UKŁAD KRĄŻENIA - Opieka

Cele lekcji:

1. Po zapoznaniu się z treściami zawartymi w pakiecie Pan/Pani będzie potrafił/potrafiła:

2. Scharakteryzować ból wieńcowy i ból zawałowy.

3. Wyjaśnić na czym polega omdlenie i jak należy udzielić I pomocy.

4. Rozróżnić inne bóle pochodzenia naczyniowego.

5. Podać charakterystyczne cechy wodobrzusza.

6. Opisać  jak należy opiekować sie chorym  z chorobami układu krążenia.

7. Określić jakie zaburzenia bierze sie pod uwagę oceniając układ krążenia .

8. Wyjaśnić podstawowe cechy dotyczące tętna .

9. Rozróżnić zaburzenia ciśnienia tętniczego krwi.

10. Scharakteryzować miejsca występowania obrzęków .

11. Pielęgnować chorego z występującymi obrzękami pochodzenia sercowego .

Budowa serca :
Serce człowieka dzieli się na część lewą i prawą. W każdej z tych części wyróżniamy przedsionek oraz komorę. Pomiędzy prawym przedsionkiem, a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna. Pomiędzy lewym przedsionkiem, a lewą komorą znajduje się zastawka dwudzielna. Zastawki półksiężycowate zlokalizowane są pomiędzy komorami a tętnicami.
Budowa ścian serca:
Wyróżniamy trzy warstwy.
a) Wsierdzie - stanowi ją tkanka nabłonkowa
b) Śródsierdzie - zbudowana z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca
c) Zewnętrzna - nasierdzie- zbudowana z tkanki łącznej.
Praca serca:
Jeden cykl pracy serca składa się z trzech etapów.
a) Pauza - rozkurcz przedsionków i komór, krew napływa do przedsionków
b) Skurcz przedsionków - kurczą się przedsionki, krew wlewa się do komór
c) Skurcz komór - ściany komór się kurczą, wewnątrz powstaje wysokie ciśnienie i krew zostaje wyrzucona do tętnicy głównej i płucnej.
Automatyzm pracy serca:
W sercu zlokalizowany jest układ węzła zatokowo-przedsionkowego oraz przedsionkowo-komorowego. W węźle zatokowo-przedsionkowym wytwarzane są impulsy, które są rozprowadzane po całym sercu.
Węzeł ten stanowi naturalny rozrusznik serca.
Mały i duży obieg krwi:
a) Tętnice - mają grube elastyczne ścianki, dzięki grubej warstwie tkanki mięśniowej. W tętnicach płynie krew UTLENIONA (wyjątek to tętnice płucne- krew ODTLENIONA), t tętnicach płynie krew z serca do narządów pod dużym ciśnieniem.
b) Żyły - Ściany są cieńsze, mniej elastyczne krew w żyłach płynie do serca i jest ODTLENIONA ( wyjątek to żyły płucne, gdzie płynie krew UTLENIONA).
Obecność zastawek w żyłach zapobiega cofaniu się krwi, ponadto skurcze mięśni szkieletowych umożliwiają ruch krwi do góry.

1.Ocena czynności układu krążenia.

Zaburzenia w funkcjonowaniu układu krążenia dotyczą :

a/ tętna,

b/ ciśnienia tętniczego krwi,

c/ występujących obrzęków,

d/ występującego bólu w klatce piersiowej,

e/ omdleń,

f/ dolegliwości bólowych związanych z naczyniami krwionośnymi,

g/ obecności wodobrzusza .

Do czynników ryzyka chorób układu krążenia należą :
-nieprawidłowe odżywianie-wysoka kaloryczność diety
-mała lub zbyt duża aktywność fizyczna
-przewlekły stres
-palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu

2.Tętno.

Definicja tętna:

1.Jest to odkształcenie ściany tętnicy spowodowane wzrostem ciśnienia krwi w chwili skurczu serca .

2. Rytmiczne podnoszenie się i zapadanie ścian tętnicy, spowodowane wypełnianiem się tętnicy krwią wyrzucaną z komór podczas skurczu i wzrostu ciśnienia skurczowego.

