Litoterapia ( leczenie kamieniami) jest nauką znaną od 3 tys. lat, powszechnie stosowaną już w starożytności. O dobroczynnym wpływie kamieni na kondycję fizyczną i psychiczną byli przekonani Babilończycy, a także Egipcjanie, Grecy i Rzymianie. Starożytni medycy i astrologowie polecali noszenie kamieni jako niezawodny sposób na zdrowie.


Leczenie kamieniami ma coraz więcej zwolenników i przeżywa renesans.
Kamienie posiadają zarówno energię jak i zbawienny skład chemiczny, które to czynniki oddziałują na organizm człowieka. Każdy rodzaj kamienia charakteryzuje się określonymi właściwościami, ma specyficzną wibrację, bardziej lub mniej dla poszczególnych jednostek odpowiednią.


Dobrze dobrane minerały mogą zlikwidować negatywne promieniowanie komputera i telewizora (np. kryształ górski). Niektóre kamienie noszone na ciele korzystnie wpływają na organizm.


Pozytywna energia wysyłana przez kamienie sprzyja zachowaniu wewnętrznej równowagi i działa leczniczo, może również neutralizować emisję negatywnych wibracji.
Kamienie posiadają niesamowitą zdolność magazynowania energii, a później jej emitowania. Klasycznym przykładem są kryształy górskie, które potrafią przechowywać i oddawać olbrzymią ilość energii.


Wielu ludzi nie zdaje sobie sprawy z energetycznych właściwości kamieni i z potrzeby ich czasowego oczyszczania. Kamień żeby emitował dla nas pozytywną energię winien być odpowiednio oczyszczany. Często wystarczy opłukanie kamieni pod bieżącą wodą, zanurzenie w wodzie z solą lub wystawienie na działanie promieni słonecznych.

KAMIENIE DLA ZNAKÓW ZODIAKU

Baran
21 III-21.IV - ametyst, szafir, opal

Byk
21.IV-21.V - agat, szmaragd, agat,perły

Bliźnięta
21.V-21.VI - beryl, szmaragd, agat, perły

Rak
22.VI-23.VII - szmaragd, onyks, karneol, sardonyks, onyks, granat

Lew
23.VII-23.VIII - rubin, karneol, sardonyks, onyks, granat

Panna
24.VIII-23.IX - jaspis, sardonyks, chryzolit, ametyst

Waga
24.IX-23.X - diament, akwamaryn, jaspis

Skorpion
24.X-22.XI - topaz, malachit

Strzelec
23.XI-22.XII - turkus, rubin, obsydian

Koziorożec
23.XII-20.I - opal, granat, kryształ górski
Wodnik
21.I - 19.II - szafir, ametyst, srebro

Ryby
20.II-20.III - chryzolit, krwawnik, jaspis, turkus

Cytryn

Kamień nosi nazwę od swej cytrynowożółtej barwy, którą zawdzięcza obecności atomów żelaza. Większość cytrynów uzyskuje właściwy kolor w procesie podgrzewania do 470-560°C. Naturalne, niepodgrzewane cytryny mają przeważnie bladożółty kolor, zaś po podgrzaniu zyskują czerwonawy odcień.

Najpiękniejsze cytryny są fasetowane i używane jako kamienie do pierścionków i przywieszek.

Cytryn bywa też mylnie nazywany topazem Madeira, topazem złotym lub  topazem czeskim.

Działanie na zdrowie - kamień antycukrzycowy. Wspomaga wydzielanie insuliny, usuwa zatrucia krwi, łagodzi stres u dzieci.

TYGRYSIE OKO 

Tygrysie oko jest odmianą kwarcu. Ma złocisty lub złocistobrązowy kolor, jest związany z energia ognia.

Jest to kamień alergików. łagodzi objawy alergii, stany zapalne dróg oddechowych, wyostrza wzrok.

Daje siłę przebicia! pomaga osiągać cele

Astma, depresja, skurcze jelit. Ogrzewa ciało i pomaga szybciej pokonać przeziębienia. Uwalnia blokady emocjonalne.

Granat

 Kamień swą nazwę zawdzięcza łacińskiemu słowu granatus - który oznacza owoc granatu. Zapewne ma to związek z wyglądem ziaren granatu, które wyglądają podobnie jak ten piękny minerał.

Granat należy do grupy krzemianów, bardzo powszechnych minerałów w przyrodzie. Przez nazwę “granat” rozumie się grupę ponad dziesięciu różnych kamieni szlachetnych o podobnym składzie chemicznym. Prawdą jest, że kolor czerwony i bordowy tych kamieni jest najczęściej spotykanym w przyrodzie, ale granaty występują również w innych kolorach i odcieniach, z wyjątkiem niebieskiego.

