DEONTOLOGIA OGÓLNA-normy najogólniejsze,warstwa normatywna,ma w tle jakąś koncepcję człowieka,jakąś konstelację wartości;ARETOLOGIA-teoria cudu,najważniejsza jest budowa charakteru;FELICYTOLOGIA-teoria szczęścia;AKSJOLOGIA-moralność;TEORIA SZCZĘŚCIA-wyróżniona wartość-przyjemność,-wskazują normy według których trzeba żyć,żeby być szczęśliwym,-szczęście jest gdy potrafimy zachować pewną postawę wobec świata, można nad tym panować,-gdy człowiek nie lęka się że coś mu się zabierze,bo ważniejsze rzeczy wewnętrzne niż zewnętrzne,-zachowuje się godność,-pozycja nie jest ważna;SZCZĘŚCIE-ARYSTOTELES:coś, co zdarza się człowiekowi, który rozwinął swoje umiejętności,przeszedł przez wszystkie fazy życia,musi być dom,wyżywienie,przyjaciele,człowiek musi mieć możliwość rozwijania swoich zdolności, wiedzę, mieć czas na życie kontemplacyjne-żeby mieć na to czas trzeba być bogatym-mieć służbę,-trzeba być zdrowym,żeby być szczęśliwym,-trzeba wykazywać się pewną postawą,-trzeba realizować cnoty etyczne;SZCZĘŚCIE-ŚW.AUGUSTYN:szczęśliwy jest ten, kto ma tego,co chce,a nie chce niczego złego;słowo-SZCZĘŚCIE-znaczenie emocjonalne,słowo służy do wyrażenia uczuć i postaw i wpływania na uczucia i postawy innych-ma scharmonizować postawy,-funkcja ewokacyjna-wywoływanie uczuć,nakłanianie do działania,presja,nacisk;UTYLITARYZM:-porównywanie konsekwencji działań,-jakaś wartość konsekwencji dla osób,które się znajdują w ich zasięgu,-działanie,w którym zyski są większe niż straty,-wyobraźnia utyliarystyczna,podatna na zmiany,straty,uczenie się,-zasada moralności i prawodawstwa dla działania;UŻYTECZNOŚĆ-przedmiot,który sprzyja wytwarzaniu szczęścia,zysku,dobra i korzyści-wszystko sprowadza się do tego samego-uniknięcie przykrości,zła,-dobro dla społeczeństwa;UTYLITARYZM-MILL-bierze pod uwagę zróżnicowanie jakościowe doznań,-działania,które tworzą przyjemności podziela się na dużą ilość osób-najlepsze działanie,-kryteria sędziów-wyróżnianie przyjemności jednego i drugiego rzędu,jedne przyjemności łączą się z jednymi wartościami a inne z innymi,-troska o wychowanie,o wykształcenie,to,co rozwija zainteresowania,które powiększają krąg przyjemności jednostki-taka osoba nie będzie się nudzić,łatwo będzie mieć satysfakcję z życia;UTYLITARYZM-MOORE:KONSEKWENCJONALISTA-wartość czynu orzekana na podstawie wartości konsekwencji czynu,DOBRO-jakość,cecha prosta,trzeba jej doświadczyć,żeby zdefiniować,-całość,układ spraw,rzeczy,całość organiczna,informuje nas intuicja moralna,czy działania są dobre,czy nie;SŁUSZNOŚĆ DZIAŁANIA:czyn taki,od którego nie ma lepszego;POWINNOŚĆ DZIAŁANIA:czyn najlepszy z możliwych,patrząc na konsekwencję tych danych działań;POWINNY CZYN:sugeruje spojrzenie obiektywistyczne;POWINNA DECYZJA:odnosi się do wyobrażonych skutków działania,rachunku prawdopodobieństw;UTYLITARYZM:CZYNU-AKTUTYLITARNY:zastosowanie zasady użyteczności do każdego zamierzonego działania,REGUŁ,ZASAD-UTYLITARYZM RÓL:zastosowanie zasady użyteczności do systemu reguł ogólnie panujących;NORMATYWISTA:każda sytuacja jest inna,różna,trzeba wybrać konkretne norm,ich się trzymać,dzięki tym normom możemy przewidzieć czyny innych np. stosując się do znaków drogowych-są różne auta,drogi a znaki są te same,-istnieje system,trzeba się podporządkować;SYTUACJONIZM-każda sytuacja jest taka sama;FILOZOFIA-stawia pytania,-rozważa sensowne odpowiedzi na te