INSTRUKCJA BHP DLA OPERATORA ŻURAWIA SZYNOWEGO

KWALIFIKACJE - PRZYGOTOWANIE ZAWODOWE

Wymagania dla operatora żurawia

• zaświadczenie uprawniające do obsługi żurawia określonej kategorii, grupy, rodzaju lub typu.

• orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do pracy na stanowisku operatora zmawia szynowego, wydana przez lekarza
  medycyny pracy,

• znajomość instrukcji obsługi i eksploatacji danego typu żurawia oraz instrukcji przeciwpożarowej,

• przeszkolenie w ramach szkolenia wstępnego z zakresu bhp. które powinno obejmować instruktaż ogólny, instruktaż stanowiskowy oraz szkolenie podstawowe.

• znajomość sygnałów porozumiewawczych z hakowym
Operator podczas wykonywania pracy powinien być wyposażony w:

• kombinezon bez zwisających i zaczepiających się fałd, pasków i klamer

• obuwie robocze na twardych i chropowatych podeszwach

• nakrycie głowy i rękawice ochronne

Operator jest odpowiedzialny za obsługę żurawia, jego stan techniczny i stosowanie się do instrukcji obsługi i eksploatacji żurawia.

Operator powinien stawić się do pracy trzeźwy, wypoczęły i w dobrej kondycji psychofizycznej|

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI OPERATORA PRZED ROZPOCZĘCIEM PRACY

Operator żuraw a przed podjęciem pracy powinien

• upewnić się w dokumentach żurawia, czy jest on dopuszczony do ruchu w danym miejscu przez organa dozoru
  technicznego oraz przez konserwatora żurawia, który posiada odpowiednie uprawnienia.

• przeczytać zapis w książce dyżurów, dokonany przez operatora poprzedniej zmiany,

• sprawdzić czy podesty, drabiny, schody i uchwyty nie są zanieczyszczone olejem, smarem, pokryte śniegiem, lodem, błotem oraz czy me zostawiono tam nie zamocowanych luźnych przedmiotów.

• dokonać oceny torowiska żurawia na całej jego długości, ze szczególnym zwróceniem uwagi na stan techniczny

• podtorza - czy jest oczyszczone ze śniegu i nie zostało podmyte,

• kabla zasilającego i jego korytka.

• odboi oraz krzywek łączników krańcowych mechanizmu jazdy.

• szyn podkładów oraz ich dokręcenie i podbicie, a także czy na torach nie znajdują się jakieś przedmioty

• sprawdzić czy odległość pozioma pomiędzy skrajnymi elementami podwozia żurawia lub jego platformy obrotowej a zewnętrznymi częściami konstrukcji montowanego obiektu bądź składowanymi elementarni wynosi min 0,75 m do wysokości 2,2 m.

• w razie przebiegających w pobliżu napowietrznych linii energetycznych zapewnić następujące minimalne od­ległości poziome pomiędzy skrajnymi przewodem linii a skrajnymi położeniami wysięgnika żurawia łącznie z przemieszczanym ładunkiem i uwzględnieniem możliwości rozkołysania ładunku

Lp	Napięcie znamionowe linii (kV)	Minimalna odległość pozioma (m)
1 2 3 4	do 1 powyżej 1 do 30 powyżej 30 do 110 powyżej 110 do 220	3 5 10 20

Eksploatacja żurawia w odległościach mniejszych niż określone w tabeli może się odbywać wyłącznie na podstawie pisemnego polecenia wydanego operatorowi przez kierownictwo przedsiębiorstwa dysponującego żurawiem. przy zachowaniu warunków

• wyłączenia linii spod napięcia i jej skutecznego uziemienia przez dysponenta linii (uziemienie powinno być widoczne z pozycji pracy operatora żurawia)

• niewyłączenia linii spod napięcia, jeżeli dysponent linii wyrazi na to zgodę oraz określi warunki techniczne i organizacyjne zapewniające bezpieczną pracę urządzenia oraz zapewni nadzór techniczny zgodnie z wymaganiami Przepisów Eksploatacji Urządzeń Elektroenergetycznych

Ponadto należy

• sprawdzić stan narzędzi

• wykonać obsługę codzienną (OC) żurawia zgodnie z instrukcją obsługi.

• sprawdzić wzrokowo stan konstrukcji nośnej lin zawiesi, zblocza hakowego, mechanizmowi urządzeń zabezpieczających

• odkotwiczyć żuraw.

• odblokować łącznik żurawia i włączyć napięcie.

