Czynniki chemiczne w środowisku pracy

Spis treści: strona

Regulacje wspólnotowe w zakresie substancji i preparatów chemicznych Regulacje polskie w zakresie substancji i preparatów chemicznych Podstawowe informacje na temat systemu REACH Produkty chemiczne: definicje zawarte w polskim prawie Wymogi w zakresie wprowadzenia do obrotu substancji i preparatów chemicznych Klasyfikacja Kategorie niebezpieczeństwa Klasyfikacja substancji Klasyfikacja preparatów Oznakowanie produktów chemicznych Wymagania ogólne dotyczące opakowań i oznakowania Oznakowanie substancji Oznakowanie preparatów Wymogi dodatkowe w zakresie oznakowania produktów biobójczych Karty charakterystyki produktów chemicznych Raport bezpieczeństwa chemicznego a dalszy użytkownik Wymagania w zakresie stosowania w działalności zawodowej niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych Spis niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych Karta charakterystyki Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcja określająca sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu Oznakowanie miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników zawierających niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne Substancje i preparaty o działaniu rakotwórczym i mutagennym Procedury związane ze stosowaniem i magazynowaniem materiałów niebezpiecznych Ocena ryzyka

3 4 6 22 23 24 24 26 26 28 28 29 30 30 31 34 36 37 38 39 39 43 44 46

1. Wprowadzenie do tematyki z zakresu substancji i preparatów chemicznych

1. Regulacje wspólnotowe w zakresie substancji i preparatów chemicznych

Europejskie przepisy prawne stanowią zbiór reguł określających zasady ochrony człowieka i środowiska przed szkodliwym działaniem chemikaliów, stosowanych na etapie wprowadzania substancji/preparatu do obrotu i mają na celu zminimalizowanie zagrożenia ze strony niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych.

Obowiązujące obecnie w prawodawstwie wspólnotowym regulacje dotyczą następujących zagadnień i produktów:

• rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH)

• klasyfikacji, opakowań i oznakowania niebezpiecznych substancji (dyrektywa Rady 67/548/EWG) i preparatów (dyrektywa Rady 1999/45/WE)

• sposobu dokonywania oceny ryzyka dla zdrowia człowieka i dla środowiska stwarzanego przez substancje chemiczne (dyrektywa Rady 93/67/EWG)

• dobrej praktyki laboratoryjnej (dyrektywa Rady 87/18/EWG i dyrektywa Rady 88/320/EWG)

• prekursorów narkotyków (dyrektywa Rady 92/109/EWG)

• produktów biobójczych (dyrektywa Rady 98/8/WE)

• środków ochrony roślin (dyrektywa Rady 91/414/EWG)

• detergentów (dyrektywa Rady 73/404/EWG)

• materiałów wybuchowych (dyrektywa Rady 93/15/EWG)

• nawozów (dyrektywa Rady 76/116/EWG)

• czynników chemicznych (dyrektywa Rady 94/24/WE)

Przepisy te w pełni wdrażają system wprowadzania substancji chemicznych do obrotu, a w szczególności:

• wprowadzają przejrzysty system klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych na podstawie ich właściwości fizykochemicznych i toksykologicznych

• nakładają na osoby wprowadzające te substancje i preparaty do obrotu obowiązek poszukiwania lub generowania informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji i preparatów oraz ich klasyfikowania na podstawie posiadanej informacji

• nakładają na osoby wprowadzające substancje i preparaty chemiczne do obrotu obowiązek informowania ich odbiorców o ich niebezpiecznych właściwościach poprzez oznakowanie opakowań oraz sporządzanie kart charakterystyki

• dla części niebezpiecznych substancji chemicznych wprowadzają urzędową klasyfikację i oznakowanie, co zwalnia z obowiązku samodzielnego klasyfikowania

• dla wszystkich substancji chemicznych, wprowadzają obowiązek wykonania badań ich toksyczności, ekotoksyczności i właściwości fizykochemicznych oraz ich rejestracji w Europejskiej Agencji Chemicznej

• na podstawie oceny i społeczno-ekonomicznej analizy ryzyka dla kilku substancji chemicznych wprowadzają zakazy ich produkcji i wprowadzania do obrotu, a dla szeregu innych ograniczenia ich stosowania lub poszczególnych zastosowań, albo występowania w określonych produktach

Należy zaznaczyć, że strategia Unii Europejskiej wobec chemikaliów z dniem 1 czerwca 2007r. uległa zmianie. REACH (Rejestracja, Ocena i Udzielanie Zezwoleń na Chemikalia) jest to nowa polityki Unii Europejskiej w zakresie chemikaliów. Pierwsze założenia oraz uzasadnienie nowej polityki zawarto w Białej Księdze o Strategii Przyszłej Polityki Kontroli Chemikaliów, opublikowanej 27 lutego 2001 roku. Natomiast 29 października 2003 Komisja Europejska przedstawiła oficjalny projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Rejestracji, Oceny, udzielania Zezwoleń i stosowanych Ograniczeń w zakresie Chemikaliów (REACH).

System REACH opiera się na czterech filarach:

Rejestracja - każda substancja wprowadzana do obrotu na terenie Wspólnoty w ilości większej niż 1 tona musi być zarejestrowana w Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów. Szczegółowość wymaganej dokumentacji rejestracyjnej zależeć będzie od rocznej wielkości obrotu.

Ocena - Substancje wprowadzane do obrotu będą poddawane ocenie ryzyka zarówno przez przemysł (w ramach wypełniania obowiązków rejestracyjnych jak i przez urzędy właściwe krajów członkowskich. Poza oceną substancji, ewaluacji poddawane będą też dokumentacje rejestracyjne nadsyłane do Agencji.

Udzielanie zezwoleń - wprowadzenie do obrotu lub stosowanie niektórych substancji będzie wymagało zezwolenia, udzielanego przez Komisję Europejską. Procedurze Zezwoleń podlegają substancje zaklasyfikowane jako rakotwórcze, mutagenne lub działające szkodliwie na rozrodczość (CMR) lub też określonych jako trwałe, zdolne do bioakumulacji i toksyczne (PBT) albo bardzo trwałe i mające bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB).

Ograniczenia Produkcji, Obrotu i Stosowania - niektóre niebezpieczne substancje i preparaty podlegają ograniczeniom produkcji, stosowania i/lub obrotu. Lista substancji podlegających takim ograniczeniom została zawarta w Załączniku XVII rozporządzenia.

Rozporządzenie weszło w życie 1 czerwca 2007r i spowoduje wiele zmian w prawie chemicznym.

1. Regulacje polskie w zakresie substancji i mieszanin chemicznych

W Polsce kwestie prawne dotyczące chemikaliów są regulowane przez kilka ustaw. Wszystkie stanowią implementacje prawa europejskiego i dążą do ujednolicenia przepisów prawa chemicznego.

Wśród nich centralne miejsce zajmuje Ustawa z dnia 25 lutego 2011r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. z 24.03.2011 r. Nr 63, poz. 322)

W rozumieniu art. 1 ustawy reguluje warunki lub zakazy produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji chemicznych w ich postaci własnej, jako składników mieszanin lub w wyrobach w zakresie nieuregulowanym w przepisach rozporządzeń UE.

Ustawa nie dotyczy warunków transportu substancji i mieszanin chemicznych, gdyż to zagadnienie regulowane jest przez odrębne przepisy. Przepisów ustawy nie stosuje się ponadto do: substancji chemicznych stanowiących źródła promieniotwórcze, substancji chemicznych i ich mieszanin w formie odpadów, produktów leczniczych, środków spożywczych, środków żywienia zwierząt, środków ochrony roślin i substancji aktywnych środków ochrony roślin, z wyjątkiem klasyfikacji tych środków pod względem stwarzania przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, badań ich właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności oraz ich oznakowania i opakowania, kosmetyków, amunicji, wyrobów medycznych inwazyjnych a także przywozu substancji i preparatów chemicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdy ich ilość i rodzaj wskazują na przeznaczenie wyłącznie do celów osobistych.

Ponadto prawo unijne wprowadzone zostało następującymi przepisami:

• ustawą z dnia 13 września 2002r. o produktach biobójczych (Dz. U. z 2007 r. nr 39, poz. 252)

• Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii
  (Dz.U. z 2005 r. nr 179 poz. 1485 z późn. zm.)

• ustawą z dnia 18 grudnia 2003r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004r. nr 11, poz. 94 z późn. zm.)

• ustawą z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.)

Ustaw z dnia 13 września 2002r. o produktach biobójczych określa warunki wprowadzania do obrotu i stosowania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów biobójczych. Celem ustawy jest zapobieganie zagrożeniom zdrowia ludzi, zwierząt i zagrożeniom środowiska, które mogą być wynikiem działania produktów biobójczych. Ponadto reguluje wprowadzanie do obrotu produktów biobójczych, kwestie opakowań, klasyfikacji i oznakowania tych produktów oraz zasady wzajemnego uznawania pozwoleń i wpisów do rejestru między państwami członkowskimi.

Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii określa zasady przeciwdziałania narkomanii oraz zasady postępowania z prekursorami narkotyków, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003r. o ochronie roślin reguluje sprawy ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi, dopuszczania środków ochrony roślin do obrotu oraz substancji aktywnej do stosowania w środkach ochrony roślin. Celem ustawy jest zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia człowieka, zwierząt oraz dla środowiska, które mogą powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin. Ponadto reguluje kwestie kart charakterystyk, klasyfikacji i oznakowania tych produktów.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. kodeks pracy reguluje obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania substancji i preparatów chemicznych, a także określa zasady bhp przy stosowaniu, magazynowaniu i przechowywaniu materiałów niebezpiecznych.

1. Podstawowe informacje na temat systemu REACH

Dotychczasowy system kontroli chemikaliów w Unii Europejskiej oparty był na szeregu dyrektyw i rozporządzeń, tworzonych na przestrzeni kilku dekad. W jego ramach istniały odrębne reguły dla „istniejących” oraz „nowych” substancji Niestety, system ten nie spełnił pokładanych w nim nadziei. Nie udało się dzięki niemu uzyskać wystarczających danych na temat wpływu większości substancji na zdrowie człowieka oraz środowisko naturalne.

Przez pojecie substancje „istniejące” rozumiano wszystkie substancje, które były obecne na europejskim rynku w latach 1971-1981 (szacuje się ich liczbę na około 100 tys.), natomiast za substancje „nowe” uznano wszelkie substancje, które pojawiły się na rynku europejskim po 19 września 1981 r.

Z uwagi na fakt, iż obowiązek szczegółowych badań dotyczył jedynie substancji „nowych”, nie posiadano odpowiednich informacji na temat zdecydowanej większości substancji obecnych na rynku europejskim. Uniemożliwiało to skuteczną kontrolę ryzyka stwarzanego przez te substancje.

Rozporządzenie REACH zmienia dotychczasową sytuację. W jego ramach przyjęto szereg zmian mających na celu usprawnienie zarządzania i kontroli obrotu chemikaliami na terenie Unii Europejskiej. Znika podział na substancje „nowe” oraz „istniejące” - objęte zostały one wspólnym systemem. Ciężar odpowiedzialności za dokonywanie oceny ryzyka oraz badań danej substancji został przeniesiony z władz na przemysł. Producenci i importerzy zobowiązani zostali do dokonania rejestracji substancji. Dalsi użytkownicy zostali włączeni do systemu kontroli chemikaliów, dzięki czemu informacja o ryzyku stwarzanym przez substancje znajdzie się w całym łańcuchu dostaw.

Podstawowe cele systemu stworzonego przez rozporządzenie REACH to:

1. Ochrona zdrowia ludzkiego i środowiska naturalnego;

2. Utrzymanie i wzmocnienie konkurencyjności europejskiego przemysłu chemicznego;
3. Zapobiegnięcie fragmentaryzacji rynku wewnętrznego;

4. Wzmocnienie przejrzystości;5. Integracja działań europejskich z działaniami podejmowanymi na arenie międzynarodowej;

5. Ograniczenie do minimum badań na zwierzętach kręgowych;

6. Zgodność z zobowiązaniami UE w ramach WTO.

Rozporządzenie REACH, obowiązuje bezpośrednio, bez potrzeby wprowadzania do prawa polskiego. Weszło w życie w dniu 1 czerwca 2007 r. i zastępuje kilkadziesiąt dotychczas obowiązujących wspólnotowych aktów prawnych, zarówno rozporządzeń, jak i dyrektyw wprowadzonych do prawa polskiego ustawą z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych.

Rozporządzenie REACH jest wspólnotowym aktem prawnym niewymagającym implementacji przez przepisy krajowe. Oznacza to, iż dla jego obowiązywania w polskim porządku prawnym nie jest konieczne wydanie żadnych aktów prawa krajowego. W przypadku konfliktu pomiędzy treścią rozporządzenia a treścią przepisów krajowych pierwszeństwo ma treść rozporządzenia REACH. W praktyce oznacza to, iż należy powstrzymać się od stosowania przepisu prawa krajowego niezgodnego z rozporządzeniem REACH, a należy zastosować się do dyspozycji zawartej w treści rozporządzenia REACH.

Powyższe nie oznacza, iż znikają z polskiego porządku prawnego dotychczasowe akty prawne (ustawy, rozporządzenia itp.), które regulowały zakres spraw objęty treścią rozporządzenia REACH.

W ostatnim czasie podjęto jednak szereg działań legislacyjnych, mających na celu dokonanie takich zmian w dotychczasowych przepisach, aby nie miała miejsca sytuacja konfliktu pomiędzy normami zawartymi w rozporządzeniu REACH a normami zawartymi w przepisach prawa krajowego.

Podstawowe pojęcia używane w rozporządzeniu REACH

Definicje pochodzą z art. 3 rozporządzenia REACH.

