8592


System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych oraz normy określające ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Do funkcji systemu bankowego zalicza się:

  1. stworzenie mechanizmów gromadzenia środków i ich inwestowania w różne przedsięwzięcia

  2. zapewnienie możliwości dokonywania rozliczeń pomiędzy poszczególnymi podmiotami gosp.

  3. zapewnienie skutecznych metod zarządzania ryzykiem bankowym

  4. zapewnienie informacji cenowej (oprocentowanie depozytów kredytowych) co ułatwia podejmowanie decyzji

  5. stworzenie warunków do transformacji środków, terminów, ryzyka.

Obecny kształt systemu bankowego jest wynikiem reformy z 1989 r. Jest to system dwuszczeblowy gdzie z jednej strony funkcjonuje NBP jako bank centralny a z drugiej sektor banków komercyjnych.

NBP jako bank centralny został powołany dekretem z 15 I 1945 r. Jego obecną działalność określa artykuł 227 konstytucji i ustawa z 1997 r. o NBP. Organami NBP są: Prezes, Rada Polityki Pieniężnej i zarząd NBP.

Prezes NBP powoływany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta na okres 6 lat, zgodnie z konstytucją nie może on należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością urzędu. Ta sama osoba nie może być prezesem dłużej niż przez 2 kadencje. Kadencja wygasa po upływie okresu 6 lat, w razie śmierci lub zgłoszenia rezygnacji lub w razie odwołania ze stanowiska. Przy czym odwołanie może nastąpić wyłącznie gdy:

  1. Prezes nie wypełnia swoich obowiązków wskutek długotrwałej choroby

  2. Został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwo

  3. Trybunał Stanu orzekł wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych

Rada Polityki Pieniężnej (RPP)

W skład Rady wchodzi: Prezes NBP oraz 9-ciu członków powoływanych w równej liczbie przez Sejm, Senat, Prezydenta spośród osób wyróżniających się wiedzą w zakresie finansów. Członków powołuje się na okres 6-ciu lat. Na ten okres muszą oni zawiesić działalność w partii politycznej czy w związku zawodowym. Nie mogą zajmować żadnych innych stanowisk i podejmować działalności zarobkowej i publicznej poza pracą naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską.

Rada Polityki Pieniężnej:

  1. ustala coroczne założenia polityki pieniężnej i przedstawia je do wiadomości Sejmowi (zatwierdzenia parlamentowi)

  2. ustala wysokość stóp procentowych NBP

  3. ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej

  4. ustala zasady operacji otwartego rynku

  5. określa górne granice zadłużenia NBP

  6. zatwierdza plan finansowy NBP i sprawozdanie z jego działalności (posiedzenia odbywają się przynajmniej raz w miesiącu)

Zarząd NBP

Zarząd NBP kieruje działalnością NBP, wykonuje decyzje RPP a do jego kompetencji należy:

  1. realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej

  2. podejmowanie decyzji w sprawie udzielania bankom upoważnień do wykonywania czynności obrotu dewizowego

  3. okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń pieniężnych

  4. nadzorowanie operacji otwartego rynku

  5. ocena funkcjonowania systemu bankowego

  6. uchwalanie planów finansowych i sprawozdań z działalności NBP

  7. określanie zasad gospodarowania funduszami

Funkcje NBP:

Podstawowym celem działania NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu.

  1. organizowanie rozliczeń pieniężnych

  2. prowadzenie działalności dewizowej oraz gospodarki rezerwami dewizowymi

  3. prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa

  4. regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie

  5. kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego

  6. opracowywanie bilansu płatniczego

  7. NBP współpracuje z organami państwa w kształtowaniu i realizacji polityki gospodarczej dążąc do należytej realizacji polityki pieniężnej a w szczególności:

a) przekazuje organom państwa założenia polityki pieniężnej oraz informacje o ich realizacji

b) współdziała z ministrem finansów w opracowywaniu planów finansowych

c) opiniuje projekty aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej lub mających związek z funkcjonowaniem systemu bankowego

NBP ma wyłączne prawo do emisji znaków pieniężnych, organizuje gospodarkę tymi znakami i obieg pieniężny.

Nadzór bankowy

NBP sprawuje nadzór nad działalnością banków, którego celem jest zapewnienie bezpieczeństwa środków zgromadzonych w bankach oraz zgodności działania banków z przepisami prawa.

Nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego zaś określone przez nią zadania organizuje i koordynuje wydzielony w strukturze NBP Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

Do zadań Komisji Nadzoru Bankowego należy:

  1. określenie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo określonych (powierzonych) środków

  2. nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania prawa

  3. dokonywanie ocen sytuacji ekonomicznej banków

  4. przedstawienie Radzie PP wpływu na tę sytuację jaki wywiera polityka pieniężna i podatkowa

  5. opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i trybu jego wykonywania

W skład KNB wchodzi Prezes NBP, minister finansów lub delegowany przez niego sekretarz lub podsekretarz stanu w ministerstwie finansów, przedstawiciel prezydenta, prezes zarządu bankowego funduszu gwarancyjnego, przewodniczący Komisji Papierów Wartościowych oraz Generalny Inspektor Nadzoru Bankowego.

Organem wykonawczym KNB jest GIKNB.

Nadzór wykonywany przez GIKNB:

  1. rozpatrywanie wniosków związanych z tworzeniem, organizacją i działalnością banków, oddziałów oraz przedstawicielstw banków zagranicznych

  2. działalność o charakterze regulacyjnym

  3. nadzór o charakterze analitycznym (badanie wypłacalności, płynności wyników ekonomicznych, oprocentowania)

  4. wykonywanie czynności kontrolnych

Banki mają obowiązek zawiadamiania KNB o rozpoczęciu i zaprzestaniu działalności oraz o środkach podejmowanych dla usunięcia nieprawidłowości stwierdzonych w ramach nadzoru oraz do udostępniania dokumentów i informacji żądanych przez inspektorów nadzoru. Mają obowiązek udostępnić wszelkie dokumenty i sprawozdania.

Komisja Nadzoru Bankowego może:

  1. ustalić wiążące banki normy płynności i ryzyka

  2. zalecić środki do przywrócenia płynności

  3. zalecić zaniechanie określonych form reklamy

  4. wystąpić z wnioskiem o odwołanie Prezesa lub członka zarządu banku

  5. ograniczyć zakres działalności banku lub cofnąć zezwolenie na prowadzenie działalności

  6. nałożyć na członków zarządu kary pieniężne

Środki podejmowane w ramach nadzoru nie mogą naruszać umów zawartych przez banki.

Sektor banków komercyjnych

  1. banki państwowe

  2. banki spółdzielcze

  3. banki w formie spółek akcyjnych

Banki państwowe

Mogą być utworzone przez radę ministrów w drodze rozporządzenia na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez KNB. W tym samym trybie są one likwidowane przy czym mogą być likwidowane także na wniosek KNB jeśli ponoszą straty. Bank Państwowy podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorstw państwowych a jego organami są:

-Rada Nadzorcza

-Zarząd

Banki te tracą na znaczeniu wraz z rozwojem mechanizmów rynkowych, gospodarki rynkowej.

Bankami takimi były np. banki tzw. 9-tki, które przekształcono w jednoosobowe spółki akcyjne skarbu państwa i podlegają one procesom prywatyzacyjnym i konsolidacyjnym (np. Bank Gospodarstwa Krajowego).

Banki Spółdzielcze

Tworzony jest z zachowaniem prawa spółdzielczego na podstawie zezwolenia KNB na wniosek założycieli. W 1989 r. zniesiono obligatoryjne zrzeszanie się banków spółdzielczych w BGŻ, na to miejsce zaczęły powstawać zrzeszenia dobrowolne np. Gospodarczy Bank Wielkopolski w Poznaniu, Gospodarczy Bank Płd.-Zach. We Wrocławiu, Bank Unii Gospodarczej w Warszawie.

Część banków spółdzielczych zaprzestała działalność lub upadła, część połączyła się z innymi w drodze procesów konsolidacji. Na mocy ustawy z 1994 r. o bankach spółdzielczych i BGŻ powstała trójstopniowa struktura bankowości spółdzielczej obejmująca banki spółdzielcze po od 2 do 9 banków regionalnych zrzeszających banki spółdzielcze, Bank krajowy BGŻ zrzeszający banki regionalne. Poza tą strukturą działa obecnie zrzeszający ponad 200 banków spółdzielczych Gospodarczy Bank Płd-Zachodni we Wrocławiu, Bank Unii Gospodarczej w Warszawie zrzeszający ponad 100 banków.

Banki spółdzielcze działają zwykle na terenie gminy a o ostatecznym zakresie ich usług decydują banki regionalne.