pytania,-jest próbą poszukiwania prawdy,-myślenie filozoficzne jest świadome swoich granic,nie wykracza na inne dziedziny np. filozofia nie jest religią;PROBLEM-trudność napotkana,przy wysiłku można ją rozwiązać;TAJEMNICA:coś jak powietrze,atmosfera,coś w czym uczestniczymy,-wymiar rzeczywistości,możemy go przyjąć,otworzyć się na niego,nie da się go przezwyciężyć,rozwiązać-filozofia nie zamienia tajemnicy w problem;DZIAŁY FILOZOFII:-ontologia-metafizyka,-epistemologia,-aksjologia: etyka i estetyka;FENOMENY ETYCZNE: np. zaufanie,wierność,cierpliwość,prawość,mądrość. Lojalność;STYLE UPRAWIANIA ETYKI:-analityczny-analiza pojęć filozoficznych,systematyzowanie,precyzja pojęć,-fenomenologiczny-analizuje doświadczenia etyczne;ETYKA:jest nauką,wiedzą o dobru złu powinności moralnej,ma pojęcia i stwierdzenia ustystematyzowane;ETYKA-TAYLOR:-natura ludzka jest stała,-człowieczeństwo jest zorientowane etycznie-wrażliwość moralna,-do etyki należy analizowanie powinności wobec innych osób,-uważa się,że etyka ma obszar szerszy, nie tradycyjny,ma się zajmować dobrym i sensownym życiem;KANTYZM:nawiązuje do tradycji racjonalistycznej;PRAWO WIECZNE:nieodmienne,obejmuje wszystkie obszary;PRAWO NATURALNE:uniwersalne prawo godziwego postępowania,jest tworem Boga;KANT:jednym czymś dobrym jest tylko dobra wola;IMPERATYW KATEGORYCZNY-PRAWO ROZUMU:istnieje wola czysta,niezależna od innych pojęć empirycznych,nacisków,-wola działania według przedstawionych praw,-wola jest racjonalna-jest rozumem w decyzjach,-pojęcia mają pochodzenie aprioryczne-niezależne od doświadczenia aposteriori;IMPRATYW-NAKAZ: -hipotetyczny:-jak dobrać środki do celu wcześniej obranego,-przepis,środki zależą od celu,-kategoryczny:-nie można mu zaprzeczyć,niezależna od a posteriori;TEZY PRAKTYCZNEGO ROZUMU:-zasada uogólniości-postępuj tylko według takiej masy, która chciałabyś, aby stała się ona powszechnym prawem,-formuła prawa przyrody-postępuj tak jakbyś maksyma twojego postępowania miała się stać ogólnym prawem przyrody,-formuła autonomii-postępuj tak,żeby wola twoja dzięki swej maksymie mogła zarazem uważać sama siebie za powszechne prawo przyrody,-formuła celu w sobie-postępuj tak,iż człowieczeństwo tak w swej osobie jak też w osobie innego używał zarazem jako celu,nigdy jako środka,-formuła państwa celu-każda istota rozumna musi tak postępować jak gdyby poprzez swoje maksymy była zawsze prawodawczym członkiem państwa celu;MAKSYMA:zasada,którą formułujemy sami,ogólne określenie woli,zależy od sytuacji i osób,ukierunkowuje działania;PRAWO POWSZECHNE:moje postępowanie staje się powszechne a później normą;PRAWO EGOIZMU-każdy pilnuje własnych interesów,nikomu nie robi się niczego złego ani nie pomaga;ZASADA MIŁOŚCI WŁASNEJ: obowiązki: -zupełne-w każdym przypadku,rzeczą racjonalną zgodną z imperatywem,-niezupełne-rozwijanie własnych talentów i pomaganie innym,-żeby go zrealizować trzeba wybrać tych, którym będę pomagał,a nie wszystkim,-rozwija się niektóre talenty a nie wszystkie;CZYN LEGALNY- z obawy przed karą;ETYKA KANTA:etyka formalna,personalistyczna,rygorystyczna, nie formułuje różnych praw tylko imperatyw kategoryczny,każde prawo sprowadza przez ten imperatyw;SPOSOBY UPRAWIANIA ETYKI: ETYKA APOFATYCZNA:odpowiednik teologii apofatycznej:-Bóg jest, można uznać istnienie Boga,ale nie jesteśmy w stanie poznać natury Boga,-Bóg jest nie