Granaty występują najczęściej w takich miejscach jak: RPA, gdzie są produktem odpadowym przy wydobywaniu diamentów, w Czechach, Indiach, Brazylii, Norwegii, na Madagaskarze czy w Stanach Zjednoczonych. W Polsce spotykany w Masywie Śnieżka i w Górach Sowich.

Jest idealny na wszelkie zatrucia, załamania nerwowe i niedoczynność tarczycy. Pomaga odnieść sukces, wspomaga krążenie szczególnie w przypadku niskiego ciśnienia. Ciemna czerwień almandynu aktywizuje organy rozrodcze, reguluje krążenie krwi i pomaga przy anemii. Czerwony ogień granatu daje siłę napędową, siłę woli, wiarę w sukces i siebie. Pobudza energię seksualną. Ożywia komórki krwi poprawiając krążenie a co za tym idzie popęd płciowy likwidując impotencję.

Ag
AT TOPAZ

Nazwa tego kamienia pochodzi od greckiego słowa topazos - poszukiwać. Już w starożytności był to jeden z najbardziej poszukiwanych i najcenniejszych kamieni. Topaz jest krzemianem glinu zawierającym fluor. Występuje w wielu barwach; są topazy błękitne, niebieskie, niebieskozielone, żółtawozielone, winnożółte, pomarańczowe, różowe, bladofioletowe i fioletowoniebieskie. Zdarzają się kamienie bezbarwne, czerwonofioletowe i czerwone w różnych odcieniach.

Główne złoża topazu znajdują się w Brazylii, Rosji, na Sri Lance i Madagaskarze. Występuje również w Polsce, w Górach Izerskich.

, białawy na choroby oczu, zielonkawy niepokoje i kłopoty z oddychaniem

Jest to kamień młodości. Opóźnia proces starzenia i odwraca jego skutki, korzystnie wpływa na wrzody, impotencję, żylaki i astmę a także wysokie ciśnienie, wyczerpanie, nerwowość, wysypki, bóle serca.

Sól kamienna

Halit jest minerałem z gromady halogenków. Nazwa pochodzi od greckich słów halos -sól, słony, oraz lithos - kamień. Minerał znany i używany od czasów starożytnych.
Halityt (potocznie sól kamienna) to monomineralna skała złożona z halitu.

Minerał ten łagodzi reumatyzm, anemię, schorzenia górnych dróg oddechowych, stany lękowe, cukrzycę, zapalenie nerek i wątroby.

AKryształ różowy

Odmiana kwarcu o zabarwieniu bladoróżowym, głębokoróżowym i różowoczerwonym. Takie zabarwienie daje obecność manganu lub tytanu. Rzadko tworzy kryształy. Wiele okazów wykazuje zjawisko asteryzmu (kwarc gwiaździsty) dzięki obecności rutylu, a także zjawisko opalescencji oraz efekt kociego oka. Odmiany ciemniejsze wykazują też nieznaczny dichroizm.

Jest to kamień mocnego serca. Korzystnie wpływa na schorzenia serca, zaburzenia neurologiczne, nowotwory, negatywne promieniowanie.

Najlepszy do leczenia wszelkiego rodzaju bólów głowy i migren. Nieodzowny w leczeniu ciężkich ran emocjonalnych, pomoże poradzić sobie nawet z najcięższą traumą.

Wspiera miłość i przyjaźń (kamień miłości).

KRYSZTAŁ GÓRSKI

Istotnie jest taki minerał. To czysty kwarc, nazywany kryształem górskim.

Jest bez wątpienia "mistrzem" pośród uzdrawiających kamieni. Od wieków służył człowiekowi do oczyszczania przestrzeni, przesyłania energii na odległość, leczenia. Poświęcono mu wiele publikacji. Już w starożytnej medycynie wykorzystywano go do uzdrawiania duszy i ciała. Współcześnie stosuje się go w medytacji, relaksacji, oczyszczaniu i wzmacnianiu organizmu.

Efekt oczyszczający, a potem energetyzujący daje ułożenie 7 kryształów górskich wzdłuż kręgosłupa lub z przodu ciała -tak jak zlokalizowane są czakramy : (pierwszy - poniżej kości ogonowej, drugi

powyżej wzgórka łonowego, trzeci na splocie słonecznym, czwarty na klatce piersiowej w okolicy serca, piąty na krtani, szósty między brwiami, siódmy zaś na czubku głowy).

