HMS
Wczesny pozytywizm i początki socjologii. Socjologia Comtea.
Pozytywizm wiąże się z powstaniem socjologii, a jednym z jej głównych twórców jest A. Comte. To on wpłynął na rozwój socjologii jako samodzielnej dyscypliny. Źródłem jego filozofii staje się społeczeństwo. W rozważaniach na jego temat podzielał on wiarę w moc ludzkiego rozumu. Głównym czynnikiem zmieniającym społeczeństwo jest świadomość składająca się z trzech etapów:
Teologiczny- najbardziej prymitywny, charakteryzuje się istnieniem jakiejś woli wyższej. Ludzie nie poszukują tu praw lecz przyczyn,
Metafizyczny- etap rozwoju myśli. Jest to stadium przejściowe, które usiłuje zniszczyć myślenie teologiczne oraz pozytywne,
Pozytywny- odrzuca teologię i metafizykę jako drogę do wyjaśniania i poznania zjawisk. Nauka ma być praktyczna i pragmatyczna, ma ulepszać i ułatwiać życie ludziom. Taką nauką powinna być socjologia.
Jego nauka zajmuje się wyłącznie przedmiotami rzeczywistymi, bada rzeczy dostępne umysłowi, ogranicza się do przedmiotów, o których można uzyskać wiedzę pewną.
Porewolucyjne ideologie jako teorie społeczne.
Konserwatyzm- ideologia przejścia od społeczeństwa tradycyjnego do nowoczesnego, epoki, w której pewne grupy społeczne podejmują wysiłek powstrzymania dokonujących się zmian. W zwalczanej przez siebie rewolucji konserwatyści widzieli rezultat procesów zachodzących w Europie od czasu reformacji. Występuje tu przeciwstawienie dwóch rodzajów społeczności, z których jedna utrzymuje się dzięki bezpośredniej więzi między ludźmi, dzięki uczuciu, tradycji, obyczajom i religii, druga ma za podstawę interesy jednostek. Burke.
Liberalizm- tylko jednostki są twórcze i należy zrobić wszystko aby mogły w pełni rozwinąć swą aktywność. Wolność to naczelna wartość i jest godna pożądania jako taka a nie jako możliwość osiągania jakichś dóbr. Ład społeczny nie jest zależny od aktu politycznego. Liberalizm tworzy dwa paradygmaty: 1. idealizmu metodologicznego- wyjaśnienie zjawisk społecznych wymaga koniecznie odnalezienia będącego zawsze u ich źródeł działania ludzkiego; 2. kapitalizmu- upodabniał społeczeństwo do rynku, na którym jednostki podejmują decyzje prywatnego zysku i minimalizację własnych strat, ale zapewniają zarazem wzrost pomyślności ogółu. Mill, Humboldt.
Nacjonalizm- kluczową kategorią staje się naród, w którym zaczyna operować myśl społeczna. Nie wydał wybitnych przedstawicieli. Brak jednego kierunku ideologicznego. Naród postrzegany jest jako indywidualność, dlatego powinien wystrzegać się przyjmowania obcych wzorów. Nawiązuje on do tradycji i doświadczenia. Składa się na niego takie przeświadczenie jak to, że ludzkość dzieli się głównie na narody, z których każdy ma własną historię; podziały wewnątrz narodu są niepożądane; naród stanowi źródło jedynej władzy politycznej, której głównym zadaniem jest ochrona interesów i integralności,
Utopijny socjalizm i komunizm- ma tu miejsce z jednej strony powielanie schematów myślenia oświeceniowego, z drugiej wielokierunkowe poszukiwanie czegoś zupełnie innego. Prowadzi to do przekonania, że stworzenie dobrego społeczeństwa jest sprawą przyszłości. Dla socjalizmu charakterystyczne było przyznanie decydującego znaczenia kwestii socjalnej, a jej rozwiązanie wymaga wprowadzenia nowego ładu społecznego i gospodarczego opartego na współpracy oraz odrzucenie na dalszy plan polityki i skupienie uwagi na sposobie zorganizowania produkcji i podziału dóbr. Komunizm obejmował ten zakres, ale nie tylko. Był bardziej radykalny niż socjalizm. Komuniści uważali, że nie ma własności prywatnej i pieniądza. Saint- Saimon, Owen.
Socjologia rozumiejąca Maxa Webera.
Weber określał poznawcze zadania socjologii, traktował ją jako integralną część szerszej całości. Jego nauka społeczna była próbą przezwyciężenia pozytywistycznego naturalizmu z pozycji historyzmu. Szczególnie interesowały go zamiary i postawy, które kierują naszym zachowaniem. Elementy ekonomii stosował jako jedne z kilku istotnych czynników mających wpływ na życie społeczne. Jego innowacją było stworzenie typu idealnego, czyli takiej konstrukcji pojęcia dowolnego zjawiska, które uchwyci jego najistotniejsze elementy. Według niego socjologia jest nauką, która dąży do zrozumienia działania społecznego. Wszystkie socjologiczne wyjaśnienia pozostają wyjaśnieniami pozornymi tak długo, jak długo nie potrafimy powiedzieć dlaczego jednostki działają tak jak działają.
Pragmatyzm społeczny. Dewey jako jego twórca.
Według niego pojęcie środowiska jest koniecznym uzupełnieniem pojęcia organizmu. Dla niego środowisko, to środowisko przyrodnicze i społeczne. A środowisko przyrodnicze stanowi rezultat ludzkiej działalności, która ma charakter społeczny. Kluczem do jego psychologii społecznej jest pojęcie nawyku. Według niego nie społeczeństwo kształtuje jednostki, lecz jednostki kształtują się same w toku swych wzajemnych stosunków, dzięki którym społeczeństwo istnieje. Jednostki wchodzą ze sobą w wielorakie stosunki i odpowiednio do tego wytwarza się wielość zrzeszeń. Pragmatyzm stworzył koncepcję człowieka jako podmiotu działającego, który jest tym czym jest w procesie interakcji ze środowiskiem.
MAKROSTRUKTURA
Cztery wymiary struktury społecznej według Sztompki.