wysławialny,niewyrażalny,nie wypowiadalny i dobro też jest nie wysławialne,nie wypowiadalne;KIERUNKI ETYCZNE:-relatywistyczne:norma moralności jest względna,-szczęście to główny drogowskaz a dobrze żyje ten,kto szuka szczęścia,-kieruje się innymi zasadami niż szczęście-ANTYEUDAIMONISTYCZNE-tym się kieruje,bardziej ambitnie;KIERUNKI RELATYWISTYCZNE:-morelizm-nie ma dobra i zła(Nitze) jest siła,piękno,wdzięk,uroda,-etyka autorytarna-żyć dobrze tzn, żyć zgodnie z zasadami panującymi w danej społeczności, -etyka konformizmu-żyć zgodnie z panującymi modami,dostosowywać się do wspólnoty,w której się żyje, -etyka pp-poprawności politycznej,- etyka Kalego-etyka plemienna-inaczej oceniamy u siebie a inaczej u innych te same czyny:etyka rasistowska,nacjonalistyczna,marksistowska,partyjna,-etyka sytuacyjna-jest postępować-pod uwagę się bierze konkretną sytuację,-etyka anarchistyczna-żyć dobrze to żyć zgodnie z własnym widzi mi się,kierować się własnymi potrzebami,róbta co chceta;D von Hildebrand - WAŻNOŚĆ-podstawowa reguła,-to, co subiektywnie ważne, -ważność sama w sobie, obiektywne dobro dla osoby;ETYKA MYŚLI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ:-perspektywa ideologiczna-istnienie Boga,człowiek jako obraz Boga,dlatego go można znaleźć w osobie,niezależnie od znajomości Biblii można te podstawowe prawy znaleźć,-elementarne prawdy poznane przez rozum,-stanowisko obiektywistyczne-człowiek jako obraz Boga ma godność, która jest podstawą porządku moralnego,-teoria szczęścia,cnót,wzory osobowe-żywoty świętych,-na początku kładzie nacisk na warstwę normawną(nakazy,zakazy), -najważniejsza jest postawa,zachowanie cnót: 4 CNOTY PODSTAWOWE,kardynalne:-roztropność-rozpoznanie odpowiednich środków do wyznaczonych celów,które są dobre,warunkuje praktykowanie dobra osobowego,wymaga namysłu w doborze celów i środków,pamięci,czytania rzeczywistości,otwartości na innych,wyobraźni,przewidywania konsekwencji,-męstwo-wymaga wysiłku,przezwyciężenia pokusy,rezygnacji z czegoś,potrzebne do realizacji innych cnót, ogólnie wytrwałość,stałość,opanowanie lęku,-umiarkowanie,-sprawiedliwość-działania związane z przechodzeniem dóbr od właściciela do właściciela,-trzeba oddać każdemu,komu się należy,-podstawa,chcieć dążyć do rozpoznania co się komu należy, spr. rozdzielcza-władza, spr. wymienna-między obywatelami;KATEGORIE FILOZOFII SPOŁECZNEJ:-dobro wspólne-suma warunków życia społ. Pozwalające jednostkom,grupom rozwijać się,samorealizować,-zasady społ -nakazy rozumu praktycznego wyznaczają sposób działania,który należy zawsze przestrzegać,-podkreślenie godności osoby ludzkiej,-zasada pomocniczości-władza wyższego szczebla powinna wspomagać niższe szczeble,gdy jednostka nie da rady spełnić celu swoimi środkami,talentami,zdolnościami,ale nie można jednostki wyręczać,bo zabiera się jej wolność i godność,-zasada solidarności-zabezpieczenie praw i wolności człowieka, -zasada uczestnictwa, -zasada pluralizmu społecznego, - zasada demokracji, zasada prawdy;WARTOŚCI MORALNE:podstawowe(dobro,zło):-moralna czystość,-moralna pełnia życia,-moralna szlachetność,-wartości konkretnych cnót:-właściwe moralności starożytnej(mądrość,dzielność,opanowanie,sprawiedliwość,umiarkowanie,szczodrość),-właściwe dla moralności chrześcijańskiej(miłość bliźniego,wierność,zaufanie,pokora,prawdomówność),-wartości odkryte w czasach nowożytnych(umiłowanie