Banki w formie S.A.

Mogą być tworzone na podstawie zezwolenia KNB wydanego w porozumieniu z ministrem finansów z zachowaniem trybu określonego w kodeksie handlowym dla tworzenia spółek akcyjnych.

Akcje, za wyjątkiem dopuszczonych do obrotu giełdowego, są imienne i ich zbywalność jest ograniczona a ponadto istnieje obowiązek informowania banku i uzyskania za jego pośrednictwem zgody KNB na zbycie (sprzedaż) lub kupno pakietu uprawniającego do wykonywania ponad 5%, 10%, 20%, 25%, 33%, 50%, 66%, 75% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Wśród banków w formie spółek akcyjnych działają:

  1. banki działające od dawna (PKO S.A., BH S.A.)

  2. banki wyodrębnione z NBP (z tzw. 9-tki) w 1987r.: Bank Zachodni we Wrocławiu, Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, BPH w Krakowie, Bank Śląski w Katowicach, Big Bank Gdański

  3. banki powstałe na podstawie ustawy prawa bankowego z 1989 r.: BOŚ, WBC - przechodzą okresy konsolidacyjne

  4. banki z wyłącznym (lub przeważającym) udziałem kapitału zagranicznego PPA Bank S.A., Citibank

W 1997 r. odstąpiono od koncepcji banku uniwersalnego powołując dwie szczególne kategorie banków:

-banki hipoteczne

-kasy oszczędnościowo-budowlane

Są to banki specjalistyczne. Zasady działania banków hipotecznych określa ustawa z 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych, zaś kas oszczędnościowo-budowlanych ustawa z 1997 r.

Utworzenie banku może nastąpić gdy:

  1. zostało zapewnione wyposażenie w kapitał, którego wielkość powinna być dostosowana do rozmiarów zamierzonej działalności oraz pomieszczenia posiadające odpowiednie urządzenia techniczne i należycie zabezpieczające przechowywane wartości.

  2. został przedstawiony przez założycieli plan działalności banku na okres co najmniej trzech lat, daje gwarancje, że działalność ta będzie bezpieczna

Założycielami banków w formie S.A. mogą być osoby prawne bądź fizyczne i musi ich być co najmniej trzy. Samodzielnie w tej formie może założyć bank wyłącznie inny bank krajowy lub zagraniczny.

Założycielami banków spółdzielczych mogą być tylko osoby fizyczne (co najmniej 10).

Założyciel i osoby przewidziane do objęcia stanowisk kierowniczych muszą dawać rękojmię powodzenia działalności w sposób zabezpieczający interesy klientów, co najmniej 2 osoby z przewidzianych członków zarządu muszą posiadać odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe.

Kapitał własny nie może być niższy niż 5 mln euro i nie może pochodzić z kredytu, pożyczki lub źródeł nieudokumentowanych. Nie więcej niż 15% mogą stanowić wkłady niepieniężne.

Założyciel występuje z wnioskiem o wydanie zezwolenia na utworzenia banku do KNB, która podejmuje decyzję w ciągu 3 miesięcy. Bank może rozpocząć działalność po uzyskaniu zezwolenia KNB na podjęcie działalności. Z wnioskiem o jego wydanie występuje zarząd banku.

KNB może odmówić gdy zamierzona działalność narusza przepisy prawa, interesy klientów lub nie gwarantuje odpowiedniego bezpieczeństwa powierzonym środkom.

dwa zezwolenia:

  1. na utworzenie

  2. na rozpoczęcie działalności

Reglamentacja (ograniczenie ryzyka) działania banku

Kapitał własny i współwypłacalności

Fundusze własne obejmują fundusze podstawowe i uzupełniające.

  1. Funduszami podstawowymi są w zależności od formy prawnej:

-fundusz statutowy

-wpłacony i zarejestrowany kapitał akcyjny

-fundusz udziałowy

  1. Inne fundusze tworzone z zysku po opodatkowaniu z wydawania akcji powyżej wartości nominalnej i wnoszonych dopłat przez wspólników oraz fundusz zasobowy w bankach spółdzielczych, które mogą być przekazane wyłącznie na pokrycie strat.

  2. Fundusz ogólnego ryzyka

Do funduszy uzupełniających za zgodą KNB należą:

Wysokość funduszy uzupełniających nie może przekraczać 100% funduszu podstawowego pomniejszonych zgodnie z obowiązującymi przepisami i zobowiązań podporządkowanych zaliczanych do funduszy uzupełniających, nie może przekroczyć 50% tych funduszy.

Współczynnik wypłacalności (norma sygnalizująca standard?? banku)

Wyrażony w procentach stosunek funduszy własnych do sumy aktywów i zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem.

Musi on wynosić minimum 8%, przy czym bank rozpoczynający działalność musi go utrzymywać na poziomie minimum 15% prze pierwszy rok działalności i min. 12% przez drugi rok.

Limity koncentracji kredytów i innych wierzytelności

Zarząd banku musi zgłaszać KNB fakt udzielenia kredytu w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych. Suma udzielanych kredytów, pożyczek, nabytych obligacji i innych niż akcje papierów wartościowych oraz innych wierzytelności w stosunku do jednego podmiotu lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo albo organizacyjnie nie może przekroczyć 25% funduszy własnych. Ustawa przewiduje wyjątki.

Suma wierzytelności odnośnie podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie w stosunku do których odrębne wierzytelności przekraczają 10% funduszy własnych, nie może przekroczyć 800% tych funduszy.

Banki mogą nabywać akcje, udziały i jednostki uczestnictwa funduszy powierniczych z tym, że łączna ich wartość w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku.

Środki wydatkowane łącznie na te cele nie mogą przekroczyć 600% f. wł. banku. Ustawa przewiduje wyjątki.

Sanacja, likwidacja i upadłość banku

  1. Postępowanie uzdrawiające

W razie powstania straty, groźby jej wystąpienia albo groźby niewypłacalności banku zarząd banku powiadamia KNB i przedstawia program naprawczy zapewniając jego realizację. Jeśli ten program jest niezadowalający bądź jego realizacja nie jest należyta KNB może:

-zakazać lub ograniczyć wypłaty z zysku i nakazać przekazanie tych środków na powiększenie f-szy wł.

-zakazać lub ograniczyć udzielanie kredytów akcjonariuszom, pracownikom i członkom organów banku

-wystąpić do zarządu banku z wnioskiem o zwołanie nadzwyczajnego, walnego zgromadzenia akcjonariuszy w celu oceny sytuacji

Komisja może także ustanowić kuratora nadzorującego realizację programu naprawczego. Bank realizujący postępowanie naprawcze może uzyskać pomoc z Funduszu Gwarancyjnego.

Jeśli zarząd banku nie przedstawi programu naprawczego lub jego realizacja jest nieskuteczna komisja może ustanowić zarząd komisaryczny.

  1. Przejęcie i likwidacja banku

Jeśli w ciągu 6-ciu miesięcy od daty walnego zgromadzenia zwołanego w celu powiększenia funduszy własnych strata przekracza połowę tych funduszy KNB może podjąć decyzję o przejęciu banku przez inny bank za jego zgodą lub o likwidacji.

W przypadku przejęcia rozwiązywane są organy banku przejmowanego, a na bank przejmujący przechodzą wszystkie prawa i obowiązki banku przejmowanego. Występuje on z wnioskiem o wykreślenie banku przejmowanego z rejestru.

W przypadku likwidacji zarząd nad bankiem przejmuje likwidator, który po zakończeniu procesu likwidacji składa sprawozdanie KNB i występuje z wnioskiem o wykreślenie z rejestru.

  1. Upadłość banku

Z wnioskiem o ogłoszenie upadłości może wystąpić wyłącznie KNB. Jeśli wg bilansu aktywa banku nie wystarczają na pokrycie zobowiązań zarząd banku, zarząd komisaryczny lub likwidator powiadamiający KNB, która podejmuje decyzje o zawieszeniu działalności banku a następnie za zgodą banku przejmującego występuje z wnioskiem do sądu o ogłoszenie upadłości zawiadamiając jednocześnie Bankowy Fundusz Gwarancyjny. Decyzję o upadłości podejmuje sąd, który wyznacza syndyka masy upadłościowej przejmującego zarząd nad bankiem. Wzywa on wierzycieli do zgłoszenia wierzytelności.