1. substancja: oznacza pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji;

2. preparat: oznacza mieszaninę lub roztwór składający się z dwóch lub większej liczby substancji;

3. wyrób: oznacza przedmiot, który podczas produkcji otrzymuje określony kształt, powierzchnię, konstrukcję lub wygląd zewnętrzny, co decyduje o jego funkcji w stopniu większym niż jego skład chemiczny;

4. producent wyrobu: oznacza osobę fizyczną lub prawną wytwarzającą lub składającą wyrób we Wspólnocie;

5. polimer: oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie muszą charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej w pewnym zakresie, a różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede wszystkim z różnic w liczbie jednostek monomeru w cząsteczce. Polimer zawiera:

1. cząsteczki stanowiące prostą większość wagową, które zawierają co najmniej trzy jednostki monomeru związane kowalencyjnie z co najmniej jeszcze jedną jednostką monomeru lub z innym reagentem;

2. cząsteczki niestanowiące prostej większości wagowej wśród cząsteczek o tej samej masie cząsteczkowej. W kontekście tej definicji „jednostka monomeru” oznacza przereagowaną formę monomeru w polimerze;

6. monomer: oznacza substancję, która jest w stanie tworzyć wiązania kowalencyjne z serią innych podobnych lub niewykazujących podobieństwa cząsteczek w reakcji tworzenia polimerów, w odpowiednich warunkach wykorzystywanych w danym procesie;

7. rejestrujący: oznacza producenta lub importera substancji lub też wytwórcę lub importera wyrobu przedkładającego wniosek o rejestrację;

8. produkcja: oznacza wytwarzanie albo ekstrakcję substancji w stanie, w jakim występują w przyrodzie;

9. producent: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty, wytwarzającą substancję na terytorium Wspólnoty;

10. import: oznacza fizyczne wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty. Obszar celny Wspólnoty obejmuje następujące państwa:

• Austria,

• Belgia,

• Bułgaria,

• Cypr,

• Czechy,

• Dania (z wyjątkiem terytorium Grenlandii oraz Wysp Owczych),

• Estonia,

• Finlandia (w tym Wyspy Alandzkie),

• Francja (w tym Monako i departamenty zamorskie - Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika i Reunion, bez obszarów zamorskich Saint-Pierre i Miqelon oraz Majotta),

• Grecja,

• Hiszpania (z wyjątkiem Ceuty i Melilli),

• Holandia (część europejska),

• Irlandia,

• Litwa,

• Luksemburg,

• Łotwa,

• Malta,

• Niemcy (z wyjątkiem obszaru Busingen oraz wyspy Helgoland),

• Polska,

• Portugalia,

• Rumunia,

• Słowacja,

• Słowenia,

• Szwecja,

• Węgry,

• Włochy (z wyjątkiem enklaw celnych Livogno i Campione d'Italia),

• Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej (w tym Wyspy Kanałowe oraz Wyspa Man).

• importer: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty i odpowiedzialną za import;

• wprowadzenie do obrotu: oznacza odpłatne lub nieodpłatne dostarczenie lub udostępnienie stronie trzeciej. Import jest równoznaczny z wprowadzeniem do obrotu;

• dalszy użytkownik: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty i niebędącą producentem ani importerem, która używa substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu, podczas prowadzonej przez siebie działalności przemysłowej lub innej działalności zawodowej. Dystrybutor ani konsument nie są uważani za dalszych użytkowników. Reimporter podlegający wyłączeniu zgodnie z przepisem art. 2 ust. 7 lit. c) uważany jest za dalszego użytkownika;

• dystrybutor: oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty, w tym osobę prowadzącą handel detaliczny, która wyłącznie magazynuje oraz wprowadza do obrotu substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, udostępniając ją stronom trzecim;

• półprodukt: oznacza substancję, która jest produkowana, zużywana lub stosowana wyłącznie do przetwarzania chemicznego (zwanego dalej „syntezą”) w celu przekształcenia jej w inną substancję:

1. a) półprodukt niewyodrębniany: oznacza półprodukt, który podczas syntezy nie jest celowo usuwany (z wyjątkiem procesu pobierania próbek) z urządzenia, w którym przeprowadzana jest synteza. Urządzenie takie oznacza pojemnik do przeprowadzania reakcji, wyposażenie pomocnicze i urządzenia, przez które przemieszczają się substancje podczas stałego procesu ciągłego lub okresowego, a także rurociągi do transportowania z jednego pojemnika do drugiego w celu przeprowadzenia następnego etapu reakcji; urządzenie takie nie oznacza zbiorników i innych pojemników, w których substancje są magazynowane po wyprodukowaniu;

1. półprodukt wyodrębniany w miejscu wytwarzania: oznacza półprodukt niespełniający kryteriów półproduktu niewyodrębnianego i w którego przypadku produkcja samego półproduktu i synteza innej (innych) substancji z tego półproduktu odbywa się w tym samym miejscu wytwarzania obsługiwanym przez jedną lub więcej osób prawnych;

c) transportowany półprodukt wyodrębniany: oznacza półprodukt niespełniający kryteriów półproduktu niewyodrębnianego i transportowany pomiędzy innymi miejscami wytwarzania lub do nich dostarczany;

2. miejsce wytwarzania: oznacza pojedynczy obszar, na terenie którego - jeżeli znajduje się tam więcej niż jeden producent substancji - wspólnie użytkowana jest określona infrastruktura i wyposażenie;

3. uczestnicy łańcucha dostaw: oznaczają wszystkich producentów lub importerów lub dalszych użytkowników w łańcuchu dostaw;

4. agencja: oznacza Europejską Agencję Chemikaliów utworzoną niniejszym rozporządzeniem;

5. właściwy organ: oznacza władzę lub władze lub organy ustanowione przez państwa członkowskie w celu realizowania zobowiązań wynikających z niniejszego rozporządzenia;

6. substancja wprowadzona: oznacza substancję, która spełnia co najmniej jedno z następujących kryteriów:

1. jest zamieszczona w Europejskim wykazie istniejących substancji o znaczeniu komercyjnym (European Inventory of Existing Commercial Chemical Substances - EINECS);

2. przynajmniej raz w ciągu 15 lat poprzedzających wejście w życie niniejszego rozporządzenia została wyprodukowana na terytorium Wspólnoty lub krajów, które przystąpiły do Unii Europejskiej w dniu 1 stycznia 1995 r. lub w dniu 1 maja 2004 r., lecz nie została wprowadzona do obrotu przez producenta lub importera, pod warunkiem że producent lub importer dysponuje pisemnym dowodem potwierdzającym ten fakt;

3. była wprowadzona do obrotu na terytorium Wspólnoty lub w krajach przystępujących do Unii Europejskiej z dniem 1 stycznia 1995 r. lub z dniem 1 maja 2004 r. przed wejściem w życie niniejszegi rozporządzenia, przez producenta lub importera i była uznana za zgłoszoną zgodnie z art. 8 ust. 1 dyrektywy 67/548/EWG, lecz nie spełnia definicji polimeru zawartej w niniejszym rozporządzeniu, pod warunkiem, że producent lub importer dysponuje pisemnym dowodem potwierdzającym ten fakt;

7. substancja zgłoszona: oznacza substancję, która została zgłoszona i która może być wprowadzona do obrotu zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG;

8. badania dotyczące produktów i procesu produkcji oraz ich rozwoju: oznaczają wszelkie badania rozwojowe związane z rozwojem produktu lub dalsze badania rozwojowe substancji - w jej postaci własnej, jako składnika preparatu lub w wyrobach - w toku których instalacje pilotażowe lub próbna produkcja stosowane są do rozwoju procesu produkcji lub badań obszarów zastosowania substancji;

9. badania naukowe i rozwojowe: oznaczają wszelkie doświadczenia naukowe, analizę lub badania chemiczne przeprowadzane w kontrolowanych warunkach z użyciem substancji w ilości mniejszej niż 1 tona rocznie;

10. stosowanie: oznacza każdy rodzaj przetwarzania, przygotowywania preparatów, zużywania, magazynowania, przechowywania, obróbki, umieszczania w pojemnikach, przenoszenia z jednego pojemnika do innego, mieszania, produkcji wyrobu i każde inne wykorzystanie;

11. użytek własny rejestrującego: oznacza zastosowanie przemysłowe lub inne zastosowanie zawodowe ze strony rejestrującego;

12. zastosowanie zidentyfikowane: oznacza zastosowanie substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu lub też zastosowanie preparatu, które jest zamierzone przez uczestnika łańcucha dostaw, włączając w to jego użytek własny, lub też zastosowanie, o którym jest on powiadomiony na piśmie przez bezpośredniego dalszego użytkownika;

13. pełen raport badawczy: oznacza kompletny i całościowy opis działań wykonanych w celu wygenerowania informacji. Oznacza to kompletną pracę naukową wydaną w formie publikacji z opisem przeprowadzonych badań lub też pełne sprawozdanie sporządzone przez laboratorium i zawierające opis przeprowadzonych badań;

14. szczegółowe podsumowanie przebiegu badania: oznacza szczegółowe podsumowanie celów, metod, wyników i wniosków pełnego raportu badawczego, dostarczające ilość informacji wystarczającą do przeprowadzenia niezależnej oceny badania i zmniejszające potrzebę korzystania z pełnego raportu badawczego;

15. podsumowanie przebiegu badania: oznacza podsumowanie celów, metod, wyników i wniosków pełnego raportu badawczego, dostarczające ilość informacji wystarczającą do oszacowania znaczenia badania;

16. rocznie: odnosi się do roku kalendarzowego, jeżeli nie stwierdzono inaczej. W przypadku substancji wprowadzonych, które zostały przywiezione lub wytworzone w ciągu co najmniej trzech kolejnych lat, ilości roczne obliczane są na podstawie średniej wielkości produkcji lub importu z poprzedzających trzech lat kalendarzowych;

17. ograniczenie: oznacza każdy warunek lub zakaz odnoszący się do produkcji, stosowania lub wprowadzania do obrotu;

18. dostawca substancji lub preparatu: oznacza każdego producenta, importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora wprowadzającego do obrotu substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, lub też preparat;

19. dostawca wyrobu: oznacza producenta lub importera wyrobu, dystrybutora lub innego uczestnika łańcucha dostaw wprowadzającego wyrób do obrotu;

20. odbiorca substancji lub preparatu: oznacza dalszego użytkownika lub dystrybutora, któremu dostarcza się substancję lub preparat;

21. odbiorca wyrobu: oznacza użytkownika przemysłowego lub zawodowego, lub dystrybutora - oprócz konsumentów - któremu dostarczany jest wyrób;

22. małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP): oznacza przedsiębiorstwa małych i średnich rozmiarów zdefiniowane w zaleceniu Komisji z dnia 6 maja 2003 r., dotyczącym definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw;

23. scenariusz narażenia: oznacza zespół warunków, w tym warunków operacyjnych i środków związanych z zarządzaniem ryzykiem, opisujących sposób produkcji lub stosowania substancji podczas jej etapów istnienia oraz sposób, w jaki producent lub importer kontroluje narażenie ludzi i środowiska lub w jaki zaleca dalszemu użytkownikowi sprawowanie takiej kontroli. Scenariusze narażenia mogą obejmować jeden określony proces lub zastosowanie lub też kilka procesów lub zastosowań, stosownie do sytuacji;

24. kategoria stosowania i narażenia: oznacza scenariusz narażenia obejmujący szeroki zakres procesów lub zastosowań, w którym przekazywane są co najmniej informacje o procesach lub zastosowaniach w formie krótkiego, ogólnego opisu zastosowania;

25. substancje występujące w przyrodzie: oznaczają substancje w sposób naturalny występujące w ich postaci własnej, nieprzetworzone lub przetworzone jedynie ręcznie, mechanicznie lub z wykorzystaniem siły grawitacji; poprzez rozpuszczanie w wodzie, flotację, ekstrakcję z wody oraz destylacje z parą wodną lub ogrzewanie jedynie w celu usunięcia wody lub substancje, które w jakikolwiek sposób wyodrębniane są z powietrza;

26. substancja niemodyfikowana chemicznie: oznacza substancję, której struktura chemiczna pozostaje niezmieniona, nawet jeżeli została ona poddana procesowi chemicznemu lub obróbce lub też fizycznej transformacji mineralogicznej, na przykład w celu usunięcia zanieczyszczeń;

27. stop: oznacza jednolity w skali makroskopijnej materiał metaliczny składający się z dwóch lub większej liczby pierwiastków połączonych w taki sposób, że nie można ich łatwo rozdzielić w sposób mechaniczny.

Rejestracja

Ogólny obowiązek rejestracji wynika z art. 5 rozporządzenia REACH, zgodnie z którym: substancje w ich postaci własnej, jako składniki preparatów lub w wyrobach nie są produkowane we Wspólnocie ani wprowadzane do obrotu, chyba że zostały zarejestrowane zgodnie z odpowiednimi przepisami niniejszego tytułu, jeżeli jest to wymagane.

Przepisom rozporządzenia REACH podlegają w zasadzie wszystkie chemikalia, jednakże szereg chemikaliów, takich jak np. środki ochrony roślin, produkty biobójcze, produkty lecznicze, kosmetyki czy dodatki do żywności lub pasz, regulowane innymi przepisami wspólnotowymi, są wyłączone spod działania niektórych lub prawie wszystkich przepisów rozporządzenia. Rejestracji nie podlegają także substancje pozyskiwane z przyrody, o ile nie są niebezpieczne i nie zostały zmodyfikowane chemicznie.

W odniesieniu do pewnych kategorii chemikaliów, przepisy rozporządzenia REACH nie mają zastosowania lub mają zastosowanie w ograniczonym zakresie.

Odstępstwa od ogólnego obowiązku rejestracji:

1. Zwolnienia z obowiązku rejestracji - Załącznik IV

2. Zwolnienia z obowiązku rejestracji - Załącznik V

3. Okresy przejściowe w ramach rozporządzenia REACH

4. Substancje, w stosunku do których rozporządzenie REACH nie ma zastosowania

5. Substancje w środkach ochrony roślin i produktach biobójczych (art. 15)

6. Substancje zgłoszone

7. Substancje produkowane lub importowane w ilości mniejszej niż 1 tona

8. Substancje zarejestrowane ponownie importowane

9. Substancje odzyskiwane

10. Polimery

Okresy przejściowe w ramach rozporządzenia REACH

Okresy przejściowe zgodnie z przepisami art. 23 rozporządzenia REACH
Klasyfikacja substancji wprowadzonej	Ilość substancji wyprodukowanej lub importowanej co najmniej:	Okres przejściowy
CMR - sub. rakotwórcze, mutagenne, szkodliwie działające na rozrodczość - kat. 1 i 2	1 tona	do 1.12.2010
N; R50/53	100 ton	do 1.12.2010
Pozostałe substancje	1000 ton	do 1.12.2010
Pozostałe substancje	100 ton	do 1.06.2013
Pozostałe substancje	1 tona	do 1.06.2018

Substancje, w stosunku do których rozporządzenie REACH nie ma zastosowania

1. substancje radioaktywne objęte dyrektywą Rady 96/29/Euratom z dnia 13 maja 1996 r. ustanawiającą podstawowe normy bezpieczeństwa w zakresie ochrony zdrowia pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego;

2. substancje w ich postaci własnej, jako składniki preparatu lub w wyrobach, które znajdują się pod nadzorem celnym - pod warunkiem, że nie są one poddawane obróbce ani przetwarzaniu - i które są tymczasowo magazynowane lub znajdują się w wolnych obszarach celnych lub w składach wolnocłowych i mają zostać reeksportowane lub są w trakcie przewozu tranzytem;

3. półprodukty niewyodrębnione;

4. przewóz substancji niebezpiecznych i substancji niebezpiecznych w preparatach niebezpiecznych transportem kolejowym, drogowym, żeglugą śródlądową, drogą morską lub powietrzną.