Tętno zależy od :

-akcji serca

-objętości krwi krążącej

-ciśnienia krwi

-jakości naczyń tętniczych

-jakości zastawek serca.

W czasie mierzenia tętna zwraca się uwagę na cechy tętna, którymi są:

Cechy tętna	Charakterystyka tętna prawidłowego	Odchylenia chorobowe
Częstotliwość, częstość (ilość wyczuwanych uderzeń w ciągu minuty)	Przeciętna częstotliwość tętna waha się w zależności od wieku i wynosi około: u płodu: 110-150/min u noworodków -130-140 /min u niemowląt -80-130/min u dzieci do 5 lat -100-130 /min u dzieci szkolnych: 90-100 u młodzieży: 85/min u dorosłych:60- 70-80/min u ludzi starszych: 90/min Tętno ulega zwiększeniu : -po wysiłku - przy przedawkowanie kofeiny, alkoholu, nikotyny -przy gwałtownym obniżeniu ciśnienia -w następstwie strachu, emocji -po jedzeniu Tętno ulega zwolnieniu: -podczas snu -u sportowców	Tachykardia /częstoskurcz/ -przyspieszenie częstości uderzeń ponad 100 uderzeń na minutę np.w czasie gorączki ,w chorobach serca,w anemii,w niewdolności układu oddechowego , u osób z nerwicą, u osób z nadczynnością tarczycy Bradykardia /rzadkoskurcz/ -zwolnienie akcji serca poniżej 60 uderzeń na minutę, np.w przebiegu bloków serca, urazów czaszkowo-mózgowych i zatruć
Napięcie /siła / tętna	Dobrze wypełnione ,dobrze napięte wypełnienie - określa wysokość fali tętna i zależy od wypełnienia tętnicy krwią, co z kolei zależy od rzutu serca.	nitkowate, równe, nierówne, miękkie, słabo napięte, ledwo wyczuwalne ,niewyczuwalne- przy spadku RR, twarde, drutowate, silnie napięte np. w miażdżycy
Miarowość / rytm/	tętno jest miarowe jeśli wszystkie uderzenia wykazują jednakową siłę, a odstępy między nimi są jednakowe, miarowe tętno jest zgodne z rytmem pracy serca	Niemiarowość polega na : -wypadaniu tętna -niemiarowości całkowitej -występowaniu skurczy dodatkowych -częstoskurczu napadowym

Najczęstsze nieprawidłowości w pracy serca :

-chorzy mogą odczuwać kołatanie (często określane jako palpitacje)
-klinicznie objawiają się prawie zawsze te zaburzenia rytmu, które prowadzą do istotnego zmniejszenia pojemności minutowej serca (tzn. ilości krwi, którą serce przepompowuje w trakcie każdej minuty pracy adekwatnie do zapotrzebowania organizmu).
Jeśli serce zwalania poniżej 40 uderzeń, albo przyspiesza powyżej 140 uderzeń na minutę, to może dojść do oszołomienia, zawrotów głowy, zasłabnięć, zaburzeń widzenia, omdlenia, pełnej utraty przytomności. Zaburzenia rytmu mogą także prowadzić do nasilenia objawów choroby niedokrwiennej serca i niewydolności serca

-w przypadku pojawienia się zatorów tętniczych (powstających w konsekwencji migotania przedsionków) arytmia może manifestować się np. niedokrwiennym udarem mózgowym

-w krańcowych przypadkach arytmie mogą objawiać się zatrzymaniem krążenia (asystolia, częstoskurcz komorowy, migotanie komór).

3.Ciśnienie tętnicze krwi .

Ciśnienie tętnicze jest zmienne :

-wzrasta przy skurczu serca -jest to ciśnienie skurczowe

-maleje przy rozkurczu serca-jest to ciśnienie rozkurczowe

Różnica pomiędzy RR skurczowym ,a rozkurczowym nosi nazwę amplitudy skurczowo-rozkurczowej .

Wysokość ciśnienia tętniczego krwi zależy od:

-siły skurczowej serca

-objętości krwi

-oporów naczyń krwionośnych.

