Książki

Z. Anusz - Mikrobologia i parazytologia lekarska.

Z. Anusz - Podstawy epidemiologii i kliniki chorób zakaźnych

Jethon - Medycyna zapobiegawcze i środowiskowa

J. Karski - Promocja zdrowia

J Karski - Praktyka i teoria promocji zdrowia

W. Kierst - Nauka żywienia zdrowego i chorego człowieka

Korczak - Higiena ochrona zdrowia

Marcinkowski - Podstawy higieny

Pike / Forest - Promocja zdrowia dla wszystkich

Szewczyński / Skrodzka - Higiena żywienia

Wolański - Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania

Denel - Pedagogika zdrowia

J. Harońska - Podstawy edukacji zdrowotnej

A. Kuński - Promowanie zdrowia

J.Leowski - Polityka zdrowotna a zdrowie

Kolarzyk - Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka

1948- Dobrostan jest to dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne a nie tylko brak ułomności.

Czynniki determinujące zdrowie:

-styl życia (53%)

-służba zdrowia (10%)

-środowisko (21%)

-genetyczne (16%)

Działy medycyny:

-medycyna naprawcza

-medycyna zapobiegawcza (profilaktyka)(higiena osobista, szczepienia ochronne, szczepienia dodatkowe, badania profilaktyczne, badania okresowe)

-medycyna pozytywna (działania w kierunku wzmocnienia sił witalnych)

Wskaźniki zdrowia społeczeństwa:

I mierniki związane ze stanem zdrowia

II dane charakteryzujące warunki środowiska (tzw. warunki zdrowotne)

-poziom uprzemysłowienia

-położenie (geograficzne, kraj itp.)

-sytuacja żywnościowa kraju

-poziom wykształcenia

-sytuacja ekonomiczna

-bezrobocie/praca

-wypoczynek

-pomoc społeczna danego kraju

III mierniki charakteryzujące aparat i działalność służby zdrowia

-liczba placówek

-dane o wyposażeniu

-dane o personelu

Mierniki związane ze stanem zdrowia

I wskaźniki negatywne (opisują brak zdrowia)

-zachorowalność / zapadalność - liczba nowych, kolejnych zachorowań na daną jednostkę chorobową na określonym terenie w określonym czasie. Najczęściej przeliczana na liczbę mieszkańców.

-chorobowość- wskaźnik który informuje nas o liczbie chorujących bez względu na czas w którym doszło do zachorowania na jakąś jednostkę chorobową na określonym terenie przez określony czas.

-śmiertelność- liczba zgonów z powodu danej choroby w stosunku do liczby zachorowań na tę chorobę.

II wskaźniki pozytywne

-dotyczące rozmiarów ciała (wysokość, ciężar, obwody)

-zmienne dotyczące składników ciała (minerały, krew, mocz, płyny ustrojowe)

-wskaźniki charakteryzujące procesy dojrzewania (kości, zęby, dojrzałość emocjonalną, dojrzałość psychiczną, dojrzałość społeczną)

-wskaźniki opisujące stan czynnościowy ustroju

IV wskaźniki pośrednie

-wszelkiego rodzaju dane demograficzne

-umieralność ogólna

-współczynnik umieralności (określa prawdopodobieństwo zgonu z powodu przyczyn chorobowych)

-współczynnik umieralności niemowląt ( dzieci poniżej 1roku życia)

-współczynnik umieralności noworodków (noworodkiem nazywamy dziecko do 28 dnia życia)

-współczynnik przeciętnego dalszego trwania życia

-współczynnik przyrostu naturalnego ludności ( urodzeń - do zgonów)

-płodność (liczba porodów w roku do liczby kobiet w wieku 15-45 lat)

Zgon przedwczesny to zgon przed 64r życia

Główne przyczyny zgonów w Polsce:

• CHUK- choroby układu krążenia

• nowotwory ( u Kobiet - układ rozrodczy, piersi, / u Mężczyzn płuca)

• urazy, wypadki (Kobiety 4% / Mężczyźni 10%)

Zagrożenia dla zdrowia w skali globalnej:

1. Sytuacja ekologiczna

- rozwój przemysłu (globalne ocieplenie, tempo rozwoju przemysłu);

- urbanizacja;

- gospodarowanie odpadami (recykling, segregacja itp.);

- zmiany zachodzące w rolnictwie (wykorzystywanie pestycydów, środki ochronne roślin) ;

2. Sytuacja ekonomiczna

• sytuacja finansowa państwa;

• warstwy społeczne.

• Sytuacja polityczna

• konflikty

• wojny

• ruchy demograficzne

• Pojawianie się nowych chorób

• zakaźnych jak i chorób które nigdy nie występowały (pandemie, epidemie)

• 1946/7 - Fleming - pierwszy antybiotyk (penicylina)

5. Rozwój technologii

6. Sytuacja społeczna

Choroby cywilizacyjne i społeczne

Choroby cywilizacyjne - choroby, których pojawienie się lub wzrost częstotliwości występowania wywołane jest zmianami warunków życia.

Choroby społeczne - choroby/ patologie (uzależnienia) obejmujące znaczny odsetek populacji powodujące …........... lub pogorszenie jego jakości, powodujące duże obciążenie dla społeczeństwa zwłaszcza dla służby zdrowia.

Podział chorób cywilizacyjnych:

1. Zaburzenia psychiczne (uzależnienia i nerwice)

2. Miażdżyca i jej następstwa (mało ruchu, złe odżywianie itp.)

3. Nadciśnienia tętnicze (udary, zawały, powikłania)

4. Choroby metaboliczne (cukrzyca i otyłość)

5. Choroby układu oddechowego (astma, gruźlice, nowotwory, PCHOP)

6. Choroby atopowe (alergie - pokarmowe, skórne, oddechowe)

7. Choroby układu ruchu w wyniku urazów komunikacyjnych.

8. Choroby układu kostno - stawowego.

9. Osteoporoza.

10. Samobójstwa (jako problem społeczny, medyczny, kulturowy)

11. Niepełnosprawności w wyniku przewlekłych procesów degeneracyjnych układu nerwowego (choroba parkinsona , alzheimera, demencja starcza)

Czynniki wpływające na rozwój chorób cywilizacyjnych;

• sposób odżywiania;

• stres;

• siedzący tryb życia (złe nawyki żywieniowe);

• zanieczyszczenia, zmiany środowiska naturalnego;

• rozwój przemysłu;

• (rozwój) komunikacja - wypadki, urazy;

• konflikty zbrojne;

• używki;

• ruchy demograficzne;

• wzrost średniej długości życia;

• wzrost jakości usług medycznych (-dodatkowy czynnik);

Podział substancji uzależniających (grupy);

1. alkohol;

2. opiaty (alkaloidy, które występują w opium - mak lekarski-);

3. kanabinole (konopie indyjskie- marihuana i haszysz);

4. leki ( uspokajając, przeciw lękowe, nasenne...);

5. nikotyna (liście tytoniu);

6. kokaina(liście koki w Andach);

7. środki psyhostymulujące ( amfetamina, kofeina, pochodne amfetamina, teina)

8. środki halucynogenne (LSD, muskalina, psylocylina)

9. lotne, wziewne, rozpuszczalniki.

Objawy:

12. ostre zatrucie

13. używanie szkodliwe

14. zespół uzależnienia.