Przepisy rozporządzenia nie mają również zastosowania do:

• odpadów, w rozumieniu dyrektywy 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, nie są substancją, preparatem ani wyrobem w rozumieniu art. 3 niniejszego rozporządzenia.

Substancje w środkach ochrony roślin i produktach biobójczych (art. 15)

1. Substancje czynne i składniki obojętne produkowane lub importowane w celu wyłącznego stosowania w środkach ochrony roślin i wymienione w załączniku I do dyrektywy91/414/EWG lub w rozporządzeniu (EWG) nr 3600/92, rozporządzeniu (WE) nr703/2001, rozporządzeniu (WE) nr 1490/2002, decyzji 2003/565/WE i wszelkie substancje, dla których decyzja Komisji o kompletności dossier została podjęta stosownie do art. 6 dyrektywy 91/414/EWG traktuje się jako zarejestrowane, a ich rejestrację traktuje się jako kompletną w zakresie produkcji lub importu w celu zastosowania jako środki ochrony roślin, a zatem za spełniającą wymagania rozdziału 1 i 5 niniejszego Tytułu.

2. Substancje czynne produkowane lub importowane w celu wyłącznego stosowania w produktach biobójczych i wymienione w załączniku I, IA lub IB do dyrektywy 98/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 lutego 1998 r. dotyczącej wprowadzania do obrotu produktów biobójczych lub w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 2032/2003 z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie drugiej fazy 10-letniego programu pracy określonego w art. 16 ust. 2 dyrektywy 98/8/WE do momentu określonego datą decyzji, o której mowa w art. 16 ust. 2 akapit drugi dyrektywy 98/8/WE, uznaje się za zarejestrowane, a ich rejestrację uznaje się za kompletną w zakresie produkcji lub importu dla zastosowania w produktach biobójczych, a zatem za spełniającą wymagania rozdziału 1 i 5 niniejszego Tytułu.

Substancje zgłoszone

1. Zgłoszenia zgodne z dyrektywą 67/548/EWG traktowane są jako rejestracje, przy czym nadanie numeru rejestracji przez Agencję następuje do dnia 1 grudnia 2008 r.

2. Jeżeli ilość substancji zgłoszonej, wyprodukowanej lub importowanej przez producenta lub importera osiągnie kolejny, wyższy próg wielkości określony w art. 12, należy dostarczyć, zgodnie z przepisami art. 10 i 12, dodatkowe wymagane informacje odpowiednie dla tego progu wielkości, jak i dla wszystkich niższych progów wielkości obrotu, chyba że informacje te zostały już przedłożone zgodnie ze wspomnianymi artykułami.

Substancje produkowane lub importowane w ilości mniejszej niż 1 tona

W odniesieniu do tych substancji nie ma obowiązku dokonywania rejestracji. Zgodnie z definicją podaną w art. 3 punkt 30) rocznie odnosi się do roku kalendarzowego, jeżeli nie stwierdzono inaczej. W przypadku substancji wprowadzonych, które zostały przywiezione lub wytworzone w ciągu co najmniej trzech kolejnych lat, ilości roczne obliczane są na podstawie średniej wielkości produkcji lub importu z poprzedzających trzech lat kalendarzowych;

Substancje zarejestrowane ponownie importowane

Substancje w ich postaci własnej lub jako składniki preparatów, zarejestrowane zgodnie z przepisami tytułu II, eksportowane z terytorium Wspólnoty przez uczestnika łańcucha dostaw i ponownie importowane na terytorium Wspólnoty przez tego samego lub innego uczestnika tego samego łańcucha dostaw, który wykaże, że:

• substancja ponownie importowana jest tą samą substancją, co substancja eksportowana;

• dostarczono mu informacje odnoszące się do eksportowanej substancji zgodnie z art. 31 lub 32 Rozporządzenia REACH.

Substancje odzyskiwane

Substancje w ich postaci własnej lub jako składniki preparatów lub w wyrobach, zarejestrowane zgodnie z przepisami tytułu II i odzyskiwane na terytorium Wspólnoty, jeżeli:

• substancja, która powstaje w procesie odzysku jest taka sama, jak substancja zarejestrowana zgodnie z przepisami tytułu II; i

• informacje wymagane na podstawie art. 31 lub 32 odnoszące się do substancji, która została zarejestrowana zgodnie z przepisami tytułu II są dostępne dla podmiotu zajmującego się odzyskiem.

Polimery

Przepisy dotyczące rejestracji nie mają zastosowania do polimerów, które definiuje się następująco zgodnie z art. 3 punktem 5):

Polimer oznacza substancję składającą się z cząsteczek stanowiących sekwencję jednego lub kilku rodzajów jednostek monomeru. Cząsteczki takie muszą charakteryzować się statystycznym rozkładem masy cząsteczkowej w pewnym zakresie, a różnice w masie cząsteczkowej powinny wynikać przede wszystkim z różnic w liczbie jednostek monomeru w cząsteczce. Polimer zawiera:

1. cząsteczki stanowiące prostą większość wagową, które zawierają co najmniej trzy jednostki monomeru związane kowalencyjnie z co najmniej jeszcze jedną jednostką monomeru lub z innym reagentem;

2. cząsteczki niestanowiące prostej większości wagowej wśród cząsteczek o tej samej masie cząsteczkowej.

W kontekście tej definicji „jednostka monomeru” oznacza przereagowaną formę monomeru w polimerze;

UWAGA! Należy rejestrować monomery w polimerze.

Rejestracja nie dotyczy następujących zastosowań substancji

1. w produktach leczniczych stosowanych u ludzi lub do celów weterynaryjnych w zakresie objętym rozporządzeniem (WE) nr 726/2004, dyrektywą 2001/82/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 listopada 2001 r. w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do weterynaryjnych produktów leczniczychi dyrektywą 2001/83/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi;

2. w żywności lub paszach zgodnie z rozporządzeniem (WE) 178/2002, w tym stosowanych:

• jako dodatek do żywności w środkach spożywczych w zakresie objętym dyrektywą Rady 89/107/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r., w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich dotyczących dodatków do żywności dopuszczonych do użytku w środkach spożywczych przeznaczonych do spożycia przez ludzi;

• jako substancja aromatyzująca w środkach spożywczych w zakresie objętym dyrektywą Rady 88/388/EWG dnia 22 czerwca 1988 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do środków aromatyzujących przeznaczonych do użytku w środkach spożywczych i materiałów źródłowych służących do ich produkcji1 oraz decyzją Komisji 1999/217/WE dnia 23 lutego 1999 r. przyjmująca rejestr substancji aromatycznych używanych w lub na środkach spożywczych sporządzony w zastosowaniu rozporządzenia (WE) nr 2232/96 Parlamentu Europejskiego i Rady; 

• jako dodatek paszowy w zakresie objętym rozporządzeniem (WE) 1831/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 września 2003 w sprawie dodatków stosowanych w żywieniu zwierząt;

• w żywieniu zwierząt w zakresie objętym dyrektywą Rady 82/471/EWG z dnia 30 czerwca 1982 r. dotycząca niektórych produktów stosowanych w żywieniu zwierząt.

Obowiązki wynikające z REACH

Rozporządzenie REACH dokonuje rozróżnienia pomiędzy kilkoma rolami w łańcuchu dostaw substancji w ich postaci własnej, jako składnika preparatów lub zawartej w wyrobach, związanymi z działalnością przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo może odgrywać różne role dla różnych substancji. Na przykład w przypadku tworzenia preparatu, jeżeli niektóre substancje pozyskiwane są od dostawcy z obszaru UE, a niektóre są importowane przez przedsiębiorstwo z państwa nie należącego do UE, wtedy zakład jest dalszym użytkownikiem w odniesieniu do niektórych substancji oraz importerem w odniesieniu do innych. Nawet dla konkretnej substancji przedsiębiorstwo może wypełniać więcej niż jedną rolę: np. producent może stosować substancję którą produkuje do tworzenia preparatu lub produkcji wyrobu.

Producent

Zgodnie z przepisami rozporządzenia REACH, producent oznacza osobę fizyczną lub prawną, mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty, wytwarzającą substancję na terytorium Wspólnoty.

Produkcja oznacza wytwarzanie albo ekstrakcję substancji w stanie, w jakim występuje ona w przyrodzie.

Importer

Importer oznacza osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty i odpowiedzialną za import (Art. 3 pkt 11).

Import oznacza fizyczne wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty (Art. 3 pkt 10). Innymi słowy, wszystkie substancje w ich postaci własnej, jako składniki preparatów lub zawarte w wyrobach, wytwarzane lub produkowane poza Wspólnotą Europejską i wprowadzane na rynek europejski traktowane są jako importowane.

Wyłączny przedstawiciel

Jeżeli producent spoza UE zdecyduje się mianować wyłącznego przedstawiciela, ten wyłączny przedstawiciel przejmie, zgodnie z art. 8 ust. 2, wszystkie obowiązki importera. Oznacza to, iż firma uważana dotychczas jako importer nie będzie musiała rejestrować substancji, nawet jeżeli importowana jest ona od producenta spoza UE. Traktowana będzie jako dalszy użytkownik i będzie musiała informować wyłącznego przedstawiciela o zastosowaniach substancji. W zamian otrzyma instrukcje w zakresie bezpiecznego użycia.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 Osoba fizyczna lub prawna mająca siedzibę poza terytorium Wspólnoty, która produkuje substancję w jej postaci własnej, jako składnik preparatów lub w wyrobach, przygotowuje preparat lub wytwarza wyrób, które importowane są na terytorium Wspólnoty, może za obopólną zgodą wyznaczyć osobę fizyczną lub prawną mającą siedzibę na terytorium Wspólnoty jako jej wyłącznego przedstawiciela w zakresie wypełniania obowiązków ciążących na importerach na mocy niniejszego tytułu..

Kiedy rejestracja jest przedkładana przez wyłącznego przedstawiciela musi on załączyć kopię(e) listu(ów) producenta(ów) spoza UE, gdzie oficjalnie zostało potwierdzone wyznaczenie go na wyłącznego przedstawiciela. W odniesieniu do substancji wprowadzonych wyłączny przedstawiciel będzie musiał dokonać również rejestracji wstępnej substancji i w efekcie stanie się uczestnikiem forum SIEF.

Wyłączny przedstawiciel będzie musiał dysponować dostępnymi i aktualnymi informacjami o wielkości importu i o unijnych nabywcach substancji eksportera którego reprezentuje, jak również informacjami o dostarczeniu ostatniej aktualizacji karty charakterystyki. Producent spoza UE musi poinformować wszystkich unijnych importerów w tym samym łańcuchu dostaw o ustanowieniu wyłącznego przedstawiciela.

Wyłączny przedstawiciel ponosi odpowiedzialność prawną za swoją rejestrację. Jednakże można przewidywać, iż w większości przypadków wszelkich niezbędnych danych do dokumentacji dostarczy mu producent spoza UE.

Wyłączny przedstawiciel musi posiadać wystarczające doświadczenie w praktycznym postępowaniu z substancjami i informacje dotyczące tych substancji.

Obowiązki producentów i importerów

Dla każdej substancji produkowanej lub importowanej należy przygotować i przedłożyć dokumentację rejestracyjną.

Dokumentacja rejestracyjna to komplet informacji dot. konkretnej substancji, przesłanych drogą elektroniczną przez rejestrującego. Składa się z dwóch głównych elementów:

• dokumentacji technicznej, wymaganej zawsze wobec wszystkich substancji objętych rejestracją,

• raportu bezpieczeństwa chemicznego, wymaganego jeżeli rejestrujący produkuje lub importuje substancję w ilości co najmnej 10 ton rocznie.

Aby korzystać z przepisów przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych, należy dokonać rejestracji wstępnej substancji. Rejestracji wstępnej dokonuje się w okresie 1.06.2008r. - 31.11.2008r. W zależności od właściwości substancji (zagrożenia i wielkość obrotu), rejestracji właściwej należy dokonać przed 1 grudnia 2010 r., 1 czerwca 2013 r. lub 1 czerwca 2018 r.

W przypadku nie dokonania rejestracji wstępnej substancji pomiędzy 1 czerwca a 1 grudnia 2008 r., należy dokonać pełnej rejestracji substancji przed jej produkcją lub importem.


Jeżeli jest produkowana lub importowana substancja wprowadzona:

• w ilości co najmniej 1000 rocznie lub

• w ilości co najmniej 1 tony rocznie, a substancja jest zaklasyfikowana jako rakotwórcza, mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2, lub

• w ilości co najmniej 100 ton rocznie, a substancja jest zaklasyfikowana jako N, R50/53 (bardzo toksyczna dla organizmów wodnych oraz może powodować długoterminowe szkodliwe zmiany w środowisku wodnym) i dokonana została rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać z przepisów przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych i rejestracji substancji trzeba dokonać przed 1 grudnia 2010 r.

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana w ilości co najmniej 100 ton rocznie, a substancja nie jest zaklasyfikowana jako rakotwórcza, mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2, lub N, R 50/53 (bardzo toksyczna dla organizmów wodnych oraz może powodować długoterminowe szkodliwe zmiany w środowisku wodnym) i dokonana została rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać z przepisów przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych i rejestracji substancji trzeba dokonać przed 1 czerwca 2013 r.

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana w ilości co najmniej 1 tony rocznie, a substancja nie jest zaklasyfikowana jako rakotwórcza, mutagenna lub toksyczna dla rozrodczości, kategorii 1 lub 2 i dokonana została rejestracja wstępna substancji przed 1 grudnia 2008 r. można skorzystać z przepisów przejściowych rozporządzenia REACH dot. substancji wprowadzonych i rejestracji substancji trzeba dokonać przed 1 czerwca 2018 r. 