Wartości prawidłowe :

-ciśnienie skurczowe 90-120 mmHg- wartość graniczna 120-140 mm Hg

-ciśnienie rozkurczowe 60-90 mmHg - wartość graniczna- 60-90 mmHg

-amplituda skurczowo-rozkurczowa -30-50 mmHg.

 

Według norm podanych przez Światową Organizację Zdrowia ciśnienie tętnicze nie powinno przekraczać 140/90 mmHg.

Optymalnie wartości ciśnienia nie powinny przekraczać granicy 120/80 mmHg.
Osoby, których wartości ciśnienia tętniczego znajdują się w przedziale pomiędzy 120-140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i pomiędzy 80-90 mmHg dla ciśnienia rozkurczowego powinny kontrolować ciśnienie przynajmniej raz w roku .

 

Nadciśnienie tętnicz : Rozpoznajemy je wtedy gdy ciśnienie skurczowe - 140 mmHg i wyżej, rozkurczowe 90 mmHg i wyżej występuje przynajmniej w 3 pomiarach w spoczynku.

Objawy:

wysoki pomiar ciśnienia

ze strony CUN :bóle głowy, zawroty, osłabienie, drgawki, zaburzenia mowy, zaburzenia świadomości, niedowłady

ze strony u.krążenia: ból w klatce piersiowej , duszność

ze strony u.moczowego: bezmocz, skąpomocz

ze strony narządu wzroku: zaburzenia widzenia, zamglone widzenie .

Więcej informacji w pakiecie dotyczącym nadciśnienia tętniczego .

Niedociśnieni: nie jest właściwie uznawane za chorobę, ale potrafi być bardzo dokuczliwe i zaburza normalne funkcjonowanie. O hipotonii mówimy wtedy, gdy ciśnienie skurczowe spada poniżej 90 mmHg, a rozkurczowe poniżej 60 mmHg. Niedociśnienie może mieć podłoże konstytucjonalne i wynikać z małej elastyczności ścian naczyń. Bywa jednak, że spadek ciśnienia jest wynikiem jakiejś szczególnej, przejściowej sytuacji.

Przyczyny spadku ciśnienia tętniczego krwi:

długotrwale przebywanie na słońcu, silny stres lub zmęczenie, duża utrata płynów (biegunka, wymioty, leki odwadniające)

Objawy niedociśnienia:

złe samopoczucie, ból i zawroty głowy, mroczki przed oczami, pocenie się, nudności, zaburzenia koncentracji, omdlenie. Objawy te mogą mieć różny stopień nasilenia i czas trwania, a sposób ich likwidowania zależy od przyczyny zaburzeń. Niskie ciśnienie może być też symptomem innej choroby - np. choroby serca.

Na niedociśnienie nie ma skutecznego lekarstwa.

Objawy niedociśnienia można zmniejszyć poprzez stosowanie diety lekkostrawnej z 5 posiłkami dziennie. Należy również pamiętać o przyjmowaniu odpowiednich ilości płynów. Przed wstaniem z łóżka powinno się zjeść lekkie ciastko lub wypić kawę czy herbatę. Nigdy nie należy gwałtownie zrywać się z łóżka ,gdyż grozi to utratą przytomności.

4.Obrzęki.

Obrzęki to nadmierne gromadzenie się płynu w tkankach. Występowanie obrzęków jest związane z zatrzymywaniem dodatkowej objętości wody i sodu w organizmie, upośledzeniem przepływu krwi przez nerki. Obrzęki pochodzenia sercowego dotyczą skóry i tkanki podskórnej , lokalizują się zgodnie z siłami grawitacji w niżej niż serce położonych częściach ciała :

-stopy, kostki, podudzia .

Są symetryczne.

W nasilonej niewydolności pojawiają się na : udach , brzuchu , dolnych częściach klatki piersiowej, okolicy krzyżowo-lędźwiowej.

 

Obrzęknięte tkanki są blade, miękkie, ciastowate.

W początkowym okresie obrzęki pochodzenia krążeniowego są małe -nasilają się w dzień ,a ustępują w nocy. Później są stałe i obejmują znaczne okolice ciała. W zaawansowanej chorobie powstają przesięki do jam ciała -opłucnej, osierdziowej, otrzewnej.