Działanie minerału wzmocni spokojny, regularny oddech i wyobrażenie sobie, że kryształy wyciągają wszystkie zanieczyszczenia i blokady z organizmu, a potem napełniają go światłem i dużą dawką energii życiowej.

Wrażliwsi poczują przy tym ciepło lub mrowienie. Po 20 minutach człowiek jest jak nowo

narodzony. Kryształ górski wzmaga też działanie innych minerałów, ziół i esencji. Oczyszcza je.

Działa jako odpromiennik w pomieszczeniach, gdzie znajdują się komputery, telewizory oraz inne urządzenia

elektroniczne. Negatywne promieniowanie cieków wodnych. W takich przypadkach najskuteczniejsza f jest tzw. szczotka kryształowa, czyli skupisko zrośniętych minerałów. Należy je oczyszczać co kilka dni pod strumieniem bieżącej wody. Terapeuci uzdrawiający kamieniami wykorzystują kryształ górski do leczenia wielu schorzeń. Często łączą go z innymi minerałami, by potęgował ich działanie. Słynna Hildegarda z Bingen, wspomagała nagrzanym przez słońce górskim kryształem leczenie chorób tarczycy i oczu. I dziś terapeuci wykorzystują w tym celu jego wibracje. Należy przykładać podgrzany minerał (najlepiej, jeśli ma kształt kuli) kilka razy dziennie przy tzw. wolu. Dobre efekty daje też noszenie kryształowych korali, które trzeba codziennie wieczorem myć pod bieżącą wodą, a co kilka dni wystawiać -np. ułożone na lnianym płótnie -w oknie, by nasyciły się energią słoneczną.

Osoby cierpiące na zawroty głowy i zaburzenia błędnika powinny nosić wisiorki z górskiego kryształu. Ponadto rano i wieczorem -co najmniej przez 20 minut - trzymać na czole, między brwiami, małą piramidkę z całego minerału.

Przy napięciach w okolicy barkowej lub lędźwiowej wskazane jest przykładanie do tych miejsc małych kryształowych piramidek, kulek lub kawałeczków kryształu zakończonych wierzchołkami z obu stron. Po każdym "zabiegu" trzeba je umyć pod ł strumieniem wody, by spłukać wyciągnięte z organizmu "chore" wibracje.

Przy mdłościach i biegunkach lub braku energii życiowej dobre efekty daje popijanie wody, w której przez 6 godzin moczył się oczyszczony wcześniej kryształ. Można nią także przemywać podrażnione oczy, twarz, a nawet rany i skórę zmienioną chorobowo, gdyż działa ona łagodząco. Przy wypryskach i trądziku należy dzbanek z wodą oligoceńską lub mineralną i kryształem wystawić co najmniej 2 godziny na działanie promieni słonecznych.

Kryształ górski włożony na kilka godzin do wody z kranu, oczyszcza ją, poprawia jej smak i wyraźnie ją miękką i zjawiskami tajemnymi -wspomina w swoich książkach, że w czasie każdej kąpieli kładzie cztery kryształowe szczotki na każdym rogu wanny i w ten sposób znakomicie się oczyszcza i doładowuje energetycznie.

Kryształ górski może pełnić funkcję amuletu i talizmanu. Wówczas należy go nosić jako wisiorek lub korale.

Ale uwaga! Gdy ktoś jest chory ma kłopoty czy go coś dręczy -musi codziennie myć kryształ pod strumieniami wody, gdyż wchłania on z ludzi negatywne wibracje. Starannie umyty, trzeba na chwilę położyć na oknie,

najlepiej o wschodzie Słońca, by doładowały go przez parę minut jego promienie. Kiedy dopadnie nas

kiepski nastrój czy choroba, na czubek głowy trzeba położyć sobie kryształ górski

ostrym końcem ku górze. Pod stopy odwrotnie - po kawałku kryształu -wierzchołkiem w dół. Można także wziąć jeszcze dwa kawałki czystego kwarcu w dłonie tak, by ich czubki wychodziły z lekko zaciśniętych pięści,

a w okolicy serca położyć kwarc różowy. Po dwudziestu minutach takiego zabiegu kamienie usuną z ciała negatywne energie. W wypadku ostrej choroby stosuje się zabieg trzy razy dziennie. Oczywiście po każdym zabiegu starannie należy umyć kryształy pod bieżącą wodą. Po dłuższym używaniu kryształ trzeba zregenerować, trzymając go przez godzinę w naczyniu ze słoną wodą.