Struktura społeczna jest efektem ludzkich działań, a jej wymiary są ze sobą powiązane:
Normatywny- powiązana i charakterystyczna dla danej zbiorowości sieć norm, wartości i instytucji- zewnętrzne, zobiektywizowane i przymuszające wobec poszczególnych członków społeczeństwa,
Idealny- powiązana i rozpowszechniona w danej zbiorowości sieć idei, przekonań, poglądów, wizji. Nie mają one charakteru powinnościowego, lecz kategoryczny. Szczególne znaczenie mają tu przekonania społecznej samoświadomości,
Interakcyjny- lub organizacyjny- powiązana i typowa dla danej zbiorowości sieć wzajemnie ukierunkowanych i zorientowanych działań. Kształt, forma kanałów, czy powiązań interakcyjnych w istotnej mierze wpływa na szanse podjęcia przez jednostki konkretnych interakcji,
Interesów- rozkład dostępu do dóbr społecznie uznanych za pożądane (bogactwo, władza, prestiż). Własność tego wymiaru polega na tym, że generuje on hierarchiczne nierówności między ludźmi, a także wynikające stąd konflikty społeczne.
Zjawisko nierówności społecznych i ich wpływ na stratyfikację społeczną.
Podstawowymi kategoriami opisu podziałów i nierówności społecznych są klasa i warstwa, a także stany i kasty. Ponadto wyróżnić można nierówności na podłożu biologicznym (płeć, wiek, rasa) oraz społecznym (wykształcenie, zamożność, zawód). Nierówności są trwałą cechą ludzkich społeczeństw, które pociągają za sobą wartościowanie pozycji typu wyższa niższa, a tym samym wpływają na stratyfikację społeczną (strukturę społeczną). Dzieli ona społeczeństwo. Jej istota polega na nierównej dystrybucji przywilejów, wpływów, co powoduje, że jednostki pozostają wobec siebie w relacji niższości i wyższości.
Klasa społeczna według Marksa i Webera.
Historyczne pojęcie klasy według Marksa dzieli społeczeństwo na dwie klasy- burżuazję i proletariat (klasa właścicieli środków produkcji i klasa pozbawiona tych środków). Dla Marksa klasa społeczna to nie tylko kategoria analityczna, ale część społeczeństwa, która miała znamiona wspólnoty. Między tymi klasami istnieje stały konflikt. Marks mówił również o przekształceniu się klasy w sobie w klasę dla siebie.
Weberowska koncepcja podziałów społecznych wyrastała z przekonania, że nie jest możliwe uszeregowanie wszelkich nierówności społecznych w jedną hierarchię. Nierówności są rezultatem walki na trzech płaszczyznach- ekonomicznej (podział na klasy), prestiżu (podział na stany), politycznej (partie). Dla niego klasy nie były zbiorowościami o poczuciu wspólnoty, a ich podział był trójstopniowy: klasa własności (uprzywilejowani rentierzy i ludzie, którzy nie mają nic), klasa zawodowo- dochodowa (przemysłowcy, pracownicy najemni), klasa społeczna (wyodrębniona na wielu kategoriach, płaszczyznach).
Co to jest zmiana społeczna i jej typy.
Zmiana społeczna to różnica między stanem systemu społecznego w jednym czasie i tym stanem w innym czasie. Stwierdzenie w jakim stopniu i pod jakim względem system ulega zmianie polega na wykazaniu stopnia modyfikacji dokonujących się zmian w danym okresie w obrębie jego podstawowych instytucji. Według kryterium zasięgu zmiany wyróżnia się zmiany o charakterze rewolucyjnym i ewolucyjnym, globalnym i marginalnym, dokonującymi się wewnątrz grupy i zmieniającymi całe społeczeństwa, kultury, cywilizacje. Typy zmian społecznych w zależności od ich źródeł: endogenne- wewnętrzne; egzogenne- zewnętrzne.
Charakterystyczne cechy społeczeństwa obywatelskiego.
Przede wszystkim charakteryzuje się ono aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej. Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków potrzeb wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa oraz poczucie odpowiedzialności za jego dobro. Obywatelskość jest podstawą porozumienia oraz wspólnych działań. Inne cechy: władza pochodzi od narodu, każdy rodzaj władzy ma zakres kompetencji określony przez prawo, trwały i zrównoważony rozwój, zrzeszanie się obywateli, powoływanie stowarzyszeń i organizacji bez ingerencji ze strony władz państwowych.
MIKROSTRUKTURY
Typologia grup społecznych
Jest to pewna liczba osób charakteryzująca się obiektywną, zewnętrznie postrzegalną wspólnotą pewnego typu, strukturą i organizacją wewnętrzną. Można rozróżnić grupy ze względu na wielkość (małe i duże), ze względu na stopień formalizacji (formalne i nieformalne), ze względu na charakter więzi (pierwotne i wtórne). Ze względu na charakter przynależności (ekskluzywne- wysokie wymagania, ograniczone- łatwy dostęp, inkluzywne- przyjmują wszystkich), wyróżnić można również grupy celowe, własne i obce (akceptują wyłącznie własną grupę, stosunek do grup obcych jest negatywny), odniesienia (porównujemy własną sytuację z sytuacją innych, którzy są grupą odniesienia).
Podstawowe prawidłowości małych grup społecznych.
Zadania grupy:
ADDYTYWNE (sumowane) na końcowy efekt składa się suma wszystkich wysiłków, którzy włożyli poszczególni członkowie grupy. Efekt grupy jest o wiele lepszy niż jednej jednostki ale gdy wszyscy członkowie pracują uczciwie np. praca przy taśmie.
KONIUNKTYWNE efekt końcowy jest uzależniony od najsłabszego członka grupy np. wspinaczka linowa.
DYSJUNKTYWNE efekt końcowy uzależniony jest od najlepszego członka grupy.
Zalety pracy w grupie:
Oszczędność czasu tzn. jednostka pracując w grupie oszczędza czas na coś co zrobiła już inna osoba,
Ograniczanie popełnianych błędów uczymy się na błędach innych,
Szybki rozwój umiejętności jednostki uczymy się poprzez obserwacje,
Podział zadań ze względu na umiejętności czyli uwzględnia się predyspozycje jednostki co powoduje wzrost efektywności i wydajności grupy,
Kreatywność w grupie pomysły są bardziej rozbudowane i barwne,
Umożliwienie efektywnego podejmowania decyzji tzn. dzięki zróżnicowanej wiedzy członków grupy podejmowane decyzje mogą być trafniejsze,
Zmniejszenie bezproduktywnego współzawodnictwa.