Z dniem ogłoszenia upadłości wymagalne stają się zobowiązania banku, a wszystkie umowy są rozwiązywane. Akcjonariusze, którzy reprezentują 2/3 kapitału - wniosek o dopuszczenie do zawarcia układu z wierzycielami. Jeśli do tego nie dojdzie sędzia komisarz ustala warunki nabycia przedsiębiorstwa bankowego przez inne banki, a jeśli tak się nie stanie syndyk za zgodą sędziego komisarza przystępuje do sprzedaży poszczególnych składników majątkowych. Ewentualne nabycie przedsiębiorstwa bankowego następuje w stanie wolnym od obciążeń z wyjątkiem zobowiązań z tytułu rachunków bankowych i służebności gruntowych.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Zadania:

  1. Określanie wysokości środków przeznaczonych corocznie na fundusz gwarancyjny

  2. wykonywanie obowiązków wynikających z systemu gwarantowanych środków

  3. kontrola procesu postępowania mającego na celu uzdrowienie gospodarki banku

  4. udzielanie zwrotnej pomocy bankom w przypadku powstania zagrożenia niewypłacalności

  5. gromadzenie i analizowanie informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowanych środków

BFG- na mocy ustawy z 1994 r.

Obowiązujący system gwarantowanych środków dotyczy wszystkich banków. Gwarancje obejmują środki osób fizycznych, prawnych i innych jednostek będących stroną umowy rachunku lub posiadających wynikającą z czynności bankowych wierzytelność poświadczoną dokumentem imiennym.

Gwarancjami nie są objęte środki Skarbu Państwa, innych banków, biur maklerskich, firm ubezpieczeniowych, akcjonariuszy banku posiadających ponad 5% głosów, członków zarządu oraz dyrektorów departamentu, oddziałów i ich zastępców.

Gwarancji podlegają środki pieniężne łącznie z odsetkami naliczonymi do dnia spełnienia warunków gwarancji w wysokości 1000 równowartości EURO w 100%, 1000-15000 w 90%

2002 r. 18000 euro

2003 r. 22500 euro,

niezależnie od ilości rachunków posiadanych w banku.

Koszty działania systemu pokrywają banki, które wnoszą do BFG opłaty roczne w wysokości nie przekraczającej stawki 0,4% i sumy aktywów oraz gwarancji i poręczeń ważonych ryzykiem a także 0,2% i sumy zobowiązań pozabilansowych ważonych ryzykiem.

Wskutek stabilizacji w sektorze bankowym obciążenia banków z tego tytułu zostały obniżone.

Obliczone zgodnie z powyższymi zasadami kwoty ulegały obniżeniu o 30% w 1998 r., 40% w 1999 r., 50% w 2000, a kwotę z tytułu pomniejszenia wnosi do BFG NBP. Środki te plus dochody funduszu minus koszty działalności mogą być przeznaczane na działalność pomocową.

Poza tym banki są zobowiązane tworzyć tzw. ochronne środki gwarancyjne, które stanowią źródło finansowe systemu ochronnego wkładów. Wysokość funduszu ustalono jako iloczyn stawki max 0,4% i sumy środków pieniężnych zgromadzonych w banku na rachunku stanowiących podstawę naliczania rezerwy obowiązkowej. Aktywa stanowiące pokrycie tego funduszu banki muszą lokować w skarbowych papierach wartościowych i bonach pieniężnych NBP, które następnie deponują na wyodrębnionym rachunku w NBP. Środki te nie podlegają egzekucji i nie mogą być obciążone.

Środki te podlegają przekazaniu do BFG w trakcie realizacji gwarancji na rzecz jakiegokolwiek upadłego banku. Zarząd BFG określa jaką sumę przekazuje na ten cel każdy z banków, środki uzyskane w ten sposób przez syndyka mogą być przeznaczone wyłącznie na wypłatę środków gwarantowanych. Uzupełnieniem systemu obligatoryjnego może być system dobrowolnych (większe środki, inne rachunki).

Cele Polityki Pieniężnej

Uwzględniając wpływ BC na podaż pieniądza można wyróżnić trzy rodzaje celów:

  1. strategiczne

  2. pośrednie

  3. operacyjne

Cele strategiczne mają charakter celów finalnych kształtujących sytuację ekonomiczną kraju. BC może kłaść nacisk na utrzymanie wysokiej koniunktury i zatrudnienia albo dążyć do hamowania inflacji. Wybór celu wynika z przyczyn ekonomicznych i zależy od stopnia niezależności polityki pieniężnej.

Cele pośrednie reagują na działania operacyjne NBP i dlatego łatwiej jest je kontrolować. Do celów tych zalicza się kształtowanie się nominalnych stóp procentowych, oddziaływanie na podaż pieniądza i limity kredytowe. Stabilizowanie pieniądza jest priorytetowym celem NBP. Pierwszy z nich wiąże się z kształtowaniem się stóp procentowych na rynku międzybankowym. Operacje na tym rynku regulują płynność banków komercyjnych i oddziałują na stopy % rynku pieniężnego, które z kolei wpływają na inne stopy %. Stabilizacja rynkowej stopy % ogranicza wahania realnego popytu na pieniądz i wpływa na stabilizację realnych dochodów. Kształtowanie podaży pieniądza polega na określaniu dopuszczalnego wzrostu ilości pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym i realnym. Realizacja tego celu wiąże się jednak z dopuszczeniem wahań rynkowych stóp %. Limity kredytowe oddziałują na możliwości kreacji kredytów i na popyt globalny.

Cele operacyjne to np.

- pożądana wysokość bazy monetarnej

- pożądana wysokość stóp % rynku pieniężnego

Na obydwa te parametry BC ma codzienny?? wpływ.

BC może realizować stałą lub dyskrecjonalną politykę pieniężną:

Pierwsza polega na tym że działania BC są neutralne w stosunku do tego co się dzieje w gospodarce. W drugim przypadku działania NBP zależą od konkretnej sytuacji gospodarczej.

BC może reagować na procesy deflacyjne, wzrost bezrobocia, spadek kursu walutowego.

Polityka dyskrecjonalna oznacza przystosowanie działań BC do konkretnej sytuacji gosp. BC może reagować na procesy deflacyjne i wzrost bezrobocia może zapobiegać spadkowi kursu walutowego, przeciwdziałać przegrzaniu koniunktury i wzrostowi zadłużenia zagranicznego.

Instrumenty oddziaływania bezpośredniego

Do tych instrumentów należało w przeszłości reglamentowanie akcji kredytowej. Obecnie ustawa Prawo Bankowe wprowadza limity koncentracji kredytów i innych wierzytelności oraz limity inwestycyjne w papiery wartościowe, których banki muszą przestrzegać. Nad zdolnością działania z przepisami prawa czuwa KNB i jej organ wykonawczy - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego - wydzielony organ z NBP.

Poza tym Rada Polityki Pieniężnej może zgodnie z ustawą w drodze uchwały wprowadzić:

  1. ograniczenie wielkości środków pieniężnych oddawanych przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców

  2. obowiązek utrzymania przez banki nie oprocentowanego depozytu w NBP od zagranicznych środków pieniężnych wykorzystywanych przez banki i krajowych przedsiębiorców.

Instrumenty oddziaływania pośredniego

Rezerwy obowiązkowe - rezerwy obowiązkowe stanowi wyrażona w złotówkach część środków pieniężnych w zł i w walutach obcych zgromadzonych na rachunku bankowym, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków uzyskanych przez bank i podlegających zwrotowi za wyjątkiem środków przyjętych od innego banku lub od banku zagranicznego na podstawie umów zawartych przed 1 stycznia 2000 roku albo środków pozyskanych z zagranicy na okres co najmniej 2 lat. Rezerwę odprowadza się zarówno od depozytów a`vista jak i lokat terminowych. Podlega ona odprowadzeniu na rachunek bieżący w NBP lub na rachunek rezerw obowiązkowych w przypadku banków, które nie posiadają w NBP rachunków bieżących. Rezerwa ta jest nie oprocentowana. Zgodnie z ustawą stopa rezerwy obowiązkowej może być zróżnicowana ze względu na okres przechowywania środków i rodzaj waluty z tym że nie może być niższa niż 30% sumy środków płatnych na żądanie i 20% wkładów terminowych. Banki mogą odprowadzać do NBP rezerwę niższą od naliczonej jednak nie mniej niż 90% tej wielkości pod warunkiem, że zobowiążą się do utrzymywania w kasie zapasu gotówki równego różnicy między rezerwą naliczoną a rezerwą odprowadzoną do NBP. Konsekwencją nieprzestrzegania obowiązkowego odprowadzania rezerw są karne odsetki w wysokości dwukrotności stopy kredytu lombardowego. Bank może wykorzystać środki z rezerwy do bieżących rozliczeń. Rezerwa jest instrumentem oddziaływania na możliwość kreacji kredytów.

Mnożnik kreacji pieniądza jest odwrotnością stopy rezerw obowiązkowych. Stopa ta decyduje więc o podaży pieniądza. Rezerwa jest także instrumentem zabezpieczenia płynności banków komercyjnych. Poza tym jej wysokość wpływa na oprocentowanie kredytów.