Etapy

• Inicjacja (średnio ok 10r życia );

• Eksperymentowanie (trochę tego trochę tamtego, umownie ok 10 prób różnych substancji);

• Używanie rekreacyjne, towarzyskie ( przy spotkaniach);

• Używanie okolicznościowe- sytuacyjne (wiemy jak środek na nas działa i jak się po nim czujemy ale i tak w zależności od naszego nastroju sięgamy po niego, np. : na stres);

• Używanie intensywne ( nie można funkcjonować potrzeba środka pojawia się codziennie, problemy finansowe, zdrowotne i społeczne- żeby zdobyć zrobi wszystko);

• Używanie kompulsyjne ( kiedy pojawia się przymus ze strony organizmu- używanie coraz większej ilości środka - problemy psychiczne) tylko 10% leczonych nie powraca do nałogu;

Szkody wywołane uzależnieniami:

• rozpad rodziny - aspekt społeczny;

• degradacja (społeczna) - nie jest odpowiedzialna, nie wykona poleconych czynności ponieważ myśli tylko o uzależnieniu;

• zdrowie, kondycja fizyczna;

• psychika;

• degradacja życia duchowego, moralnego;

Czynniki uwarunkowania uzależnienia:

• uwarunkowania psychologiczne;

• uwarunkowania społeczne (nawyki wyniesione z domu);

• uwarunkowania kulturowe (kraje arabskie używają narkotyków legalnie ale nie mogą zażywać alkoholu);

• uwarunkowania ekonomiczne (jak mam to kupie);

• uwarunkowania biologiczne ( tolerancja środków, jedni mogą więcej inni mniej);

Zjawiska patologiczne np. nikotynizm , alkoholizm, narkomania.......

nikotynizm: 26% palących kobiet, 45% palących mężczyzn, 100mld sztuk papierosów rocznie, 1/3 ludzi na świecie pali, 4tys palaczy dziennie umiera.

1956 ustawa antynarkotykowa w USA , 1996 w Polsce

Działania przeciw:

• ustawa o ochronie zdrowia;

• rozpowszechnianie wiedzy anty - (narkotykowej, tytoniowej, alkoholowej....);

• obowiązek umieszczania informacji o szkodliwości danych środków, substancji uzależniających na pojemnikach itp..;

• zakaz sprzedaży substancji osobom poniżej 18r życia;

• zakaz używania, spożywania w miejscach publicznych i miejscach pracy;

• polityka cenowa;

• zakaz reklamy w telewizji, radiu, prasie;

• bezpłatne leczenia;

\




Organizacje działające na rzecz zdrowia:

• WHO- World Habbit Organizatjon - Światowa Organizacja Zdrowia. Głównym zadaniem tej organizacji jest: udzielanie pomocy krajom rozwijającym się w zaopatrzeniu w leki i sprzęt medyczny; zbieranie i publikowanie danych o występowaniu ważniejszych chorób zakaźnych w poszczególnych krajach.Polska jest krajem członkowskim Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) od początku jej istnienia, to jest od 7 kwietnia 1948 r. W roku 1946 Organizacja Narodów Zjednoczonych zwołała Międzynarodową Konferencję Zdrowia w Nowym Jorku, gdzie 61 krajów ratyfikowało konwencję WHO. W roku 1948 w liczbie już 88 członków ratyfikowano powstanie WHO. Siedzibą WHO jest Genewa.

• Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca (ang. International Red Cross and Red Crescent Movement) - międzynarodowy ruch humanitarny, zrzeszający około 97 milionów wolontariuszy na całym świecie, stworzony aby chronić ludzkie zdrowie i życie, zapewniać szacunek dla istoty ludzkiej, oraz by łagodzić i zapobiegać ludzkiemu cierpieniu, odrzucając jednocześnie dyskryminację opartą na pochodzeniu narodowościowym, rasowym, klasowym, przekonaniach religijnych, czy politycznych. Podstawową misją Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest zapobieganie i łagodzenie cierpienia ludzkiego oraz ochrona ludzkiej godności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji dotyczącej narodowości, rasy, płci, przekonań religijnych lub politycznych.

• Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (ang. Food and Agriculture Organization of the United Nations, skrót: FAO) - utworzona z inicjatywy 44 państw koalicji antyhitlerowskiej uczestniczących w konferencji poświęconej problemom rolnictwa i wyżywienia, która odbyła się w maju 1943 roku w Hot Springs. Konferencja powołała do życia komisję, której celem było opracowanie projektu umowy założycielskiej FAO. 16 października 1945 roku rozpoczęła się pierwsza sesja konferencji FAO w mieście Québec, na której tego samego dnia podpisano umowę założycielską, noszącą nazwę konstytucji. Weszła ona w życie w dniu jej podpisania. Siedzibą FAO jest Rzym. Cele FAO są następujące: polepszanie wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa; podnoszenie poziomu wyżywienia narodów; polepszenie warunków życia ludności wiejskiej; zapewnienie niezbędnego kredytu rolnego; popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi oraz udzielanie pomocy technicznej.

• UNESCO (ang. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation; Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury; łac. unesco - łączę się w jedno) - organizacja wyspecjalizowana ONZ, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię. Siedziba UNESCO mieści się przy place de Fontenoy 7/9 w 7. dzielnicy Paryża.

Program działalności UNESCO obejmuje dwa zasadnicze działy:

7. działania na rzecz rozwoju nauki i kultury

8. udzielanie pomocy materialnej, technicznej i kadrowej w organizowaniu oświaty

• Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych, w skrócie UNEP (ang. United Nations Environmental Programme) - agenda ONZ powołana rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 2997 z 16 grudnia 1972 r. w celu koordynowania działań ONZ w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania stanu środowiska na świecie. Siedziba UNEP mieści się w Nairobi, stolicy Kenii. Na czele sekretariatu programu stoi Niemiec Achim Steiner.

Program:

• zdrowie a środowisko;

• ekosystemy lądowe;

• środowisko a rozwój;

• oceany;

• klęski naturalne;

• Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (ang. UNDP, United Nations Development Programme), agenda ONZ powstała w 1966, która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju. Do zadań UNDP należy udzielanie pomocy technicznej i finansowej krajom rozwijającym się przy opracowywaniu programów rozwoju. Współpracuje ze 166 państwami i 35 agencjami międzynarodowymi na rzecz rozwoju społecznego. Działalność UNDP finansowana jest ze środków własnych oraz funduszy rządów i organizacji pozarządowych. UNDP publikuje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym, zawierający m.in. Wskaźnik Rozwoju Społecznego (HDI - Human Development Index) - ranking 177 państw świata.

• UNICEF (ang. United Nations International Children's Emergency Fund, od 1953 United Nations Children's Fund, polska nazwa - Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci) - organizacja będąca częścią systemu ONZ. Powstała z inicjatywy Polaka dr Ludwika Rajchmana 11 grudnia 1946 w wyniku uchwały Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych. Głównym celem UNICEF jest pomoc dzieciom w zakresie wyżywienia, ochrony zdrowia, ochrony przed przemocą i wykorzystywaniem oraz edukacji. Zakres działania organizacji jest globalny. Po 1954, kiedy to UNICEF na stałe został włączony do ONZ, jego zakres działania znacznie się poszerzył. Zajęto się nie tylko opieką lekarską i pomocą w sytuacjach kryzysowych, ale i zapewnieniem elementarnego wykształcenia wszystkim dzieciom w krajach rozwijających się. Za swoją działalność UNICEF otrzymał w 1965 Pokojową Nagrodę Nobla.

• Międzynarodowa Organizacja Pracy - MOP (ang. International Labour Organization - ILO, franc. Organisation Internationale du Travail - OIT) - organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi: ograniczaniem pracy dzieci (szczególnie w niebezpiecznych branżach), ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń. Została utworzona 28 czerwca 1919 roku na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po II wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie. W 1969 roku otrzymała pokojową Nagrodę Nobla.

• Urząd Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (ang. United Nations High Commissioner for Refugees) jest organem ONZ upoważnionym do przewodzenia i koordynacji międzynarodowych działań mających na celu ochronę uchodźców i rozwiązywania ich problemów na całym świecie. Do głównych działań urzędu należy zapewnienie praw uchodźców oraz pomoc w zapewnieniu azylu lub repatriacji. Siedziba urzędu znajduje się w Genewie, w Szwajcarii. Wysoki Komisarz jest nominowany przez sekretarza generalnego ONZ i wybierany w głosowaniu przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Obecnie funkcję Wysokiego Komisarza pełni António Guterres.

• Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) - organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT. Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich - stosowne porozumienie ratyfikowała w roku 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym.

• Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych), dotacje, pomoc techniczną - obecnie wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich jak walka z korupcją, rozwój demokracji, czy też najważniejszego - rozwoju sektora prywatnego.




EPIDEMIOLOGIA

Zakres zagadnień z epidemiologii:

Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.

CHOROBA - STAN ORGANIZMÓW W KTÓRYCH DOCHODZI DO ZABURZEŃ RÓWNOWAGI ZENĘTRZNEJ IWEWNĘTRZNEJ.

Czynniki chorobotwórcze:

• Fizyczne - urazy mechaniczne, fizyczne, energia elektryczna, ciśnienie atmosferyczne.

• Chemiczne - substancje trujące (trucizny);

• Biologicczne - drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, riketsje, pasożyty, grzyby, wirusy)

Choroba zakaźna (infekcyjna) - stan kliniczny i objawy wywołane przez biologiczny czynnik zakaźny,

Biologiczny czynnik zakaźny - (chorobotwórczy) - żywe organizmy głównie drobnoustroje chorobotwórcze (robaki lub stawonogi) bądź produkty ich przemiany materii, rozpadu lub autolizy mogące powodować chorobę u człowieka lub zwierzęcia.

Choroby zakaźne:

• zaraźliwe - mogące przenosić się od chorej do zdrowej osoby (różyczka, ospa, grypa..)

• niezaraźliwe - zakarzony nie nie zaraża (tężec..)

Chorobotwórczość - (patogenność) zdolność danego drobnoustroju do wywołania pewnych zmian patogennych lub określonej choroby w wyniku zakażenia naturalnego lub sztucznego.

Zakażenie: wniknięcie i rozwój biologicznego czynnika chorobotwórczego w organiezmie żywym (człowieka lub zwieżęcia).

Podział zakażenia:

• endogenne - czyli czynnik chorobotwórczy pochodzi z wewnątrz organizmu;

• egzogenne - gdy czynnik wnika do organizmu z zwenątrz;

Podział zakażeń ze względu na drogi:

• bezobjawowe (endo) - utajone

• kontaktowe (egzo) - w wyniku bezpośredniej styczności z zakarzonym organizmie np HIV

• kropelkowe (egzo) - whłaniamy w trakcie oddychania

• pokarmowe (egzo) - poprzez układ pokarmowy

• powietrzne (egzo) - poprzez układ oodechowy

• pozajelitowe (endo) - przez naruszenei ciągłości tkanek

• poronne - zakażenie o łągodnym , nietypowym i przeważnie krótkim przebiegu

Podział zakażeń ze względu na czynniki biologiczne;

I gr Ch. Bakterjne (jednokomórkowce lub zespoły komórek o budowie prokariotycznej. Badaniem bakterii zajmuje się bakteriologia, gałąź mikrobiologii. )

II gr Ch. Riketsjozy

III gr Ch. Wirusowe

IV ge Ch. Wywołane przez pierwotniaki i grzyby

Choroby bakteryjne (bakteriozy) - choroby wywoływane przez bakterie. W zakażeniu bakteryjnym bakterie wnikają w sposób bierny lub czynny do organizmu roślinnego, zwierzęcego lub ludzkiego gospodarza, w obrębie którego rozmnażają się i wywołują reakcję obronną organizmu. Obraz kliniczny choroby zależy od rodzaju patogenu i od nasilenia inwazji bakterii.

Choroby bakteryjne na ogół omawia się łącznie z tzw. jadzicami, w których objawy choroby spowodowane są wytwarzanymi przez bakterie substancjami przy nieobecnym zakażeniu bakteryjnym. Należą tu zatrucie jadem kiełbasianym i tężec.

Choroby bakteryjne często utożsamiane są z chorobami zakaźnymi, co nie zawsze jest prawdziwe - jak w przypadku niektórych rodzajów trądziku.

• ziarniaki,

• dwoinki,

• paciorkowce,

• gronkowce,

• pakietowce,

• pałeczki,

• laseczki,

• maczugowce,

• przecinkowce,

• śrubowce,

• krętki,

• promieniowce,

• prątki,

Epidemiologia cd.

Choroby bakteryjne (bakteria- jednokomórkowiec)

• laseczki-- tężec, wąglik …

• pałeczki - w ukł pokarmowym, salmonella, czerwonka, dżuma, dur brzuszny, cholera....

• prątki - gruźlica,trąd..............

• ziarniaki

- paciorkowce - angina ropna, posocznica, róża....................

- gronkowce - posocznica

- ziarenkowce - rzeżączka, zapalenie opon mózgowych

• krętkowce - kiła, dur pierwotny, borelioza.......

Choroby riketsiowe (mniejsze od bakterii, pasożyty, pomiędzy bakterią a wirusem, odzwierzęca)

• jaglica.(choroba oczu - roznoszona przez ptactwo domowe- papugi, kanarki)

• papuzica (postać grypową, płucną, durową - z ukł pokar.)

• dur plamisty (roznoszą wszy)

• dur plamisty szczurzy (pchły szczurze)

• gorączka plamista gór skalistych (gryzonie i kleszcze)

• gorączka Q (kleszcze i zwierzęta domowe - drogi oddechowe)

Choroby wirusowe (wirusy to specyficzne drobnoustroje, pasożyty które poza ustrojem nosiciela umierają)

Podział ze względu na objawy

1. Dermatotropowe- skórne - różyczka, ospa wietrzna, opryszczka, półpasiec,..........

2. Pneumotropowe - ukl oddechowy - grypa, kaszel, katar, zapalenie płuc, nieżyt dróg oddechowych.

3. Neurotropowe - zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, zapalenia kręgowe, wścieklizna,.........

4. Enterotropowe - Heinego Medina, zapalenie mięśnia sercowego,wirusowy nieżyt jelitowy,...

Choroby wywołane przez pierwotniaki (czyli organizmy zwierzęce mające jądro komórkowe i organella)

-czerwonka pełzakowa, lamblioza (w dwunastnicy), rzęsistkowica, malaria, toksoplazmoza, ….................................................................

Choroby wywołane przez grzyby(niedoskonałe; jednokomórkowe -drożdże; wielokomórkowe- pleśnie)

-grzybice {powierzchowne(skóry) i głębokie(wew organizmu)}, ogniska martwicze, histoplazmoza (zmiany w tkance płucnej oraz śledzionie, wątrobie i błonie śluzowej), bielnica (w błonie śluzowe) , kryptokokoza (w centralnym układzie nerwowym).

Proces epidemiologiczny.

I źródło zakażenia ( bądź rezerwuar zarazków)- człowiek, zwierze, roślina, materia nieożywiona.- z której czynnik chorobotwórczy został przeniesiony na osobę wrażliwą.

II drogi zakażenia

III podatny na zakażenia człowiek

Nosicielstwo- wydalanie czynnika chorobotwórczego przez człowieka w którego organizmie on bytuje nie powodując objawów chorobowych - (po chorobowe, śród zakaźne, tymczasowe, okresowe, przewlekłe.

Drogi zakażenia - sposób wnikania z zakażonego do osoby wrażliwej

• bezpośrednie - (kontaktowe - koła, rzeżączka, toksoplazmoza, HIV)

• pośrednia - (poprzez pośrednika, czynnik)- droga kropelkowa- aerozolowa- grypa, odra różyczka, błonica, ospa wietrzna.