Obrzęki powodują zwiększenie masy ciała nawet o kilkanaście, kilkadziesiąt kilogramów. Powodują trudności w zmianie pozycji, chodzeniu ,utrzymaniu higieny ciała. Mogą być przyczyną obniżenia nastroju. U chorych leżących zwiększają poczucie niewygody, powodują zaburzenia snu ,utrudniają zmianę pozycji ciała.

 

Postępowanie przy obrzękach .

Leczenie obrzęków zależy od choroby, której towarzyszą, w chorobach układu krążenia podstawę kuracji stanowią leki moczopędne (diuretyki), zwane lekami odwadniającymi w połączeniu z naparstnicą, lekiem nasercowym zwalniającym czynność serca i wzmacniającym siłę jego skurczu .Ale w tym zespole chorobowym terapia jest zwykle skojarzona, ponieważ chory może wymagać także dializowania, a w ciężkich przypadkach nawet przeszczepienia nerki.

Na obrzęki pochodzenia sercowego zielarze polecają mącznicę lekarską w tabletkach (1-3 kapsułek dziennie) lub herbatkę z łyżeczki suchego zioła zaparzonego w filiżance gorącej wody. Moczopędnie działają także m.in.: ziele skrzypu polnego, liść brzozy.

Leczenie dietą -zaleca się ograniczenie spożywania soli kuchennej.

Samoleczenie -należy utrzymać masę ciała odpowiednią dla wieku i wzrostu.

W przypadku obrzęków kończyn dolnych, należy odpoczywać kilka razy dzienne, unosząc kończyny powyżej poziomu serca.

Rola opiekuna medycznego polega na:

pomocy pacjentowi przy zmianie pozycji ,poruszaniu się oraz utrzymaniu higieny ciała

zapewnieniu warunków korzystnych do odpoczynku i snu

ochronie obrzękniętych tkanek przed urazem

układaniu obrzękniętych kończyn dolnych na poziomie powyżej serca

myciu, osuszaniu, nawilżaniu i natłuszczaniu skóry/wazelina, linomag/

kontroli spożywanych potraw ,ilości wypijanych płynów i wydalanego moczu

kontroli obrzęków/waga ciała, pomiar miarą krawiecką obrzęków -zawsze w tym samym miejscu/

kontroli wagi ciała

wygodnym prześcieleniu łóżka

dbaniu o czystość bielizny osobistej

umiejętnym doborze dodatków do ubioru :na obrzęknięte kończyny nie wolno zakładać skarpetek z gumką ,pończoch czy podkolanówek.

Sposoby na ograniczenie obrzęków:

- Ogranicz solenie potraw -sól, czyli sód, zatrzymuje wodę w tkankach. Postaraj się zatem zmniejszyć jej ilość w codziennym jadłospisie, zwłaszcza że wiele sodu znajduje się w produktach gotowych , np. w wędlinach, serach, produktach konserwowanych.

- Zwiększ spożycie potasu- jadaj produkty bogate w ten pierwiastek, żeby zrównoważyć wpływ potasu. Dużo potasu zawierają np. pomidory, banany, ziemniaki.

- Jedz moczopędne owoce -takie właściwości mają np. truskawki, arbuzy, melony, czeresnie.

- Popijaj napar z korzenia pietruszki- łyżkę suszonego (rozdrobnionego) korzenia pietruszki zalej 0,5 l wrzątku. Naparzaj pod przykryciem 15 minut. Odstaw na 10 minut, a potem przecedź. Pij 2-3 razy dziennie po 1/4 szklanki jako środek moczopędny.

- Wykonuj proste ćwiczenia -częścią ciała, która puchnie najczęściej, są nogi.
Dobrym sposobem na tę dolegliwość jest ruch , a także ćwiczenia (nożyce, rowerek) lub opieranie całych nóg (od bioder) o ścianę i napinanie oraz rozluźnianie mięśni poślaków.

- Zażywaj leki z escyną i rutyną- zmniejszają przepuszczalność naczyń krwionośnych i poprawiają swobodny przepływ limfy. Bez recepty kupisz nie tylko żele, ale i doustne tabletki (np. Varixinal) oraz kremy.