Wzrost stopy rezerw obowiązkowych powoduje wzrost kosztów pozyskanych kapitałów przez banki. Ponieważ część środków klientów jest unieruchomiona w postaci rezerwy, pozostałe środki muszą więc zarobić więcej. Stąd stopa % środków udostępnionych przez banki musi być wyższa. Obecnie stopa rezerw obowiązkowych jest ujednolicona i wynosi 5 % od depozytu na żądanie jak i lokat terminowych.

Kredyt refinansowy

  1. Kredyt lombardowy

Kredyt udzielany pod zastaw papierów wartościowych do wysokości określonej części ich wartości nominalnej. NBP udziela tego kredytu pod zastaw bonów, obligacji skarbowych przy czym jego kwota nie może przekroczyć 80% wartości nominalnej zastawionych papierów. Kredyt może być udzielony bankowi, który posiada rachunek bieżący w NBP, jest uczestnikiem ewentualnego rejestru banków skarbowych lub krajowego depozytu papierów wartościowych, zawrze umowę o taki kredyt. Możliwość zaciągnięcia tego kredytu wpływa na wysokość środków, które mogą być wykorzystane np. na powiększenie akcji kredytowej. Stopa tego kredytu wpływa na oprocentowanie kredytów udzielonych przez banki komercyjne.

  1. Kredyt redyskontowy (redyskonto weksli)

Weksel stanowi podstawę zaciągnięcia kredytu dyskontowego, posiadacz weksla dostaje kredyt a bank komercyjny wchodzi w posiadanie weksla. Posiadając zdyskontowane weksle banki mogą na ich podstawie zaciągać kredyt redyskontowy w NBP.

Redyskonto - zakup zdyskontowanych weksli przez NBP przed terminem ich płatności z potrąceniem odsetek redyskontowych.

Kwota kredytu redyskontowego równa się sumie wekslowej pomniejszonej o odsetki wg stopy redyskonta i ewentualną prowizję.

NBP przyjmuje do redyskonta weksle odpowiadające określonym przez niego warunkom:

· Wystawione zgodnie z przepisami prawa wekslowego

· Takie od których uiszczono opłatę skarbową

· Podpisanych przez co najmniej dwóch solidnych płatników

· Pochodzących z obrotów gospodarczych

· Których termin płatności upływa nie później niż 3 miesiące od daty redyskonta i nie wcześniej niż jest to konieczne do zawiadomienia dłużnika wekslowego

· Z terminem płatności w określonym dniu

· Płatne w bankach, w których dłużnicy wekslowi mają rachunki bez ograniczeń indosowania i prawa zwrotnego, prawa zwrotnego poszukiwania bez notatek i skreśleń

· Podpisane tak, że możliwa jest identyfikacja osób podpisujących

· Opatrzone indosem in blanco w banku, który go zdyskontował

Zmiana stóp kredytu refinansowego wpływa na jego dostępność do banków komercyjnych. Jeśli stopy te rosną banki niechętnie korzystają z kredytów i nie powiększają w ten sposób kapitałów, które mogłyby następnie zostać przeznaczone na akcje kredytowe, ponieważ stopy kredytu refinansowego wpływają na koszt pozyskiwanego kapitału, wpływają również w efekcie na oprocentowanie kredytów w bankach komercyjnych.

Operacje otwartego rynku:

  1. Bezwarunkowe

  2. Warunkowe

Ad.1) Przedmiotem mogą być bony i obligacje skarbowe, uczestnikami mogą być banki posiadające rachunki bieżące w NBP i będące na podstawie umowy z NBP dealerami rynku pieniężnego.

NBP organizuje akcje kupna lub sprzedaży stosownie do oceny płynności w systemie bankowym tzn. sprzedaje papiery jeśli chce ściągnąć nadmiar pieniądza, a kupuje je jeśli chce zwiększyć płynność w systemie bankowym.

Aukcje sprzedaży - NBP ogłasza rodzaj oferowanych bonów i ich wartość nominalną. Banki zgłaszają rodzaj bonów jakie zamierzają nabyć i ich wartość nominalną (min. 1 mln zł), deklarują także cenę zakupu upoważniając jednocześnie NBP do obciążenia rachunku bieżącego. NBP przyjmuje oferty z ceną wyższą lub równą minimalnej zaakceptowanej cenie przetargowej. Po dokonaniu zapłaty przez bank bony są rejestrowane na jego koncie depozytowym.

Aukcje kupna - NBP podaje wielkość środków jaką zamierza przeznaczyć na zakup bonów oraz rodzaje bonów. Banki mogą sprzedawać wyłącznie bony z portfela własnego. Banki podają ceny po jakich zamierzają sprzedać bony oraz ich wartość nominalną (min. 1 mln zł). NBP przyjmuje oferty z ceną niższą lub równą maksymalnej zaakceptowanej cenie przetargowej. Operacje te służą do regulowania płynności w systemie bankowym w dłuższym okresie czasu.

Ad.2) - warunkowe

Uczestnikami mogą być banki będące dealerami rynku pieniężnego i posiadające rachunki pieniężne w NBP. Operacje te mogą dotyczyć:

Zakup lub sprzedaż odbywa się na okres od 1-14 dni.

Rewerse Repo NBP - NBP kupuje bony od banków z dyskontem i w terminie od 1-14 dni odsprzedaje je z powrotem. Banki mogą sprzedawać wyłącznie bony z portfela własnego i minimalna oferta wynosi 100 tys. Środki, które uzyskuje bank w wyniku sprzedaży stanowią lokatę akcyjną NBP w banku. Ponieważ odsetki uzyskuje w tym przypadku NBP wybiera oferty banków z jak najwyższą stopą %. Operacje te służą do zasilenia systemu bankowego w pieniądz przy czym zasilenie to ma charakter krótkoterminowy, gdyż następuje operacja zwrotna.

Repo NBP - NBP sprzedaje bony bankom z dyskontem i w terminie 1-14 dni odkupuje je z powrotem po cenie wyższej. Środki uzyskane przez NBP z tytułu sprzedaży stanowią depozyt akcyjny banku w NBP. Stopy % tych środków proponują banki i stopy te stanowią kryterium wyboru ofert przez NBP ponieważ odsetki płaci NBP wybiera oferty z jak najniższą stopą %. Operacje te służą do ściągnięcia nadmiaru pieniądza z systemu bankowego.

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Ustawa „Prawo bankowe” zawiera zamknięty katalog czynności bankowych.

I. Czynności tzw. „sensu stricto”, które mogą być podejmowane wyłącznie przez banki. Ich uprzywilejowanie polega na możliwości wystawienia tzw. bankowych tytułów egzekucyjnych. Należą do nich:

  1. przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem wyznaczonego terminu i prowadzenie rachunków tych wkładów

  2. prowadzenie innych rachunków bankowych

  3. udzielanie kredytów

  4. udzielanie gwarancji bankowych

  5. emitowanie bankowych papierów wartościowych

  6. przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

  7. wykonywanie innych czynności zastrzeżonych dla banków w odrębnych ustawach

II. Czynności tzw. „sensu largo”

Stają się czynnościami bankowymi jeśli są wykorzystywane przez banki. Należą do nich:

  1. udzielanie pożyczek pieniężnych

  2. operacje czekowe i wekslowe

  3. wydawanie kart płatniczych i wykonywanie operacji przy ich użyciu

  4. terminowe operacje finansowe

  5. nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

  6. przechowywanie przedmiotów wartościowych oraz wynajem skrytek sejfowych

  7. wykonywanie czynności obrotu dewizowego

  8. udzielanie poręczeń

  9. wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów wartościowych

Operacje bankowe wg przedmiotu:

1. Operacje pasywne (bierne)

Polegają na gromadzeniu środków od klientów, które łącznie z własnymi zasobami są przez bank inwestowane. Bank staje się dłużnikiem klienta a operacje te są źródłem kosztów banku związanych z pozyskaniem kapitału. Znajdują one odbicie w pasywach bilansu banku. Źródłem środków pozyskanych w operacjach biernych mogą być:

a) wkłady oszczędnościowe

- pieniądz transakcyjny i lokaty terminowe podmiotów gospodarczych

- środki pieniężne instytucji, organizacji, sfery budżetowej

- lokaty przyjmowane od innych banków (lokaty międzybankowe bierne)

b) kredyt refinansowy (redyskontowy i lombardowy) NBP

- emisja własnych papierów wartościowych np. obligacji, bonów oszczędnościowych, certyfikatów, depozytów lub akcji (mogą je emitować tylko banki w formie spółki akcyjnej a emisja prowadzi do powiększenia kapitałów własnych

2. Operacje aktywne (czynne)

Polegają na inwestowaniu posiadanych środków, znajdują odbicie w aktywach bilansu, są źródłem dochodów dla banku, a bank staje się w nich wierzycielem w stosunku do klientów. Przykładem operacji czynnych jest działalność kredytowa, lokowanie środków w innych bankach (lokaty międzybankowe czynne albo inwestowanie w papiery wartościowe, udziały, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych). Cechą charakterystyczną jest działanie banku na własny rachunek.