Wady pracy w grupie:
Syndrom myślenia grupowego oznacza podejmowanie przez grupę błędnych decyzji pomimo, iż indywidualnie członkowie grupy podjęli by inną decyzję właściwą polega to na zgadzaniu się z grupą dla własnego spokoju lub ze strachu, boimy się zaprzeczyć,
Zła organizacja grupy oznacza brak podziału zadań i sytuacji jedni robią wszystko a inni nic,
Rywalizacja liderów pojawia się gdy obok lidera formalnego pojawia się lider nieformalny, tworzy się sytuacja, że zamiast dbać o dobro grupy zaczynają ze sobą rywalizować i udowodnić kto jest lepszy,
Zespół indywidualności o bardzo wysokim ilorazie inteligencji gdy spotykają się indywidualiści, którzy nie potrafią pracować w grupie,
Brak chęci wspólnego rozwiązywania problemów i stawianie celów własnych ponad cele grupy.
Procesy występujące w grupie podczas realizacji zadań:
PRÓŻNIACTWO SPOŁECZNE jest to uspokajanie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie czyni mnie nie widocznym osłabia to wykonywanie zadań łatwych a ułatwia wykonywanie zadań trudnych.
FACYLITACJA SPOŁECZNA jest to napięcie jakie odczuwa jednostka a wynika to z obecności innych osób i poczuci, że możemy być oceniani, ułatwia to wykonywanie zadań prostych a utrudnia wykonywanie zadań trudnych.
Pojęcie i cechy roli społecznej.
Rola społeczna jest ściśle związana z pojęciem pozycji społecznej. Jest to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją, a także schemat zachowania związanego z pozycją, scenariusz pozycji. Cechuje się ona trzema elementami- zachowania nakazane, zakazane oraz margines swobody. Do cech roli społecznej zaliczyć można także to, że określają jak powinna zachowywać się osoba zajmująca określoną pozycję, człowiek pełniąc jakąś rolę może ją akceptować lub nie.
Proces komunikacji w małych grupach społecznych.
Jest to proces wymiany informacji, idei, postaw i stanów psychicznych. Proces ten nigdy nie odbywa się przypadkowo. Podstawą komunikacji w grupie jest komunikacja interpersonalna : werbalna jak i niewerbalna. Komunikacja jest procesem ciągłym trwa nieustannie i aby grupa funkcjonowała sprawnie nie może go zaprzestać. W procesie komunikacji występuje kolejno: nadawca, kodowanie, kanał, dekodowanie, odbiorca, a cały proces mogą zakłócać szumy komunikacyjne. Nadawca- przekazuje określone treści, ma największy wpływ na skuteczność procesu komunikacji. Kodowanie- nadawca przesyłając informacje czyni to w formie kodu. Może nim być określony język, np. gwara, gesty, symbole. Kanał- sposób w jaki wiadomość dociera do odbiorcy. Dekodowanie- odczytywanie wiadomości przez odbiorcę. Odbiorca- powinien być znany przez nadawcę, żeby uniknąć nieporozumień. Szumy komunikacyjne- zakłócenia w procesie komunikacyjnym, utrudniają ludziom porozumiewanie się. Ważnym elementem jest tu komunikacja niewerbalna. Składa się z trzech elementów: mowa ciała, sfery dystansu i zagospodarowanie przestrzeni.
Produktywność grupy. Model Steinera.
Nie da się z pewnością przewidzieć, czy z zadaniem lepiej poradzi sobie jednostka, czy grupa.
Rzeczywista produktywność jest wypadkową potencjalnej produktywności grupy i jednostki przy wykonywaniu określonego zadania oraz warunków decydujących o tym, czy w danym przypadku jednostka czy grupa ma szanse osiągnięcia lepszych rezultatów. Steiner stworzył model pozwalający przewidywać potencjalną produktywność grupy:
RZECZYWISTA PRODUKTYWNOŚĆ = POTENCJALNA PRODUKTYWNOŚĆ - CZYNNIKI ZMNIEJSZAJACE PRODUKTYWNOŚĆ - CZYNNIKI ZWIĘKSZAJĄCE PRODUKTYWNOŚĆ
Produktywność potencjalna- Natura zadania decyduje o tym, czy przy jego wykonaniu potrzebne są określonego rodzaju zasoby, takie jak wiedza, zdolności, umiejętności i narzędzia, a jeśli tak, to w jakim zakresie, w jakim zestawieniu i w jaki sposób użyte przysłużą się do osiągnięcia najlepszego z możliwych wyników.
Czynniki zmniejszające produktywność- należą do nich: myślenie grupowe (charakteryzuje się wzajemnym szacunkiem do opinii innych); polaryzacja grupowa (podejmowanie bardziej ekstremalnych decyzji przez osoby działające w grupie niż przez jednostki); problemy koordynacyjne (brak koordynacji aby wszyscy zadziałali z jednakową siłą); próżniactwo społeczne; jazda na gapę (Kryterium różnicującym jazdę na gapę od próżniactwa społecznego jest przekonanie jednostki dotyczące tego, czy jej wkład będzie miał wpływ na końcowy wynik osiągnięty przez grupę);
Czynniki zwiększające produktywność- składają się na nie: synergia (rodzaj energii generowany przez grupę); techniki grupowe
ANTROPOLOGIA
Teoria języka według Sapira.
Kultura i język są nieporównywalne (należy je od siebie odseparować). Jego zdaniem kultura jest podstawą istnienia języka, ale język nie odzwierciedla kultury (kultura jest pierwotna wobec języka). Język jest to to jak społeczeństwo myśli, w jakich kategoriach. W późniejszym czasie zauważył, że oba te elementy są nieporównywalne dlatego, że język definiowany jest zbyt precyzyjnie. Kluczowym dla niego pojęciem jest symbolizm, który obejmuje złożone systemy odniesienia (mowa, pismo, komunikacja niewerbalna). Dźwięki i znaki w danej kulturze nie mają znaczenia samych w sobie, ale nabierają go dla tych gryp, które potrafią dokonać ich interpretacji. Każda ludzka kultura składa się z poszczególnych systemów symbolicznych. Spośród nich to właśnie język jest systemem najbardziej rozwiniętym. Dzięki niemu człowiek jest w stanie wyjść poza własne doświadczenie.