Obowiązki dalszych użytkowników

• Dostarczenie odbiorcy substancji lub preparatu karty charakterystyki w przypadkach określonych w art. 31,

• Przekazywanie informacji uczestnikom stanowiącym dalsze ogniwa łańcucha dostaw dla substancji w ich postaci własnej lub jako składników preparatów, dla których nie jest wymagana karta charakterystyki, określonych w art. 32,

• Każdy dalszy użytkownik ma prawo poinformować o zastosowaniu substancji - co najmniej w formie krótkiego, ogólnego opisu jej zastosowania - producenta, importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora zaopatrującego go w tę substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, aby zastosowanie to stało się zastosowaniem zidentyfikowanym.

(Informując o zastosowaniu dostarcza on ilość informacji wystarczającą producentowi, importerowi lub dalszemu użytkownikowi, który dostarczył mu tę substancję, do sporządzenia scenariusza narażenia),

• Sprawdzić zgodność stosowania substancji z warunkami opisanymi w scenariuszu narażenia otrzymanym od dostawcy,

• Zdecydować jakie działania podjąć, w przypadku stosowania substancji lub preparatu poza zakresem scenariusza narażenia przekazanego przez dostawcę.

• Można zdecydować się na stworzenie własnego raportu bezpieczeństwa chemicznego w razie potrzeby. Wytyczne znaleźć można w Poradniku dla dalszych użytkowników, sekcja 7. W takiej sytuacji może zajść konieczność uzyskania informacji dot. stosowania od klientów.

• Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu sporządza raport bezpieczeństwa chemicznego dla każdego zastosowania nie spełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia lub w stosownych przypadkach w kategorii stosowania i narażenia podanej w dostarczonej mu karcie charakterystyki lub dla każdego zastosowania odradzanego przez jego dostawcę (od 1 tony) i powiadamia o tym Europejską Agencję Chemikaliów przekazując informacje wymagane na mocy art. 38 ust. 2 (informacje wymagane na mocy art. 38 ust.  2 dalszy użytkownik jest także zobowiązany przekazać gdy korzysta ze zwolnienia o którym mowa w art. 37 ust. 4 lit. c) lub f) i nie sporządza swojego raportu bezpieczeństwa chemicznego),

• Aktualizacji swoich raportów bezpieczeństwa chemicznego,

• Każdy dalszy użytkownik określa, stosuje i, w stosownych przypadkach, zaleca odpowiednie środki w celu właściwej kontroli ryzyka, którego istnienie stwierdzono:

• w dostarczonych mu kartach charakterystyki;

• w jego własnej ocenie bezpieczeństwa chemicznego;

• poprzez informacje o środkach kontroli ryzyka dostarczone mu gdy karta charakterystyki nie jest wymagana,

• Przekazuje uczestnikowi lub dystrybutorowi stanowiącemu poprzednie ogniwo łańcucha dostaw następujące informacje:

• nowe informacje dotyczące niebezpiecznych właściwości, bez względu na zastosowania, których dotyczą;

• wszelkie inne informacje mogące podważyć stosowność środków kontroli ryzyka określonych w karcie charakterystyki, przy czym przekazywane są one wyłącznie w odniesieniu do zastosowań zidentyfikowanych,

• Dalszy użytkownik aktualizuje przekazane informacje w sytuacji, gdy ulegną one zmianie,

• Gromadzi i przechowuje informacje wymagane od niego w celu wypełnienia obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia REACH przez okres co najmniej 10 lat od ostatniej daty zastosowania substancji lub preparatu,

• Niezwłocznie przedkłada lub udostępnia informacje, gromadzone w celu wypełnienia obowiązków wynikających z przepisów REACH, na wniosek każdego właściwego organu Państwa Członkowskiego, na terytorium którego ma on swoją siedzibę, lub Agencji,

• Informuje pracowników o zagrożeniach na jakie mogą być narażeni podczas stosowania substancji i preparatów chemicznych,

• Stosuje substancje objęte zezwoleniem zgodnie z warunkami udzielonego zezwolenia,

• Informuje Europejską Agencję Chemikaliów o stosowaniu substancji podlegającej obowiązkowi uzyskania zezwolenia,

• Przestrzega wszelkich ograniczeń dotyczących produkcji, wprowadzania do obrotu i stosowania niektórych niebezpiecznych substancji, preparatów i wyrobów określonych w załączniku XVII,

• Jeżeli zaklasyfikował substancję odmiennie, niż zrobił to jego dostawca, zawiadamia on o tym Agencję.

Obowiązki dystrybutorów

• Informowanie swojego dostawcy o każdej nowej lub dodatkowej informacji dot. zagrożeń stwarzanych przez substancję, jak tylko informacja stanie się dostępna.

• Przekazywanie swojemu dostawcy każdej informacji, która może poddać w wątpliwość adekwatność zalecanych przez niego środków zarządzania ryzykiem.

• Przekazywanie w dół łańcucha dostaw informacji od dostawcy, odnoszących się do bezpiecznego stosowania.

• Przekazywanie swoim dostawcom informacji otrzymanych od swoich klientów.

• Gromadzenie i przechowywanie gotowych do udostępnienia wszelkich informacji wymaganych w celu wypełniania obowiązków wynikających z przepisów rozporządzenia REACH przez okres co najmniej 10 lat od ostatniej daty produkcji, importu, dostawy lub zastosowania substancji lub preparatu.


Zgłoszenie klasyfikacji i oznakowania

Każdy producent substancji, producent wyrobu lub importer substancji w jej postaci własnej, jako składnik preparatu (preparatach) lub wyrobach, a także podmiot wprowadzający tę substancję, preparat (preparaty) lub wyroby do obrotu na terytorium UE, a substancja jest zaklasyfikowana jako niebezpieczna, musi dokonać zgłoszenia klasyfikacji i oznakowania do Agencji.

Jeżeli substancja powinna być zarejestrowana, należy dokonać zgłoszenia jej klasyfikacji i oznakowania do Europejskiej Agencji Chemikaliów przed 1 grudnia 2010 r., chyba że do tego czasu zostanie dokonana rejestracja tej substancji.

Nawet jeżeli substancja jest zwolniona z rejestracji, zgłoszenie klasyfikacji i oznakowania powinno zostać przedłożone do Europejskiej Agencji Chemikaliów przed 1 grudnia 2010, w odniesieniu do substancji zaklasyfikowanej jako niebezpieczna.

Informacja ta zostanie umieszczona przez Agencję w Wykazie klasyfikacji i oznakowania.

W przypadku dokonania zmian w klasyfikacji i oznakowaniu substancji, w wyniku uzyskaniu nowej informacji naukowej lub technicznej, trzeba dokonać aktualizacji, przesyłając nową klasyfikację i oznakowanie do Agencji.

Można uzgodnić z innymi producentami lub importerami wspólne przedłożenie informacji jako grupa. Należy pamiętać, iż taka wspólna inicjatywa nie powinna prowadzić do jakiejkolwiek wymiany informacji, która może być zakwestionowana w ramach prawa konkurencji, np. dot. wielkości produkcji lub udziału w rynku.

Produkcja do celów PPORD

Jeżeli substancja jest produkowana lub importowana dla celów PPORD (substancje przeznaczonych do działalności badawczo-rozwojowej ukierunkowanej na produkt i proces produkcji), można być zwolnienonym z obowiązku rejestracji substancji poprzez dokonanie zgłoszenia PPORD.

 

Kalendarz REACH

grudzień 2006	Publikacja rozporządzenia REACH
maj 2007	Publikacja sprostowania do rozporządzenia REACH
1 czerwca 2007	Rozporządzenie REACH wchodzi w życie
		Rozpoczęcie działalności strony internetowej Europejskiej Agencji Chemikaliów
		Oficjalne rozpoczęcie działalności Helpdesku Agencji oraz krajowych helpdesków ds. REACH
		Nowy format karty charakterystyki
czerwiec 2007 - czerwiec 2008	Przygotowywanie się przemysłu do rejestracji wstępnej - zbieranie informacji, komunikowanie się w łańcuchu dostaw
1 czerwca 2008	Zaczynają obowiązywać przepisy tytułów II, III, V, VI, VII, XI oraz XII, a także art. 128 (Klauzula o swobodnym przepływie) i art. 136 (Środki przejściowe dotyczące substancji istniejących).
		Początek rejestracji wstępnej - art. 28
		Rewizja załączników: IV i V - wyłączenia z rejestracji
1 sierpnia 2008	Wchodzą w życie przepisy art. 135 dotyczącego środków przejściowych substancji zgłoszonych.
1 grudnia 2008	Koniec rejestracji wstępnej
		Zgłoszenie do Komisji Europejskiej przez Państwa Członkowskie przepisów dotyczących kar za nieprzestrzeganie wymogów rozporządzenia REACH.
		Do tego dnia Agencja nada numer rejestracji dla substancji zgłoszonej.
		Rozpoczynają swoją działalność fora SIEF (Fora wymiany informacji o substancjach)
1 stycznia 2009	Agencja na swojej stronie internetowej opublikuje listę substancji zarejestrowanych wstępnie podając nazwy tych substancji, numery EINECS, CAS i inne kody identyfikacyjne, a także pierwszy przewidywany termin rejestracji.
1 czerwca 2009	Do tego dnia Agencja przedstawia swoją pierwszą listę substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń zgodnie z art. 58 ust. 3.
		Do tego dnia Komisja Europejska publikuje wykaz krajowych ograniczeń w zakresie obrotu chemikaliami.
		Wchodzą w życie przepisy tytułu VIII oraz załącznika XVII (Ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu i stosowania niektórych niebezpiecznych substancji, preparatów i wyrobów)
	1 grudnia 2010	Rejestracja pełna dla substancji: - CMR kat. 1 i 2 w ilości co najmniej 1 tony/rok - niebezpiecznych dla środowiska z przypisanym zwrotem R50/53 w ilości 100 ton/rok - oraz pozostałych substancji w ilości co najmniej 1000 ton/rok.
		Przemysł przekazuje Agencji informacje, które są zamieszczane w wykazie klasyfikacji i oznakowania zgodnie z art. 113.
1 czerwca 2011	Substancje wzbudzające obawy zawarte w wyrobach muszą zostać zgłoszone do Agencji po upływie 6 miesięcy po zamieszczeniu ich na liście kandydackiej substancji do ewentualnego włączenia do załącznika XIV - art. 7 ust. 7.
1 grudnia 2011	Agencja sporządza projekt kroczącego planu działań państw członkowskich - art. 44 ust. 2.
1 czerwca 2012	Komisja Europejska opublikuje raport dotyczący funkcjonowania rozporządzenia REACH - art. 117 ust. 4
		Do tego dnia dotychczasowe działanie Agencji zostanie poddane przeglądowi - art. 75 ust. 2.
1 grudnia 2012	Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1 grudnia 2010 zawierających propozycje badań dla substancji wprowadzonych w celu spełnienia wymagań określonych w załącznikach IX i X - art. 43 ust. 2.
1 czerwca 2013	Rejestracja pełna substancji w ilości co najmniej 100 ton rocznie - art. 23 ust. 2.
		Do tego dnia państwo członkowskie może utrzymać istniejące i bardziej rygorystyczne ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji - art. 67 ust. 3.
1 czerwca 2016	Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1 czerwca 2013 zawierających propozycje badań dla substancji wprowadzonych w celu spełnienia wymagań określonych w załączniku IX - art. 43 ust. 2.
1 czerwca 2022	Do tego dnia Agencja przygotuje projekt decyzji w odniesieniu do wszystkich dokumentów rejestracyjnych otrzymanych do dnia 1 czerwca 2018 zawierających propozycje badań dla substancji wprowadzonych - art. 43 ust. 2.

Odnośniki do ważnych stron

1. Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA) http://ec.europa.eu/echa/home_pl.html

2. Strony internetowe innych krajowych centrów informacyjnych ds. REACH
   http://ec.europa.eu/echa/reach/helpdesk/nationalhelp_contact_en.html

3. Strona Ministerstwa Gospodarki poświęcona rozporządzeniu REACH
   http://www.mg.gov.pl/Przedsiebiorcy/REACH/

4. Biuro do Spraw Substancji i  Preparatów Chemicznych http://www.chemikalia.gov.pl/

5. Europejskie Biuro Chemiczne http://ecb.jrc.it/

1. Produkty chemiczne: definicje zawarte w polskim prawie

Substancja niebezpieczna lub mieszanina niebezpieczna

W rozumieniu ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach są to substancje i mieszaniny zaklasyfikowane do co najmniej jednej z określonych w ustawie kategorii niebezpieczeństw:

1) substancje i mieszaniny o właściwościach wybuchowych,

2) substancje i mieszaniny o właściwościach utleniających,

3) substancje i mieszaniny skrajnie łatwo palne,

4) substancje i mieszaniny wysoce łatwo palne,

5) substancje i mieszaniny łatwo palne,

6) substancje i mieszaniny bardzo toksyczne,

7) substancje i mieszaniny toksyczne,

8) substancje i mieszaniny szkodliwe,

9) substancje i mieszaniny żrące,

10) substancje i mieszaniny drażniące,

11) substancje i mieszaniny uczulające,

12) substancje i mieszaniny rakotwórcze,

13) substancje i mieszaniny mutagenne,

14) substancje i mieszaniny działające szkodliwie na rozrodczość,

15) substancje i mieszaniny niebezpieczne dla środowiska.

Produkt biobójczy

Jest to substancja czynna lub preparat zawierający co najmniej jedną substancję czynną, w postaciach, w jakich są dostarczone użytkownikowi, przeznaczony do niszczenia, odstraszania, unieszkodliwiania, zapobiegania działaniu lub kontrolowania w jakikolwiek inny sposób organizmów szkodliwych przez działanie chemiczne lub biologiczne.