3. Operacje usługowe (komisowe, pośredniczące)

Polegają na realizacji zleceń klientów, stanowią źródło dochodów w postaci prowizji i opłat.

Przykładem takich operacji są:

- prowadzenie rachunku bankowego

- dokonywanie rozliczeń

- operacje kasowo-skarbowe (wynajem skrytek i sejfów, wymiana pieniędzy, wpłaty i wypłaty gotówkowe)

- pośrednictwo w obrocie pap. Wartościowymi

- doradztwo inwestycyjne

Działalność banków komercyjnych jest związana z ryzykiem a ich podstawowa rola polega na jego transformacji. W działalności banku nie chodzi o eliminację ryzyka tylko o jego ograniczenie do dopuszczalnych rozmiarów (optymalizacja).

Ryzyko kredytowe - dotyczy sytuacji, w której kredytobiorca może nie będzie chciał albo nie będzie w stanie spłacić zaciągniętego kredytu. Dotyczy ono zarówno braku spłaty jak i opóźnień w spłacie. Jest to ryzyko aktywne na które bank ma wpływ. Ryzyko kredytowe pasywne jest związane z groźbą wcześniejszego odebrania środków przez deponentów i brakiem możliwości refinansowania się, możliwości kontroli tego ryzyka są niewielkie.

Ograniczeniu ryzyka służą normy ostrożnościowe regulujące jego poziom np. limity koncentracji kredytów, rezerwy celowe.

Banki dokonują ponadto oceny zdolności kredytowej przy udzielaniu kredytów oraz żądają zabezpieczenia kredytowego.

Ryzyko płynności - oznacza zagrożenie częściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank, czyli jego zdolności do spłaty zobowiązań.

Przyczyną utraty płynności może być masowe wycofywanie środków przez klientów lub masowe niespłacanie kredytów albo niewłaściwa polityka inwestycyjna. Ograniczeniu ryzyka płynności służą normy ostrożnościowe np. wysokość kapitałów własnych lub współczynnik wypłacalności.

Ponadto banki otrzymały wytyczne dotyczące zarządzania płynnością, które mają stanowić podstawę opracowania własnej procedury poziomu i ograniczania ryzyka.

W razie zagrożenia utraty płynności banki mogą wykorzystać środki w kasie i rachunkach NBP, sprzedaży aktywów, środki pieniężne z rynku międzybankowego, kredytu refinansowego.

Ryzyko stopy % - można je określić jako stopień wrażliwości dochodów w banku na przyszłe zmiany stopy %.

Jeśli bank udziela długoterminowych kredytów o stałym oprocentowaniu na bazie środków przyjętych ze zmienną stopą %, wzrost rynkowej stopy % spowoduje zmniejszenie dochodów.

Podobnie jeśli lokaty długoterminowe o stałym oprocentowaniu będą finansować przedsięwzięcia krótkoterminowe spadek rynkowej stopy % zmniejszy dochody i marżę banku.

Właściwe zarządzanie tym ryzykiem wymaga wpływu zmian stóp % na dochody banku i wyboru odpowiedniej strategii zarządzania.

Bank może zmierzać do zawierania większej liczby operacji z klauzulą zmian stóp % lub wykorzystywać narzędzia umożliwiające ochronę przed ryzykiem np. transakcje financial futures, opcje na stopy %, swapy odsetkowe.

Ryzyko bankowe - wstępuje przy wykonywaniu operacji związanych z obsługą operacji handlu zagranicznego gdzie ryzyko jest związane ze zmianą kursów walutowych. Odnosi się to do posiadanych przez bank otwartej niezabezpieczonej pozycji bankowej i ma miejsce gdy wskutek zmian kursów wzrosną zobowiązania lub spadną należności w walucie obcej w przeliczeniu na walutę krajową. Zasady ograniczenia tego ryzyka reguluje zarządzenie w sprawie dopuszczalnego ryzyka walutowego po za tym banki mogą wykonywać operacje zabezpieczające np. transakcje f.f., opcje walutowe, swapy walutowe.

Rynek lokat międzybankowych

Rachunek NOSTRO - rachunek jeśli dany bank otworzył w innym banku krajowym lub zagranicznym.

Rachunek LORO - dany bank prowadzi taki rachunek w swoich księgach dla innego banku

Banki, które prowadzą te rachunki nazywane są bankami korespondentami.

Każdy bank tworzy sieć korespondentów z tym, że z uwagi na konieczność płacenia za prowadzenie takich rachunków małe banki zamiast tworzyć rozległą sieć otwierają rachunki NOSTRO w banku o zasięgu międzynarodowym, który taką sieć posiada i korzystają z jego pośrednictwa. Na rachunek NOSTRO księgowane są wpływy, wypłaty a na koniec każdego dnia ustalane jest saldo. Jeśli wpływy > wypłaty nadmiar środków nie powinien być pozostawiony na rachunku gdyż bank wyrzeka się wtedy dochodów, które mógłby osiągnąć lokując je na rachunku międzybankowym.

Gdy jest odwrotnie (wpływy < wypłaty) przekroczenie stanu środków powoduje konieczność zapłaty wysokich odsetek, zaś ewentualne utrzymanie wypłat bez pokrycia przez korespondenta spowoduje konieczność zapłaty odszkodowania z tytułu nieterminowej zapłaty.

Aby nie dopuścić do powstania salda ujemnego bank może:

- dokonać przelewu z innego r-ku NOSTRO w danej walucie na którym ma nadmiar środków

- zakupić walutę deficytową za walutę którą ma w nadmiarze

- przyjąć depozyt od innego banku

Wszelkie księgowania na r-k NOSTRO są dokonywane w dniach roboczych. Każdy taki dzień nosi nazwę daty waluty. Bank, który posiada niedobór na rachunku nostro ma pozycję walutową krótką, co prowadzi do popytu na pieniądz.

Rodzaje dat walut:

Data waluty - dzień , w którym możliwe jest otrzymanie wpływu lub dokonanie wypłaty z rachunku nostro

16.12/1 value today - waluta dzisiaj dnia roboczego

18.12/2 value tomorrov - data waluty następnego dnia roboczego po dacie waluty dziś

19.12/3 value spot ( data drugiego dnia roboczego po dacie waluty dziś)

20.12/4 value forward, (waluta terminowa) data jakiegokolwiek dnia roboczego po dacie waluty spot)

Rodzaje depozytów

1. Z ustawowym terminem spłaty tzn. takie, których dokładny termin spłaty jest znany w momencie ich ustanowienia. Nie mogą one być łamane przed terminem zapadłości, tak jak to czasem ma miejsce przy lokatach terminowych klientów. W tym przypadku nie istnieje żadna możliwość negocjacji odnośnie przerwania przyjętego lub udzielonego depozytu.

Wśród nich wyróżnia się:

- OVERNIGHT- (o/n) - depozyt od daty waluty do następnego dnia roboczego.

- TOMNEXT- (s/n) - depozyt od daty waluty jutro do następnego dnia roboczego, czyli do daty waluty spot.

- SPOTNEXT- (s/n) - depozyt od daty waluty spot do następnego dnia roboczego po tej dacie.

- WEEK FIXED- (w/f lub 1W) - depozyt od daty waluty spot do daty przypadającej 7 dni później (jeśli jest to dzień wolny to do najbliższego dnia roboczego).

2 weeks (2W)

1 month (1M)

2,3,6,9,12 month (2,3,6,9,12 M)

Jeśli przesuwają się do przodu (po dniu wolnym) przeniesiemy się do następnego miesiąca to zamiast przesuwania się do przodu stosuję się regułę cofania się do tyłu.

2. Z nieustalonym terminem spłaty - tzw. depozyty cou tzn. takie których termin spłaty nie jest znany w momencie ustanowienia. Mogą one zostać spłacone na żądanie właściciela przy tym warunkiem spłaty jest wypowiedzenie depozytu czyli zawiadomienie banku o zamiarze wycofania depozytu z odpowiednim wyprzedzeniem. Jednocześnie jest możliwość dopłaty środków przy czym warunkiem jest powiadomienie banków o zamiarze powiększenia depozytów z odpowiednim wyprzedzeniem.