Rodzaje relatywizmu. Omów dwa wybrane.
Można wymienić następujące rodzaje relatywizmu: poznawczy, prawny, rozumu, postrzegania, językowy, oraz moralny i pojęciowy. Relatywizm moralny zakłada, że wszystko to co moralne i niemoralne rozpatrywać można wyłącznie w kontekście określonych norm panujących w danej grupie. Nasze rozumienie tego co trudne, niestosowne, złe, może mieć inny wydźwięk w innej kulturze. Granice dobra i zła są mierzone w zależności od kultury. Zadaniem jego jest uchronić badacza przed imperializmem kulturowym i ma umożliwić zrozumienie danej kultury. Przedstawiciele- Mead, Benedict. Z kolei relatywizm poznawczy zakłada, że jeśli chcemy wyjaśnić dlaczego w danej kulturze pojawiają się pewne zachowania i motywy kulturowe, to musimy przede wszystkim zrekonstruować zaplecze myślowe danej kultury. To pomoże nam, a nawet umożliwi daną kulturę zinterpretować. Tylko w sytuacji gdy potraktujemy kulturę jako pewną całość myślową będziemy ją w stanie zrozumieć. Należy się skupić na systemach pojęć oraz zapytać jak głębokie są pod tym względem różnice kulturowe pomiędzy kulturami.
Pojęcie kultury wg. Kroebera i Kluckhohna. Elementy składowe wiedzy kulturowej.
Na kulturę składają się pewne wzory myślenia, odczuwania i reagowania, nabyte i przekazywane poprzez symbole, które obowiązują w określonych społeczeństwach. Zasadniczy trzon kultury stanowią tradycyjne idee, a szczególnie związane z nią wartości. Kultura jest procesem, w którym człowiek ma swój udział, ma przede wszystkim charakter mentalny i uzewnętrznia się pod postacią pewnych zachowań.
Elementy wiedzy kulturowej:
Normy- nie mają nacechowania emocjonalnego, wyznaczają reguły właściwego zachowania się w określonych sytuacjach i w odniesieniu do innych ludzi,
Wartości- powszechnie podzielone idee dotyczące pożądanych celów i sposobów życia. Są to inaczej pewne przyjęte standardy, w które ludzie wierzą w każdej sytuacji,
Światopogląd- sposób widzenia, postrzegania i interpretowania świata.
Pojęcie etniczności. Grupy etniczne wg. Ericsona.
Termin ten zastąpił dawne pojęcie plemienia. Ta zmiana wskazywała, że antropologia przeszła od izolacyjnego traktowania kultur jako elementów pozbawionych dynamiki do badania kultur jako elementów dynamicznych, złożonych, nieustannie się zmieniających. Aby mówić o etniczności muszą być spełnione dwa warunki: przynajmniej dwie grupy pozostają ze sobą w minimalnym kontakcie; konieczne jest dostrzeganie przez te grupy pewnych kulturowych różnic, dzięki czemu każda z grup potrafi wyodrębnić cechy kulturowe grupy własnej i obcej. Typologia grup etnicznych wg. Ericsona:
Miejskie mniejszości etniczne- grupy imigrantów, którzy adaptują się do warunków industrialnych wraz z problemami rasowymi, zmianami kulturowymi oraz relacjami, które łączą te grupy ze społeczeństwem je goszczącym,
Ludy tubylcze- są to pierwotni mieszkańcy określonego terytorium, którzy zostali pozbawieni władzy politycznej i pozostają tylko częściowo zintegrowani z dominującą narodowością,
Protonarody- grupa etniczna, która posiada swojego lidera politycznego. Owi liderzy podkreślają podstawowe dążenia ruchów nacjonalistycznych, jakim jest utworzenie państwa. Są to grupy zwarte terytorialnie, ale zróżnicowane klasowo i pod względem wykształcenia. Są liczniejsze niż dwie poprzednie kategorie,
Grupy etniczne w społeczeństwach pluralistycznych- są to państwa będące wytworem kolonializmu. Składają się z kulturowo jednolitych populacji.
Kultura w dobie globalizacji.
Zjawisko globalizacji oznacza, że pewne procesy demograficzne i kulturowe, które kiedyś zamykały się w granicach określonych narodów, przekroczyły te granice i uległy pewnemu przemieszczeniu. Jednym z efektów globalizacji jest detrioryzacja kultur. Są cztery znamiona tego zjawiska:
Diasporyzm- rozproszenie się członków danego narodu,
Etnokrajobrazowy- ludzie różnych narodowości żyjący w dynamicznym, ciągle zmieniającym się świecie, czyli turyści, azylanci, wypędzeni. Poprzez nieustanne przemieszczanie się mamy do czynienia ze zmianą definicji tubylca,
Hiperprzestrzeń- miejsca pozbawione odniesień kulturowych, w których ludzie pozostają anonimowi, są bywalcami przestrzeni wyjałowionej kulturowo. Ta przestrzeń daje człowiekowi poczucie bezpieczeństwa, ponieważ jest przewidywalna,
Hiperrzeczywistość- rzeczywistość będąca efektem oddziaływania kultury popularnej, która powoduje, że tworzy się odrębna sfera ludzkiej wyobraźni, wypełniona niby realnymi światami, w których oryginał nigdy nie istniał.
WSPÓŁCZESNE SPOŁECZEŃSTWO POLSKIE
Wartości polskiego społeczeństwa po 1989 roku.
Po roku 1989 społeczeństwo polskie uległo dużym zmianom wraz z jego systemem wartości, które można rozpatrywać z pespektywy trzech płaszczyzn:
Politycznej,
Ekonomicznej- która dla społeczeństwa jest najważniejsza,
Kulturowej- za przykład można tu podać stosunek do homoseksualizmu, który uległ zmianie.
Ponadto nie należy zapominać, że nadal jedną z naczelnych wartości jest rodzina.
Sytuacja na polskim rynku pracy.