Prekursor

Prekursor to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, która może być przetworzona na środek odurzający lub substancję psychotropową albo może służyć do ich wytworzenia, określona w wykazie prekursorów stanowiącym załącznik nr 1 do ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

2. Wymogi w zakresie wprowadzenia do obrotu substancji i mieszanin chemicznych

Do podstawowych obowiązków osoby będącej producentem, importerem, wprowadzającym do obrotu substancje i mieszaniny chemiczne należą:

• zebranie wiarygodnych informacji o stwarzanych przez substancje istniejące zagrożeniach dla zdrowia człowieka i dla środowiska, wynikających z ich swoistych właściwości fizykochemicznych i biologicznych, i udostępniania tej informacji odbiorcom tych substancji na zasadach określonych w ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach

• klasyfikacja substancji i mieszanin pod względem stwarzanych przez nie zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii zagrożeń, na podstawie ich właściwości

• poinformowanie Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych o wprowadzeniu do obrotu, najpóźniej w dniu wprowadzenia do obrotu, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mieszaniny niebezpiecznej

• zapewnienie zgodnej z obowiązującymi przepisami karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej oraz jej aktualizowanie

• bezpłatne udostępnienie karty charakterystyki substancji lub mieszaniny niebezpiecznej osobie nabywającej produkt.

• przechowywanie danych, na podstawie których dokonano klasyfikacji i oznakowania mieszaniny oraz sporządzono jej kartę charakterystyki przez 10 lat od dnia jego wycofania z obrotu

• sporządzenie, prowadzenie i aktualizowanie spisu posiadanych substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu

• zapewnienie zgodnego z obowiązującymi przepisami oznakowania opakowań chemikaliów oraz samego opakowania

• rejestracja substancji w jej postaci własnej, jako składnika preparatu lub w wyrobie w Europejskiej Agencji Chemicznej.

Należy podkreślić, iż całkowitą odpowiedzialność za wprowadzenie do obrotu substancji lub mieszaniny niebezpiecznej ponosi wprowadzający do obrotu (producent, dystrybutor, hurtownik). Wiąże się to z koniecznością wykonania karty charakterystyki i oznakowania opakowania, odpowiedzialności za ich jakość i zawarte w nich informacje.

1. Klasyfikacja

2.1.1 Kategorie niebezpieczeństwa

W ustawie o substancjach chemicznych i ich mieszaninach, jak już wspomniano, określono 15 kategorii niebezpieczeństwa. Dla każdej kategorii przypisano odpowiednie zwroty R określające rodzaj zagrożenia, a także dla większości odpowiedni symbol zagrożenia.

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKO-CHEMICZNYCH:

Kategoria niebezpieczeństwa	Zwroty R	Określenie znaczenia znaku ostrzegawczego	Znak ostrzegawczy
Wybuchowy	R2, R3	Wybuchowy
Utleniający	R7, R8, R9	Utleniający
Skrajnie łatwopalny	R12	Skrajnie łatwopalny
Wysoce łatwopalny	R11, R15, R17	Wysoce łatwopalny
Łatwopalne	R10

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE TOKSYCZNOŚCI:

Kategoria niebezpieczeństwa	Zwroty R	Określenie znaczenia znaku ostrzegawczego	Znak ostrzegawczy
Bardzo toksyczny	R26, R27, R28 i ich połączenia R39 i w połączeniu z poprzednimi	Bardzo toksyczny
Toksyczny	R23, R24, R25 i ich połączenia R39 i w połączeniu z poprzednimi R48 i w połączeniu z poprzednimi	Toksyczny
Szkodliwy	R20, R21, R22 i ich połączenia R48 i w połączeniu z poprzednimi R68 i w połączeniu z poprzednimi R65	Szkodliwy
Żrący	R34, R35	Żrący
Drażniący	R36, R37, R38 i ich połączenia, R41	Drażniący
Uczulający	R42, R42/R43, R43	Szkodliwy lub Drażniący

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE SPECYFICZNEGO WPŁYWU NA ZDROWIE LUDZKIE:

Kategoria niebezpieczeństwa	Zwroty R	określenie znaczenia znaku ostrzegawczego	Znak ostrzegawczy
Rakotwórczy Kategorii 1, 2	R45, R49	Toksyczny
Rakotwórczy Kategorii 3	R40	Szkodliwy
Mutagenny Kategorii 1, 2	R46	Toksyczny
Mutagenny Kategorii 3	R68	Szkodliwy
Działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 1,2	R60, R61	Toksyczny
Działający szkodliwie na rozrodczość kategorii 3	R62, R63	Szkodliwy

KLASYFIKACJA I OZNAKOWANIE NA PODSTAWIE SZCZEGÓLNEGO WPŁYWU NA ŚRODOWISKO:

Niebezpieczny dla środowiska

Środowisko wodne: R50, R50/53, R51/53, R52*, R52/53*, R53* Inne składniki środowiska R54, R55, R56, R57, R58 Warstwa ozonowa: R59**

Niebezpieczny dla środowiska

* nie stosuje się znaku ostrzegawczego

** w niektórych przypadkach nie stosuje się znaku ostrzegawczego

1. Klasyfikacja substancji

Każda substancja podlega klasyfikacji pod względem stwarzanych przez nią zagrożeń dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, z określeniem kategorii zagrożenia.

Część substancji niebezpiecznych została zaklasyfikowana urzędowo. Aktualny wykaz substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem został zamieszczony w rozporządzeniu CLP. Wykaz stanowi listę substancji niebezpiecznych, które zostały urzędowo zaklasyfikowane i oznakowane. Jest on systematycznie uaktualniany, poprzez wprowadzanie do niego nowych substancji lub zmianę klasyfikacji substancji już w nim zamieszczonych.

Natomiast klasyfikacji substancji niezamieszczonych w wykazie oraz mieszanin dokonuje osoba wprowadzająca substancję lub mieszaninę do obrotu, zgodnie z kryteriami o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171 poz.1666)

2. Klasyfikacja mieszanin

Klasyfikacji mieszanin dokonuje osoba wprowadzająca mieszaninę do obrotu, zgodnie z kryteriami o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171 poz.1666)

Podstawą klasyfikacji mieszanin chemicznych są:

W zakresie właściwości fizykochemicznych:

• głównie są to wyniki badań

W zakresie danych dotyczących szkodliwego działania na zdrowie człowieka:

• preparaty powinny być klasyfikowane głównie na podstawie danych pochodzących z badań produktów. Jeżeli takich badań nie ma, klasyfikacji preparatu należy dokonać na podstawie zawartości niebezpiecznych składników.

• w przypadku działania rakotwórczego, mutagennego i szkodliwego na rozrodczość - jedynie przez zastosowanie klasyfikacji preparatów na podstawie zawartości niebezpiecznych składników

• w przypadku przypisania zwrotu R 65 zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu

W zakresie danych dotyczących szkodliwego działania na środowisko:

• zwykle klasyfikacji dokonuje się metodą obliczeniową,

• ostrą toksyczność dla środowiska wodnego, można również klasyfikować na podstawie wyników badań

W celu klasyfikacji mieszanin bierze się pod uwagę występujące w mieszaninie (jako składniki i jako zanieczyszczenia) substancje chemiczne stwarzające zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska.

Kategoria niebezpieczeństwa substancji	Stężenie substancji, które uwzględnia się w celu klasyfikacji preparatu
		Preparaty w postaci gazu % objętościowy	Inne preparaty % wagowy
Substancje bardzo toksyczne	≥ 0,02	≥ 0,1
Substancje toksyczne	≥ 0,02	≥ 0,1
Substancje rakotwórcze kategorii 1 lub 2	≥ 0,02	≥ 0,1
Substancje mutagenne kategorii 1 lub 2	≥ 0,02	≥ 0,1
Substancje działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 1 lub 2	≥ 0,02	≥ 0,1
Substancje szkodliwe	≥ 0,2	≥ 1
Substancje żrące	≥ 0,02	≥ 1
Substancje drażniące	≥ 0,2	≥ 1
Substancje uczulające	≥ 0,2	≥ 1
Substancje rakotwórcze kategorii 3	≥ 0,2	≥ 1
Substancje mutagenne kategorii 3	≥ 0,2	≥ 1
Substancje działające szkodliwie na rozrodczość kategorii 3	≥ 0,2	≥ 1
Substancje niebezpieczne dla środowiska z przypisanym symbolem N		≥ 0,1
Substancje niebezpieczne dla warstwy ozonowej	≥ 0,1	≥ 0,1
Substancje niebezpieczne dla środowiska bez przypisanego symbolu N		≥ 1

Jak już wcześniej wspomniano mieszanina może zostać zaklasyfikowana jako niebezpieczny na podstawie wyników badań właściwości fizykochemicznych, toksyczności i ekotoksyczności lub metodą obliczeniową (na podstawie zawartości składników niebezpiecznych).

Metodologia ta jest określona w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171 poz.1666)

Jeżeli, z uwagi na zagrożenia dla zdrowia człowieka lub dla środowiska, mieszanina klasyfikowana jest na podstawie zawartości niebezpiecznych składników, stosowanymi stężeniami granicznymi są stężenia podane w wykazie substancji niebezpiecznych. Gdy substancja lub substancje nie występują w wykazie lub gdy występują bez określonych stężeń granicznych stosowanymi stężeniami granicznymi są stężenia podane w załączniku do rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych.

1. Oznakowanie produktów chemicznych

1. Wymagania ogólne dotyczące opakowań i oznakowania

Oznakowanie produktu chemicznego jest to zbiór informacji o jego niebezpiecznych właściwościach, umieszczany na opakowaniu produktu, a przygotowany na podstawie jego uprzedniej klasyfikacji.

Zgodnie z art. 20 ust. 8 ustawy o substancjach chemicznych i ich mieszaninach oznakowanie opakowania substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej, wprowadzanych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, powinno być sporządzone w języku polskim.

Sposób oznakowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53 poz. 439).

Oznakowanie

powinno być umieszczone na opakowaniu tak aby jego treść mogła zostać odczytana poziomo, gdy opakowanie pozostaje w normalnym położeniu.

Etykieta powinna być trwale przymocowana na powierzchni opakowania, a jej wewnętrzna powierzchnia powinna przylegać bezpośrednio i w całości do opakowania.

Rozporządzenie określa wymiary jakie powinna mieć etykieta. Wymiary te zależne są od pojemności opakowania i nie powinny być mniejsze niż

52 x74 mm. W przypadku zamieszczenia na oznakowaniu napisów ostrzegawczych także w językach innych niż język polski wymiar oznakowania należy powiększyć o obszar zajęty przez napisy w innym języku lub innych językach.

Każdy znak ostrzegawczy powinien pokrywać co najmniej jedną dziesiątą pola powierzchni oznakowania opakowania, ale nie mniej niż 1 cm². Kolor i wygląd oznakowania opakowania powinny być tak dobrane, aby znak ostrzegawczy i jego tło wyraźnie się od siebie odróżniały.

Wszystkie informacje zamieszczone na oznakowaniu opakowania powinny wyraźnie odróżniać się od tła i mieć takie wymiary i liternictwo, żeby były łatwo czytelne.

Zastosowanie z uwagi na tajemnicę handlową alternatywnej nazwy rodzajowej dla zawartych w preparacie substancji niebezpiecznych wymaga uzyskania zgody Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.

Opakowania substancji niebezpiecznych i mieszanin niebezpiecznych wprowadzanych do obrotu powinny mieć konstrukcje uniemożliwiającą wydostanie się zawartości z opakowania w sposób przypadkowy. Wymóg ten nie ma zastosowania, jeżeli wymagane są szczególne techniczne środki bezpieczeństwa. Opakowania powinny być wykonane z materiałów odpornych na niszczące działanie ich zawartości i uniemożliwiających tworzenie się substancji niebezpiecznych w wyniku chemicznego oddziaływania zawartości na materiał opakowania. Powinny również zachowywać szczelność w warunkach działających na opakowanie obciążeń i napięć w trakcie jego normalnej eksploatacji. W przypadku opakowań z zamknięciami wielokrotnego użytku powinny gwarantować zachowanie ich szczelności podczas wielokrotnego otwierania i zamykania w warunkach normalnej eksploatacji.

2. Oznakowanie substancji

Oznakowanie każdej substancji niebezpiecznej powinno zawierać:

• nazwę substancji określoną zgodnie z wykazem substancji niebezpiecznych; jeżeli substancja nie jest wymieniona w wykazie, należy zamieścić nazwę powszechnie przyjętą w międzynarodowym nazewnictwie chemicznym

• nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu podmiotu odpowiedzialnego za wprowadzenie substancji do obrotu

• znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie. W przypadku substancji niebezpiecznych, których nie wymieniono w wykazie, znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie powinny odpowiadać klasyfikacji dokonanej zgodnie z kryteriami klasyfikacji

• zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia - „zwroty R”, które

• powinny być zgodne ze wskazanymi w wykazie, a w przypadku substancji niebezpiecznych, których nie wymieniono w wykazie, zwroty R wybrane spośród zwrotów R ustalonych zgodnie z kryteriami klasyfikacji. W miarę możliwości należy zamieszczać łączone zwroty R w taki sposób, aby niezbędną informację przedstawić za pomocą jak najmniejszej liczby zwrotów

• zwroty S - określające warunki bezpiecznego stosowania, których brzmienie powinno być zgodne z brzmieniem określonym w rozporządzeniu, a w przypadku substancji nie wymienionych w wykazie, zwroty S powinny zostać wybrane spośród zwrotów ustalonych zgodnie z określonymi regułami

• numer WE jeżeli został przypisany danej substancji

• w przypadku substancji objętych wykazem, oznakowanie powinno zawierać wyrazy "Oznakowanie WE”

1. Oznakowanie mieszanin

Oznakowanie mieszanin powinno zawierać:

• nazwę handlową lub informację o przeznaczeniu preparatu

• nazwę lub imię i nazwisko, adres i numer telefonu podmiotu odpowiedzialnego za wprowadzenie mieszaniny do obrotu

• nazwę chemiczną lub nazwy chemiczne substancji obecnych w mieszaninie (nie więcej niż 4)

• znak lub znaki ostrzegawcze i napisy określające ich znaczenie, odpowiadające klasyfikacji mieszaniny dokonanej zgodnie z kryteriami klasyfikacji

• zwroty R

w brzmieniu zgodnym z przepisami

• zwroty S - w brzmieniu zgodnym z przepisami

• ilość (masę lub objętość) mieszaniny w opakowaniu - jeżeli mieszanina jest przeznaczona do sprzedaży dla konsumentów

1. Wymogi dodatkowe w zakresie oznakowania produktów biobójczych

Produkty biobójcze powinny być klasyfikowane i oznakowane zgodnie z przepisami o substancjach i preparatach chemicznych. Oznakowanie produktu biobójczego nie może wprowadzać w błąd ani przekonywać w sposób nierzetelny o wyjątkowej skuteczności produktu, nie może też w żadnym przypadku zawierać określeń typu „produkt biobójczy o niskim ryzyku”, „nietoksyczny”, „nieszkodliwy” ani o podobnym znaczeniu.