• Wodno pokarmowa- (alimentacyjna)- w pożywieniu (na owocach) nawożonych obornikiem - dur brzuszny, salmonelloza, czerwonka bakteryjna, zatrucia jadem kiełbasianym.

• Transmisyjna - owady -komary, wszy, kleszcze, pchły, (malaria, dur plamisty, kleszcze, cholera, borelioza) )

3 ogniwa procesu/ łańcucha epidemiologicznego:

Podatny na zakażenie człowiek - (organizm wrażliwy) wrota zakażenia- miejsce wejścia drobnoustroju chorobotwórczego do organizmu człowieka

Podział ze względu na wrota zakażenia (4grupy)

1. zakażenia pokarmowe - choroby brudnych rąk- robaczyce, jad kiełbasiany, czerwonka, dur brzuszny, dur rzekomy, ….

2. zakażenia oddechowe - droga aerozolowa i kropelkowa - gruźlica, błonica, grypa, ospa wietrzna, krztusiec,

3. zakażenia krwi - musi dostać się do krwi osoby podatnej za pomocą stawonogów gryząco - kłująco - ssących.

4. Zakażenia skóry - błon śluzowych - kontakt bezpośredni - kontaktowe- kiła, rzeżączka, jaglica

Etapy / okresy chorobowe

1. zakażenie

2. wylęg/ namnażanie

3. zwiastuny

4. okres rozwoju lub trwania choroby - a)narastanie b)szczytowanie c)wygasania

5. zdrowienia lub terminalny

Postępowanie lecznicze i profilaktyczne w przypadku zakażeń

1. Działania swoiste - podanie szczepionek z odpowiednimi antygenami (czynne) i bierne z gotowymi antygenami - surowice odpornościowe.

2. Działania nieswoiste- hartowanie organizmu (długie spacery - zimą)

3. Działania lecznicze -farmakologiczne - antybiotykoterapia - łagodzenie objawów stanu zapalnego / przeciwgorączkowe i przeciw bólowe.

4. Działania lecznicze- niefarmakologiczne - specjalna dieta, fizykoterapia/ lampy kwarcowe - antybakteryjne.

CHOROBY KWARANTANNOWE!

• ospa prawdziwa

• żółta febra

• dżuma

• cholera

• afrykańskie gorączki krwotoczne (ebola.......)

Szybki okres wylęgania, łatwość rozprzestrzeniania, powszechna wrażliwość ludzi na czynnik zakaźny, brak możliwości wyleczenia, burzliwość objawów klinicznych, problemy z leczeniem farmakologicznym.

Sposoby i metody walki z drobnoustrojami

Na każdym etapie łańcucha epidemiologicznego możemy zapobiec chorobie

1. Niszczenie źródła

-wykrycie i unieszkodliwienie choroby to izolacja- eliminujemy źródło zakażenia

-obowiązek zgłaszania i rejestracji chorób zakaźnych w sanepidzie

-badania bakteriologiczne

2. Niszczenie dróg zakażenia

-ogólna higiena - sanityzacja

-dezynfekcja - chemicznie

• wodorotlenek sodowy

• wapno niegaszone lub mieszane z wodą

• kwas solny (do odkażania wody pitnej)

• preparaty chlorowe

• związki fenolowe (lizol)

• spirytus etylowy(96% -septycznie/ 60% bakteriobójczo)

• woda utleniona

• kwas karbolowy

• /fizycznie

• wysoka temperatura (sucha- wyparzanie, gotowanie, prasowanie)

• wysoka mokra

• ultrafiolet

• ciśnienie (autoklawy)

• promieniowanie jonizujące

-niszczenie drobnoustrojów

-dezynsekcja (robactwo)

-deratyzacja (gryzonie)

-sterylizacja (wyjaławianie - niszczenie wszelkich form drobnoustrojów łącznie z formami przetrwalnikowymi - suszarki 180*C

3. Ochrona przed zakażeniem - wprowadzenie antygenów lub surowicy na daną chorobą

Szczepionka może zawierać żywe ale nie zjadliwe ( nie mogąc się namnażać) drobnoustroje i zabite zarazki.

Odporność po szczepieniu jest odpornością nabytą długotrwałą zwykle 1-5 lat

Podział szczepionek ze względu na skład:

• zawierające żywe zarazki (pozbawione zjadliwości)

-polio, świnka, różyczka, BCG( gruźlica);

• zawierające zabite zarazki (krótsza odporność)

-dur brzuszny, rzekomy, cholera, czerwonka, krztusiec, wścieklizna;

• anatokyny - zawierają produkty przemiany materii drobnoustrojów chorobotwórczych - nie wywołują chorób- na toksemie

-błonica, tężec, choroba botulinowa-zatrucie jadem kielbasianym

Podział szczepionek ze względu na działania:

• jednorodne- monowalentne - na jedną chorobę

• złożone - poliwalentne -MMR(świnka-odra-różyczka); Di TP (błonica, tężec, krztusiec)

• autoszczepionki- specyficzne tworzone z przeciwciał osoby szczepionej

Odczyn miejscowy po szczepieniu:

Po kilku godzinach może wystąpić odczyn ogólny i miejscowy.

• Miejscowy- zaczerwienienie, obrzęk w miejscu ukłucia, bolesność uciskowa, dotykowa, powiększenie węzłów chłonnych;

• Ogólny - temperatura, bóle mięśni, ogólnie złe samo poczucie, może pojawić się też choroba na którą się szczepimy.

Układ odpornościowy

W skład układu odpornościowego wchodzą :

• narządy centralnego układu: grasica, szpik kostny i wątroba płodowa;

• narządy obwodowe: węzły chłonne, śledziona, wyrostek robaczkowy, migdałki, podniebienie, grudki Peyera (skupiska tkanki limfatycznej w układzie pokarmowym - jelicie cienkim)

• komórki:

• *komórki krwi- limfocyty informują nas o stanach zapalnych (B- szpiko, T-grasico zależnych)

• *komórki żerne- makrofagi i makrocyty- komórki odpowiedzialne za odporność komórkową

• *granulocyty

• immunoglobuliny- znajdują się w osoczu, łzach i ślinie (IgA- przeciw ciała w wydzielinach, IgE- informuje o alergiach)


Odporność













Przeciwciała działają na dany czynnik chorobotwórczy - docelowo			Nie wykrywa nam czynnika chorobotwórczego - odporność ogólna
	czynna	bierna	- filogenetycznie (najstarsza- z nią się rodzimy); - odpor mechaniczna: skóra, odruchy obronne (łzawienie, kichanie, kaszel); - odpor. Komórkowa: fagocytoza, pinocytoza, cytoliza, cytotoksyczność; - odpor. Chemiczna: odczyn PH, wydzieliny ustroju (enzymy w ślinie- muromidaza, w łzach- lizozym); - odpor. Humoralna- substancje które nie są przeciwciałami, ale są produkowane przez komórki odpornościowe.
Na tu ral na	Wytwarza ją nasz organizm -po przebytej chorobie	Od matki (z mlekiem i łożyskiem)
Sz tu cz na	Wytwarza przeciwciała przez nasz organizm - poszcepienne	Po surowicy

Państwowa Inspekcja Sanitarna -(sanepid)- 1952 rozpoczyna działania samodzielne

Główne zadania:

1. nadzór zapobiegawczy ( kontrole, ochrona środowiska, badania profilaktyczne pracowników)

2. nadzór bieżący - kontrole

3. zwalczanie chorób zakaźnych

4. zwalczanie chorób zawodowych

5. zwalczanie zatruć pokarmowych

6. oświata zdrowotna

Instytuty naukowe współpracujące z z PIS:

• Państwowy Zakład Higieny (Warszawa);

• Instytut Medycyny Pracy w przemyśle węglowym i hutniczym (Sosnowiec);