1.Ból w klatce piersiowej.

Wyróżnia się dwa rodzaje bólu sercowego :

Ból wieńcowy

Ból zawałowy

Ból wieńcowy charakterystyczny dla dusznicy bolesnej ,umiejscowiony za mostkiem, rozpierający, piekący, dławiący, promieniuje do lewej kończyny górnej, występuje zwykle po posiłku, wysiłku, stresie. Ustępuje po podaniu leków, po odpoczynku .

Występowanie bólu wieńcowego zależne jest od dodatkowych bodźców zwiększających zapotrzebowanie serca na tlen ;należą do nich : wysiłek fizyczny, dym nikotynowy , alkohol, obfity posiłek, nagła zmiana temperatury otoczenia, nadmierne emocje, gwałtowne wahania ciśnienia atmosferycznego

Ból zawałowy

charakterystyczny dla zawału mięśnia sercowego

Zawał mięśnia sercowego jest to martwica komórek mięśniowych określonego obszaru serca, wywołana zamknięciem światła naczynia wieńcowego najczęściej w wyniku pęknięcia blaszki miażdżycowej.

Objawy:
- wystąpienie zawału często jest sprowokowane dużym wysiłkiem fizycznym (ciężka praca fizyczna, szybkie chodzenie, wchodzenie po schodach itp.) lub sytuacją stresową.
- bardzo silny, długotrwały ból zamostkowy (ponad 30 min.), pacjent opisuje ten ból jako rozpierający, ściskający, duszący. Charakter bólu jest tępy, rozpierający, rozrywający, ściskający, duszący, rwący, palący. Lokalizacja bólu: zwykle za mostkiem lub po lewej stronie klatki piersiowej (w bardzo rzadkich przypadkach z prawej). Ból zawałowy często promieniuje (rozchodzi się) do lewego barku, ramienia, stawu łokciowego, dłoni, do szyi, gardła, żuchwy lub pleców.

U niektórych pacjentów dolegliwości mają charakter nietypowy i trudno je rozpoznać - zwłaszcza przy zawale dolnej ściany serca, w którym często jedynymi dolegliwościami są: ból brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie.
- zamiast bólu można również odczuwać duszność ("subiektywne uczucie braku tchu") i uczucie ciężaru na klatce piersiowej.
- znaczne osłabienie, które może prowadzić do zasłabnięcia i utraty przytomności.
- silny lęk przed śmiercią

- chory jest "zlany" zimnym potem

- ciśnienie tętnicze krwi może być normalne, niskie lub podwyższone.
- tętno z reguły jest przyśpieszone, może być jednak zwolnione.

Ból zawałowy nie ustępuje po podaniu leków,po odpoczynku .

U niektórych pacjentów dolegliwości mają charakter nietypowy i trudno je rozpoznać - zwłaszcza przy zawale dolnej ściany serca, w którym często jedynymi dolegliwościami są: ból brzucha, nudności, wymioty, złe samopoczucie.

Rola opiekuna medycznego /chory przytomny/ :

włóż tabletkę aspiryny do ust chorego , poproś aby ją rozgryzł i żuł (dzięki żuciu aspiryna szybciej przedostaje się do krwiobiegu). Zwykła aspiryna jest bardzo skutecznym środkiem przeciwzakrzepowym

jeżeli chory stosuje ,to można podać pod język 1 tabletkę nitrogliceryny

poproś aby chory zaczął kaszleć, najmocniej jak potrafi.Przed każdym kaszlnięciem powinien być nabrany głęboki oddech. Jedno kaszlnięcie należy wykonać co 1-3 sekundy. Taki kaszel działa jak masaż serca.

stała obecność przy chorym -eliminuje uczucie strachu

I pomoc

podać leki -nitraty-pod język

rozpiąć pasek ,kołnierzyk ,krawat ,guziki

zapewnić dostęp świeżego powietrza

ułożyć chorego w wygodnej pozycji

zawiadomić karetkę

2.Omdlenie.

