwykłą.
11.3.5. Głębienie szybu metodami specjalnymi.
11.3.6. Pogłębianie szybów i szybików.
11.4. Wykonywanie podszybia.
11.5. Ustalenie kształtów i wymiarów przekroju poprzecznego przecznic oraz przekopów kierunkowych.
12. Drążenie wyrobisk udostępniających.
12.1. Technika drążenia.
12.2. Wyznaczenie oraz kontrola kierunku i nachylenia.
12.3. Urabianie skały.
12.4. Ładowanie i odstawa urobku.
12.5. Obudowa.
12.6. Roboty pomocnicze.
12.7. Wykonywanie ścieków.
12.8. Drążenie pochyłych wyrobisk korytarzowych w kamieniu.
13. Drążenie wyrobisk przygotowawczych.
13.1. Roboty przygotowawcze w pokładach węglowych.
13.2. Drążenie poziomych wyrobisk korytarzowych w węglu.
13.2.1. Charakterystyka drążenia chodników węglowych.
13.2.2. Drążenie chodników węglowych sposobami zwykłymi.
13.3. Drążenie poziomych wyrobisk korytarzowych węglowo-kamiennych.
13.3.1. Zasady i sposoby drążenia.
13.3.2. Drążenie wąskim przodkiem.
13.3.3. Drążenie szerokim przodkiem.
13.4. Drążenie nachylonych wyrobisk korytarzowych węglowych i węglowo-kamiennych.
13.5. Drążenie wyrobisk korytarzowych w górotworze niezwięzłym lub przez zroby i zawały.
14. Utrzymanie i przebudowy wyrobisk.
14.1. Zasady utrzymania wyrobisk.
14.2. Wzmacnianie obudowy wyrobisk korytarzowych.
14.3. Przebudowy wyrobisk korytarzowych wykonywane z przybierką.
15. Zasady eksploatacji złóż kopalin użytecznych.
15.1. Pojęcie eksploatacji górniczej i wybierania.
15.2. Ogólne zasady eksploatacji złóż węglowych.
15.3. Klasyfikacja skał stropowych i spągowych.
15.4. Sposoby kierowania stropem.
15.5. Podział systemów wybierania pokładów węglowych.
15.6. Wybór systemu wybierania.
16. Systemy wybierania pokładów węgla.
16.1. Ścianowe systemy wybierania.
16.1.1. Zasadnicze cechy ścianowego systemu wybierania.
16.1.2. Odmiany ścianowych systemów wybierania.
16.1.3. System ścianowy podłużny z zawałem stropu.
16.1.3.1. Warunki stosowania.
16.1.3.2. Opis systemu przy nachyleniu pokładu od 0 do 30°.
16.1.3.3. Opis systemu przy nachyleniu pokładu powyżej 30°.
16.1.3.4. Urabianie.
16.1.3.5. Ładowanie urobku.