tego co dalekie,hojność moralna);ODPOWIEDZIALNOŚĆ:nie tylko wartość człowieka,nie należy do istoty społeczeństwa,E Lewinas: -zależy od struktury bytu ludzkiego, - jest na głębszej płaszczyźnie niż wartości,- nie jest jedną z cech człowieka,-sam fakt bycia człowiekiem wiąże się z byciem odpowiedzialnym,-odpowiedź jest narzucona z góry nam przypisana;ODPOWIEDZIALNOŚĆ MORALNA:jedna z cnót moralnych człowieka, cecha charakteru-Verantwortlichkeit, -pewna właściwość każdego DZIAŁANIA MORALNEGO(czyny sposób świadomy,wolny,odpowiedzialny)-Verantwortung; SYTUACJE W KTÓRYCH MÓWI SIĘ O ODPOWIEDZIALNOŚCI: -ktoś działa odpowiedzialnie-świadomie,w sposób wolny,-ktoś ponosi odpowiedzialność za to,co robi-jeśli ktoś działa odpowiedzialnie to jest automatycznie odpowiedzialny,-ktoś bierze za coś odpowiedzialność-można być odpowiedzialnym, ale jednocześnie nie brać odpowiedzialności-np student za egzamin, -ktoś jest za coś pociągany do odpowiedzialności-istytucje,które pociągają do odpowiedzialności;STRUKTURA ODPOWIEDZIALNOŚCI:-jest podmiot odpowiedzialności-konkretna jednostka,zwierzę,-jest przedmiot odpowiedzialności-za co się jest odpowiedzialnym-za decyzję,stan czynu,skutki czynu,intencję czynu,- instancja nakładająca odpowiedzialność: ja sam,społeczeństwo,Bóg,historia, - trybunał(egzektutor)-przed kim jesteśmy odpowiedzialni-przed własnym sumieniem,przed Bogiem,społeczeństwem,rodzicami;WARUNKI ZACHODZENIA ODPOWIEDZIALNOŚCI:-odpowiednia struktura człowieka: ma się jedno”ja” a nie więcej,”ja” tożsame- nie zmieniające się w czasie,”ja” musi być zdolne do podejmowania decyzji, -działanie musi być świadome-wartościowaniu podlegają tylko działania świadome, - decyzje i czyny odnoszą się do wartości-nie jesteśmy odpowiedzialni za to co nie ma wartości, -źródłem działania jest wolność,nie ma przymusu -tylko wolny jest odpowiedzialny; PATOLOGIE ODPOWIEDZIALNOŚCI: - odp przesadna- więcej chcę niż mogę, -odp zawężona -więcej mogę niż chcę, -przekonanie, że wszyscy muszą robić to samo,-przeświadczenie indywidualistyczne-pola odpowiedzialności poszczególnych ludzi wykluczają się wzajemnie;KIERUNKI EUDAIMONISTYCZNE(kryterium dobrego życia to szczęście):-hedonizm-dobrze żyć,to kierować się zasadą przyjemności, -utylitaryzm-suma korzyści z czynów jest najważniejsza, -eudaimonizm agatyczny:-dobre życie prowadzi do szczęścia,szczęście to obcowanie z ideą dobra-dobrem idealnym, -etyka perfekcjonistyczna: dobre życie prowadzi do szczęścia,szczęście to czyn rozumny, -etyka kudaimonizmy chrześcijańskie:dobre życie prowadzi do szczęścia,szczęścia to ostateczne zbawienie,szczęście ostateczne-obcowanie z osobowym Bogiem, -etyka samorealizacji: dobre życie to dążenie do samorealizacji;STATUS POCZĘTEGO CZŁOWIEKA:-religijny-od momentu poczęcia, według św.Tomasza ten początek jest w 42 dniu, -filozoficzny-40 dni po poczęciu u chłopców,90 dni u dziewczynek;MYŚLENIE AUTODELICZNE:-myślenie w kategoriach dobra zbiorowego,-życie bez odpowiedniej jakości nie zasługuje na życie,-istnieje bardziej i mniej wartościowe życie;PLARON-PROGRAM EUGENIKI:-rządzący używają sztuczek, żeby kojarzyć ludzi najlepszych,najzdolniejszych,najsilniejszych w pary małżeńskie,-trzeba prowadzić politykę seksualną,ograniczać kontakty,-przyroda jest walką,-człowiek jest częścią przyrody,-wszyscy się wzajemnie pożerają,-propozycja eugeniki jako nowej nauki,jako