Kryształ górski jest niezbędny przy wszelkich zabiegach magicznych, ponieważ "nasiąka" wyjątkowo dużą

ilością energii słonecznej i pozwala całkowicie skupić się na obranym celu działania. Jest rzeczywiście

kamieniem "mistrzowskim", ponieważ zawiera w sobie wszystkie barwy i promieniuje siedmioma kolorami tęczy.

Jaspis

  

Nazwa pochodzi od greckiego słowa iaspis - cętkowany kamień. Skała osadowa, zbita, drobnoziarnista, zbudowana z chalcedonu i kwarcu - występują one w zmiennych proporcjach. Zawiera różne minerały spełniające rolę domieszek są to: hematyt, goethyt, magnetyt, mangan, chloryty, aktynolit, epidot, zoisyt. Związki żelaza nadają jaspisom barwę brązową, żółtą, czerwoną lub zieloną.

Kamień antystresowy, strzeże od bólu głowy i letargu, wzmacnia system odpornościowy, poprawia wzrok, słuch, wspomaga leczenie wątroby, śledziony i nerek. Leczy krwotoki wewnętrzne, wylewy krwi. Noszony był przez żołnierzy jako talizman przed śmiertelnym upływom krwi.

Agat (różnokolorowy w pasy)
Choroby oczu, słuchu, niepokoje, kłopoty z oddychaniem, dobry kamień dla rodzin aby żyły w zgodzie. Poprawia dar wymowy adwokatom, politykom. Amulet chroniący zdrowie i życie. Brązowy na choroby kobiece, białawy na choroby oczu, zielonkawy niepokoje i kłopoty z oddychaniem

Diament

Diament to odmiana alotropowa węgla, która krystalizuje w układzie regularnym. Każdy atom węgla połączony jest wiązaniami kowalencyjnymi  z czterema innymi atomami znajdującymi się w narożach  diamentu, tworząc w przestrzeni siatkę z czworościanów foremnych. Wszystkie odległości między atomami węgla są jednakowe

Diament tworzy bezbarwne, przezroczyste kryształy  o ekstremalnie dużej twardości. Zanieczyszczenia nadają diamentowi różnorakie zabarwienie. Diament cechuje duża odporność chemiczna. W wyższych temperaturach diament  przechodzi w grafit. Odwrotną przemianę można  przeprowadzić tylko w bardzo drastycznych warunkach  ciśnienia.

To kamień, który - odmładza, dodaje energii, zapobiega tworzeniu się złogów toksycznych, obniża gorączkę, przyspiesza rekonwalescencję po chorobach, wzmacnia działanie innych minerałów.

Ponadto wytwarza czyste wibracje, które korzystnie wpływają na pęcherz i nerki. Wydłuża życie, chroni przed obłędem. Działa przeciw schorzeniom kości i gruczołów oraz służy do stymulowania grasicy. Dawniej stosowano go przy zaburzeniach równowagi, epilepsji, cukrzycy. Dzięki swojej mocy tworzy osłonę przed osobami, które wysyłają do nas negatywne emocje.

Turkus

Jest to bardzo rzadki kamień. Wyróżnia się przepięknym, przenikliwym, błękitny kolorem. Podobno kolor blednie, gdy właściciel jest chory lub grozi mu niebezpieczeństwo.
Jeśli chodzi o sam kamień to zwykle jest poprzecinany brązowymi, szarymi lub czarnymi żyłkami innych [minerałów] lub skał.

Znaczenie dla zdrowia-

Malkontenctwo, grypa, choroby wątroby i śledziony. Wpływa na błędnik i pomaga w zachowaniu równowagi.

Agat

 
 

Nazwa: od starożytnego określenia pewnej rzeki na Sycylii, "Achates", znanej z występowania w niej tego minerału.
Dwutlenek krzemu, z grupy kwarcu, odmiana chalcedonu.

 
 

Jest to jeden z najładniejszych i najciekawszych kamieni. Główna jego ozdobą są piękne, naprzemianległe warstewki, odmiennie zabarwione; kolorowe wstęgi z reguły, kilkumilimetrowe, bywa, że we wszystkich barw tęczy, dają niepowtarzalny rysunek; jest nieprzezroczysty.

Dają siłę przy takich dolegliwościach jak: choroby oczu, słuchu, niepokoje, kłopoty z oddychaniem.