Np. depozyty call 24 (48 godzin - wypowiedzenie musi nastąpić co najmniej z wyprzedzeniem co najmniej 1 dnia roboczego (2 dni robocze) przed datą wycofania).

Uczestnicy rynku międzybankowego korzystają z informacji podawanych przez serwisy informacyjne oraz firmy brokerskie. Jest to wygodny sposób dla banków nie potrafiących bądź nie mogących w dokładny sposób przewidzieć płynności.

Depozyty są kwotowane wg dwóch stawek

Np. 2W Dollar Depo 8 8,25

BID OFFER

BID - roczna stopa % po jakiej bank kwotujący skłonny jest przyjąć pieniądze w depozyt.

OFFER - roczna stopa % po jakiej bank kwotujący skłonny jest ulokować depozyt w innym banku.

Bank, który posiada pozycję długą w danej walucie tzn ma nadmiar środków, jest skłonny do składania lokat natomiast nie chce ich przyjmować. Aby zachęcić inne banki do lokowania u siebie przesuwa odpowiednio kwotowanie w stosunku do kwotowań rynkowych.

Np. 2W Dollar Depo 7,75 8

Obniżając stawkę BID zniechęca inne banki do lokowania, gdyż przyjmuje środki taniej niż inne banki, a obniżając stawkę OFFER zachęca inne banki do pożyczania środków, gdyż jest skłonny ulokować je po niższej stopie % niż inne banki.

WIBID - roczna stopa %, średnia po jakiej przyjmuje depozyty kilkanaście najwyżej banków w Polsce.

WIBOR - średnia stopa OFFER (roczna) kilkunastu polskich banków.

Kwotowania przesuwane są w lewo - banki obniżają obie stawki: BID i OFFER.

Bank, który posiada pozycję krótką (tzn. ma niedobór środków) skłonny jest przyjąć depozyt, a nie chce lokować. Przesuwa kwotowanie w prawo w stosunku do kwotowań rynkowych.

Podnosząc stawkę BID zachęca inne banki do lokowania u siebie (oferuje wyższą stopę % niż stopa rynkowa), a podnosząc stawkę OFFER zniechęca inne banki do zaciągania pożyczek (żąda wyższej stopy niż stopa rynkowa).

W momencie podjęcia decyzji odnośnie lokowania środków przez bank X w banku Y, ten pierwszy ponosi ryzyko kredytowe. W związku z tym bank X będzie dokładnie badał grono potencjalnych kontrahentów. Aby bank Y mógł uzyskać depozyt od banku X musi być najpierw zaakceptowany przez Zarząd Banku X jako potencjalna strona takiej transakcji.

Schemat Typowych Czynności

1. Warunkiem zawarcia transakcji jest skontaktowanie się ze sobą potencjalnych kontrahentów. Bank nawiązujący łączność to bank kontaktujący, bank który odbiera połączenie - bank kwotujący. Bank kontaktujący musi podać w chwili nawiązania kontaktu kompletną nazwę wraz z miejscem lokalizacji.

2. Bank kontaktujący zwraca się do banku kwotującego z prośbą o zakwotowanie tj. o podanie ceny określonego instrumentu finansowego (czyli stawek depozytowych dla depozytów określonego typu). Nie jest podawana strona transakcji tzn. czy bank kontaktujący chce ulokować depozyt czy też przyjąć środki w depozyt, aby bank kwotujący nie mógł manipulować wysokością stawek depozytowych (bank ten nie zna strony operacji jaką zamierza wykonać bank kontaktujący).

3. Zakwotowanie cen przez bank kwotujący lub odmowa ich zakwotowania. W momencie podania cen dealer wykonujący kwotowanie zobowiązuje się do wykonania po tych cenach odpowiednich operacji. Po zakwotowaniu i reakcji na nie drugiej strony (określeniu strony transakcji) dealer nie może się już wycofać. Ceny podane w kwotowaniu są wiążące. Dealer może się wycofać zanim uzyska oświadczenie banku kontaktującego o wielkości i stanie zawartej transakcji np. jeśli podając ceny zauważy, że ich poziom na rynku istotnie się zmienia. Aby kwotowanie było prawidłowe dealer musi znać aktualne kwotowania rynkowe oraz pozycję swojego banku w danej walucie na dany dzień, a także wielkość limitów kredytowych dla innych banków i ich wykorzystanie.

W niektórych przypadkach dealer może odmówić zakwotowania np.:

· Brak limitu dla banku kontaktującego - można odmówić kwotowania zaznaczając, że jest ono dla celów informacyjnych lub zakwotować jednostronnie tzn. tylko stawkę BID;

· Całkowity zakaz wykonywania operacji z bankiem kontaktującym i zawieszenie lub odebranie limitu;

· Wyczerpany limit - możliwość udzielania pożyczek powróci po spłaceniu przez bank kontaktujący przyjętych uprzednio depozytów

4. Zawarcie transakcji przez bank kontaktujący po zakwotowanej cenie. Po otrzymaniu kwotowania dealer banku kontaktującego powinien podjąć decyzję o zawarciu transakcji lub rezygnacji z jej zawarcia. Jeśli chce zawrzeć kontakt podaje stronę transakcji tzn. czy chce ulokować środki czy przyjąć depozyt oraz kwotę operacji. Zawsze bardziej opłaca się zawierać transakcję z własnego niż z cudzego kwotowania. Jeśli bank kontaktujący przyjmuje depozyt od kwotującego wykonuje operację po stawce OFFER banku kwotującego, zaś jeśli lokuje środki w banku kwotującym otrzyma cenę równą stawce BID banku kwotującego (bank kontaktujący pozyskuje środki drożej niż kwotujący i lokuje je taniej).

5. Dokładne potwierdzenie zawartej transakcji przez bank kwotujący. Dokonując potwierdzenia podaje się stronę transakcji, kwotę, cenę i okres życia depozytu. Dealer banku kwotującego ma prawo skrócić kwotę transakcji jeśli przekroczyła ona przyznany limit lub w chwili wykazania transakcji zmienia się w istotny sposób pozycja ceny na rynku na niekorzyść banku kwotującego. Z dwóch możliwości banki korzystają raczej rzadko, ponieważ ............................ profesjonalisty. Dobre kwotowanie nie powoduje konieczności skracania kwoty.

6. Wymiana instrukcji płatniczych. Bank przyjmujący depozyt powinien podać rachunek bieżący prowadzony u korespondenta w walucie transakcji na który życzy sobie otrzymywać wpływy a bank lokujący fundusze musi podać rachunek prowadzony u korespondenta w walucie transakcji, na który ma nastąpić spłata lokaty wraz z odsetkami w terminie zapadłości.

Rozliczenia Pieniężne

Rozliczenia pieniężne dokonywane są za pośrednictwem banków o ile przynajmniej jedna ze stron posiada rachunek bankowy.

Podstawą otwarcia jest umowa rachunku bankowego, która powinna określać:

Zgodnie z prawem bankowym banki mogą prowadzić rachunki:

Rachunki oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych, nie mogą być wykorzystywane do przeprowadzania rozliczeń z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Są to rachunki imienne a środki na nich zgromadzone podlegają szczególnej ochronie.

Rachunki bieżące służą do gromadzenia środków lub przeprowadzania rozliczeń, pomocnicze - do przeprowadzania rozliczeń w innym oddziale banku lub w innym banku.

Rozliczenia gotówkowe są przeprowadzane czekiem gotówkowym lub poprzez wpłatę pieniędzy na rachunek bankowy.

Banki są zobowiązane przyjmować wpłaty gotówkowe, których można dokonać na podstawie bankowego dowodu wpłaty.

Czek gotówkowy - dyspozycja wystawcy czeku udzielana bankowi do obciążenia jego rachunku określoną kwotą oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi lub osobie wskazanej na czeku.

1. Czek na okaziciela

2. Czek imienny

Czek jest przedstawiany do zapłaty u trasata lub w innym banku, jest płatny za okazaniem i powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia.

W przypadku przedstawienia czeku do zapłaty w innym banku niż trasat zapłata nastąpi dopiero po otrzymaniu środków od trasata tzn. bank przyjmuje czek do inkasa.

Szczegółowe warunki przedstawienia czeku do realizacji w innych bankach określa umowa pomiędzy bankiem a posiadaczem rachunku.

Banki zawierają ponadto porozumienia, w których na zasadzie wzajemności określają tryb realizacji czeków gotówkowych rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych.

Rozliczenia bezgotówkowe

Mogą być prowadzone w formie:

Polecenie przelewu

Stanowi wydaną bankowi pisemną dyspozycję obciążenia rachunku dłużnika oznaczoną kwotą uznania tą kwotą rachunku wskazanego wierzyciela, zostanie zrealizowane jeśli pokrycie w rachunku lub przyznanym kredycie jest składane w 4 egzemplarzach po jednym dla:

Z inicjatywą rozliczenia występuje dłużnik, a transfer pieniądza rozpoczyna się od obciążenia jego rachunku.