• w zależności od typu żurawia odblokować cześć obrotową lub zwolnić hamulec obrotu.

• po wejściu do kabiny usiąść w fotelu operatora i przez włączenie sygnału ostrzegawczego spowodować usunięcie
  osób postronnych ze strefy zagrożenia, której maksymalny zasięg wynosi około 6 metrów.

• sprawdzić działanie wskaźników sygnalizacji i oświetlenia

• sprawdzić działanie urządzeń i układów sterowniczych (między innymi prawidłowość realizacji zasterowanych ru­chów działań z piktogramami, stopniowanie prędkości działanie łącznika STOP, blokadę zerową).

• sprawdzić działanie hamulców bez obciążenia

• sprawdzić działanie wszystkich łączników krańcowych,

• sprawdzić prawidłowość działania ogranicznika obciążenia przez załączenie kluczykiem stacyjki z napisem „tester"
  (tylko w nowych modelach żurawi) powinny zaświecić się wszystkie lampki kontrolne ogranicznika obciążenia
  oraz sygnał dźwiękowy przeciążenia, a także nastąpić blokada wszystkich ruchów żurawia powodujących zmniej­szanie jego stateczności i mechanizmu podnoszenia w kierunku do „dołu”

• w razie stwierdzenia jakichkolwiek usterek operator winien niezwłocznie unieruchomić żurawia i natychmiast zawia­domić przełożonego

PODSTAWOWE CZYNNOŚCI OPERATORA W CZASIE PRACY

Operator w czasie pracy powinien

• ściśle przestrzegać instrukcji obsługi i eksploatacji żurawia,

• często obserwować przyrządy kontrolne i lampki sygnalizacyjne,

• pracować żurawiem zgodnie z jego przeznaczeniem,

• przed wykonaniem ruchów roboczych dawać sygnał ostrzegawczy,

• stosować w zależności od rodzaju ładunku odpowiednie zawiesia, które powinny być atestowane,

• reagować tylko na sygnały hakowego, a także na każdy sygnał STÓJ.

• nie przeciążać żurawia przez bieżącą kontrolę wskaźnika udźwigu i wskaźnika wysięgu, przestrzegać tabel udźwigu.

• w przypadku otrzymania polecenia wykonania czynności sprzecznych z przepisami eksploatacji, operator ma obowiązek o odmowie wykonania polecenia

• przestrzegać, aby podczas podnoszenia ładunku z podłoża liny nośne były w pionie.

• po podniesieniu pierwszego ładunku na wysokość 0,5 m sprawdzić skuteczność działania hamulców poszczególnych mechanizmów, próbę taką należy wykonywać każdorazowo podnosząc ładunek o większej masie,

• przenosić ładunki możliwie jak najniżej.

• przestrzegać bezwzględnie, aby nie przenosić ładunków nad ludźmi, którzy przebywają w strefie zagrożenia (strefa
  możliwego upadku ładunku).

• uruchamiać i hamować wszystkie mechanizmy żurawia płynnie, bez szarpnięć i podrywów

• stosować utratę szybkości w pobliżu łączników krańcowych.

• wykonywać tylko takie ruchy mechanizmów, które są dozwolone przez producenta żurawia w instrukcji obsługi

• przestrzegać, aby na bębnach linowych pozostawało zawsze co najmniej 1,5 zwoju liny nie licząc zamocowania.

• pracować przy silnym wietrze tylko w warunkach dozwolonych przez producenta żurawia, opisanych w instrukcji
  obsługi i eksploatacji.

• w przypadku awarii lub uszkodzenia żurawia opuścić ładunek, wyłączyć żurawia zabezpieczyć go przed dostępem
  osób postronnych oraz wywiesić tabliczkę z napisem „Nie uruchamiać", gdy awaria lub uszkodzenie żurawia nie
  pozwala na opuszczenie ładunku, operator powinien zażądać ogrodzenia strefy możliwego upadku ładunku

UWAGA! Przenoszenie ładunków za pomocą dwóch lub więcej żurawi jest dozwolone pod nastę­pującymi warunkami.

a) opracowania i zatwierdzenia przez służby bhp i kierownictwo zakładu eksploatującego żurawie instrukcji określającej warunki pracy, której przycięcie do wiadomości potwierdzą własnoręcznym podpisem operatorzy żurawi.

b) praca zespołowa będzie się odbywała pod kierunkiem osoby upoważnionej przez kierownictwo zakładu eksploatującego żurawie

Do obowiązkowego stosowania na podstawie rozporządzenia MPiPS z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bhp (t.j.: Dz.U. z 2003 Nr 169. poz. 1650)

CZYNNOŚCI OPERATORA PO ZAKOŃCZENIU PRACY

Po zakończeniu pracy operator powinien

• opuście zblocze hakowe (chwytak), zdjąć zawiesia, podnieść zblocze maksymalnie.