Oznakowanie produktu biobójczego, który został zaklasyfikowany jako niebezpieczny powinno zawierać wszystkie informacje określone rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, a ponadto zgodnie z art. 44 ust. 3 ustawy z dnia 13 września 2002r. o produktach biobójczych (Dz. U. Nr 39 z 2007r., poz. 252)

oznakowanie opakowania powinno zawierać następujące informacje w języku polskim:

1) tożsamość wszystkich substancji czynnych i ich stężenia podane w jednostkach metrycznych,

2) numer pozwolenia, pozwolenia tymczasowego albo numer wpisu do rejestru,

3) postać produktu,

4) zakres stosowania,

5) zalecenia dotyczące stosowania, dawki lub ilości wyrażone w jednostkach metrycznych dla każdego zakresu stosowania,

6) informacje szczegółowe dotyczące bezpośrednich i pośrednich ubocznych skutków stosowania i wskazówki odnośnie udzielania pierwszej pomocy w razie zatrucia lub uczulenia,

7) napis „przed użyciem przeczytaj załączoną ulotkę informacyjną”, w przypadkach kiedy wielkość opakowania nie umożliwia umieszczenia wszystkich wymaganych danych,

8) zalecenia dotyczące bezpiecznego postępowania z odpadami produktu i opakowaniem,

9) numer serii i datę ważności uwzględniającą normalne warunki przechowywania

produktu,

10) okres od zastosowania produktu do uzyskania skutku biobójczego, okresy między kolejnymi zastosowaniami, okres między zastosowaniem produktu a użytkowaniem obiektu poddanego jego działaniu lub wstępu ludzi albo zwierząt na teren, gdzie produkt był stosowany, szczegółowe zalecenia odnośnie sposobów i środków stosowanych w celu usunięcia skażeń produktem,

11) niezbędny czas wentylacji pomieszczeń poddanych zabiegowi produktem, szczegółowe informacje dotyczące odpowiedniego czyszczenia sprzętu służącego do wykonywania zabiegów, szczegółowe środki ostrożności, jakie należy zachować w czasie wykonywania zabiegu, przechowywania i transportu.

Informacje, o których mowa w pkt 1, 2, 4, 7 i 9, należy zamieszczać na etykiecie produktu. Informacje, o których mowa w pkt 3, 5, 6, 8, 10, mogą być zamieszczane w innym miejscu opakowania jednostkowego lub w ulotce informacyjnej.

2. Karty charakterystyki produktów chemicznych

Karta charakterystyki stanowi zbiór informacji o niebezpiecznych właściwościach substancji lub mieszaniny oraz zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania. Jest przeznaczona przede wszystkim dla użytkowników prowadzących działalność zawodową w celu umożliwienia im podjęcia w miejscu pracy środków niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i środowiska.

Osoba odpowiedzialna za wprowadzenie do obrotu substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej na rynku krajowym lub wspólnotowym, bez względu na to, czy jest importerem, producentem lub dystrybutorem, powinna nieodpłatnie zapewnić odbiorcy kartę charakterystyki danego produktu chemicznego, w postaci wydruku lub elektronicznie, najpóźniej przy pierwszej dostawie. W razie pojawienia się nowych istotnych informacji na temat substancji niebezpiecznej lub mieszanin niebezpiecznej, osoba wprowadzająca do obrotu taki produkt aktualizuje kartę charakterystyki i dostarcza ją wszystkim odbiorcom, którym dostarczyła taką substancję lub taki preparat w ciągu ostatnich 12 miesięcy.

Karta musi być sporządzona w sposób jasny i zwięzły. Karty charakterystyki dostarczane odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej musza być sporządzone w języku polskim. W przypadku dostarczania karty charakterystyki odbiorcy mającemu siedzibę na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej w kartach charakterystyki uwzględnia się, na życzenie odbiorcy, wymagania przepisów krajowych obowiązujących w tym państwie.

Podstawowym narzędziem stosowanym w systemie REACH w celu zapewnienia przepływu informacji w łańcuchu dostaw umożliwiających podjęcie koniecznych środków w celu zapewnienia bezpieczeństwa oraz ochrony zdrowia człowieka i środowiska będą, podobnie jak w istniejącym prawodawstwie chemicznym, karty charakterystyki.

Wymagania odnoszące się do kart charakterystyki opisane są w Tytule IV rozporządzenia REACH (Informacje w łańcuchu dostaw) natomiast wytyczne do ich sporządzania są opisane w załączniku II do rozporządzenia. Karty charakterystyki będą w dalszym ciągu zawierać informację o zagrożeniach stwarzanych przez substancję lub preparat, a także informacje o zalecanych środkach zarządzania ryzykiem, koniecznych do odpowiedniego kontrolowania ryzyka dla zdrowia i środowiska naturalnego. 

Zgodnie z art. 31 rozporządzenia REACH dostawca substancji lub preparatu dostarcza odbiorcy kartę charakterystyki, w języku urzędowym Państwa Członkowskiego na terenie którego substancja lub preparat jest wprowadzana do obrotu, sporządzoną zgodnie z załącznikiem II w przypadku gdy:

• substancja lub preparat spełniają kryteria klasyfikacji jako niebezpieczne zgodnie z dyrektywą 67/548/EWG lub dyrektywą 1999/45/WE,

• substancja jest trwała, wykazująca zdolność do bioakumulacji i toksyczna (PBT) lub bardzo trwała i wykazująca bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB) zgodnie z kryteriami zawartymi w załączniku XIII,

• substancja znajduje się na liście substancji do ewentualnego włączenia do załącznika XIV (Załącznika XIV- Wykaz substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń).

Zgodnie z przepisami rozporządzenia REACH karty charakterystyki trzeba przygotować także dla preparatów niezaklasyfikowanych zgodnie z kryteriami klasyfikacji jako niebezpieczne (i dostarczyć odbiorcy na jego żądanie), ale zawierających:

a) w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 1% wag. w przypadku preparatów nie występujących w postaci gazu oraz co najmniej 0,2% obj. w przypadku preparatów występujących w postaci gazu, substancję która stwarza zagrożenie dla zdrowia ludzkiego lub środowiska, lub

b) w stężeniach wynoszących osobno co najmniej 0,1% wag. w przypadku preparatów nie występujących w postaci gazu przynajmniej jedną substancję, która jest PBT lub vPvB, lub która została umieszczona na liście substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń z powodów innych niż określone w lit. a), lub

• substancję, w przypadku której zostały określone we Wspólnocie najwyższe dopuszczalne stężenia w środowisku pracy.

Dostawcy mają obowiązek dokonania aktualizacji kart charakterystyki gdy:

• pojawią się nowe informacje mogące mieć wpływ na środki kontroli ryzyka lub nowe informacje o zagrożeniach,

• zostanie udzielone zezwolenie na określone kierunki zastosowania substancji,

• w przypadku zastosowania ograniczenia w obrocie lub stosowaniu.

Rozporządzenie REACH wprowadza w kartach charakterystyki oprócz zmian merytorycznych także pewne drobne zmiany w układzie karty charakterystyki, takie jak zamiana punktu 2 karty z punktem 3 oraz zmiana nagłówku punktu 9. Poniżej przedstawiono układ karty charakterystyki zgodny z wymaganiami rozporządzenia REACH:

1. Identyfikacja substancji/preparatu i identyfikacja przedsiębiorstwa,

2. Identyfikacja zagrożeń,

3. Skład/informacja o składnikach,

4. Pierwsza pomoc,

5. Postępowanie w przypadku pożaru,

6. Postępowanie w przypadku niezamierzonego uwolnienia do środowiska,

7. Postępowanie z substancją/preparatem i jej/jego magazynowanie,

8. Kontrola narażenia/środki ochrony indywidualnej,

9. Właściwości fizyczne i chemiczne,

10. Stabilność i reaktywność,

11. Informacje toksykologiczne,

12. Informacje ekologiczne,

13. Postępowanie z odpadami,

14. Informacje o transporcie,

15. Informacje dotyczące przepisów prawnych,

16. Inne informacje.

Nowym elementem, który w pewnych przypadkach będzie musiał być dołączony do karty charakterystyki są scenariusze narażenia, czyli dokument zawierający zestaw warunków opisujących sposób produkcji lub stosowania substancji podczas jej etapów istnienia oraz sposób w jaki producent lub importer kontroluje narażenie Kudzi i środowiska lub w jaki sposób zaleca dalszemu użytkownikowi sprawowanie tej kontroli. Scenariusze narażenia będą musiały być dołączone w załączniku do karty charakterystyki dla tych substancji dla których wymagane jest przeprowadzenie oceny bezpieczeństwa chemicznego i sporządzenie raportu bezpieczeństwa chemicznego. W takim przypadku informacje zawarte w karcie charakterystyki muszą być zgodne z informacjami zawartymi w ocenie bezpieczeństwa chemicznego. Raport bezpieczeństwa chemicznego wymagany jest dla wszystkich substancji podlegających rejestracji, jeżeli rejestrujący produkuje lub importuje taką substancję w ilości co najmniej 10 ton rocznie. W pewnych przypadkach raport bezpieczeństwa chemicznego musi być także sporządzony przez dalszych użytkowników. Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu sporządza raport bezpieczeństwa chemicznego dla każdego zastosowania nie spełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia w dostarczonej mu karcie charakterystyki lub dla każdego zastosowania odradzanego przez jego dostawcę. W takim przypadku raport bezpieczeństwa chemicznego musi być sporządzony gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub preparat w całkowitej ilości większej niż 1 tona rocznie. 

W przypadku gdy wymagany jest raport bezpieczeństwa chemicznego lub rejestracja substancji w następujących punktach karty charakterystyki należy podać następujące informacje zawarte w raporcie lub przedstawione podczas rejestracji:

• punkt 1 karty charakterystyki (Identyfikacja substancji/preparatu i identyfikacja przedsiębiorstwa). W przypadku gdy wymagany jest raport bezpieczeństwa chemicznego, karta charakterystyki zawiera informacje dotyczące wszelkich zastosowań zidentyfikowanych istotnych z punktu widzenia odbiorcy karty charakterystyki. W przypadku substancji podlegających rejestracji, termin podany w karcie charakterystyki do identyfikacji substancji powinien być zgodny z terminem przedstawionym podczas rejestracji. W punkcie tym należy podać także numer rejestracji nadany na mocy art. 20 ust. 1

• punkt 8 karty charakterystyki (Kontrola narażenia i środki ochrony indywidualnej) należy podać odpowiednie wartości DNEL (poziom narażenia nie powodujący niekorzystnych skutków dla zdrowi) i poziomy PNEC (przewidywane stężenie nie powodujące niekorzystnych skutków dla środowiska) dla danej substancji. Należy także podać podsumowanie środków kontroli ryzyka w odniesieniu do zastosowań zidentyfikowanych zawartych w karcie charakterystyki,

• także informacja zawarte w punktach 7, 11, 12 i 13 powinny być zgodne z informacjami zawartymi w raporcie bezpieczeństwa chemicznego.

2. Raport bezpieczeństwa chemicznego a dalszy użytkownik

Zgodnie z przepisami rozporządzenia REACH każdy dalszy użytkownik ma prawo pisemnie (w wersji papierowej lub elektronicznej) poinformować o zastosowaniu substancji - co najmniej w formie krótkiego, ogólnego opisu jej zastosowania - producenta, importera, dalszego użytkownika lub dystrybutora zaopatrującego go w tę substancję w jej postaci własnej lub jako składnik preparatu, aby zastosowanie to stało się zastosowaniem zidentyfikowanym. Informując o zastosowaniu, dostarcza on producentowi, importerowi lub dalszemu użytkownikowi, który dostarczył mu tę substancję, informacje wystarczające do sporządzenia scenariusza narażenia. Dalszy użytkownik, aby jego zastosowanie stało się zastosowaniem zidentyfikowanym będzie zobowiązany przekazać następujące informacje:

• rodzaj produktu stanowiącego końcowe zastosowanie (preparat, wyrób)

• rodzaj zastosowania (w jaki sposób jest stosowany końcowy produkt),

• informacje dotyczące warunków operacyjnych (parametry dotyczące procesu lub produktu, które mają wpływ na narażenie ludzi- pracownicy, konsumenci- oraz na środowisko. Np. w przypadku wykorzystania substancji w procesie wykonywania nadruków na tekstyliach konieczne do opisania istotne parametry, zidentyfikowane podczas przeprowadzanego projektu RIP 3.5, odnosiły się do stopnia hermetyzacji procesu - czy wykonywanie nadruku przeprowadzane jest w systemie zamkniętym, temperatury operacyjnej, trwania i częstotliwości wykonywania nadruku w ciągu dnia, używanej ilości substancji) 

• środki zarządzania ryzykiem odnoszące się do zdrowia ludzkiego,

• środki zarządzania ryzykiem odnoszące się do środowiska

• zmierzony poziom narażenia na daną substancje (oczywiście gdy wartości takie są dostępne).

Dalszy użytkownik substancji w jej postaci własnej lub jako składnika preparatu ma obowiązek sporządzenia raportu bezpieczeństwa chemicznego, zgodnie z załącznikiem XII, dla każdego zastosowania niespełniającego warunków opisanych w scenariuszu narażenia lub, w stosownych przypadkach, w kategorii stosowania i narażenia podanej w dostarczonej mu karcie charakterystyki lub dla każdego zastosowania odradzanego przez jego dostawcę.