Jest to krótkotrwałe zaburzenie świadomości spowodowane najczęściej przez spadek przepływu krwi przez naczynia mózgowe z powodu zaburzeń krążenia. Zdarza się, że utrata świadomości występuje u osoby zdrowej z powodu nagłego spadku całkowitego oporu obwodowego i ciśnienia tętniczego, poprzedzonego objawami zwiastującymi (poty, bladość, bicie serca, szum w uszach). Tego typu omdlenia występują najczęściej w wyniku zadziałania dodatkowego czynnika jak strach, alkohol, leki, przebywanie w dusznym pomieszczeniu.

Omdlenia przytrafiają się najczęściej w miejscach, w których panuje duchota, brakuje powietrza, jest gorąco, a ludzie przez dłuższą chwilę pozostają w pozycji stojącej. Mogą to być m.in. kościoły, środki komunikacji miejskiej oraz inne duże skupiska ludzi.

Omdlenie może być wywołane:

wzmożonym napięciem emocjonalnym, jak np. paniczny strach,

wystąpieniem silnego bólu,

przebywaniem w pozycji stojącej przez długi czas,

szybkim podniesieniem się z pozycji siedzącej bądź leżącej,

zbyt małą objętością krwi w naczyniach krwionośnych - tzw. hipowolemią - spowodowaną np. krwotokiem czy odwodnieniem,

różnego rodzaju chorobami serca i układu krążenia, jak np. zaburzenia rytmu serca, choroba niedokrwienna serca, zwężenie aorty, zatorowość płucna i inne,

lekami.

U osób starszych, pozostających w pozycji leżącej przez dłuższy czas, przyjmujących leki obniżające ciśnienie może dojść do utraty przytomności z powodu niedociśnienia ortostatycznego przy nagłym przyjęciu pozycji pionowej. Wynika to ze "zbyt" późnej reakcji układu krążenia na nagłe przemieszczenie dużej ilości krwi w dolne rejony ciała i spadku ciśnienia.
Często także zaburzenia rytmu pracy serca (zwolnienie lub przyśpieszenie rytmu) w wyniku niedostatecznej ilości krwi docierającej do mózgu mogą powodować krótkotrwałe utraty przytomności.

 

Rola opiekuna medycznego :

-unikaj gwałtownych zmian pozycji zwłaszcza u osób starszych i długotrwale unieruchomionych

-uruchamiaj stopniowo bacznie obserwując chorego

-w przypadku omdlenia udziel pierwszej pomocy ,która polega na :

wyniesieniu poszkodowanego z miejsca, w którym omdlał (np. kościół), a gdy jest to niemożliwe zapewnienie dostępu świeżego powietrza,

ułożeniu na wznak (na plecach),

ocenie  funkcji życiowych, czyli udrożnienie dróg oddechowych poprzez odgięcie głowy do tyłu a następnie ocena oddechu przez 10 sekund (w tym czasie powinniśmy usłyszeć co najmniej dwa oddechy),

uniesieniu  nóg poszkodowanego do góry.

 

By prawidłowo udzielić pierwszej pomocy w omdleniu, nie wolno:

szarpać poszkodowanego, klepać po twarzy, zadawać bólu,

cucić za pomocą soli trzeźwiących ani innych środków,

chlapać wodą,

wlewać napojów ani wpychać jedzenia do ust,

podawać żadnych leków .

 

3.Inne bóle pochodzenia naczyniowego.

-ból czynnościowy -kłujący

Czasem u osób zdrowych, zwłaszcza młodych, pojawia się w czasie wysiłku fizycznego krótkotrwały ostry ból w okolicy jednego z łuków żebrowych. Wystarczy jednak zrobić krótką przerwę na odpoczynek, a ból przechodzi samoistnie. Ból ten wywołany jest obkurczaniem się jelit, w których w trakcie wysiłku fizycznego zmniejsza się przepływ krwi na rzecz pracujących mięśni.