Bezrobotny jest to nowo pojawiająca się kategoria w tym okresie. Praca już nie była czymś danym człowiekowi, należało o nią zabiegać. Zjawisko to dotknęło przede wszystkim robotników niewykwalifikowanych. Jako takie bezrobocie utrzymuje się nadal. Pojawiły się jeszcze inne nowe zjawiska:
Zróżnicowanie zarobków,
Szanse awansu zawodowego,
Możliwości robienia kariery zawodowej,
Bezrobocie przyczyniło się do biedy i społecznego wykluczenia.
Brak należytego wykształcenia wywiera negatywny wpływ nie tylko na szanse zatrudnieniowe młodego pokolenia. pracodawcy wybierają na swoich pracowników osoby wykształcone. Wyższe wykształcenie nie gwarantuje wprawdzie zatrudnienia ale stwarza dużo większe szanse na znalezienie pracy. sytuacja kobiet na rynku pracy jest trudniejsza niż mężczyzn. Bezrobocie kobiet jest długotrwałe częściej niż bezrobocie mężczyzn, ponieważ kobiety pracują w mniejszej liczbie zawodów niż mężczyźni i są uważane przez pracodawców za pracowników mniej dyspozycyjnych i bardziej kłopotliwych od mężczyzn (ze względu na urlopy macierzyńskie, wychowawcze, zwolnienia na opiekę nad chorymi dziećmi oraz prawną ochronę pracy kobiet). Najbardziej różnicowało jednak bezrobotnych miejsce zamieszkania.
Społeczeństwo polskie jako społeczeństwo konsumpcyjne.
Zmiany jakie zaszły w Polsce po roku 1989 rozpoczęły adaptację wzorów zachodnich. Kulturowym wzorcem staje się konsument doskonały. Konsumpcja stała się czynnikiem ułatwiającym rozpoznawanie grup społecznych dysponujących dużymi środkami finansowymi. Polskie społeczeństwo konsumpcyjne można charakteryzować w zakresie czterech właściwości:
Podmiotowych- dążenie ludzi do wykorzystania konsumpcji jako środka do podkreślenia własnej odrębności,
Kulturowe- nastawienie na przyjemność, nacisk na rozrywkę, wzrost znaczenia spędzania czasu wolnego,
Estetyczne- nowe formy zaspokajania potrzeb estetycznych chodzi,
Marketingowe- szeroka oferta towarowa dla różnych grup społecznych, systemy ratalne, kredyty, promocje.
Zmiany w polskich mediach po 1989 roku.
Media stały się jedną z najważniejszych instytucji dostarczających wiedzę o świecie, , świat mediów daje złudzenie, że wszystkie zdarzenia, nawet te najbardziej oddalone przestrzennie są namacalne i dzieją się równocześnie. Media mają duży wpływ na kształtowanie się opinii publicznej, są one często jedyną formą uczestnictwa niektórych ludzi w kulturze. To one wskazują nowe praktyki, określają repertuar wyborów. Jednak najważniejsze zmiany jakie zaszły w mediach to ich prywatyzacja oraz integracja z systemem światowym. Państwo zostało pozbawione wpływu na środki masowego przekazu, co pozwala stwierdzenie, że zniesiona została cenzura.
Zmiany w sferze edukacji po 1989 roku.
Przełamanie monopolu państwa i oddanie części szkolnictwa mechanizmom rynkowym, próba powiązania programów nauczania z potrzebami wynikającymi z nowej sytuacji gospodarczej, powiązanie programów nauczania z nowymi potrzebami politycznymi. Obecnie w Polsce mamy do czynienia ze skokiem edukacyjnym, wzrost liczby ludzi wykształconych. Maleje liczba szkół zawodowych i technicznych, co z kolei wiąże się z mniejszą liczbą konkretnych specjalistów.
WSPÓŁCZESNE TEORIE SOCJOLOGICZNE
1. Teoria wymiany społecznej.
W teorii tej należy wymienić dwóch głównych przedstawicieli: Petera Blaua oraz Georgea Homonsa. Według pierwszego z nich wymianą społeczną nie są te działania, które podejmujemy gdy musimy działać altruistycznie oraz gdy dążymy do osiągnięcia jednego celu z wyłączeniem innych. Wprowadził on pojęcie użyteczności krańcowej- im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność. Z kolei Homans mówi, że potrzeby jednostki zaspokajane są przez inne jednostki oraz że każda interakcja jest wymianą. Wymienia on pięć twierdzeń:
O sukcesie- jeżeli działanie było w przeszłości nagradzane, to będzie ponawiane,
O wartości- im większa wartość nagrody tym bardziej prawdopodobne, że jednostka podejmie walkę o nagrodę,
O racjonalności- wybór alternatyw, wartość nagrody może być niska, ale prawdopodobieństwo jej zdobycia jest wysokie i odwrotnie,
O agresji/frustracji- agresja jest sposobem samonagradzania się. Jeśli działanie było nagrodzone, a teraz jest karane, to budzi frustrację,
O deprywacji- nasyceniu- wartość każdej kolejnej nagrody maleje, gdy występują one schematycznie.
2. Podstawowe założenia funkcjonalizmu.
Przyjmuje się, że społeczeństwo, czy porządek jest pewnym stałym systemem- w rozumieniu funkcjonalizmu jest to każdy wyodrębniony zbiór tworzący uporządkowaną całość,
Jeżeli mamy do czynienia z systemem to jego części są ze sobą powiązane i zmiany w jednej jego części wpływają na cały system,
Elementy tworzące system tworzą, pełnią określone funkcje na rzecz tego systemu,
Rozumienie i wyjaśnienie w socjologii w sposób funkcjonalny znaczy znalezienie elementu i wytłumaczenie jego zależności dla systemu,
Funkcjonalizm nie interesuje się ludźmi, ale wzorami instytualnymi- powtarzalnymi regułami zachowań.
3. Teorie konfliktu.
Według Dahrendorfa konflikt jest nieuchronną konsekwencją nierównego podziału władzy między organizacjami społeczeństwa przemysłowego. W swojej teorii konfliktu wprowadził pojęcie zrzeszenia imperatywnie skoordynowanego. Oznacza ono taką sytuację, w której jedna grupa rządzi, a druga jest rządzona. Gdy grupa osób podporządkowanych uważa, iż jest sprawiedliwie rządzona, to wtedy ma miejsce legitymizacja stosunku zwierzchnictwa. Celami konfliktu są: całkowita zmiana reguł grupy, wymiana składu władzy.