Biorąc pod uwagę fakt, że ocena bezpieczeństwa chemicznego jest zadaniem wymagającym wysokiego poziomu wiedzy specjalistycznej w zakresie szacowania narażenia i oceny ryzyka, dalsi użytkownicy będą chcieli uniknąć sytuacji w której są zmuszeni do przeprowadzenia oceny bezpieczeństwa chemicznego. W przypadku gdy dalszy użytkownik stwierdzi, że to w jaki sposób wykorzystuje on substancję nie spełnia warunków opisanych w scenariuszu narażenia dostarczonym mu z kartą charakterystyki, nie oznacza to że ma on automatycznie obowiązek sporządzenia raportu bezpieczeństwa chemicznego. Dalszy użytkownik nie musi sporządzać raportu bezpieczeństwa chemicznego w każdym z następujących przypadków:

1. gdy nie jest wymagane dostarczenie karty charakterystyki wraz z substancją lub preparatem;

2. gdy od jego dostawcy nie jest wymagane sporządzenie raportu bezpieczeństwa chemicznego;

3. gdy dalszy użytkownik stosuje substancję lub preparat w całkowitej ilości mniejszej niż 1 tona rocznie;

4. gdy dalszy użytkownik wprowadza lub zaleca scenariusz narażenia, który zawiera jako warunki minimalne warunki opisane w scenariuszu narażenia przekazanym mu w raporcie bezpieczeństwa chemicznego;

5. gdy substancja obecna jest w preparacie w stężeniu niższym niż którekolwiek ze stężeń określonych w art. 14 ust. 2, (punkt 32 Preambuły: Nie należy wprowadzać obowiązku przeprowadzania oceny bezpieczeństwa chemicznego dla substancji będących składnikami preparatów w pewnych bardzo małych stężeniach uznawanych za niestwarzające powodów do obaw);

6. gdy dalszy użytkownik stosuje tę substancję do celów prowadzenia badań dotyczących produktu oraz procesu produkcji i jego rozwoju, pod warunkiem że ryzyko dla zdrowia człowieka i środowiska jest należycie kontrolowane zgodnie z wymaganiami przepisów dotyczących ochrony pracowników i środowiska.

3. Wymagania w zakresie stosowania w działalności zawodowej niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych

Art. 207 Kodeksu pracy wskazuje, że za stan bezpieczeństwa w zakładzie pracy odpowiedzialny jest pracodawca, który powinien zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

W celu skutecznego nadzoru nad działalnością związaną ze stosowaniem substancji i preparatów chemicznych niezbędne jest opracowanie jasnej polityki w zakresie ich bezpiecznego stosowania ^[21]. Przede wszystkim w zakładzie powinny zostać ustalone zasady bezpiecznego stosowania i postępowania z niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi podczas ich transportu, użytkowania i usuwania ich odpadów. Pracodawca powinien również dostarczyć pracownikom pełną informację o zagrożeniach ze strony stosowanych substancji i mieszanin chemicznych, a także zapewnić gruntowne przeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznego postępowania z substancjami i mieszaninami chemicznymi. W zakładzie należy ponadto zapewnić warunki bezpiecznego przechowywania substancji i uniemożliwić osobom nieupoważnionym dostęp do tych substancji.

Pracodawca jest zobowiązany z

apewnić ochronę pracowników przed wypadkami i zatruciami podczas pracy poprzez:

• stosowanie substancji, które nie stwarzają ryzyka lub ryzyko najmniejsze

• wybór właściwego wyposażenia i urządzeń do pracy z substancjami chemicznymi

• dobór właściwych środków ochrony indywidualnej

• zapewnienie właściwego oznakowania wszystkich substancji chemicznych

• dostarczenie kart charakterystyk i udostępnienie ich pracownikom

• kontrole wszystkich operacji związanych ze stosowanymi substancjami chemicznymi

• konserwacje, naprawy i okresowe przeglądy wyposażenia i urządzeń

• kontrole stosowania ogólnych wymogów bhp i ustalonych praktyk bezpiecznej pracy

• zabezpieczanie właściwych środków na wypadek awarii.

Kodeks pracy oprócz wyżej wymienionych obowiązków pracodawcy określa także w art. 211 podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas wykonywania swych obowiązków pracownicy powinni współdziałać z pracodawcą i postępować zgodnie ze wszystkimi ustalonymi procedurami i praktykami bezpiecznego i higienicznego stosowania substancji i preparatów chemicznych w środowisku pracy. Pracownicy są zobowiązani do postępowania według instrukcji dostarczonych przez pracodawcę, powinni znać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz brać udział w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu.

3.1 Spis niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych

Bezpieczeństwo chemiczne - to takie stosowanie substancji chemicznych, które eliminuje lub przynajmniej w dużym stopniu ogranicza szkodliwe ich działanie na człowieka, zarówno w pracy, jak i poza pracą, oraz szkodliwe ich działanie na środowisko, do poziomu, który można zaakceptować. Podstawowym warunkiem podjęcia działań w dziedzinie bezpieczeństwa chemicznego jest wiedza o zagrożeniach. Informację o zagrożeniach należy uzyskać przed rozpoczęciem stosowania substancji/preparatów chemicznych.

Art. 220 § 1 Kodeksu pracy informuje pracodawcę, iż niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych.

Pierwszym zadaniem pracodawcy w zakresie koordynacji i planowania bezpiecznego stosowania substancji i mieszanin chemicznych jest więc zidentyfikowanie stosowanych produktów chemicznych pod kątem stwarzanych przez nie zagrożeń i opracowanie spisu stosowanych w zakładzie substancji/mieszanin niebezpiecznych. Ważne informacje na temat substancji i mieszanin można znaleźć na etykiecie. Karta charakterystyki niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych, jeszcze bardziej szczegółowo informuje o niebezpiecznych właściwościach poszczególnych substancji chemicznych lub mieszanin.

Obowiązek sporządzenia spisu stosowanych substancji czy mieszanin niebezpiecznych wynika z art. 221 § 2 Kodeksu pracy, który mówi, iż niedopuszczalne jest stosowanie substancji niebezpiecznej, mieszaniny niebezpiecznej, substancji stwarzającej zagrożenie lub mieszaniny stwarzającej zagrożenie bez posiadania aktualnego spisu tych substancji i mieszanin oraz kart charakterystyki, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem.

Przedmiotowy spis powinien dotyczyć wyłącznie substancji czy mieszanin niebezpiecznych, czyli takich które zostały zaklasyfikowane zgodnie z obowiązującymi kryteriami klasyfikacji do jednej z 15 kategorii niebezpieczeństwa. Nie powinny się w nim znajdować te produkty, które nie zostały sklasyfikowane przez producentów jako niebezpieczne.

Spis ten powinien być ponadto stale aktualizowany, co oznacza że każda zmiana dotycząca rodzaju stosowanych substancji i preparatów chemicznych powinna być w nim umieszczana.

Ustawodawca nie określił formy sporządzania spisu substancji i mieszanin niebezpiecznych. W związku z powyższym każda jego forma będzie prawidłowa, zarówno taka która będzie zawierała jedynie nazwy handlowe stosowanych produktów chemicznych, jak i taka która poza nazwami będzie zawierała informacje dotyczące ryzyka stwarzanego przez dany produkt, danych producenta czy miejsca (stanowiska, wydziału) gdzie dany produkt jest stosowany.

Spis taki może być sporządzony osobno dla każdego wydziału produkcyjnego czy innej jednostki organizacyjnej, lub może zostać zaprowadzony jako jeden centralny rejestr dla całego zakładu i także w tym przypadku będzie on prawidłowy, a jedynym kryterium, którym powinien kierować się zakład wybierając jego formę powinny być rozwiązania organizacyjne przyjęte w firmie.

1. Karta charakterystyki

Sporządzenie karty charakterystyki produktu chemicznego jest obowiązkiem wprowadzającego do obrotu, który to jest zobowiązany do bezpłatnego udostępnienia odbiorcy karty charakterystyki, najpóźniej w dniu pierwszej dostawy.

Pracodawca powinien posiadać karty charakterystyk dla wszystkich stosowanych substancji i mieszanin niebezpiecznych. Obowiązek niniejszy wynika z art. 221 § 2 Kodeksu pracy.

Z kartami charakterystyk wszystkich niebezpiecznych produktów chemicznych winien zostać zapoznany każdy pracownik stosujący dany produkt chemiczny.

Karty powinny być dostępne dla pracowników stosujących chemikalia w formie „papierowej”, bądź na nośnikach elektronicznych lub w formie przekazu elektronicznego.

Karta charakterystyki niebezpiecznej substancji i mieszaniny szczegółowo informuje o niebezpiecznych właściwościach poszczególnych substancji chemicznych lub mieszanin, rodzaju i rozmiarach stwarzanego przez nie zagrożenia oraz o zasadach postępowania z nimi, co umożliwia racjonalną i efektywną profilaktykę w zakładzie, a także - w przypadku awarii - ochronę ludzi i środowiska poza zakładem pracy. Na podstawie tych informacji pracodawca powinien przeanalizować konieczność używania niebezpiecznych produktów chemicznych i możliwość

ich zastąpienia przez mniej szkodliwe substancje. Jeżeli okaże się to niemożliwe ze względów technicznych lub ekonomicznych, wówczas wykorzystując informacje zawarte w kartach charakterystyki należy wdrożyć odpowiednie środki zapobiegawcze i procedury zapewniające bezpieczne stosowanie niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych.

3.3 Instrukcja bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcja określająca sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu

Stosowanie w zakładzie niebezpiecznych substancji i mieszanin wiąże się z koniecznością opracowania i udostępnienia pracownikom instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy. Rodzaj instrukcji jakie każdy pracodawca powinien opracować określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.).

Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi. Instrukcje te powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników. Powinny ponadto uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki substancji i preparatów chemicznych.

Dodatkowo w magazynach chemicznych powinny być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych. Z treścią instrukcji należy zapoznać pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

3.4 Oznakowanie miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników zawierających niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne

Zgodnie z art. 221 ust 1 ustawy Kodeks Pracy substancje i preparaty chemiczne muszą być oznakowane w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację. Celem tego oznakowania jest dostarczenie każdemu kto może mieć do czynienia z danym produktem chemicznym podstawowych informacji odnośnie rodzaju, klasyfikacji produktu i zagrożeń z nim związanych.

Za oznakowanie oryginalnych opakowań substancji czy mieszanin chemicznych odpowiada wprowadzający do obrotu i to na nim spoczywa obowiązek umieszczenia na etykiecie wszystkich wymaganych informacji. Bardzo często jednak niebezpieczne produkty chemiczne na stanowiskach pracy nie są przechowywane w opakowaniach dostarczonych od producenta. Wiąże się to na przykład z koniecznością wykonywania rozcieńczeń i roztworów w laboratorium, czy przelewaniem produktów do mniejszych opakowań. W takim przypadku kierując się zasadą konieczności oznakowania produktu umożliwiającego jego jednoznaczną identyfikację obowiązek ten spoczywa na stosującym daną substancję czy preparat.

Sposób oznakowania pojemników i zbiorników służących do przechowywania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych i do pracy z nimi określa rozporządzenie Ministra zdrowia w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne.

Rozporządzenie określa dwa sposoby oznakowania pojemników i zbiorników.

I tak pierwsza możliwość oznakowania pojemnika lub zbiornika z produktem chemicznym dotyczy oznakowania znakami ostrzegawczymi zgodnymi z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U .Nr 53, poz. 439) z uwzględnieniem art. 221 §1 Kodeksu pracy.

Czyli oznakowanie pojemnika lub zbiornika winno zawierać znaki ostrzegawcze wynikające z klasyfikacji substancji oraz mieszaniny o odpowiednim stężeniu oraz informację umożliwiającą jednoznaczną identyfikację niebezpiecznej substancji lub mieszaniny chemicznej.












Druga możliwość oznakowania, to zastąpienie piktogramów znakami ostrzegawczymi dla materiałów niebezpiecznych i uzupełnienie ich dodatkową informacją, dotyczącą w szczególności nazwy substancji niebezpiecznej lub mieszaniny niebezpiecznej, wzoru chemicznego substancji, oraz informacją o zagrożeniach stwarzanych przez substancję niebezpieczną lub mieszaninę niebezpieczną.









Aby właściwie oznakować pojemnik zawierający daną substancję należy tak dobrać znak ostrzegawczy aby wynikał on z klasyfikacji substancji o odpowiednim stężeniu. Jeżeli substancja zawarta jest w załączniku do rozporządzenia CLP - urzędowo sklasyfikowana, korzystamy ze stężeń granicznych określonych dla tej substancji. Jeżeli substancja nie została wymieniona w wykazie lub wymieniona jest bez stężeń granicznych, albo jeżeli zachodzi konieczność oznakowania pojemnika zawierającego odpowiednio rozcieńczony preparat, to korzystamy ze stężeń granicznych wymienionych w tabelach przedstawionych w rozporządzeniu w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych.

Powyższą zależność przedstawiono za pomocą sposobu oznakowania wodorotlenku sodu 1 % i wodorotlenku sodu 0,5 %

Przykład 1
















albo










Przykład 2

Pojemnik zawierający 0,1 % wodorotlenek sodu nie wymaga oznakowania piktogramem, gdyż w takim rozcieńczeniu nie jest to substancja niebezpieczna. Natomiast na oznakowaniu opakowania powinna się znaleźć informacja o rodzaju i stężeniu znajdującej się w nim substancji.

Odstąpienie od oznakowania znakami ostrzegawczymi jest możliwe w przypadku pojemników i zbiorników stosowanych do przechowywania znajdujących się w procesie technologicznym substancji niebezpiecznych lub preparatów niebezpiecznych przez krótki czas lub gdy zawartość pojemnika lub zbiornika ulega częstym zmianom, a osobom obsługującym te pojemniki lub zbiorniki zostanie zapewniona informacja dotycząca zagrożeń stwarzanych przez substancję niebezpieczną lub preparat niebezpieczny w nich przechowywane, zapewniająca równorzędny poziom ochrony.

Obowiązek właściwego oznakowania dotyczy również oznakowania niezabudowanych rurociągów zawierających niebezpieczne substancje lub preparaty. Znaki ostrzegawcze na rurociągach umieszcza się w odstępach gwarantujących właściwy dostęp do informacji oraz w pobliżu najbardziej niebezpiecznych elementów rurociągu, w szczególności zaworów lub złącz.


Miejsca, w których substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne przechowywane są w znaczących ilościach, oznakowuje się znakami ostrzegawczymi zgodnymi z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia z dnia 5 marca 2009r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych lub znakami ostrzegawczymi dla materiałów niebezpiecznych. Oznakowanie powinno być zgodne z klasyfikacją magazynowanych niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych. I tak np. jeśli w danym miejscu przechowywana są niebezpieczne produkty chemiczne, sklasyfikowane jako toksyczne to oznakowanie winno być następujące:




W sytuacji, gdy są magazynowane niebezpieczne produkty chemiczne zaklasyfikowane do kilku kategorii niebezpieczeństwa można zastosować ogólny znak ostrzegawczy - ostrzeżenie o niebezpieczeństwie.