• ustawić żuraw w jego miejscu postojowym, pamiętając o tym, aby zapewnić swobodny obrót części obrotowej żurawia (nie dotyczy żurawi z blokadą obrotu),

• wysięgnik żurawia ustawić zgodnie z instrukcją obsługi i eksploatacji żurawia.

• ustawić nastawniki i sterowniki w pozycji zerowej, wyłączyć napięcie łącznikiem głównym, zamknąć kabinę na klucz
UWAGA! Zostawić włączone światła sygnalizacji lotniczej.

• zakotwiczyć żuraw oraz w zależności od nakazu instrukcji obsługi odblokować hamulec mechanizmu obrotu bądź
  zablokować mechanizm obrotu.

• odłączyć napięcie łącznikiem żurawia i zabezpieczyć go przed dostępem osób postronnych,

• dokonać zapisu w książce dyżurów odnośnie stanu technicznego żurawia.

• przekazać klucze od żurawia bezpośredniemu przełożonemu lub operatorowi następnej zmiany

CZYNNOŚCI ZABRONIONE

Operatorowi żurawia zabrania się

• pracowania żurawiem nie dopuszczonym do ruchu przez organa dozoru technicznego i konserwatora żurawia,

• pracowania żurawiem niesprawnym technicznie

• łączenia lin i łańcuchów węzłami lub spawaniem.

• podnoszenia ładunku o nieznanej masie lub przeciążać żuraw.

• przenoszenia ludzi na haku lub innym urządzeniem chwytającym oraz transportowanych ładunkach - wyjątek
  stanowi transportowanie w specjalnym koszu (patrz instrukcja poniżej).

• opuszczania kabiny lub stanowiska urządzeń sterowniczych podczas pracy żurawiem z wyjątkiem przypadku awarii
  opisanego wyżej.

• dokonywania usuwania awarii, napraw i przeróbek żurawia.

• używania łączników krańcowych jako normalnego sposobu zatrzymywania mechanizmów.

• ukośnego ciągnięcia ładunków.

• wyrywania przedmiotów zagłębionych w ziemi zassanych do niej lub przymarzniętych,

• balansowania ładunkiem.

• pracowania przy złej widoczności,

• pracowania w pobliżu linii elektroenergetycznych w odległościach mniejszych od wyżej wymienionych

• pracy żurawiem w warunkach silnego wiatru o prędkości większej niż określona przez producenta żurawia w instrukcji obsługi i eksploatacji.

• pracowania żurawiem ponad 8 godzin dziennie

WARUNKI BEZPIECZNEJ PRACY ŻURAWIA

• Wszystkie rodzie zawiesi używanych do transportu ładunków powinny być atestowane i odpowiednio dostosowane do masy i gabarytów ładunku.

• Dopuszczalne obciążenie robocze (DOR) zawiesi dwu- i wielocięgnowych uzależnione jest od wielkości kąta wie­rzchołkowego mierzonego po przekątnej między cięgnami i powinno wynosić

• przy kącie 45⁰-90% DOR.

• przy kącie 90⁰ - 70% DOR,

• przy kącie 120⁰ - 50% DOR

- (przy czym kąt 120⁰ jest maksymalnym, dopuszczalnym kątem rozwarcia zawiesi)

• Przy użyciu zawiesi wielocięgnowego dla określenia DOR należy przyjmować, że pracują tylko dwa zawiesia
  mające największy kąt rozwarcia.

• Zawiesia wykonane z lin stalowych powinny być niezwłocznie wycofane z eksploatacji jeżeli

• na długości równej ośmiokrotnej średnicy liny liczba pękniętych drutów w zewnętrznej warstwie drutów jest wię­ksza niż

- 10° wszystkich drutów w linie dla lin przeciwzwitych.

- 5° wszystkich drutów w linie dla lin współzwitych.

• występuje przerdzewienie, zerwanie splotki, deformacje wgniecenia wyjście rdzenia na zewnątrz lub inne uszko­dzenie

5 Zawiesia wykonane z łańcuchów powinny być niezwłocznie wycofane z eksploatacji, jeżeli

• zużycie pręta ogniwa łańcucha jest większe niż 10% jego grubości pierwotnej.