Z kolei Coser głosił tezę o funkcjonalności konfliktu. Zwiększa on zdolności adaptacyjne danego systemu społecznego. Jeśli nie jest zbyt intensywny i gwałtowny, prowadzi do większej innowacyjności, rozwoju różnych procedur normatywnych (prawa, sądy). Konflikt jest pozytywny, ponieważ strony konfliktu zmuszone są formułować alternatywne rozwiązania, scenariusze naprawcze.
Habitus, różne typy kapitałów w koncepcji Bourdieu.
Habitus to postawa, całokształt nabytych i utrwalonych pozycji, które determinują jednostkę. Jest efektem treningu. Raz nabyty jest nieusuwalny. Habitusy wyrażają się przez sposoby posługiwania się kapitałem. Są wymiarem różnic społecznych. Bourdieu pokazuje, że jednostka jest społecznie wytworzona, zaprogramowana przez swoje pochodzenie. Dla niego kapitały są to atrybuty i jednostki i społeczeństwa. Podział kapitałów:
Materialny- siła nabywcza jednostki,
Kulturalny- kompetencje kulturowe ( np. języki) oraz umiejętności zawodowe,
Społeczny- miejsce jednostki w sieci społecznej,
Symboliczny- umiejętności zaznaczania różnic statusowych wynikających z habitusu,
Styl życia- pretekst do pokazywania różnic.
Teoria strukturacji Giddensa- podstawowe pojęcia i założenia.
Teoria ta sprowadza się do następujących pojęć:
Zasoby- to dostępne jednostce środki kontroli rzeczywistości,
Reguły/limity- ograniczenia w swobodzie dysponowania zasobami,
Struktura- suma zasobów + suma reguł,
Strukturacja- wprowadzenie w ruch struktury,
Podwójność- jednoczesność dwóch równoległych procesów- reprodukcji struktury (używanie struktury reprodukuje określone schematy działania) i wytwarzania struktury (używając struktury zmieniamy ją).
Teoria ta zakłada, że struktura świata społecznego istnieje w działaniach jego uczestników, którzy muszą podporządkować się pewnym regułom, a jednocześnie to od nich zależy, czy te reguły będą nadal stosowane, czy zmienione. Dzieje się tak, ponieważ to ludzie tworzą swe społeczeństwo, jednak nie z niczego. Dlatego też struktura powinna być traktowana jednocześnie jako to co jednostki ogranicza i to co im umożliwia- rezultat ludzkich działań i środek, dzięki któremu dochodzą one do skutku.
METODY BADAŃ SPOŁECZNYCH
Etapy procesu badawczego.
Badania empiryczne mają jednoznaczny schemat, wszystkie jego etapy muszą być uwzględnione, jednak ich kolejność może ulec pewnym przesunięciom. Ogólny etap procesu badawczego składa się po pierwsze z formułowania problemu, z określenia projektu badania, z z projektowania metod i form zbierania danych, z projektowania próby i zbierania danych, następnie analizuje się i interpretuje dane oraz przygotowuje się raport z badań. Bardziej szczegółowo wygląda to w następujący sposób:
Problem badawczy- może być pytaniem, najczęściej przyjmuje formę zdania,
Hipotezy- jest to odpowiedź na pytanie, która jest łatwa do przyjęcia lub odrzucenia,
Plan badawczy- zastanawiamy się w jaki sposób podejść do problemu,
Pomiar- dobór wskaźników,
Zbieranie danych,
Analiza danych,
Uogólnienia i generalizacja.
Zmienne i wskaźniki w badaniach socjologicznych.
Zmienną nazywa się pewien logiczny zbiór wartości, właściwość empiryczna, przyjmująca przynajmniej dwie wartości. Kategorie zmiennych:
Zależna- skutek,
Niezależna- przyczyna,
Kontrolna- służy kontrolowaniu związków między zmienną zależną i niezależną,
Ciągła- nie posiada minimalnej wartości, są to np. jednostki miar,
Dyskretna- posiada minimalną wartość.
Ze zmiennych pozyskujemy wskaźniki, dzięki którym tworzymy narzędzia badawcze. Wskaźnikiem może być cecha, zdarzenie lub zjawisko. Dzięki nim można ukazać stan rozwoju danego środowiska, zjawiska, możliwe jest uchwycenie jego przeobrażeń. Pozwalają one także ustalić pewne prognozy na przyszłość.
Scharakteryzuj znane ci metody i techniki ilościowe i jakościowe.
Metody określają sposób planowania badań, ich prowadzenia i opracowywania materiałów. Ukierunkowują posługiwanie się technikami, są bardziej ogólnymi od technik dyrektywami co do przygotowania badań, zbierania materiałów a także ich opracowywania. Metoda określa podstawowe zasady działalności badawczej. Metody badań jakościowych różnią się nieco od metod badań ilościowych. Te pierwsze są stosowane na małych próbach, występuje brak możliwości prognozowania, respondent może tu być kreatywny. Z kolei ilościowe polegają na kontrolowanym i wystandaryzowanym pomiarze, stosuje się je do wielkich prób z możliwością prognozowania, a rola respondenta jest bierna.
Techniki badań są bardziej szczegółowe, mówią o technicznych szczegółach działalności badawczej i dotyczą również precyzowania narzędzi badawczych.
Do metod i technik jakościowych zalicza się
Metoda historyczno- porównawcza- operuje się tu zwykle porównawczo materiałem historycznym, skorzystać można w tym przypadku z techniki analizy dokumentów osobistych (pamiętniki, życiorysy, autobiografie),
Metoda monograficzna- szczegółowo opisuje jedno zjawisko, techniką może tu być studium przypadku, które opiera się na bezpośrednich kontaktach i obserwacjach,
Metoda etnograficzna- poznawanie zachowań społecznych ludzi i grup w bezpośrednim kontakcie z nimi przez określony czas. Odpowiednimi technikami mogą tu być obserwacja (bezpośrednia obserwacja faktów i zjawisk społecznych), wywiad polegający na swobodnej rozmowie, a także technika socjometryczna, która określa wzajemne postawy społeczne niewielkiej zbiorowości,
Metoda eksperymentalna, której techniką jest eksperyment- w sztucznych warunkach bada się zachowanie małych grup pod określonym kontem,
Do metod i technik ilościowych zaliczamy:
Badania ankietowe- techniką może tu być ankieta pocztowa, prasowa, rozdawana, telefoniczna, audytoryjna oraz wirtualna. Badacz dobiera próbę respondentów i rozdaje im standaryzowane kwestionariusze, bądź realizuje z nimi wywiady,
Metoda statystyczna- liczbowe ujmowanie zjawisk społecznych i psychospołecznych, do których również można zastosować ankietę,
Należy tu zwrócić uwagę, że niektóre techniki badawcze można przyporządkować zarówno metodom ilościowym jak i jakościowym.