Agat (różnokolorowy w pasy)
Choroby oczu, słuchu, niepokoje, kłopoty z oddychaniem, dobry kamień dla rodzin aby żyły w zgodzie. Poprawia dar wymowy adwokatom,
Wszystkie agaty ułatwiają uzyskanie fizycznego i mentalnego bezpieczeństwa i mogą być używane z innymi kamieniami dla równoważenia ich działania. Poprawia dar wymowy adwokatom, politykom. Amulet chroniący zdrowie i życie. i kłopoty z oddychaniem

Lapis - lazuli

Agat (różnokolorowy w pasy)
Jest to skała metamorficzna powstała w wyniku przeobrażeń utworów węglanowych (wapieni i dolomitów) pod wpływem intruzji granitów, sjenitów lub pegmatytów. Jej głównym składnikiem jest lazuryt.

Występuje głównie w skałach metamorficznych: marmurach, skarnach. Niekiedy bywa spotykany w formie otoczaków w osadach aluwialnych, przeważnie w żwirach i piaskach.

Jego nazwa pochodzi od perskiego słowa, które oznacza barwę niebieską. Lazuryt jest często poszukiwany, gdyż jest cennym materiałem jubilerskim, jednak niezwykle trudnym do obróbki. Za szczególnie cenny uważany jest lazuryt o barwie ciemnoniebieskiej pozbawiony białych plamek, gdzie są tylko wrostki pirytu.

LAPIS-LAZULI to kamień silnych włosów. Działa na tarczycę, spowalnia proces łysienia, obniża ciśnienie, leczy kurzajki, brodawki, narośla.

Ametyst

Dwutlenek krzemu o pięknej fioletowej barwie. Nazwa pochodzi od greckiego Amethystos co dosłownie oznacza środek przeciw upiciu się.
Często w starożytnym Rzymie wykonywano z ametystu puchary, które miały chronić przed upiciem sie i kacem, a także potrafiły zneutralizować działanie trucizny, która potencjalnie mogła sie znaleźć w takim kielichu.

Najlepiej działa noszony na szyi i nie przekłuty wówczas chroni właściciela od wszelkich nieszczęść, chorób, a dodatkowo wzmacnia nerwy i sile woli, uwalnia od leków i depresji

AMETYST to kamień antymigrenowy. Łagodzi bóle głowy, migreny, bezpłodność, bezsenność, alkoholizm.

Ponadto przewodzi, oczyszcza i unosi. Wzmaga intuicję, rozbudza duchowo, wycisza złość. "Kamień najwyższej mocy magicznej". Uruchamia uczucia, refleks, zabezpiecza przed upijaniem się i nadmiernym gadulstwem. Kamień mądrości. (fioletowy)
Migrena, bezsenność, choroby wątroby, rany, opuchnięcia. "Kamień najwyższej mocy magicznej", Umiejętność podejmowania dobrych decyzji w danym momencie, uruchamia uczucia, refleks, zabezpiecza przed upijaniem się i nadmiernym gadulstwem. Kamień mądrości

Onyks

Jest to cenna odmiana agatu o równoległym ułożeniu warstw, na przemian białej i czarnej.
Nazwa wywodzi się z greckiego onix i oznacza pazur (paznokieć, racica): nawiązuje do twardości, wyglądu i ostrych krawędzi tego minerału..
Biało-czarny onyks jest często nazywany zwyczajnym, arabskim lub czarnym. Onyks występuje również w kolorze zielonym i białym.

Onyks to kamień równowagi psychicznej. Łagodzi zaburzenia neurologiczne, regeneruje serce, nerki i tkankę skórną.

Ten niezwykły kamień poprawi słuch, wzmocni kości, serce i oczy. Pomoże znieść ból - zarówno wewnętrzny, zewnętrzny, jak i duchowy.

Jak wykorzystywano szlachetne kamienie w medycynie średniowiecznej.

Żródło: Historia zdrowia i chorób

Często powtarzany w XIII wieku przykład Galena, który nosił kawałek jaspisu "na ustach żołądka", aby "wspomóc" trawienie, potwierdza znaczenie tego rodzaju zachowań. Materia, jej mineralna substancja przekazuje własne zalety jakby w sposób mimetyczny. Dzięki swojej budowie, niezmiennej i twardej konsystencji oraz blaskowi kamienie i rzadkie metale chronią tym lepiej, im bardziej są czyste. Niektóre przekazują nawet esencję słońca Wschodu, które je zrodziło: "To na Wschodzie, w krajach, gdzie żar słońca jest niezwykle silny, rodzą się szlachetne i drogie kamienie". Inne są tak czyste, że mają zapach aromatów, jak pachnąca mirrą odmiana agatu, o której wspomina lapidarium Marboda.