metody doskonalenia cech rasy ludzkiej,-program eliminacji życia dzieci nieudanych,-sterylizacja przestępców,osób psychicznie chorych,genetycznie chorych,-uznanie,że w wojna kaleczy psychikę;SINGLER:-jakość życia jest na pierwszym miejscu,-odrzuca śmierć,-stare przykazania trzeba zastąpić nowymi;STARE PRZYKAZANIA:-każde życie równe innemu,-każde życie ma taką samą wartość,-nigdy nie odbieraj sobie życia i staraj się przeszkadzać innym w samobójstwie,-każdy posiada godność,-bądźcie płodni i rozmnażajcie się,-zawsze traktuj życie ludzkie jako cenniejsze niż życie zbiorowe;NOWE PRZYKAZANIA:-wartość ludzkiego życia się zmienia,-nigdy nierozmyślnie nie pozbawiaj życia drugiej istoty,-bierz konsekwencje za własne decyzje,-szanuj pragnienie życia lub śmierci innej osoby-zgoda na eutanazje,samobójstwo,-noworodek nie jest osobą,-sprowadzaj na świat dzieci tylko społecznie chciane,-nie dyskryminuj na podstawie przynależności do gatunku-SZOWINIZM GATUNKOWY-nie jest prawą,że życie naszego gatunku bardziej zasługuje na ochronę niż inne gatunki,-każda istota czuje,-człowiek mniej wart od przyrody,-człowiek zależny od przyrody;UTYLITARYZM:rachunek przyjemności i przykrości;MYŚLENIE HOLISTYCZNE-myślenie całościowe-EKOSYSTEM: trzeba uznać za dobre to,co sprzyja całości;SYSTEM-organizmy ludzkie,zwierzęce w łańcuchu pokarmowym-naturalny obiekt życia i śmierci;PAUL TAYLOR-NURT INDYWIDUALISTYCZNY:-nie wyrządzanie szkód istotom,które nam nie zagrażają,-zasada ingerencji-nie ograniczanie wolności istot żywych przez uniemożliwianie im spełniania własnego dobra,-zastępować sztuczne zwierzęta przy polowaniach,-zabicie zwierzęta z ekosystemu trzeba jakoś naprawić;ZASADY NURTU INDYWIDUALISTYCZNEGO:-różne istoty mają różne interesy i trzeba się z nimi liczyć,-zasada proporcjonalności-nie należy własnego interesu traktować jako pierwszorzędnej potrzeby,-zasada najmniejszego zła-bardzo ważne interesy wyrządzające szkodę trzeba wynagrodzić,-zasada sprawiedliwego działania-nie możemy za darmo zabierać surowców i ile się chce ograniczając dostęp do tych surowców zwierzętom;CECHY FENOMENOLOGII: - myślenie istotnościowe (ejolektyczne), - poszukiwanie istoty rzeczy, - sięganie do pojęć poprzez doświadczenie, -odżyło kartezjańskie pojęcie oczywistości,-szerokie pojęcie doświadczenia,dane empirycznie ,ale też różne wartości, - intuicja, dobro poznawalne intuicyjnie z pewną jakością, -DOŚWIADCZENIE-porównywane do doświadczenia empirycznego,doświadczamy piękna,dobroci,życia,wartości; PYTANIE O DOBRO: mówi się o wielu intuicjach, sięgamy w redukcji ejolektycznej subiektywności, KATEGORIA DOŚWIADCZENIA doświadczamy bezpośrednio, doświadczenie jest najważniejsze; UCHWYCENIE: pewien akty poznawczy,dostarcza pewnej wiedzy,uchwycić istotę poszczególnych wartości-są wartości,które można uchwycić tylko w bezpośrednim akcie poznawczym;SCHELLER-WAROŚCI: - wartości trzeba uchwycić bezpośrednio,doświadczyć co jest aktem poznawczym,który dostarcza wiedzy, -raz doświadczyć piękna,radości,wzniosłości by uchwycić istotę,-pewna treść może być pokazywana(są wartości, których nie można opowiedzieć, można je tylko pokazać), -aprioryczna wiedza, wbrew kantowi, nie jest tylko wiedzą racjonalną-uczucia też mają wartość poznawczą, - UCZUCIA- to nie tylko spontaniczne reakcje,ekspresje naszych emocji,ale są to akty poznawcze,- każde poznanie wymaga