Badania ankietowe.
Uznawane są za jedną z podstawowych metod badawczych. Badacz zbiera informacje za pomocą standaryzowanego kwestionariusza. Jest to najlepsza metoda dla badaczy chcących zbadać opinię publiczną w celu uchwycenia stanu świadomości i opinii społecznej, dotyczącej często kontrowersyjnych wydarzeń. Badania te mogą być także skoncentrowane na zachowaniach w różnych dziedzinach życia społecznego, zjawisk społecznych. Stosuje się je w celu możliwie szybkiego przebadania licznych zbiorowości. Kwestionariusz ankiety buduje się po dokładnym sprecyzowaniu problematyki badawczej, dzieli się on na trzy części:
Wstępna- formalno- ewidencyjna- zawiera ona informacje dotyczące placówki prowadzącej badania, numerze respondenta i ankietera, oraz część aranżacyjną, do której należy- cel badania, zapewnienie o poufności, uzasadnienie wyboru respondenta, instrukcja dotycząca wypełnienia ankiety, podziękowanie za udział w badaniu.
Właściwa, zasadnicza- pytania. Pytania są ułożone według określonego klucza w zależności od tematu badań.
Końcowa- gdzie zapisać można ewentualne uwagi dotyczące realizacji wywiadu.
Próby w badaniach socjologicznych.
Próba jest to ograniczona liczba jednostek danej zbiorowości, która zostanie poddana badaniu. Ma ogół wyniki uzyskane dla próby reprezentatywnej można uogólnić na całą populację. Ale aby badanie mogło spełnić taką funkcję, musi to być próba reprezentatywna- badana grupa osób musi być typowa dla całej populacji. Dobór prób określany jest przez pewne procedury. Szczególnie istotne jest tworzenie próby losowej- dobieranie grupy respondentów w taki sposób, żeby każdy członek badanej populacji miał równe szanse znalezienia się w tej grupie. Można to zrobić poprzez nadanie każdemu członkowi populacji numeru, a następnie stworzenie losowej listy, z której powstanie próba.
SOCJOLOGIA RODZINY
Rodzina i jej funkcje.
Przez pojęcie rodziny rozumie się pierwsze środowisko każdego człowieka. Rodzina składa się przynajmniej z dwojga osób płci przeciwnej, oraz ich dzieci własnych lub adoptowanych. Podstawowe funkcje rodziny wg. Z. Tyszki:
"funkcje biopsychiczne. Do tego rodzaju funkcji autor zalicza:
- funkcję prokreacyjną- jak sama nazwa wskazuje ma ona na celu prokreację, dzięki czemu powiększa się nie tylko rodzina ale również społeczeństwo. Dzięki niej zaspokajamy indywidualne potrzeby współmałżonków, jak i potrzeby społeczeństwa.
- funkcję seksualną- zdawać by się mogło, że niewiele różni się ona od poprzedniej. I tak jest w istocie, jednak różnica polega na tym, że dzięki funkcji seksualnej małżonkowie zaspokajają swoją potrzebę współżycia płciowego, co nie musi się wiązać z prokreacją.
Funkcje ekonomiczne. Autor zalicza do tej kategorii również dwie funkcje, z których jedna jeszcze dzieli się na cztery. Wygląda to następująco:
- funkcja materialno- ekonomiczna. Ma na celu zaspokojenie materialnych potrzeb członków rodziny (nie tylko pieniężnych). Zawiera ona w sobie podział na cztery podfunkcje. Każda z nich jest bardzo ważna, jednak nie wszystkie muszą występować razem. Chodzi tu o podfunkcję produkcyjną (ma ona na uwadze posiadanie odrębnego warsztatu produkcyjnego przez rodzinę, która również tworzy kadrę owego warsztatu); zarobkową (jej celem jest praca zarobkowa, która wnosi do rodziny pieniądz jako wartość, za którą rodzina będzie w stanie się utrzymać); gospodarczą (autor ma tu na myśli gromadzenie dóbr materialnych potrzebnych do życia. Za przykład może posłużyć mieszkanie); usługowo- konsumpcyjną (w zasadzie chodzi tu o niezbędne czynności życia codziennego, bez których rodzina nie byłaby w stanie funkcjonować. Przykładem takiej czynności jest przygotowywanie posiłków).
- opiekuńczo- zabezpieczająca. Zakładając rodzinę bierzemy na siebie odpowiedzialność za nasze dzieci, które przez pewien czas nie są w stanie samodzielnie funkcjonować, dlatego to rodzice powinni sprawować nad nimi opiekę. Podobnie sytuacja ma się z członkami rodziny, którzy z powodu wieku, bądź choroby nie są w stanie samodzielnie funkcjonować. Wtedy to właśnie najbliższa rodzina powinna się zająć zabezpieczeniem takich ludzi oraz opieką nad nimi
Funkcje społeczno- wyznaczające. Jest to trzecia z kolei kategoria, która zawiera w sobie dwie funkcje takie jak:
- klasowa. według autora pozycja społeczna rodziców wyznacza przyszłą pozycję ich dzieci. Tyczy się to zarówno pozycji zawodowej, jak i wykształcenia. Autor podkreśla jednak fakt, że funkcja ta występuje jedynie w społeczeństwach klasowych.
- legalizacyjno- kontrolna. Jak sama nazwa wskazuje ma ona na celu legalizację zachowań członków rodziny oraz ich kontrolę, a w przypadku zachowań niezgodnych z określonymi wzorami, na członków rodziny nakładane są sankcje, które mogą wymierzyć również różne organizacje.