• Instytut Medycyny Pracy w przemyśle włókienniczym i chemicznym (Łódź);

• Instytut Medycyny morskiej i tropikalnej (Gdańsk);

• Instytut Medycyny Pracy i higieny wsi (Lublin);

• Instytut Żywności i Żywienia (Warszawa);

Inspektoraty

• Państwowa Inspekcja Budowlana;

• Państwowa Inspekcja Weterynaryjna;

• Państwowa Inspekcja Pracy;

Historia Epidemiologii:

• XVII- Antonie van Leeuwenhoek (ur. 24 października 1632 w Delft; ochrzczony 4 listopada 1632 jako Thonius Philipszoon; zm. 26 sierpnia 1723 tamże) - holenderski przedsiębiorca i przyrodnik. Początkowo zajmował się sprzedażą sukna w Amsterdamie. Później zajął się produkcją mikroskopów ze szkieł powiększających używanych do badania jakości materiałów sukienniczych. Pierwszy mikroskop został wykonany przez niego około roku 1677. Obserwował pod mikroskopem (powiększającym maksymalnie 270x) naczynia włosowate, krwinki czerwone, bakterie, plankton stawowy i jako pierwszy człowiek opisał ludzki plemnik (który jako pierwszy zobaczył student holenderski Jan Ham). Opisał różne rodzaje bakterii i pierwotniaków oraz określił ich wielkość. Starannie notował swe obserwacje i robił szczegółowe rysunki. Jego pierwsze listy wraz z rysunkami drobnoustrojów (1667-1683) przesłane do Angielskiego Towarzystwa Królewskiego stanowią najstarsze dokumenty rzeczowe istnienia drobnoustrojów i są datą narodzin mikrobiologii. Przypisuje się mu opisanie wielu struktur anatomicznych i organizmów, a także odkrycie bakterii i obalenie teorii samorództwa (przez znalezienie jaj much w mięsie wołowym). Został uznanym członkiem The Royal Society.

• IXX- Ignaz Semmelweis - Ignacy Filip Semmelweis (węg.: Semmelweis Ignác Fülöp) (ur. 1 lipca 1818 w Budapeszcie, zm. 13 sierpnia 1865 w Döbling koło Wiednia) - austrowęgierski lekarz położnik, pionier antyseptyki, który w połowie XIX wieku odkrył, że zarazki przenoszą się przez narzędzia i ręce chirurgów. Jednak dopiero za sprawą Ludwika Pasteura poglądy te zostały szeroko zaakceptowane.

Od 1844 był asystentem w klinice położniczej. Jedenaście lat później został profesorem położnictwa w Wiedniu. Jako pierwszy wykazał, że gorączka połogowa to jest to samo co zakażenie krwi. Nakazał chlorowanie narzędzi i rąk co przyczyniło się do spadku liczby zakażeń. Sam Ignacy Semmelweis został doceniony dopiero po swojej śmierci.

• Joseph Lister (ur. 5 kwietnia 1827 w Upton, zm. 10 lutego 1912 w Walmer) - brytyjski chirurg, inicjator antyseptyki. W XIX-wiecznych szpitalach, przed odkryciami Ludwika Pasteura - gdy nie wiedziano jeszcze, że drobnoustroje mogą być przyczyną chorób- warunki higieniczne były fatalne. Ponad 50% pacjentów umierała na tężec oraz inne infekcje spowodowane złymi warunkami (szpitale były przeważnie przeludnione, zupełnie nie dbano w nich o czystość i higienę). W swoich szpitalach wprowadził zasadę dezynfekcji karbolem narzędzi chirurgicznych i rąk, wzbudzając niechęć ówczesnego Angielskiego Towarzystwa Medycznego. Dzięki niemu i wykorzystaniu przez niego antyseptycznej teorii Pasteura, liczba zgonów zmalała do 10%.

Był profesorem w Glasgow i Edynburgu. W 1897 został uhonorowany tytułem barona.

• Hansen - Duńczyk - wprowadził izolację (izolował trąd)

• Edward Jenner (ur. 17 maja 1749 w Berkeley w hrabstwie Gloucestershire, zm. 26 stycznia 1823 tamże) - angielski lekarz, odkrywca szczepień ochronnych przeciw ospie.

Początkowo Jenner uczył się chirurgii u Daniela Ludlowa w Chipping Sodbury, a następnie w Saint George's Hospital w Londynie. W roku 1773 powrócił do Berkeley i tam rozpoczął swoje prace badawcze.

Pierwotna forma szczepień przeciw ospie prawdziwej - wariolizacja, czyli prewencyjne zakażanie ospą prawdziwą zdrowych ludzi - była stosowana w Europie Zachodniej już od początków XVIII wieku. Jednak ten rodzaj szczepienia miał pewną niedogodność: zanim wywołana nim choroba minęła, osoba zaszczepiona mogła zarażać rodzinę i otoczenie.

W tradycji ludowej istniało przekonanie, że przechorowanie ospy krowianki daje ochronę przed zachorowaniem na ospę prawdziwą. Jenner wykorzystał tę wiedzę do przeprowadzenia eksperymentu. 14 maja 1796 roku dokonał zaszczepienia materiałem zakaźnym ospy krowianki ośmioletniego chłopca Jamesa Phippsa. Chłopiec przechorował krowiankę i następnie Jenner zaszczepił go ponownie, jednak już materiałem zakaźnym ospy prawdziwej. Chłopiec nie zachorował, ponieważ uzyskał odporność. Przełomowe znaczenie odkrycia Jennera polegało na wykazaniu, że w celu uodpornienia człowieka przeciw ospie wcale nie potrzeba zaszczepiać mu ospy prawdziwej, lecz wystarczy szczepienie ospy krowiej (krowianki - variola vaccina), która - w odróżnieniu od ludzkiej - ma przebieg łagodny i nigdy nie kończy się śmiercią.

Opierając się na wieloletnich eksperymentach, Jenner opisał swą metodę w pracy naukowej pt. Badania nad przyczynami i skutkami ospy krowiej (Inquiry into the Cause and Effects of the Variolae Vaccinae, a Disease Known by the Name of Cow Pox) w 1798. Paradoksalnie bardzo długo trwała wojna z ospą w ojczyźnie Jennera, ponieważ - w odróżnieniu od większości krajów europejskich - szczepienie nie było tam przez długi czas obowiązkowe.

Metoda ta, w niewielkim tylko stopniu zmieniona do czasów obecnych, była najskuteczniejszym środkiem zwalczania ospy. W latach 70. XX wieku większość krajów zaprzestała szczepień, ponieważ epidemie tej choroby nie występowały. W roku 1980 Światowa Organizacja Zdrowia oficjalnie ogłosiła eradykację ospy prawdziwej na Ziemi.

Odkrycie Jennera, otworzyło drogę do szerokiego stosowania szczepień ochronnych w zapobieganiu wielu groźnych chorób.

Eksperyment Jennera, polegający na zarażeniu ośmioletniego chłopca wirusem ospy krowianki, a następnie ospy prawdziwej, jest jednym z przełomowych momentów współczesnej medycyny, zaś sam Jenner jest twórcą przełomowej metody walki z tą chorobą. Rzadko jednak pojawia się kwestia dotycząca etycznej strony działania Jennera, który dla potwierdzenia swej nowatorskiej hipotezy przeprowadzał eksperymenty medyczne na ludziach, infekując ich śmiertelnie niebezpieczną chorobą (oprócz pierwszego chłopca, potem - dla potwierdzenia skuteczności metody - zarażonych kolejno oboma odmianami ospy zostało pięcioro innych dzieci). Ponieważ działalność Jennera przyniosła pozytywne rezultaty w postaci znacznego zmniejszenia, a potem całkowitej likwidacji zagrożenia ze strony ospy, mimo eksperymentów na dzieciach , Jenner za życia cieszył się wielkim uznaniem, i także obecnie doceniana jest jego działalność naukowa.