odpowiedniego nastawienia na przedmiot,istotny jest punkt widzenia-różny dla różnych osób,różne perspektywy widzenia świata, od tego pod jakim kątem patrzymy zależy co zobaczymy;ETYKA ANTYNORMATYWISTYCZNA:-kładzie nacisk na świat wartości istniejących w realny sposób,-świat wartości jest rozpoznawalny po świecie wartości trzeba podróżować własną świadomością,-ŚWIADOMOŚĆ AKSJOLOGICZNA-ma swoją określoną pojemność (relacje między sobą), -metafora świata wartości-próba usystematyzowania wartości w układ hierarchiczny(wartości pozytywne i negatywne): 1 wartości hedonistyczne(przyjemność-przykrość) 2 utylitarne (użyteczne-nieużyteczne) 3 witalne (zdrowe-chore) 4 duchowe 5 poznawcze 6 estetyczne 7 sakralne (święte-grzeszne); ANALIZA WARTOŚCI: ilości,jakości,mocy, im wyższe tym mniej określone-trudniej o nich opowiadać, wartości niższe dzielą ludzi (hedonistyczne) a wartości wyższe jednoczą ludzi (duchowe sakralne);DOBRO- jest nosicielem wartości np. obraz jest nosicielem wartości estetycznej;WARTOŚĆ-zawsze istnieje np. przyjaźń,-posiadają swoją zawartość treściową,treść tę nazywamy MATERIALNĄ-swoista jakość,którą musimy uchwycić;-nie ulegają zmianom np. wierność-wartość dodatnia a niewierność wartość ujemną; WARTOŚCI POZYTYWNE:mają moc wzywania nas do realizacji, mają aspekt powinnościowy,wymagają coś na nas, człowiek może wybierać między wartościami, ale musi zabiegać o te dobra z niższej półki dlatego,że są one łatwo rozpoznawalne,a ich brak jest niezwykle uciążliwy, -nie ma wartości etycznych-problem etyczny powstaje w momencie realizacji,wyboru dobra,związany jest z preferowaniem i realizowaniem; DOBRO nie jest przedmiotem dążenia, dobro i zło moralne powstają ze względu na nasz wybór wartości,odnoszą się do naszego świata wartości,powstają wraz z realizacją wartości;POWINNOŚĆ-nie jest potrzebna, zakłada,że nasza wola nie jest nastawiona na pozytywne wartości;SCHELLER:-najlepiej jak człowiek ma jak najmniej oporów w wyborze dobrych wartości,najlepiej gdy człowiek spontanicznie przylgnął do pozytywnych wartości(spontaniczność mogłabyś zakłócona nakazem) Świat wartości jest jeden obiektywny, ale w naszej świadomości ma różne odzwierciedlenie;ŚLEPOTA AKSJOLOGICZNA- w pewnych przypadkach wartości nie sposób rozpoznać, zawężona pojemność świadomości aksjologicznej;ETOS-styl życia, konstelacja wartości realizowana czy to przez jednostkę czy to przez grupy,coś szerszego niż moralność;WZORY OSOBOWE: można wyróżnić typy osobowości, np. osoba nastawiona na wartości hedonistyczne =>mistrz używania, na wartości utylitarne =>mistrz cywilizacji, na wartości wizualne=> bohater,geniusz; Hierarchia wzorów osobowości odpowiada hierarchii wartości. Ważne jest, aby pewne wartości wybrać,ukochać i realizować, nie da się realizować wszystkich;WARTOŚCI-są kategorią opisową, ale mają też charakter normatywny; RÓŻNICE POMIĘDZY FENOMENOLOGIAMI:- inaczej pojmują hierarchię wartości,-inaczej opisują i rozpoznają świat wartości, -inaczej opisują relacje między wartościami; AKSJOLOGIA FENOMENOLOGICZNA: poszukuje m.in. tych związków między wartościami,zależności jakie mogą ze sobą współwystępować,próba łączenia w przeciwieństwa. Formułowanie precyzyjnych norm,przykazów,nakazów narusza poczucie wolności człowieka, bo on sam ma wybierać, nie trzeba go zmuszać,nakazywać. Wrażliwości człowieka trzeba pozostawić wybór wartości.