• ogniwa uległy deformacji, są popękane powierzchniowo, mają widoczne wgniecenia
  5 Haki żurawia i zawiesi powinny być niezwłocznie wycofane eksploatacji, jeżeli

• na skutek starcia eksploatacyjnego nastąpiło zmniejszenie przekroju części chwytnej haka ponad 10% jego
  wartości początkowej

• wystąpiły pęknięcia lub ostre wgniecenia na powierzchni haka.

- na skutek odkształcali plastycznych nastąpiło rozwarcie gardzieli haka ponad 5% jego wartości początkowej
7 Elementy zawiesi zakładane bezpośrednio na hak żurawia (ogniwa, pętle itp.) powinny swobodnie wkładać się na

dno gardzieli haka

TRANSPORT LUDZI W KOSZU ZAWIESZONYM NA HAKU ŻURAWIA

Transport ludzi w koszu zawieszonym na haku żurawia oraz wykonywanie prac tego kosza może mieć miejsce wtedy gdy ustawienie rusztowań jest niemożliwe lub nieopłacalne, a wykorzystywanie kosza ma charakter dorywczy W koszu me powinno pracować więcej niż dwóch pracowników.

Warunki techniczne, które należy spełnić

• konstrukcja kosza powinna być uzgodniona z organami dozoru technicznego

• eksploatujący kosz zobowiązany jest opracować instrukcję określającą

• zakres i charakter prac wykonywanych z kosza oraz warunki techniczne i atmosferyczne, w jakich prace te
  mogą być wykonywane.

• zakres i charakter czynności kontrolnych poprzedzających każdorazowe przystąpienie do wykonywania prac z kosza.

• obowiązki operatora żurawia.

• obowiązki pracowników wykonujących pracę z kosza oraz osób współpracujących

• sposób porozumiewania się pracowników znajdujących się w koszu z operatorem żurawia oraz osobami współpracującymi.

• sposób ewakuacji pracowników z kosza w sytuacjach awaryjnych (np. po awarii silnika)

Instrukcja powinna być uzgodniona z organami dozoru technicznego.

• kosz powinien mieć tabliczkę fabryczną zawierającą udźwig kosza, rok budowy, masę własna kosza, znak kontroli
  jakości.

• stan techniczny żurawia i kosza powinien być każdorazowo sprawdzany przed użyciem przez konserwatora żurawia

• w koszu wraz z pracownikami można przewozić narzędzia oraz drobne elementy montażowe o łącznej masie nie
  przekraczającej udźwigu kosza.

• hak żurawia powinien być wyposażony w urządzenie zabezpieczające zawiesie kosza przed wypadnięciem z gar-
  dzieli haka.

• współczynnik bezpieczeństwa liny nośnej mechanizmu podnoszenia oraz zmiany kąta pochylenia wysięgnika po­winien wynosić nie mniej niż 10 w odniesieniu do masy i udźwigu kosza.

• w sytuacjach awaryjnych (np. awarii silnika) powinna być zapewniona możliwość ewakuacji pracowników wykonujących pracę z kosza

UWAGI KOŃCOWE

• Zachowanie ostrożności i wyobraźnia podczas pracy są najlepszym zabezpieczeniem przed nieszczęśliwym wy­padkiem

• Najczęstsze przyczyny wypadków podczas pracy żurawiem to

• utrata stateczności i przewrócenie się żurawia na skutek jego przeciążenia, złego stanu torowiska.

• wadliwe zawieszenie ładunku lub użycie niewłaściwych zawiesi co może spowodować upadek ładunku

• porażenie prądem elektrycznym wskutek zbliżenia się do linii elektroenergetycznej

• praca żurawiem niesprawnym technicznie

• wykonywanie nieprawidłowych ruchów powodujące silne wahania ładunku.

• nadmierna prędkość

3 Żurawie wieżowe są objęte formą pełnego dozoru technicznego. Oznacza to, że podlegają okresowym badaniom
technicznym wykonywanym przez polskie organa dozoru technicznego z częstotliwością od roku do 3 lal oraz po
każdym przestawieniu. Pozytywny wynik tego badania zezwala na eksploatację żurawia pod warunkiem, że użytkownik zapewni obsługę i konserwację żurawia przez osoby posiadające odpowiednie uprawnienia dozoru technicznego.

ZATWIERDZAM

Opracowanie: oddk Gdańsk

Data i podpis Pracodawcy

---