Funkcje socjopsychologiczne. Ta kategoria funkcji zamyka podział Z. Tyszki. Składają się na nią funkcje:
- socjalizacyjna. To właśnie w rodzinie człowiek uczy się przystosowania do życia społecznego, uczy się ról społecznych, norm i obyczajów. Rodzina jest pierwszą grupą społeczną, z którą człowiek ma styczność.
- kulturalna. Można zauważyć, że w pewnym stopniu wiąże się ona z poprzednią funkcją. Ma to miejsce za sprawą tego, iż to rodzina jest grupą, która przekazuje potomstwu dziedzictwo kulturowe, uświadamia mu istnienie pomników kultury.
- rekreacyjno- towarzyska. Ma ona na celu nie tylko zaspokojenie potrzeb związanych z kontaktem członków rodziny z innymi ludźmi, ale również chodzi tu o dom rodzinny, w którym każdy członek danej rodziny czuje się bezpieczny i ma możliwość zarówno psychicznego, jak i fizycznego wypoczynku.
- emocjonalno- ekspresyjna. Człowiek aby prawidłowo funkcjonował musi czuć się bezpiecznie, co zapewniać mu powinna rodzina. Dom rodzinny jest również miejscem, które zapewnia każdemu członkowi rodziny możliwość pokazania siebie, takiego jakim jesteśmy naprawdę. To właśnie tutaj możemy się otworzyć, szukamy zrozumienia i wsparcia wśród najbliższych nam ludzi (członków rodziny).
Współczesna rodzina w Polsce.
Współcześnie polska rodzina wygląda zupełnie inaczej, niż było to dawniej. Przede wszystkim widać to w zmianach jakie zaszły w relacjach pomiędzy rodziną, a pracą, rolą ojca w rodzinie, matki, dzieci oraz we wzorach wychowania. Zmienia się treść życia rodzinnego, jej struktura wewnętrzna, a także pełnione funkcje. Coraz wyraźniej widać zmiany zachodzące w tolerancji wobec przedślubnych stosunków seksualnych. Na uwagę zasługuje również fakt wzrastania liczby niezalegalizowanych związków, tak zwanych związków nieformalnych. Coraz mniej ludzi wchodzi w związki małżeńskie. Ci, którzy już się na to decydują, robią to w późniejszym wieku. Dramatycznie wzrasta liczba rozwodów. Rodziny mają mniej dzieci, za to procent osób urodzonych poza małżeństwem rośnie w zawrotnym tempie. Coraz częściej dzieci wychowuje tylko jedno z rodziców. W pełnych rodzinach na ogół oboje rodzice pracują zawodowo. Społeczeństwo się starzeje. Zauważa się, że dzieci są bardziej, silniej związane z matką, niż z ojcem. Wynika z tego, że to właśnie matka jest wybierana jako osoba, z którą dziecko chętniej rozmawia o swoich problemach. Współcześnie najpoważniejsze zagrożenia rodziny wynikają z położenia materialnego. Zwraca się też uwagę, że zmniejszanie się dzietności oraz starzenie się społeczeństwa zwiększać będzie obciążenie rodzin opieką nad ludźmi starymi, której nie będą w stanie sprostać systemy zabezpieczenia społecznego. Sytuacja materialna (brak pieniędzy, bezrobocie) prowadzi do coraz częstszych konfliktów w rodzinie. We współczesnym świecie życie rodziny jest zdeterminowane przez szybkie przemiany zachodzące w procesie urbanizacji, uprzemysłowienia, technologii. Spowodowało to, że współczesne rodziny najczęściej są małe (dwupokoleniowe), z dwójką dzieci, które starają się jak najszybciej usamodzielnić, a to z kolei wpływa na więzi z rodziną. Coraz częściej kontakt z rodzicami słabnie, młodzi ludzie raczej niechętnie zajmują się rodzicami (często chorymi lub niepełnosprawnymi).
Bezrobocie jako zjawisko społeczne. Typy bezrobocia.
Bezrobocie należy do najbardziej palących problemów społecznych współczesnego świata. Wynika to z różnorodnych, dalekosiężnych skutków bezrobocia, odczuwalnych zarówno przez osoby bezrobotne, jak i przez całe społeczeństw. Mają one swój wymiar ekonomiczny, w tym finansowy, ale również społeczny, zwłaszcza socjologiczny i psychologiczny. Utrata pracy wiąże się z utratą dotychczasowej roli społecznej, co sprzyja poczuciu zagubienia. Bezrobocie jest stanem bezczynności zawodowej jednostek zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość jej podjęcia, z podkreśleniem, że chodzi przede wszystkim o jednostki, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy.
Biorąc pod uwagę tradycyjne typy bezrobocia, wyróżnia się bezrobocie: frykcyjne, strukturalne i cykliczne.
Bezrobocie frykcyjne wiąże się powszechnie z naturalną dynamiką rynku pracy w gospodarce rynkowej, gdzie struktura siły roboczej oraz liczba oferowanych miejsc pracy zmieniają się nieustannie. Dotyczy ono niemożliwego do obniżenia minimalnego poziomu bezrobocia, występującego w każdym dynamicznym społeczeństwie. Do tej kategorii zalicza się głównie osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu.
Bezrobocie strukturalne dotyczy takiego rodzaju bezrobocia, które powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji. Robotnik może być zmuszony do przekwalifikowania się i zdobycia umiejętności bardziej poszukiwanych w dzisiejszej gospodarce. Przedsiębiorstwa mogą jednak nie chcieć zatrudniać i szkolić starszych pracowników. Stają się oni wtedy ofiarami bezrobocia strukturalnego.
Bezrobocie cykliczne zwane też koniunkturalnym związane jest z okresowym osłabieniem ogólnej aktywności gospodarczej. Z bezrobociem cyklicznym mamy do czynienia wówczas gdy popyt globalny zmniejszy się, a płace i ceny nie zdążyły dostosować się, co przeszkodziło przywróceniu pełnego zatrudnienia.
W zależności na formę występowania wyróżnia się:
bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia.
bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia.
bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do 12 miesięcy. Może przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, ponieważ dłuższe pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne zatrudnienie.
bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji).
bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy.
15