16.1.3.6. Odstawa urobku i przekładka urządzeń odstawczych.
16.1.3.7. Obudowa.
16.1.3.8. Likwidacja przestrzeni, poeksploatacyjnej przez kierowany zawal stropu.
16.1.3.9. Rozruch ściany zawałowej.
16.1.3.10. Przewietrzanie ścian.
16.1.3.11. Dostawa i transport materiałów w ścianie.
16.1.3.12. Organizacja pracy w ścianach prowadzonych z zawałem stropu.
16.1.3.13. Dokumentacja techniczna ściany.
16.1.4. System ścianowy poprzeczny z zawałem stropu.
16.1.5. System ścianowy z częściowym zawałem stropu.
16.1.6. System ścianowy z podsadzką suchą pasami.
16.1.7. System ścianowy z pełną podsadzką suchą.
16.1.8. Systemy ścianowe z podsadzką hydrauliczną.
16.1.8.1. Warunki stosowania i odmiany.
16.1.8.2. Organizacja pracy w ścianach z podsadzką hydrauliczną.
16.1.8.3. Obudowa ścian z podsadzką hydrauliczną.
16.1.8.4. Sciany zmechanizowane z podsadzką hydrauliczną.
16.1.8.5. Rozruch ścian podsadzkowych.
16.2. Systemy wybierania ubierkowo-filarowe.
16.3. Systemy wybierania pośrednie ubierkowo-zabierkowe.
16.4. Systemy wybierania zabierkowe.
16.4.1. Wiadomości ogólne.
16.4.2. Wybieranie zabierkami z zawałem stropu.
16.5. Wybieranie zabierkami z podsadzką hydrauliczną.
16.6. Wybieranie pokładów grubych warstwami.
16.6.1. Systemy wybierania wielowarstwowego.
16.6.2. Wybieranie warstwami równoległymi do spągu z zastosowaniem podsadzki hydraulicznej.
16.6.3. Wybieranie warstwami równoległymi do spągu z zawałem stropu.
16.6.4. Wybieranie warstwami poziomymi (płytami).
16.7. Eksploatacja złóż węglowych metodą podziemnego zgazowania.
17. Podziemna eksploatacja złóż rudy i soli.
17.1. Klasyfikacja systemów eksploatacji rud.
17.2. Systemy eksploatacji rud miedzi.
17.2.1. Warunki i sposoby eksploatacji.
17.2.2. Systemy ścianowe.
17.2.3. Systemy komorowo-filarowe.
17.3. Systemy eksploatacji rud cynku i ołowiu.
17.3.1. Warunki i sposoby eksploatacji.
17.3.2. Systemy zabierkowe.
17.3.3. Systemy komorowo-filarowe.
17.3.4. System ubierkowy z podsadzką hydrauliczną.
17.3.5. System chodnikowo-podpółkowy z zawałem stropu.
17.3.6. System komorowy z zawałem stropu.
17.4. Systemy eksploatacji rud żelaza.
17.5. Systemy eksploatacji złoża soli.
17.5.1. Warunki i metody eksploatacji złóż soli.
17.5.2. Eksploatacja złóż soli metodą podziemną suchą.
17.5.3. Eksploatacja złóż soli podziemną metodą mokrą.
Materiał nauczania przedmiotu
„Eksploatacja złóż”
w Zasadniczej Szkole Zawodowej
specjalność: górnik eksploatacji podziemnej.