Klejnot chroni podwójnie: oddalając "zewnętrzne zgnilizny" i nie dopuszczając do rozwoju "gnicia wewnętrznego". Wyobraża czystość wykorzystaną najbardziej zmysłowo: styczność z ciałem ma rozprzestrzenić zalety wybranego przedmiotu i jest tym bardziej cenna, że zapewnia ostateczną ochronę. Kamień zabezpieczał przed każdą niespodzianką. Dając nieustanne uczucie pewności, pozwalał nawet unikać pytania o rodzaj choroby. Tym tłumaczy się znaczenie cennych wisiorów, częste o nich wspominanie i szczegółowe ich wyliczanie we wszystkich spisach, jak w spisie przedmiotów należących do księcia de Berry, brata Karola V, z 1410 roku, gdzie skrupulatnie wciągnięto dwa kamienie noszone "przeciw jadowi" i perlę "zawieszoną na złotym łańcuszku". Ten sam zwyczaj panował kilkadziesiąt lat później na dworze prowansalskim - w inwentarzach króla Renego w XV wieku wymienia się "kamienie przeciw epidemii". Podobnie było z języczkami" ze szlachetnych kamieni, które zanurzano w kielichach dla ochrony przed trucizną. Dlatego właśnie powstawały traktaty o kamieniach, uznawane w tamtych czasach za niezbędny składnik wiedzy, w których wyodrębniano kamienie według rodzaju i pochodzenia, rozwodząc się na temat ich symboliki oraz wartości ochronnej. Przedmioty te, noszone jako naszyjniki albo oprawione i umieszczane na ubraniu, miały zapewniać trwałą i wszechstronną ochronę, nieść ze sobą "kwintesencję" zdrowia, czystość, przeciwstawiać się wszelkiemu możliwemu rozkładowi. Przyzwolenie na ich stosowanie jest powszechne i tak głębokie, że dotyczy nawet klasztornego odosobnienia - na przykład w hospicjum w Troyes w 1236 roku "żadna zakonnica nie powinna nosić pierścieni ani kamieni szlachetnych, chyba że z powodu choroby". Nawet Kościół uznawał istnienie ich niewidzialnych i "naturalnych" mocy.

Klejnot ochronny jest odpowiedzią na pomieszanie chorób i chroni tym lepiej, że możliwe zaburzenia wydają się niezliczone. Jakimż to niebezpieczeństwom nie zapobiegają te ozdobne przedmioty! Ich zastosowania są najrozmaitsze. Kamienie z trzynastowiecznych lapidariów chronią zarówno przed groźbą chorób fizycznych jak i przed "podejściem wroga", wzmacniają serce i "rodzą miłość między kobietą i mężczyzną"; skutki ich działania są zarówno fizyczne, jak i duchowe. Pozwalają "pokonać wszystkie niebezpieczeństwa", jak ów agat, na którego regularny kształt i delikatne żyłki zwraca uwagę Albert Wielki; czy też chryzoprasy i onyksy będące stawką, o którą toczy się długotrwała walka w jednej z trzynastowiecznych opowieści śląskich - chronią przed wodą i ogniem, czuwają nad "każdym, kto je nosi podczas turnieju"42, a jednocześnie oddalają kalectwo i choroby. W czternastowiecznej powieści Jeana z Arras przykład tej różnorodności zastosowań daje Meluzyna. Swoim dzieciom, wyruszającym z La Rochelle z wyprawą na Famagustę przeciw "niewiernym Saracenom" daje dwa pierścienie - dwa klejnoty mające zapobiegać chorobom, ale także zapewnić zwycięstwo w walce, a nawet ochronić przed zaczarowaniem.

Wglądając w rzecz głębiej uprzytomniamy sobie, że ta rozmaitość oczekiwań ukazuje, jak mało jeszcze sprecyzowany był w XIII wieku status choroby. Oto stany niemocy fizycznej i duchowe utrapienia ulegają przemieszaniu w postępowaniu obronnym tego samego rodzaju; zagrożenia przyrodnicze rzadko odróżnia się od nieprzyrodniczych, zaburzenia mające przyczyny cielesne od tych, których przyczyny są tajemne. Choroby wynikają z wielu powiązanych ze sobą przyczyn, od zaburzeń organicznych do wyroków Boskich, od osłabienia ciała do rzucenia uroku. Świat zamieszkują wielorakie, mieszające się ze sobą siły. Na nie właśnie oddziaływać ma klejnot.

Nie oznacza to, że choroba jest zawsze pozbawiona charakterystycznych wskaźników. Jak już powiedziano, rozróżniane były liczne dolegliwości fizyczne. Ale uciekanie się do kamieni pokazuje, jak wiele niejasności było jeszcze w tych rozróżnieniach. Klejnot zezwalał na pewien margines niedokładności w określeniu choroby, oddalając jednocześnie niepokój, jaki budziła.