• Ludwik Pasteur (fr. Louis Pasteur, ur. 27 grudnia 1822, zm. 28 września 1895) - francuski chemik i prekursor mikrobiologii.

Pasteur stał się sławny dzięki odkryciu dwóch enancjomorficznych form krystalicznych kwasu winowego i pierwszy zaproponował hipotezę istnienia enancjomerów - izomerów, które różnią się między sobą tak, jak odbicia zwierciadlane tego samego przedmiotu. Odkrycie to zainicjowało nowy dział chemii - stereochemię (zobacz też Victor Meyer).

W okresie 1857-1868 poświecił się badaniom procesów fermentacji. Wykazał, że proces fermentacji wywołują drobnoustroje. W wyniku tych badań opracował metodę konserwacji pożywienia poprzez obróbkę termiczną (proces też zwany jest od nazwiska uczonego pasteryzacją) oraz obalił teorię samorództwa drobnoustrojów.

Za najważniejsze osiągnięcie uznawane są jednak wyniki prac z zakresu bakteriologii, które uwieńczone zostały opracowaniem pierwszej szczepionki ochronnej dla ludzi (przeciw wściekliźnie). Badania nad nią prowadził w latach 1881-1885. Już w roku 1885 została ona z powodzeniem zastosowana u żywego człowieka.

Prace Ludwika Pasteura stały się również wzorcowym przykładem łączenia badań podstawowych i stosowanych w chemii.

• Robert Koch - właściwie: Heinrich Hermann Robert Koch (ur. 11 grudnia 1843 w Clausthal, zm. 27 maja 1910 w Baden-Baden) - niemiecki uczony, lekarz i bakteriolog. Odkrywca m.in. bakterii wywołujących wąglika, cholerę i gruźlicę. Laureat Nagrody Nobla w 1905 r. za badania nad gruźlicą. Wprowadził do praktyki pożywki zestalane żelatyną.

Był, obok Ludwika Pasteura, jednym z twórców mikrobiologii lekarskiej.

W 1890 roku Koch sądził, że znalazł lekarstwo na gruźlicę. Uzyskał je z zabitych bakterii (tuberkulina- przesącz z prątków gruźlicy) gruźlicy. Lek okazał się jednak nieskuteczny

• Paul Ehrlich (ur. 14 marca 1854 w Strzelinie, zm. 20 sierpnia 1915 w Bad Homburg) - niemiecki chemik i bakteriolog. Wynalazca salwarsanu - pierwszego w miarę skutecznego lekarstwa przeciwko kile stosowanego przed wynalezieniem antybiotyków. Uważany jest za twórcę podstaw chemioterapii.

Paul Ehrlich jest laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za rok 1908 za prace nad immunologią.

Momentem przełomowym dla hematologii stały się badania Ehrlicha, który jeszcze jako student zapoczątkował barwienie rozmazów krwi barwnikami anilinowymi (1874 r.). Wyodrębnił on w 1877 roku komórki zasadochłonne, kwasochłonne w 1878 i obojętnochłonne, które słusznie uznał za najliczniejsze. Wyodrębnił również limfocyty.

Ehrlich w swoich badaniach używał triacid zawierający oranż G, kwaśną fuksynę i zasadową zieleń metylową. W badaniach krwi nie poprzestał jedynie na odkryciu limfocytów, posunął się krok dalej rozpoznając limfocyty małe i duże oraz segmentowane neutrofile, eozynofile i bazofile.

Jego podobizna widniała na dwustumarkowym banknocie.

• Ilja Iljicz Miecznikow (z ros. Илья Ильич Мечников, ur. 16 maja 1845 w Iwaniwce k. Charkowa, Ukraina, zm. 15 lipca 1916 w Paryżu, Francja) - zoolog i mikrobiolog rosyjski, laureat Nagrody Nobla z medycyny w 1908.

W latach 1870-1882 był profesorem zoologii i anatomii porównawczej na uniwersytecie w Odessie, kierował także stacją bakteriologiczną. W 1883 został wybrany do Petersburskiej Akademii Nauk. Od 1887 prowadził badania na zaproszenie Ludwika Pasteura w paryskim Instytucie Pasteura (w 1904 został zastępcą dyrektora).

Jako pierwszy - w trakcie badań nad larwami szkarłupni - zaobserwował zjawisko fagocytozy; wysunął teorię, że odgrywa ona kluczową rolę w odporności (1893). Za prace nad odpornością wraz z Paulem Ehrlichem otrzymał Nagrodę Nobla z medycyny w 1908.

• był założycielem podwalin współczesnej higieny profilaktyki społecznej

• prowadził badania nad zwalczaniem kiły

• Emil Adolf von Behring (ur. 15 marca 1854 w Hansdorf (pl. Ławice) w Prusach Wschodnich, zm. 31 marca 1917 w Marburgu) - bakteriolog niemiecki, uważany za twórcę immunologii, laureat pierwszej Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1901 roku.

Urodził się we wsi Hansdorf (obecnie Ławice w gminie Iława) w wielodzietnej rodzinie nauczyciela (był piątym z trzynaściorga dzieci). Ukończył gimnazjum w Olsztynku, studia medyczne w Berlinie. Był m.in. asystentem Roberta Kocha. Od 1895 roku był profesorem uniwersytetu w Halle oraz Instytutu Terapii Doświadczalnej w Marburgu.

Razem z Japończykiem Shibasaburo Kitasato opracował surowice antytoksyczne przeciwbłonicze i przeciwtężcowe (1890), rozpowszechnił swoje prace organizując jedną z największych w Europie wytwórni surowic i szczepionek Behring-Werke w Marburgu. Za prace nad seroterapią, przede wszystkim zaś za zastosowanie seroterapii w walce z błonicą (dyfterytem), został laureatem pierwszej Nagrody Nobla z medycyny w 1901 roku. Komitet Noblowski w uzasadnieniu podjął próbę oceny znaczenia pracy von Behringa, dodając do uzasadnienia słowa: dzięki (pracom von Behringa) otwarta została nowa droga dla medycyny, a lekarze otrzymali ważną broń w walce przeciw chorobie i śmierci.

• Alexander Fleming (ur. 6 sierpnia 1881 w Lochfield koło Darvel w East Ayrshire, Szkocja, zm. 11 marca 1955 w Londynie, Wielka Brytania) - szkocki bakteriolog i lekarz.

Odkrywca wpływu pleśni pędzlaka na gronkowce (1929), co było kamieniem milowym w odkryciu penicyliny. W czasie wojny przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, aby tam kontynuować swoją pracę badawczą. W 1945 roku otrzymał Nagrodę Nobla (razem z Howardem Floreyem i Ernstem Chainem).

Sir Alexander Fleming urodził się w Lochfield koło Darvel w Szkocji 6 sierpnia 1881. Uczęszczał do Louden Moor School, Darvel School i Kilmarock Academy, po czym przeniósł się do Londynu na politechnikę, którą ukończył w 1897 roku. W 1901 roku Fleming zaczął studiować medycynę w szkole w Londynie. Pracował wtedy w grupie badawczej Almrotha Wrighta i wykazywał zainteresowanie bakteriologią. Podczas wojny między Wielką Brytanią a Niemcami w 1914 roku, dołączył jako kapitan do Korpusu Medycznego Brytyjskiej Armii Królewskiej, gdzie brał udział w kuracjach mających na celu zmniejszenie liczby żołnierzy umierających z powodu zakażeń. Kiedy skończyła się I wojna światowa, Fleming powrócił do pracy w Szpitalu Świętej Marii.