Nr programu ZSP2 / Z - 67/04
Klasa III
18. Podsadzanie wyrobisk.
18.1. Podsadzanie wyrobisk i jego znaczenie w eksploatacji złoża.
18.2. Podsadzka hydrauliczna.
18.2.1. Wiadomości ogólne.
18.2.2. Materiały podsadzkowe.
18.2.3. Eksploatacja i dostawa materiałów podsadzkowych.
18.2.4. Podsadzkownie.
18.2.5. Rurociągi podsadzkowe.
18.2.5.1. Elementy rurociągów podsadzkowych.
18.2.5.2. Budowa rurociągów podsadzkowych.
18.2.5.3. Utrzymanie i kontrola rurociągu podsadzkowego.
18.2.6. Wykonywanie podsadzania.
18.2.6.1. Ogó1ne zasady podsadzania wyrobisk podsadzką hydrauliczną.
18.2.6.2. Tamowanie i podsadzanie zabierek.
18.2.6.3. Tamowanie i podsadzanie ścian.
18.2.7. Oczyszczanie wód podsadzkowych.
18.2.8. Typowe awarie urządzeń podsadzkowych i sposoby ich usuwania.
18.3. Podsadzka sucha.
18.3.1. Wiadomości ogólne.
18.3.2. Podsadzka sucha ręczna.
18.3.3. Podsadzka sucha częściowo zmechanizowana.
18.3.4. Podsadzka sucha zmechanizowana.
19. Wpływ eksploatacji złoża na zachowanie się górotworu.
19.1. Zachowanie się górotworu w czasie eksploatacji złoża.
19.2. Niecka osiadania, jej kształt i zasięg.
20. Wpływ eksploatacji złoża na zachowanie się powierzchni.
20.1. Deformacje nieciągle powierzchni ziemi.
20.2. Możliwości zmniejszenia wpływów eksploatacji górniczej na powierzchnię.
20.3. Filary ochronne i oporowe.
20.4. Usuwanie szkód górniczych i ochrona środowiska naturalnego.
21. Przewietrzanie kopalni.
21.1. Cel i znaczenie przewietrzania kopalń.
21.2. Powietrze kopalniane.
21.2.1. Skład powietrza atmosferycznego i kopalnianego.
21.2.2. Gazy szkodliwe występujące w kopalniach węgla.
21.2.3. Kontrola składu powietrza kopalnianego.
21.2.4. Pyły szkodliwe w powietrzu kopalnianym.
21.3. Klimatyczne warunki pracy w kopalni.
21.3.1. Temperatura, wilgotność i prędkość powietrza
21.3.2. Intensywność chłodzenia.
21.3.3. Ilość powietrza.
21.3.4. Wymagania dotyczące klimatycznych warunków pracy w polskim, górnictwie.
21.4. Przepływ powietrza w kopalni.
21.4.1. Sieć wentylacyjna i jej elementy.
21.4.2. Czynniki powodujące ruch powietrza w kopalni.
21.4.3. Rozprowadzenie powietrza w kopalni.
21.4.4. Urządzenia wentylacyjne.
21.4.5. Przewietrzanie wyrobisk ślepych.
21.5. Możliwości poprawy warunków klimatycznych w kopalni.
22. Zagrożenie metanowe.
22.1. Ogólne wiadomości o zapalności i wybuchowości metanu.
22.2. Wydzielanie się metanu w kopalniach węgla.
22.3. Klasyfikacja zagrożeń metanowych.
22.4. Wykrywanie i pomiar metanu.
22.5. Zwalczanie zagrożenia metanowego.
22.5.1. Zasady i sposoby zwalczania zagrożenia metanowego.
22.5.2. Wentylacyjne zwalczanie zagrożenia metanowego.
22.5.3. Zwalczanie przystropowych nagromadzeń metanu.
22.5.4. Odmetanowanie górotworu.
22.5.5. Odcięcie dopływu metanu do wyrobisk.
22.5.6. Inicjatory zapalenia metanu.
22.5.7. Zabezpieczenie metanometryczne kopalni.
22.5.8. Kontrola zagrożenia metanowego.
22.5.9. Dokumentacja pomiarów metanu.
22.6. Wyrzuty gazów i skał w kopalniach.
23. Zagrożenie wybuchami pyłu węglowego.
23.1. Wybuch pyłu węglowego.
23.2. Podział pokładów pod względem zagrożenia wybuchem pyłu węglowego.
23.3. Zwalczanie niebezpieczeństwa wybuchów pyłu węglowego.
23.3.1. Sposoby zwalczania niebezpieczeństwa wybuchów pyłu węglowego.
23.3.2. Zmywanie, zraszanie i opylanie przodków oraz stref przyprzodkowych.
23.3.3. Zabezpieczenia przed przenoszeniem się wybuchu pyłu węglowego.
24. Pożary podziemne.
24.1. Przyczyny i podział pożarów podziemnych.
24.2. Gazy pożarowe.
24.3. Zapobieganie pożarom podziemnym.
24.3.1. Wiadomości ogólne.
24.3.2. Techniczne §środki zapobiegawcze.
24.3.3. Technologiczne "środki zapobiegawcze.
24.3.4. Organizacyjne środki zapobiegawcze.
24.4. Zachowanie się załogi w czasie pożaru.
24.5. Budowa i zastosowanie pochlaniacza ochronnego.
24.6. Zwalczanie pożarów.
24.6.1. Grupy pożarów.
24.6.2. Środki gaśnicze i sprzgt gasniczy.
24.6.3. Prowadzenie akcji przeciwpozarowej.
24.6.4. Gaszenie ogni otwartych.
24.6.5. Gaszenie pożarów podziemnych przez otamowanie.
24.7. Otwieranie pól pożarowych.
25. Odwadnianie kopalń i zagrożenia wodne.
25.1. Źródła przypływu wody do kopalni.
25.2. System odwadniania kopalni.
25.3. Zagrożenia wodne kopalń.
25.4. Tamy wodne, ich rodzaje i zastosowanie.
26. Do dyspozycji nauczyciela.
26.1. Transport kopalniany.
26.1.1. Podział transportu kopalnianego.
26.1.2. Odstawa urobku.
26.1.2.1. Odstawa bezprzenośnikowa.
26.1.2.2. Odstawa przenośnikowa.
26.1.2.3. Odstawa przenośnikami zgrzebłowymi.
26.1.2.3.1. Przenośniki zgrzebłowe ścianowe.
26.1.2.3.2 Przenośniki zgrzebłowe podścianowe.
26.1.2.3.3. Przenośniki zgrzebłowe lekkie.
26.1.2.4. Odstawa przenośnikami taśmowymi.
26.1.2.4.1. Przenośniki taśmowe do odstawy oddziałowej.
26.1.2.4.2 Przenośniki taśmowe stacjonarne.
26.1.3. Przewóz.
26.1.4. Ciągnienie szybami.
26.1.5. Transport hydrauliczny.
26.2. Zagrożenia tąpaniami.
26.2.1. Pojęcia podstawowe.
26.2.2. Skłonność skał do tąpań. Przyczyny tąpań.
26.2.3. Zagrożenie tąpaniami pokładów węglowych.
26.2.4. Określenie stanu zagrożenia tąpaniami.
26.3. Eksploatacja, w warunkach zagrożeń.
26.3.1. Wybieranie pokładów pod obiektami chronionymi.
26.3.2. Wybieranie pokładów w warunkach zagrożenia CH 4 .
26.3.3. Wybieranie pokładów skłonnych do samozapalenia.
26.3.4. Wybieranie pokładów w warunkach zagrożeń tąpaniami.
26.3.5. Wybieranie pokładów w warunkach zagrożenia wodnego.
26.3.6. Wybieranie pokładów zagrożonych wyrzutami gazów i skał.
26.4. Przeróbka kopalin użytecznych.
26.4.1. Wiadomości wstępne.
26.4.2. Podstawowe procesy przeróbcze.
26.4.2.1. Klasyfikacja mechaniczna - przesiewanie.
26.4.2.2. Klasyfikacja przepływowa hydrauliczna i aerodynamiczna.
26.4.2.3. Rozdrabianie.
26.4.2.4. Wzbogacanie ręczne.
26.4.2.5. Wzbogacanie mechaniczne.
26.4.2.6. Wzbogacanie magnetyczne i elektrostatyczne.
26.4.2.7. Wzbogacanie flotacyjne.
26.4.2.8. Oczyszczanie obiegów wodnych płuczek.
26.4.3. Przeróbka mechaniczna węgla kamiennego.
26.4.4. Analiza techniczna i elementarna węgla.
26.4.5. Użytkowanie węgla kamiennego.
26.4.5.1. Główne kierunki użytkowania węgla kamiennego.
26.4.5.2. Spalanie.
26.4.5.3. Zgazowanie.
26.4.5.4. Odgazowanie węgla.
26.4.6. Wzbogacanie rud metali.
26.4.7. Przeróbka mechaniczna soli i siarki.