Te rzadkie, często kosztowne przedmioty miały swoje skromniejsze odpowiedniki: niezliczone rodzaje zębów lub rogów, kości noszone jako naszyjniki, ukryte lub widoczne na najbardziej ubogich strojach. Jeszcze w XVI wieku Monteux radził chronić "małe dzieci" zawieszając im na szyi zęby zająca, psa, wilka i delfina. Wspomina o kości słoniowej, odpryskach emalii, ociosanych skamielinach, o wszelkich substancjach wyposażających czystość w dodatkową cechę. Te kostne szczątki nie są bowiem zwykłymi martwymi przedmiotami. Zachowują szczególny związek z tym, co żywe. Są jednocześnie "w życiu" i "poza nim". Mimo że pochodzą od życia, nie podlegają gniciu i podtrzymują to, co trwałe w ciele, przenosząc je poza czas.

W średniowieczu panowało przekonanie, że kamienie, a także metale pochodzą od żywych organizmów. Czyż nie zrodziła ich ziemia, uznawana za ciało ożywione? Cytowane często teksty Pliniusza Starszego upowszechniają obraz ziemi przecinanej żyłami i szlachetnymi włóknami jak naczyniami jakiegoś olbrzymiego zwierzęcia. W ten całkiem realistyczny sposób postrzegali ziemię pierwsi górnicy podążający do jej wnętrza za kruszcami. Często te wyobrażenia były bardzo szczegółowe jak na przykład obraz złotego drzewa, wyrosłego z samego środka ziemi, odżywianego jej sokami, ogrzewanego jej ogniem, rozpościerającego gałęzie na powierzchni i połączonego z innymi roślinami i metalami, drzewa wciąż rozrastającego się, powiększającego i sięgającego dalej swymi rozgałęzieniami, aby dostarczyć aż do samych żył gleby ten nie mający odpowiednika metal, materię prawie ożywioną46; od Teofrasta panuje zresztą przekonanie, że kamienie i metale mają płeć, tak sarno jak żywe istoty.

Mimo że ich dzieje były zupełnie inne, średniowieczne relikwie należą do tej samej kategorii przedmiotów. Te organiczne szczątki, o których sądzono, że nie ulegają gniciu, chroniły przed fizycznym rozkładem i jego skutkami. Relikwia świętego Tomasza Becketa z XII wieku była zaporą dla chorób, wypadków, uroków. Jak utrzymywał pewien mężczyzna z Rochester, który wymachiwał nią przed ogniem, miała zdolność odpychania płomieni. Przenosiła moc świętego na jego grobowiec, na znajdujące się w pobliżu przedmioty, na wodę, która wypływała spod mogiły. Dlatego "woda świętego Tomasza Becketa" była równie cenna jak otaczająca ją ziemia. Głównym przedmiotem uwagi pozostaje kontakt. Stąd owe skojarzenia całkowicie fizycznego oddziaływania materiałów czystych z bardziej nadprzyrodzonym oddziaływaniem przedmiotów świętych.

Ciała świętych, zwłaszcza po śmierci, przeobrażają się w przedmioty czyste. Niektóre z nich są źródłem materii krystalicznej, jak owa "łza Pana", wylana na Łazarza i zachowana w opactwie Saint-Pierre-les-Selincourt w diecezji Amiens w końcu XIII wieku. Inne wnoszą ze sobą czystość bardziej wypracowaną, bardziej budującą, całkowicie przetworzoną przez czynnik święty. Złota legenda podaje wiele przykładów słodkich substancji wydzielających się ze zwłok męczenników - mają one zawsze właściwości ochronne. Oto grób świętego Andrzeja wydziela zbierany z nabożeństwem "wonny olej", a ciało świętego Marka, przewiezione z Aleksandrii do Wenecji w 468 roku, roztacza intensywny zapach na całe miasto.

Święty przemienia w czyste to, co zazwyczaj postrzegane jest jako zgniłe. Przekształca wszystkie elementy rozkładu w ich przeciwieństwo. Stąd wzięła się tradycja ochronnych właściwości przypisywanych plwocinom świętego Franciszka albo "brudowi z jego rąk i stóp52. Niebiańska nieśmiertelność świętej osoby dokonała przemiany jego ludzkiej cząstki. Cielesna pozostałość uległa metamorfozie i jest tym cenniejsza, że dokonało się w niej przezwyciężenie, unieważnienie śmierci.