Może on odwołać polecenie przelewu o ile bank nie dokonał jeszcze obciążenia rachunku.

Wierzyciel nie ma możliwości przyspieszenia rozliczenia.

Forma ta może być stosowana do zapłaty już istniejącego zobowiązania, o ile strony mają do siebie zaufanie.

Polecenie zapłaty

Stanowi udzieloną bankowi pisemną dyspozycję wierzyciela do obciążenia rachunku dłużnika oznaczoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela.

Dyspozycja wierzyciela stanowi jednocześnie jego zgodę na cofnięcie obciążenia rachunku dłużnika i uznania rachunku wierzyciela w przypadku odwołania przez dłużnika polecenia zapłaty.

Rozliczeń w tej formie można dokonywać pod warunkiem:

  1. Posiadania przez dłużnika i wierzyciela rachunków w bankach, które zawarły porozumienie w sprawie stosowania polecenia zapłaty.

  2. Udzielenia przez dłużnika wierzycielowi upoważnienia do obciążenia rachunku dłużnika w drodze polecenia zapłaty w umownych terminach z tytułu określonych zobowiązań.

  3. Zawarcia między wierzycielem a jego bankiem umowy o stosowaniu poleceń zapłaty.

  4. Że maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie przekracza równowartości w złotych 1000 EURO gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej lub 10000 EURO w przypadku pozostałych dłużników.

Z inicjatywą rozliczenia występuje wierzyciel. Jego bank ma obowiązek obciążyć jego rachunek kwotą odwołanego polecenia zapłaty nawet w przypadku braku środków. Uznanie rachunku wierzyciela występuje po otrzymaniu przez jego bank od banku dłużnika środków wystarczających na pokrycie polecenia zapłaty. Dłużnik może w dowolnym czasie cofnąć upoważnienie dane wierzycielowi do wystawienia polecenia zapłaty i może odwołać pojedyncze polecenie zapłaty, w którym obciążono rachunek w terminie 30 dni kalendarzowych od obciążenia, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej lub 5 dni roboczych od obciążenia w przypadku pozostałych dłużników.

Dłużnik składa odwołanie w swoim banku. Powoduje to, że bank ten natychmiast uznaje rachunek dłużnika kwotą odwołanego polecenia zapłaty w raz z odsetkami należnymi z tytułu prowadzenia rachunku od dnia obciążenia.

Czek rozrachunkowy

Dyspozycja wydana bankowi przez posiadacza rachunku do obciążenia tego rachunku określoną kwotą i uznanie tą kwotą rachunku wskazanego wierzyciela. Czek może być przedstawiony do zapłaty w banku wystawcy lub posiadacza czeku.

W drugim przypadku uznanie rachunku następuje po otrzymaniu środków od banku dłużnika, chyba że banki zawarły porozumienie w którym na zasadach wzajemności określiły tryb postępowania przy przedstawieniu czeku do realizacji.

Zgodnie z prawem czekowym czek powinien zawierać następujące elementy ustawowe:

  1. Nazwa CZEK w treści dokumentu w języku w jakim go wystawiono.

  2. Bezwarunkowe polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej (słownie).

  3. Nazwa trasata czyli banku, który ma dokonać zapłaty przy czym bank ten nie musi realizować czeku w przypadku braku pokrycia chyba, że umowa z posiadaczem rachunku stanowi inaczej.

  4. Oznaczenie miejsca płatności.

  5. Data i miejsce wystawienia (10 dni ważne od tej daty).

  6. Podpis wystawcy zgodny z kartą wzorów podpisów.

Rodzaje czeków

Czek postdatowy

Wystawca nie posiadający środków na rachunku stawia późniejszą datę licząc na ich zgromadzenie do tej daty i wręcza go wierzycielowi, z którym ustala, że ten nie przedstawi czeku do realizacji przed datą wystawienia.

Wierzyciel może to jednak zrobić i w tym przypadku ponieważ czek jest płatny za okazaniem posiadacz rachunku będzie odpowiadał za wystawienie czeku bez pokrycia.

Czek zakreślony

Zakreślenie polega na umieszczeniu przez wystawcę lub posiadacza czeku dwóch równoległych linii. Taki czek może być wypłacony tylko do ręki stałego klienta banku. Jeśli między liniami wpiszemy nazwę banku, czek może być wypłacony tylko temu bankowi a jeśli jest to trasat tylko do rąk stałego klienta.

Czek potwierdzony

Na wniosek posiadacza rachunku bank może potwierdzić czek rezerwując jednocześnie potwierdzoną kwotę na tym rachunku. Potwierdzenie to oznacza, że bank ma pokrycie.

Może być potwierdzone:

- czek zupełny - nie pisze się wtedy w potwierdzeniu kwoty potwierdzenia, bo jest to suma wpisana na czeku. Jest on ważny 10 dni od daty wystawienia, po tym terminie lokata środków jest zwalniana, a czek nie zostanie zrealizowany.]

- czek niezupełny (bez oznaczonej kwoty in blanco) - w tym przypadku w potwierdzeniu bank podaje kwotę do jakiej czek potwierdza, potwierdzenie takie zwykle jest ważne 30 dni (zależy od postanowienia regulaminów banków) o ile na czeku nie ma czeku wystawienia, jeśli wpisano datę wystawienia czek jest ważny 10 dni od tej daty.

Czek gwarantowany

Bank gwarantuje realizację czeku bez względu na stan rachunku, bank wydaje z adnotacją „gwarancja zapłaty do...” bank odpowiada za zapłatę czeku w ramach przyznanych limitów nawet w przypadku braku pokrycia, nie ma tu blokady środków na rachunku. Prawa z czeku mogą być przenoszone przez: indos, cesję i wręczenie czeku na okaziciela.

Wystawca odpowiada za zapłatę czeku. Posiadacz może dochodzić roszczeń w postępowaniu sądowym.

Karty płatnicze

Są to karty plastikowe z zakodowanym numerem rachunku i danymi identyfikacyjnymi posiadacza. Jego interes jest chroniony poprzez nadanie numeru identyfikacyjnego (PINu), bez którego nie można dokonać żadnej operacji przy użyciu karty.

Karta debetowa

Upoważnia posiadacza do zapłaty w ramach pokrycia na rachunku. (debetowa do wysokości salda).

Karta kredytowa upoważnia do posługiwania się niezależnie od salda rachunku przy czym uprawnienia i limity są zakodowane na ścieżce magnetycznej.

Rozliczenia planowe i okresowe i planowe rozlicza się saldami.

Okresowe rozliczenia sald to forma polegająca na kompensacie należności i zobowiązań. Może być wykorzystana jeśli strony transakcji występują względem siebie w charakterze wierzyciela i dłużnika.

Przy rozliczeniach takich nie reguluje się poszczególnych zobowiązań, które są ewidencjonowane i rozliczane okresowo. Jeden z uczestników w ustalonych odstępach czasu dokonuje rozliczenia i przesyła nadwyżkę zobowiązań nad należnościami poleceniem przelewu. Strony transakcji prowadzą rachunki na których księgowane są faktury za dostarczone lub odebrane towary albo usługi. Strona rozliczająca wysyła w ustalonych terminach wyciąg z tego rachunku drugiej stronie na podstawie którego następuje uzgodnienie zapisu.

Rozliczenia planowe

Są wykorzystywane przy rozliczaniu dostaw o charakterze okresowym. Kontrahenci umawiają się, że dłużnik (odbiorca) okresowo dokonuje przelewu na rzecz dostawcy zaliczkowych kwot wynikających z planowanej wartości dostaw.

Różnicę między dokonanymi przelewami a rzeczywistą wartością dostaw rozlicza się za dłuższe okresy co upraszcza rozliczenie i zmniejsza jego pracochłonność. Np. co miesiąc dostawca wystawia fakturę, której wartość odbiorca porównuje z dokonanymi przelewami, ewentualną nadpłatę potrąca z następnego przelewu.

Formalną podstawą wprowadzenia tej formy rozliczeń jest umowa między stronami określająca rodzaj dostaw, częstotliwość i wysokość przelewów, terminy rozliczeń oraz odpowiedzialność z tytułu nie wywiązywania się z warunków umowy. Choć z inicjatywą rozliczenia występuje odbiorca interes dostawcy jest chroniony przez umowne terminy planowanych wpłat.

Weksel jest formą kredytu niebankowego.