W 1928 roku, Fleming podczas porządkowania i usuwania kultur bakterii z naczyń zauważył rosnącą na tej kolonii niebieską pleśń, która zdawała się zabijać te szkodliwe bakterie. Po wielu eksperymentach Alexander Fleming odkrył penicylinę G, która działa wyjątkowo silnie bakteriobójczo, a łagodnie dla człowieka. Niestety badania zostały wstrzymane z powodu braku środków finansowych.

W 1945 roku Alexander Fleming otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny. Słynnym jego powiedzeniem było: "To natura wyprodukowała penicylinę, ja ją tylko odkryłem." Resztę życia Fleming przepracował w Szpitalu Świętej Marii. W 1943 roku został wybrany członkiem Towarzystwa Królewskiego, rok później otrzymał tytuł szlachecki. W 1948 roku nadano mu tytuł Profesora Bakteriologii Uniwersytetu Londyńskiego. Fleming zmarł na zawał serca 11 marca 1955 roku. Pochowany został w Katedrze Św. Pawła.

EKOLOGIA

• jest nauką o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmuje się całością zjawisk dotyczących zależności między organizmami a ich żywym i nieożywionym środowiskiem.

• 1869 - Ernst Haeckel (ur. 16 lutego 1834 w Poczdamie, zm. 9 sierpnia 1919 w Jenie) - niemiecki biolog, filozof i podróżnik; zwolennik darwinizmu.

W filozofii łączył materializm przyrodniczy z ewolucjonizmem. Sformułował tzw. teorię rekapitulacji, twórca teorii gastrei. Stworzył koncepcję monizmu, opracował pierwsze kompletne drzewo rodowe wszystkich organizmów i uwzględnił na nim człowieka. Jego system klasyfikacji istot żywych, odmiennie od tradycyjnego podziału bytów na królestwa minerałów, roślin i zwierząt (plus ludzi), uwzględniał trzy królestwa organizmów: Protista, Plantae i Animalia (z wyłączeniem minerałów jako bytów niebiologicznych). Wprowadzenie trzeciego królestwa w połowie XIX w. pojawiało się już wcześniej w propozycjach kilku przyrodników (Richarda Owena, Johna Hogga), jednak podział Haeckla nie spotkał się z uznaniem jemu współczesnych, którzy wybrali system Linneusza, uznając go za wygodniejszy i bardziej przemawiający do wyobraźni, mimo że - jak okazało się w drugiej połowie XX wieku - był oparty w dużej mierze na fałszywych założeniach, a jednocześnie zauważając, że Protista to takson polifiletyczny. Haeckel modyfikował swój system. Początkowo do królestwa Protista włączył gąbki czy toczkowce, które następnie przeniósł do zwierząt i roślin, a z roślin do protistów przeniósł grzyby i sinice. Wiązało się to z przedefiniowaniem prostistów jako organizmów nierozmnażających się płciowo[1].

Wprowadził takie terminy jak ekologia, filogeneza, ontogeneza.

Dla upamiętnienia E. Haeckla nazwano szczyt Mount Haeckel (4090 m n.p.m.) w górach Sierra Nevada oraz planetoidę 12323 Häckel.

Definicje zdrowia

Marcin Kacprzak powiedział: „Zdrowie jest to taki stopień biologicznego przystosowania się jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach”.

Jan Kostrzewski powiedział: „ Zdrowie społeczeństwa ludzkiego nie jest tylko brakiem choroby oraz dobry stan zdrowia fizycznego , psychicznego i społecznego jednostek składających się na dane społeczeństwo ale również harmonijny rozwój naturalny ludzkości oraz takie warunki otoczenia, które sprzyjają zdrowiu ludności.”

Podział składników naturalnych ekosystemu:

1. niewyczerpalne: ziemia, woda, atmosfera, skały;

2. wyczerpalne (odnawialne): woda zdatna do picia, roślinność, zwierzęta, minerały;

3. wyczerpalne: -gleba, zwierzęta, rośliny, krajobraz naturalny;

Podział krajobrazu:

1. naturalny - jest to taki typ układu przestrzennego, który funkcjonuje bez udziału czynnika ludzkiego ( w Polsce 3-5%)

2. antropogenny - zmodyfikowany działalnością człowieka ( w Polsce 90%) - uprawy rolne, uprawy leśne, ogrodnictwo);

3. zdewastowany - zahamowanie lub upośledzenie niektórych procesów życiowych danego ekosystemu powoduje iż dany ekosystem nie daje się odbudować ( w Polsce 7-5% - na śląsku , góry Izerskie, okolice Tarnobrzegu , okolice Puław. Są to głównie okolice kopalni i miejsc wydobywania surowców, minerałów.

Podział środowiska:

1. Naturalne - przyrodnicze - całokształt związków, elementów wytworzonych przez naturę.

2. Techniczne - elementy wytworzone ludzką ręką.

3. Gospodarcze - elementy związane z pracą i jej efektami.

4. Społeczne - ludzkie relacje (wszelkie) między ludźmi wraz z ich uwarunkowaniami biologicznymi, zawodowymi, kulturowymi.

Środowisko naturalne

Elementy fizyczne i chemiczne:

Fizyczne:

• Temperatura, opady, wilgotność, ciśnienie, atmosfera, promieniowanie, (UV, IR),

Chemiczne:

-skład powietrza, wody, gleby,

Powietrze -jednorodna mieszanina gazów stanowiąca atmosferę ziemską.

• Powietrze jest bezbarwne, nietoksyczne, bezwonne, bez smaku, słabo rozpuszczalne w wodzie. Skroplone powietrze jest bladoniebieskie. Gęstość powietrza zależy od ciśnienia, temperatury oraz składu, dla suchego powietrza,

• Składniki stałe:

(skład niezmienny do wysokości 80 km, w stanie suchym czyli bez pary wodnej) ---- azot - 78,08% ; tlen - 20,95% ; argon - 0,934% ; neon - 18,18 ppm ; hel - 5,24 ppm ; metan - 1,7 ppm ; krypton - 1,14 ppm ; wodór - 0,55 ppm ; ksenon - 0,085 ppm

Składniki zmienne: (różne, w zależności od położenia geograficznego, pory roku i innych sytuacji, np. erupcji wulkanu) dwutlenek węgla - średnio 380 ppm ; dwutlenek siarki ; dwutlenek azotu ; ozon (ok. 0,000001 części atmosfery) ; składniki mineralne: pył, sadza ; składniki organiczne: drobnoustroje, zarodniki roślin

• Suche powietrze ma średnią masę molową 28,84 g/mol.

• Szkodliwe związki:

= tlenek węgla, dwutlenek węgla, siarkowodór, amoniak (zbuczałe jajko), dwusiarczek węgla,

Temperatura-

Ciśnienie- (hektopascale) podawane w milimetrach słupka rtęci, Barometrem

Wiatry- w skali buforta,

Zjawiskami fizycznymi zachodzącymi w atmosferze i badające te procesy zajmuje się meteorologia.

Pogoda - jest to zespół stanów i czynników meteorologicznych obserwowanych w określonym czasie i miejscu.

Klimat jest to charakterystyczny dla danego obszaru przebieg roczny warunków atmosferycznych określonych na podstawie wieloletnich obserwacji.

Charakteryzacja klimatu Polski pod względem zdrowotnym

• w związku z dużymi dziennymi wahaniami temperatury i dużymi wahaniami istnieje duża skłonność do chorób dróg oddechowych, zaburzeń termoregulacji, a w okresie letnim występują często choroby układu pokarmowego;

• skąpe nasłonecznienie i znaczna ilość opadów powoduje występowanie chorób reumatycznych i krzywicy u dzieci;

• w okresach przejściowych zima/wiosna i jesień/zima znaczne wahania ciśnienia i inne czynniki atmosferyczne są częstą przyczyną częstszęgo występowania chorób układu krążenia, choroby nadciśnieniowej, chorób naczyń wieńcowych serca i zawał serca. Poza tym w okresach tych występują choroby zakaźne: angina, odra, dur plamisty, płonica oraz nasilenia chorób alergicznych (astma oskrzelowa, katara sienny) i choroby przewodu pokarmowego (wrzody, nerwice żołądka).