Tak więc wartości niesione przez to, co święte, całkiem zasadnie łączy się z czystością danych materii: relikwie oprawia się w złoto lub kamienie szlachetne, uświęca minerały. Królewski rytuał ochronnych pierścieni w czternastowiecznej Anglii dostarcza wielu zbieżnych przykładów. W Wielki Piątek Edward II składał w ofierze na ołtarzu katedry pewną ilość złota i srebra. Były to monety uznane za najszlachetniejsze i najdoskonalsze. Następnie król "odkupowal" je, ofiarując w zamian monety bardziej pospolite. Odzyskane substancje, których wartość wzrosła dzięki tej podwójnej, królewskiej i Boskiej sakralizacji, służyły właśnie do wykonania ochronnych pierścieni, "przedmiotów do podawania jako lekarstwo różnym ludziom". Materiał, z którego zostały zrobione, miał łączyć w sobie wszystkie rodzaje czystości i zapewniać całkowitą ochronę.

Sproszkowane perły i napoje na złocie Działanie cennych metali i minerałów nie ograniczało się w średniowieczu jedynie do fizycznego kontaktu. Poddane obróbce, pokruszone i sproszkowane, wchodziły w skład płynów bądź napojów leczniczych. Ich oczyszczające skutki ulegały wtedy zwielokrotnieniu. Tak miał działać hematyt, który jedno z la- pidariów z XII wieku każe wymieszać z sokiem owocu granatu dla zapobiegania krwotokom z ust, czy topaz, który Hildegarda de Bingen długo moczyła w winie, aby mógł leczyć "gangreny wewnątrz ciała", czy też szafir, który mieszała ze śliną i oparami wina dla "uzdrowień. Eliksiry życia można było robić z klejnotów. Izabela Bawarska, czując, że się starzeje i słabnie i chcąc temu przeciwdziałać, posłużyła się w 1420 roku kamieniami szlachetnymi, to znaczy jak najdokładniej utłuczonymi wschodnimi perłami zmieszanymi ze szmaragdami, z aleksandryjskimi rubinami i z hiacyntami. Cały ten zestaw został zakupiony, co stwierdza się wyraźnie, "dla zdrowia królowej". Te same składniki odnajdujemy czasami u skromniejszych użytkowników: Laplane odkrył ich ślad w pracowniach aptecznych w Sisteron w XIII i XIV wieku. Dodawano do nich przeróżne proszki z rogów.

Lecz najważniejszym składnikiem jest złoto, symbol największej czystości. We wspomnianym napoju Izabelis9 gotował się najpierw "złoty dukat". W pewnej rozprawie kucharskiej z XIV wieku zalecano dla "wzmocnienia" biesiadników "złoty proszek". Mieszanka ze złotem jest wreszcie podstawą balsamu, z którego Olivier czerpie siły przed starciem z Saracenami w powieści Fierabras z XIII wieku. Ten ochronny balsam, zapewniający "zdrowie i bezpieczeństwo", jest tak cenny, że wart jest, razem z beczułkami, złota "czterdziestu miast". Równocześnie tak skuteczny, że Olivier staje się niezwyciężony w walce i sama jego obecność przesądza o zwycięstwie.

Leczenie zlotem nie jest jednak wolne od niebezpieczeństw. Pociąga za sobą niejasne praktyki, obcowanie z alchemią, manipulowanie tajemnymi mieszankami. Powoduje liczne wypadki: Tomasz z Bolonii, osobisty astrolog Karola VI, naraża się w 1384 roku na kłopoty z powodu pewnego eliksiru życia, którego skutki okazały się opłakane dla zdrowia wielu książąt. Arbitraż uczonego o niekwestionowanym autorytecie, Bernarda z Trewizo, u którego pospiesznie zasięgnięto rady, nie mógł zapobiec wygnaniu Tomasza.
Mimo to napój na zlocie pozostaje w średniowieczu najpewniejszą rękojmią czystości. Jeszcze w 1480 roku aptekarze Ludwika XI przetopili "96 dukatów ze starego złota" na "pewien napój zwany aurum potabile", zalecony mu jako lekarstwo. Skład tego oczyszczonego poprzez wielokrotne destylacje napoju pozostaje tajemnicą. Sporządzanie go wymagało jednak tak wiele czasu, iż jego wynalazca, Wloch Ferault de Bonnel, mógł uzyskać zgodę na przyjazd żony z Piemontu, potrzebnej mu do pomocy. Będąc połączeniem rzadkości i czystości, słoneczny metal przez długi okres cieszył się największym prestiżem.

---