Podział:

I. weksel towarowy (handlowy) - wystawiany w obrotach gospodarczych

II. weksel finansowy - wystawiony przez bank z tytułu zabezpieczenia udzielonego kredytu przez bank

III. weksel własny - wystawia dłużnik zobowiązując się do zapłaty oznaczonej sumy w oznaczonym czasie i miejscu

IV. weksel trasowany - wystawia go wierzyciel polecając swojemu dłużnikowi aby ten dokonał zapłaty oznaczonej kwoty na rzecz wyznaczonej osoby (w określonym czasie i miejscu). Jakość takiego weksla zwiększa jego zaakceptowanie przez dłużnika wekslowego.

Weksel stanowi narzędzie kredytu handlowego, przed terminem płatności weksla można nim płacić własne długi przenosząc prawa własności do weksla. Można go zdyskontować w banku uzyskując kredyt dyskontowy.

Rozliczenia zagraniczne:

Dokumenty:

  1. handlowe

  1. przewozowe

· kolejowy list przewozowy - umowa o przewóz między nadawcą a koleją, oryginał upoważnia odbiorcę do odebrania towaru, kopia, którą otrzymuje nadawca przesyłki pozwala mu dysponować nią do czasu nadejścia do stacji przeznaczenia, jako dowód wykonania dostawy kopia jest przedstawiana przy zapłacie w ramach inkasa lub akredytywy (imienny, niezbywalny)

· zaświadczenie spedytora - o otrzymaniu partii towaru w celu wysyłki pod wskazany adres zastępuje kopię listu przewozowego i może być podstawą realizacji zapłaty

· lotniczy list przewozowy - stwierdza zawarcie umowy o przewóz samolotem, imienny, niezbywalny, nieprzenośny

· samochodowy list przewozowy - stwierdza zawarcie umowy o przewóz samochodem, imienny, niezbywalny, nieprzenośny

· konosament żeglugi śródlądowej - stwierdza zawarcie umowy o przewóz między eksporterem a przewoźnikiem na wodach śródlądowych, może być wystawiony imiennie lub na zlecenie -indos

· konosament morski - stanowi dokument wystawiony przez przewoźnika stwierdzający przyjęcie towaru do przewozu morskiego lub kombinowanego i potwierdzający warunki umowy o przewóz; przewoźnik zobowiązuje się do wydania towaru uprawnionemu posiadaczowi konosamentu w porcie przeznaczenia; dokument zbywalny i przenośny

liniowy (przyjmuje się do przewozu przez linie okrętowe utrzymujące stałe połączenia z portem przeznaczenia)

KONOSAMENT

czarterowy (wystawiany na podstawie odrębnej umowy o przewóz zwanej czarterem)

Konosamenty: - na towary załadowane (data załadowania - szybciej wypływa)

- na towary przyjęte do załadowania

Konosamenty: - zwykłe (jednym statkiem)

- przeładunkowe (towar przeładowany na inne statki)

Konosamenty: - czysty (nie zawiera klauzul restrykcji)

- nieczysty (zawiera takie klauzule; stwierdzają one wadliwy stan towaru)

  1. ubezpieczeniowe

np. polisy ubezpieczeniowe, których przedłożenie jest warunkiem zapłaty w ramach inkasa lub akredytywy gdy ubezpieczenie obciąża sprzedawcę.

  1. zaświadczenia i oferty jakościowe, świadectwa zdrowia, atesty

  2. finansowe (np. weksel)

Formy zapłaty

I. Nieuwarunkowane formy zapłaty

czek - pisemne polecenie zapłaty przez bank importera określonej sumy na rzecz wskazanej osoby lub okaziciela. Jest płatny za okazaniem a w przypadku braku pokrycia i odmowy realizacji przez bank wystawcy grozi odpowiedzialność karna, bank będący trasatem prowadzący rachunek wystawcy opłaca czek na podstawie umowy z wystawcą

Czeki mogą być skupowane przez inne banki, aby otrzymać za nie zapłatę banki te przedstawiają trasatowi bezpośrednio lub pośrednio za pośrednictwem korespondenta, jeśli są to czeki nieznanych wystawców lub trasatów są przyjmowane do inkasa dopiero po zainkasowaniu należności od trasata następuje wypłata benficjentom.

Czek nie daje gwarancji zapłaty chyba, że jest potwierdzony albo gwarantowany przez banki.

polecenie wypłaty - jest to otrzymany z banku zagranicznego lub skierowane do banku zagranicznego zlecenie dokonania wypłaty na rzecz lub przelewu na rachunek wskazanej osoby. Stosuje się go gdy kontrahenci nie obawiają się ryzyka nie otrzymania towaru płacąc za niego z góry, może być zrealizowany w gotówce poprzez wręczenie czeku lub dokonanie przelewu.

II. Uwarunkowane formy zapłaty

inkaso - polega na zainkasowaniu przez bank należności klienta (inkaso a`vista) lub zabezpieczeniu jej wpływów w przyszłości w zamian za wydanie powierzonych dokumentów (inkaso terminowe, akceptacyjne). Ryzyko podejmuje eksporter, który składa w banku dokumenty potwierdzające realizację dostawy wydanie których importerowi jest uzależnione od dokonania zapłaty.

Importer płaci bez prawa uprzedniego zobaczenia towaru.

Dostawca

Importer Eksporter

4 3 6 1

Bank 2 Bank

Pośredniczący eksportujący

5

  1. zlecenie inkasowe, dokumenty

  2. przekazanie dokumentów

  3. zawiadomienie o dokumentach

  4. wykup dokumentów

  5. zapłata

  6. zawiadomienie o zapłacie

Inkaso nie gwarantuje zapłaty. Daje gwarancję, że importer nie odbierze towarów zanim nie zapłaci. W przypadku rezygnacji z odbioru towarów gwarancje zapłaty daje tylko inkaso gwarantowane. Bank, który udzielił gwarancji musi dokonać zapłaty pomimo rezygnacji importera.

Akredytywa

Pisemne zobowiązanie banku, który ją otworzył na zlecenie i zgodnie z instrukcjami importera do zapłacenia lub zabezpieczenia zapłaty eksporterowi pod warunkiem udowodnienia przedłożonymi dokumentami, że zostały spełnione warunki, od których akredytywa uzależnia zapłatę i pod warunkiem przedłożenia tych dokumentów w terminie ważności akredytywy.

Bank otwierający akredytywę płaci, akceptuje weksle lub upoważnia inny bank do zapłaty albo akceptowania weksli w zamian za określone dokumenty i jeśli zostały spełnione warunki akredytywy.

Akredytywa chroni interesy eksportera a importera chronią warunki akredytywy. Akredytywa nie zabezpiecza przed nie dokonaniem dostawy. Za zapłatę akredytywy odpowiada bank, który ją otworzył i bank, który ją potwierdził.

Dostawca

Importer Eksporter

3a

1 6 7 9 4 3

6

Bank 5 Bank

importujący eksportujący

2

1. zlecenie otwarcia akredytywy

2. informacja o otwarciu akredytywy

3. zawiadomienie o otwarciu akredytywy

3a. Dostawa

4.dokumenty

5. dokumenty

6. dokumenty

7. płatność lub zobowiązanie do zapłaty

8. przekazanie do zapłaty

9. zawiadomienie o zapłacie

W zależności od stopnia zaufania do importera banki mogą żądać zabezpieczenia na całość lub część kwoty akredytywy co pociąga za sobą blokadę środków na rachunku importera.

Bank otwierający akredytywę podejmuje samodzielne zobowiązanie do zapłaty. Może on korzystać z pomocy banku pośredniczącego, najczęściej banku eksportera, który działa na zlecenie banku zleceniodawcy i wobec niego odpowiada za wykonanie operacji. Jego rola polega na otwarciu akredytywy we własnym imieniu na warunkach wskazanych przez bank importera, sprawdzeniu dostarczonych przez eksportera dokumentów i dokonaniu zapłaty. Jednocześnie potwierdza on eksporterowi warunki akredytywy, przyjmuje wtedy własne zobowiązanie do zapłaty i musi je dokonać nawet braku pokrycia od banku otwierającego (akredytywa potwierdzona).

Żądania banku pośredniczącego mogą się też ograniczać do podania eksporterowi warunków akredytywy otwartej w banku importera.

Wybór form zapłaty zależy od:

- ryzyka zapłaty przez importera

- kosztów transakcji

- warunków kontraktu handlowego

- szybkości zapłaty

Ponadto strony powinny uwzględnić:

- wybór odpowiedniej waluty ze względu na ryzyko kursowe

- stopień znajomości rynku

- wiedzę o partnerze zagranicznym

- wybór warunków płatności


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
8592
1 Niepowściągliwe wymioty ciężarnychid 8592 ppt
8592
8592
1 Niepowściągliwe wymioty ciężarnychid 8592 ppt

więcej podobnych podstron