Wpływ czynników na ustrój :

Temperatura:

• nadmierna- miejscowa- oparzenia 1-4*;

nadmierna - ogólna- udar cieplny; (narażone osoby pracujące siedząco, otyłe....)

• niska - miejscowa - odmrożenia ( w miejscach najdalej położonych względem serca);

niska - ogólna- hipotermia;

• temperatura optymalna- obojętna- w niej nie odczuwamy ani ciepła ani zimna

temperatura - 21*c ---- wilgotność- ok 50% ------ ruch powietrza- 0,1m/s

Ciśnienie

• niskie - ospałość, zmęczenie;

• wahania - (zmiany ciśnienia)- bezpośrednim działaniem wysokiego ciśnienia jest -

wahania przy lotach- regulowane ssaniem cukierków;

eksplozywna dekompresja- przy dekompresji samolotu- rozszczelnieniu( obrażenia w obrębie jam zawierających powietrze- atakuje płuca, zatoki, układ oddechowy, pokarmowy, ucho) ;

szybkie zmiany przy nurkowaniu - choroba dekompresyjna- kesonowa;

wahania przy wspinaczce - (z normalnego na niskie) choroba wysokościowa- górska (czerwienica);

Ruch powietrza

• bezpośrednim działaniem wiatru - wpływ na oddawanie ciepła z ustroju, przewianie;

• znaczny ruch powietrza przy niskiej temperaturze- schorzenia układu oddechowego;

• bez wiatru / niska temperatura- zaburzenia termoregulacji- udar;

• pośrednie - mieszanie warstw / masa powietrza i wpływ na skład powietrza chemiczny powietrza;

• długotrwałe działanie ruchu powietrza o dużej szybkości - powoduje obniżenie ciśnienia krwi , bóle głowy, zaburzenia w krwiobiegu, wzmożoną pobudliwość nerwową, zaburzenia psychiczne.

Wilgotność

• niska - mało pary wodnej <30%- suche powietrze odbiera z ustroju wodę , skóra chropowata, suche błony śluzowe;

• optymalna =50%;

• nadmierna >80% - przy wysokiej temperaturze powoduje zaburzenia termoregulacji;

• przy niskiej temperaturze- szybsza utrata ciepła- schorzenia układu oddechowego, reumatyczne;

Promieniowanie słoneczne

• UV i IR

• widzialne i niewidzialne

• niekorzystne- udary cieplne (IR) , oparzenia (UV), Zapalenie spojówek, słoneczne zapalenie skóry, opryszczka wargowa;

• korzystne- wytwarzanie witaminy D3, pigmentacja skóry, przyspieszenie gojenia się ran i owrzodzeń, wzmocnienie sił odpornościowych organizmu.

Biometeorologia- wpływ czynników na procesy fizyczne

Bioklimatologia-

Klimatoterapia- wykorzystanie bodźców klimatycznych w leczeniu różnego rodzaju schorzeń

Działy - helioterapia (leczenie promieniami słonecznymi) osteoporoza, egzemy alergiczne,

Środowisko pracy

Praca to każdy wysiłek organizmu polegająca wytworzeniu czegoś.

higiena pracy- dział higieny ogólnej który ma na celu uchwycenie związków przyczynowo skutkowych pomiędzy zdrowiem pracownika a warunkami pracy.

W zależności od tego jaki rodzaj prazy wykonujemy dzielimy na fizyczną i umysłową.

Umysłowa - mózg

Fizyczna - mięśnie i mózg

Zajmowanie się tym co się dzieje z pracownikiem

Ergonomia- jest to nauka która zajmuje się przystosowaniem stanowisk, procesów i środowiska pracy do możliwości psychofizycznych człowieka.

Zmęczenie- (mniejsza wydolność organizmu, spowolnienie reakcji, bolą mięśnie , oczy, głowa, kręgosłup, stawy...) jest to zjawisko fizjologiczne o charakterze obronnym brak możliwości kontynuowania pracy bądź utrata zdolności do pracy (stan subiektywny i tylko my możemy stwierdzić że jesteśmy zmęczeni, ) istnieją czynniki wpływający na zmęczenie : zaangażowanie emocjonalne obniża zmęczenie; środowiskowe (wiatr, deszcz, jakieś pyły, pomieszczenie- temperatura, oświetlenie, );Objawy: obniżenie wrażliwości na bodźce, obniżenie szybkości reagowania na bodźce, obniżenie koncentracji uwagi, osłabienie nawyków ruchowych, brak zdolności do nabycia nowych odruchów (uczeniu się), Fazy /stadia zmęczenia: ostre zmęczenie- pojawia się zwykle po długotrwałym wysiłku psychicznym lub fizycznym i doprowadza do wyczerpania organizmu - występuje dość rzadko; umiarkowane- występuje najczęściej nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka pod warunkiem racjonalnego wykorzystania przerw pracy; przemęczenie- taka sytuacja gdy wypoczynek po pracy jest niedostateczny lub gdy go brak; znużenie- subiektywny stan obniżenia zdolności do pracy;

Czynniki wpływające na zdrowie pracownika

Czynniki niebezpieczne/ szkodliwe- to takie czynniki których działanie może doprowadzić do zatrucia lub urazu pracownika.- hałas,

Czynniki uciążliwe - takie których oddziaływanie może doprowadzić do schorzeń pracownika lub jego potomstwa.

Przyczyny szkodliwości w środowisku pracy - podział czynników szkodliwych.

1. fizyczne - uraz (mechaniczny), temperatura, wilgotność, promieniowania (palnik w kuchni po wyłączeniu gazu, huty, ), hałas (odpowiednie natężenia), wibracje (kierowcy),

2. chemiczne - związki i substancje chemiczne występujące w środowisku pracy- gazy drażniące, duszące, rozpuszczalniki, substancje tetragenne (wpływają na płód pracownika), mutagenne (prowadzące do mutacji), embriotoksyczne (wpływają toksycznie na dziecko), alergizujące,

3. biologiczne - wirusy, bakterie, grzyby, choroby zakaźne - klimatyzacja,

4. czynniki związane z organizacją i sposobem pracy -zmianowość,wymuszona pozycja ciała,

Halas- utrata słuchu lub jego pogorszenie; szkodliwy powyżej 70-80 dB przez dłuższy okres czasu; poza słuchowe działanie hałasu na organizm- natężenie dźwięku powyżej 70dB może doprowadzić do zaburzeń równowagi, widzenia i dotyku, maleje/ zaburzenia koncentracja uwagi u osób pracujących umysłowo bardziej, zmiany rytmu oddychania, tętna, ciśnienia krwi, perystaltyki jelit, nasilenie choroby wrzodowej, spadek poziomu glukozy, zmian w adaptacji i widzenia barwnego; może powstać zespół rzekomo nerwicowy- bóle głowy, bezsenność, drażliwość, kołatanie serca, biegunka, brak apetytu, utrata masy ciała.

Sposoby ograniczania narażenia na hałas- stosowanie mało hałaśliwych technologii, bądź procesów technologi; mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych; właściwe zaplanowanie zakładu produkcyjnego; stosowanie środków ochrony przeciw dźwiękowej i przeciw wibracyjnej; indywidualna ochrona słuchu (tłumiki, hełmy ochronne, )profilaktczne działania sużby zdrowiabdaniaS

Zdrowie publiczne: Beata Zapendowska wyk 1-7

21

Zdrowie publiczne: Beata Zapendowska wyk 1-10

21

Nabyta (swoista)

Wrodzona (nieswoista)

---