-ból kończyn dolnych tzw. chromanie przestankowe

Terminem tym określa się skurczowe bóle lub uczucie zmęczenia mięśni, występujące w obu lub tylko jednej kończynie dolnej, pojawiające się w czasie wysiłku fizycznego (chodzenie) i ustępujące po odpoczynku. Dolegliwości te są wynikiem niewystarczającego dopływu krwi do kończyny w sytuacji zwiększonego zapotrzebowania na tlen (wysiłek). Niewystarczające ukrwienie jest związane ze zwężeniem lub całkowitym zatkaniem niektórych naczyń tętniczych w przebiegu miażdżycy . Bóle ustępują w czasie wypoczynku, ponieważ wtedy zapotrzebowanie na tlen jest dużo mniejsze i nawet znacznie zwężone tętnice doprowadzają wówczas wystarczającą ilość krwi. Najczęściej dolegliwości bólowe dotyczą łydki, rzadziej występują w obrębie stóp, pośladków, bioder lub w okolicy uda. Chromanie przestankowe występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwykle po 50 roku życia.

-ból łydki i stopy -ustaje po odpoczynku

-ból spoczynkowy palców i stopy nasilający się w nocy występuje w chorobie Burgera

-ból wzdłuż przebiegu żył-żylaki

ŻYLAKI są to powierzchownie leżące, poszerzone i kręte żyły na kończynach dolnych, Przyczyną ich jest zastój krwi żylnej związany z przewlekłą niewydolnością żylną.

-ból zatorowy-nagłe zamknięcie naczynia krwionośnego powoduje zblednięcie kończyny ,silny ból ,bladość a nastepnie martwicę .

Ważne -w przypadku zatoru jak najszybciej powiadomić lekarza,a choremu polecić ,aby położył się do łóżka i ograniczył poruszanie się, chorą konczynę należy ulożyć na szynie Brauna . 

4. Wodobrzusze.

Wodobrzusze to stan, w którym dochodzi do nagromadzenia płynu w jamie otrzewnowej niezależnie od przyczyny czy cech płynu, nazywanym również płynem puchlinowym. Wodobrzusze nie jest chorobą, a jedynie objawem innych chorób. Niektóre schorzenia w przebiegu których dochodzi do powstania wodobrzusza to: nowotwory, niewydolność krążenia, marskość wątroby, zespół nerczycowy.

Objawy kliniczne wodobrzusza
1. zwiększenie obwodu brzucha i masy ciała,
2. uwypuklenie brzucha,
3. w pozycji leżącej - rozlewający się „żabi" brzuch,
4. wyrównanie powierzchni w okolicy pępka, przepuklina pępkowa,
5. dysproporcja pomiędzy szczupłymi kończynami a uwypuklonym dużym brzuchem,
6. duszność spoczynkowa (uniesienie przepony).

Rola opiekuna medycznego
-pomoc w codziennych czynnościach
-pomoc podczas higieny ciała -delikatne mycie i osuszanie skóry brzucha, natłuszczanie wazeliną
-ochrona przed urazami
-pomoc podczas zmiany pozycji ciała
-dbanie o czystość bielizny osobistej i pościelowej

-wygodne przesłanie łóżka i zastosowanie udogodnień

5.Jak opiekować sie chorym ze schorzeniami układu krążenia .

Wskazówki dla opiekunów medycznych

chory powinien leżeć na sali ,gdzie jest jasno i cicho,

łóżko powinno być położone w pobliżu okna, z dostępem ze wszystkich stron

łóżko powinno być przystosowane do zmiany pozycji

należy regularnie kontrolować :tętno, ciśnienie tętnicze krwi, oddech , kolor skóry, wypróżnienia, przyjmowane pokarmy, płyny i leki bilans płynów, wagę, stała obecność przy chorym niweluje stany lękowe

W przypadku zaostrzeń reżim łóżkowy /przymusowe leżenie i ograniczenie ruchów/

ułożenie chorego w odpowiedniej pozycji -wysokiej lub wysokiej z nogami spuszczonymi z łóżka-ułatwia oddech i zmniejsza skłonność do obrzęku

przestrzeganie stosowania diety lekkostrawnej-pokarmy w małych porcjach ,bez używek ,w obrzękach -z ograniczeniem soli i płynów, w otyłości -niskokaloryczna

pomoc przy czynnościach wywołujących wysiłek: toaleta ciała, zmiana pozycji, karmienie, wypróżnianie

ukierunkowane ćwiczenia ruchowe w celu zapobiegania przykurczom

kontrola podawania tlenu

---