Oznakowanie miejsc przechowywania niebezpiecznych substancji i mieszanin chemicznych powinno spełniać dodatkowe wymagania, takie jak:

- umieszczenie ich w pobliżu miejsca przechowywania lub w miejscu wejścia na zagrożony teren, w szczególności na drzwiach pomieszczenia,

- usytuowanie na wysokości linii wzroku, w miejscach dobrze oświetlonych, łatwo dostępnych i widocznych,

- wykonanie z materiałów odpornych na warunki atmosferyczne.

3.5 Substancje i preparaty o działaniu rakotwórczym i mutagennym

Niektóre substancje czy preparaty chemiczne z którymi mają kontakt pracownicy mogą być sklasyfikowane jako rakotwórcze lub mutagenne. W związku z tym pracodawca powinien realizować obowiązki, które wiążą się z faktem stosowania takich substancji.

Art. 222 § 1 Kodeksu pracy mówi, iż w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie substancji chemicznych i ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, pracodawca powinien zastąpić te substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosować inne dostępne środki ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Natomiast art. 222 § 2 Kodeksu pracy obliguje pracodawcę do rejestracji wszystkich prac w kontakcie z substancjami chemicznymi i ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także prowadzi rejestr pracowników zatrudnionych przy tych pracach.

Wydany na podstawie delegacji ustawowej kodeksu pracy akt wykonawczy, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771 z późn. zm.) określa wykaz substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, który zawiera: 819 substancji/preparatów, promieniowanie jonizujące, czynniki biologiczne i procesy technologiczne, w których dochodzi do uwalniania substancji, preparatów lub czynników rakotwórczych lub mutagennych.

Niniejszy akt prawny precyzuje obowiązki pracodawcy jakie wiążą się z faktem stosowania w działalności zawodowej substancji i mieszanin zaklasyfikowanych jako rakotwórcze kategorii 1 i 2 oraz mutagenne kategorii 1 i 2, a mianowicie pracodawca powinien:

- prowadzić rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami, preparatami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, zawierający następujące dane:

- wykaz procesów technologicznych i prac, w których substancje, preparaty lub czynniki o działaniu rakotwórczym lub mutagennym są stosowane, produkowane lub występują jako zanieczyszczenia bądź produkt uboczny oraz wykaz substancji, preparatów, czynników o działaniu rakotwórczym lub mutagennym wraz z podaniem ilościowej wielkości produkcji lub stosowania

- uzasadnienie konieczności ich stosowania

- wykaz i opis stanowisk pracy, na których występuje narażenie

- liczbę pracowników pracujących w narażeniu, w tym liczbę kobiet

- określenie rodzaju czynników ,rodzaj kontaktu, wielkość narażenia i czas jego trwania

- rodzaje podjętych środków i działań ograniczających poziom narażenia

- prowadzić rejestr pracowników narażonych na działanie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym i przechowywać go przez okres 40 lat po ustaniu narażenia

- poinformować pracownika o opakowaniu, zbiorniku i instalacji zawierającej substancję, preparat lub czynnik o działaniu rakotwórczym lub mutagennym, a także o wymaganiach dotyczących oznakowania i znakach ostrzegawczych.

- zapewnić udział pracowników lub ich przedstawicieli w projektowaniu i realizacji działań zapobiegających narażeniu na substancje, preparaty, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub ograniczających jego poziom

- stworzyć warunki do dokonania wyboru rodzaju środków ochrony indywidualnej, zapewniających bezpieczeństwo i zdrowie pracowników

- w przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia, o których można przypuszczać, że powstały w wyniku narażenia zawodowego na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych, pracodawca, jest obowiązany zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny narażenia zawodowego, a w razie potrzeby zastosować odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze

- przeszkolić pracownika w zakresie ryzyka dla zdrowia, jakie wynika z oceny narażenia zawodowego i dodatkowego ryzyka wynikającego z palenia tytoniu oraz środków ostrożności, które powinny być podejmowane w celu ograniczenia narażenia, wymagań higienicznych, które powinny być spełnione w celu ograniczenia narażenia i konieczności używania środków ochrony indywidualnej, w tym noszenia ubrania ochronnego

Ponadto pracodawca zobowiązany jest oznakować miejsca stwarzające ryzyko dla zdrowia pracowników związane z występowaniem czynników rakotwórczych, poprzez umieszczenie w miejscach narażenia pracowników na te czynniki odpowiednich napisów i znaków ostrzegawczych, co wynika z § 101 ust.2 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.6 Procedury związane ze stosowaniem i magazynowaniem materiałów niebezpiecznych

Praca z materiałami niebezpiecznymi została zakwalifikowana do prac szczególnie niebezpiecznych. W rozumieniu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz.1650 z późn. zm.) materiałami niebezpiecznymi są w szczególności substancje i preparaty chemiczne zaliczone do niebezpiecznych, zgodnie z przepisami w sprawie substancji chemicznych stwarzających zagrożenia dla zdrowia lub życia. Jeżeli w zakładzie stosowane są substancje i preparaty niebezpieczne pracodawca zobligowany jest do przestrzegania pewnych określonych prawem zasad i procedur.

Przede wszystkim pracodawca jest obowiązany informować pracowników o właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych stosowanych w zakładzie pracy materiałów, półfabrykatów i wyrobów gotowych oraz o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników związanym z ich stosowaniem, a także o sposobach bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych. Niedopuszczalne jest stosowanie materiałów i procesów technologicznych bez uprzedniego ustalenia ich stopnia szkodliwości dla zdrowia pracowników. Materiały o nieznanych właściwościach, do czasu ich zbadania, mogą być stosowane tylko w warunkach laboratoryjnych, do celów badawczych i doświadczalnych, przy zastosowaniu wzmożonych środków ostrożności.

Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych, a pomieszczenia, aparatura, środki transportu, zbiorniki i opakowania, w których są stosowane, przemieszczane lub przechowywane materiały niebezpieczne powinny być odpowiednie do właściwości tych materiałów. Niedopuszczalne jest przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do środków spożywczych.

Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów niebezpiecznych powinny być szczelne, zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia i oznakowane we właściwy sposób. Powinny być wykonane z materiału nie powodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nie ulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego, a także wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania.

Przy przechowywaniu ciekłego materiału niebezpiecznego w stałych zbiornikach należy  stosować odpowiednie zabezpieczenia przed rozlewaniem i rozprzestrzenianiem się zawartości zbiornika w razie jego uszkodzenia, jak np. wanny, rynny, koryta, zbiorniki rezerwowe i  uniemożliwić dostęp osób niepowołanych do miejsc, w których znajdują się zbiorniki.

Pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym oraz w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania się substancji trujących albo tworzących z powietrzem mieszaniny wybuchowe, powinny być wyposażone w urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach, odpowiedni sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosownie do występujących zagrożeń. W pomieszczeniach, w których w wyniku awarii mogą wydzielać się substancje toksyczne lub palne, w ilościach mogących stworzyć zagrożenie wybuchem, pracodawca powinien zapewnić awaryjną wentylację wyciągową uruchamianą od wewnątrz i z zewnątrz pomieszczeń.

Sposób składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych powinien zapewniać  zachowanie temperatur, wilgotności i ochronę przed nasłonecznieniem stosownie do rodzaju materiałów niebezpiecznych i ich właściwości,  przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i stosowania materiałów,  ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości dopuszczalnej dla danego materiału i danego pomieszczenia, a także rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli składowania i składowanych materiałów.

W czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej - chroniące pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów. Jeżeli podczas procesów pracy występuje niebezpieczeństwo oblania pracowników środkami żrącymi lub zapalenia odzieży na pracowniku - nie dalej niż 20 m w linii poziomej od stanowisk, na których wykonywane są te procesy, powinny być zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bezpieczeństwa) do obmycia całego ciała oraz oddzielne natryski (prysznice) do przemywania oczu. Natryski te powinny, w razie potrzeby, umożliwiać ich natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub w inny sposób - z uwzględnieniem ograniczonej sprawności osób z nich korzystających. Natryski powinny być zasilane wodą nieogrzewaną i działać niezawodnie bez względu na warunki atmosferyczne.

3.7 Ocena ryzyka

Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach, oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko. Obowiązek taki nakłada na pracodawcę art. 226 Kodeksu pracy i § 39 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Ponadto z narażeniem zawodowym na czynniki chemiczne w środowisku pracy wiąże się kolejny wymóg prawny wynikający z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 86) dotyczący dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny. Wskazana ocena ryzyka zawodowego powinna uwzględniać:

- niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego,

- informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania,

- rodzaj, poziom i czas trwania narażenia,

- wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone

- wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone

- efekty działań zapobiegawczych,

- wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona,

- warunki pracy przy stosowaniu czynników chemicznych, wraz z uwzględnieniem ilości tych czynników.

Pracodawca jest obowiązany do przeprowadzenia ponownej oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli nastąpi zmiana w składzie czynnika chemicznego, zmiana w procesie technologicznym bądź zmieni się wiedza dotycząca oddziaływania tego czynnika na zdrowie ludzi.

Jak wcześniej opisano jednym z elementów przedmiotowej oceny ryzyka jest rodzaj, poziom i czas trwania narażenia na czynnik chemiczny. Aby stwierdzić obecność w środowisku pracy czynnika chemicznego należy wykonać na stanowisku pracy pomiary.

W zależności od stwierdzonych ostatnimi wynikami badań i pomiarów stężeń czynnika chemicznego pracodawca winien przeprowadzać badania z odpowiednią, określoną w przepisach częstotliwością a w sytuacji występowania chemicznego czynnika szkodliwego, dla którego ustalona jest wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego pracodawca powinien przeprowadzać pomiary ciągłe.

Natomiast w sytuacji gdy dwa ostatnie przeprowadzone badania i pomiary wykazały stężenie chemicznego czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy, w tym także sklasyfikowanego jako rakotwórczy lub mutagenny, nie przekraczające wartości 0,1 najwyższego dopuszczalnego stężenia pracodawca nie przeprowadza badań i pomiarów.

Celem nadzoru nad zagrożeniami związanymi z produktami chemicznymi, znajdującymi się w środowisku pracy, jest ich usunięcie lub ograniczenie do najmniejszego możliwego poziomu .

Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych również wskazuje na eliminowanie lub ograniczanie do minimum ryzyka zawodowego wynikającego z pracy z czynnikiem chemicznym.

Ryzyko to winno być minimalizowane przez:

- właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy,

- dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikiem chemicznym oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, zapewniających ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy,

- zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych, a także czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny,

- odpowiednią higienę miejsca pracy,

- zmniejszenie do minimum ilości stosowanego czynnika chemicznego,

- odpowiednią higienę miejsca pracy,

- stosowanie procedur pracy oraz instrukcji bezpiecznego obchodzenia się z czynnikiem chemicznym oraz odpadami, a także procedur transportu i przechowywania.

Podstawowym celem wdrażania właściwej polityki chemicznej w miejscu pracy powinno być wyeliminowanie czynnika stwarzającego zagrożenie, bądź ograniczanie ryzyka poprzez zastąpienie go czynnikiem nie stwarzającym zagrożenia lub o mniejszym zagrożeniu dla bezpieczeństwa pracowników.

W przypadkach, w których charakter prowadzonej działalności nie pozwala na podjęcie działań w celu eliminacji ryzyka zawodowego związanego ze stosowaniem czynnika chemicznego pracodawca powinien podjąć działania służące ograniczeniu ryzyka do minimum w następującej kolejności:

- wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów,

- ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego,

- stosowanie środków ochrony zbiorowej u źródła powstawania zagrożeń, jak np. odpowiednia wentylacja oraz działania organizacyjne,

- stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać w inny sposób.

Spis literatury

1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. - Kodeks pracy (Dz. U. 1998r. Nr 21, poz. 98 z późn. zm.)

2. Rozporządzenie Ministra Pracy Ministra Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003r. Nr 169, poz. 1650 z późn.zm.)

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2005r. Nr 280, poz. 2771 z późn. zm.)

4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645 z późn. zm.)

5. Ustawa z dnia 25 lutego 2011r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322)

6. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. U E L 396 z 30.12.2006r.)

7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171 poz.1666 z późn. zm.)

8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 marca 2009 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz niektórych preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 53 poz. 439)

9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 czerwca 2010r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub preparaty niebezpieczne (Dz. U. Nr 125, poz. 851)

10. Ustawa z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii
    (Dz.U. z 2005 r. nr 179 poz. 1485 z późn. zm.)

11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86 z późn.zm.)

12. Ustawa z dnia 13 września 2002 r. o produktach biobójczych
    (Dz. U. z 2007 r. nr 39 poz. 252 z późn. zm.)

13. Rozporządznie (WE) Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 273/2004 z dnia 11 lutego 2004r. w sprawie prekursorów narkotykowych

(Dz. Urz. WE L 047 z 18.02.2004r. Dz. Urz. WE wydanie specjalne z 2004r. tom 08, strona 48)

14. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004r. określające zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi (Dz. Urz. WE L 22 z 26.01.2005r.)

15. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1277/2005 z dnia 2 lipca 2005r. ustanawiające przepisy wykonawcze dotyczące rozporządzenia (WE) Nr 273/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prekursorów narkotykowych i Rozporządzenia Rady (WE) Nr 111/2005 z dnia 22 grudnia 2004r. określające zasady nadzorowania handlu prekursorami narkotyków pomiędzy Wspólnotą a państwami trzecimi (Dz. Urz. WE L 202 z 03.08.2005r.)

16. Bezpieczeństwo i zdrowie a substancje chemiczne w pracy. Instytut Medycyny Pracy w Łodzi

17. Problemy higieny pracy Nr 12/2004. Polskie Towarzystwo Higieniczne w Zielonej Górze. 2004

18. Fakty nr 34. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

19. Niebezpieczne substancje chemiczne - zagrożenie dla człowieka i ekosystemu. CIOP - PIC 2003

20. Czynniki chemiczne w środowisku pracy tom. 6 Centralny Instytut Ochrony Pracy , Warszawa 2002r.

21. BHP w firmie (poradnik) Wydawnictwo Wiedza i Praktyka.

22. Strona internetowa Biura do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych.

48

wodorotlenek sodu

Wodorotlenek sodu

NaOH

Powoduje poważne oparzenia





Wodorotlenek sodu 1 %

Wodorotlenek sodu 1 %

NaOH 1 %

Działa drażniąco na oczy i skórę




lub








---