Alfa-hydroksykwasy (AHA) to grupa substancji naturalnych, które od wielu lat wzbudzają zainteresowanie zarówno dermatologów jak i kosmetologów. Te związki chemiczne stosowane miejscowo wywierają specyficzne działanie na naskórek, warstwę brodawkową skóry właściwej i mieszki włosowe. Alfa-hydroksykwasy zwane także kwasami owocowymi znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce i leczeniu chorób skórnych.
W dużych i małych stężeniach, w różnorodnych postaciach farmakologicznych (roztwory, mleczka, kremy, żele) dostarczają nowych możliwości leczenia szeregu stanów chorobowych. Kwasy owocowe zapobiegają powstawaniu na powierzchni skóry grubej warstwy zrogowaciałego naskórka, co przyczynia się do wygładzenia zmarszczek i bruzd. Dzięki właściwościom złuszczającym stosowane są także na młodej skórze trądzikowej ? zapobiegają tworzeniu się czopów łojowych i podnoszą jakość skóry. Pomagają one również w leczeniu suchej skóry, rogowacenia okołomieszkowego, rybiej łuski, znamion starczych rogowacenia posłonecznego, brodawek zwykłych i łojotokowych, pozapalnych przebarwień. Sosowane są również jako środki do peelingu.
AHA rozszerzają możliwości terapeutyczne zarówno lekarza- dermatologa, jak i kosmetologa. Podawane na skórę w dużych stężeniach powodują oddzielanie się keratynocytów i spełzanie naskórka (epidermolysis). Ze względu na takie działanie wysokich stężeń znalazły zastosowanie w leczeniu trądziku pospolitego, łagodnych i złośliwych ognisk rogowacenia, brodawek zwykłych i łojotokowych. W dużych stężeniach są wykorzystywane do wywołania głębokiego i powierzchniowego peelingu. Oczywiście wysokie stężenia alfa ? hydroksykwasów mogą być jedynie stosowane w procedurach leczniczych pod kontrolą lekarską.
W przypadku niższych stężeń efekty ich działania ograniczone są do rozluźnienia (kohezji) korneocytów ? głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą, w wyniku czego zapobiegają pogrubieniu warstwy rogowej prowadząc do jej ścieńczenia. W odpowiednich proporcjach mogą być używane przez pacjentów do terapii domowej stanów związanych z nadmiernym rogowaceniem (hyperkeratosis) np. sucha skóra, rybia łuska. Niskie stężenia AHA pozwalają też użyć ich jako potencjalnych promotorów przejścia przezskórnego dla substancji biologicznie czynnych.
Dzięki specjalnym właściwością zmiękczającym i nośnikowym są doskonałym partnerem w ?preparatach mieszanych? np. połączenie AHA z kwasem salicylowym wzmacnia efekt peelingu, dodatek ceramidów lub kwasu hialuronowego powoduje wzrost zdolności magazynowania wilgoci.
Przemiany biochemiczne zachodzące w skórze
Kwasy owocowe uczestniczą w licznych procesach metabolizmu komórkowego. Są to m.in.: glikoliza, cykl Krebsa, dojrzewanie kolagenu przez zahamowanie kolagenozy, stymulacja glikozaminoglikanów, biosynteza seryny.
Glikoliza
To wieloetapowy, beztlenowy proces enzymatycznego rozszczepienia glukozy i przekształcenie jej w pirogronian.
Proces ten jest podstawową przemianą węglowodanów, w tym glukozy w komórkach. Dzięki glikolizie organizm uzupełnia niedobór energii oraz otrzymuje szereg ważnych metabolitów, zużywanych w innych reakcjach
Glikoliza jest procesem egzotermicznym i zachodzi w cytozolu. Reakcje na pirogronianie mogą zachodzić beztlenowo przechodząc w mleczan lub etanol.
Cykl krebsa
Jest to cykl kwasu cytrynowego, cykl kwasów trójkarboksylowych. Jest to również drugi etap oddychania komórkowego zachodzący w mitochondriach oraz końcowa droga spalania metabolitów powstałych z rozkładu cukrów, tłuszczów i białek.
Cykl ten polega na całkowitym utlenieniu czynnego octanu powstałego w procesie glikolizy w szeregu przemian od kwasu octowego do kwasu szczawiooctowego. W przebiegu tych reakcji odłączane są cząsteczki dwutlenku węgla (CO2) oraz atomy wodoru, które łączą się z NAD.
Łańcuch oddechowy
To ostatni etap oddychania wewnątrzkomórkowego, przebiegający na wewnętrznych błonach mitochondrium i polegający przenoszeniu elektronów i protonów na kolejne przenośniki. Kolejnym etapom tej wędrówki elektronów towarzyszy wydzielanie się energii, która zostaje wykorzystana do syntezy ATP z ADP. Ostatecznym akceptorem elektronów i protonów jest tlen, a reakcja ta prowadzi do utworzenia cząsteczki wody. Tworzenie wody jest podstawową reakcją dostarczającą energii komórkom w warunkach tlenowych.
Cykl Krebsa (Cykl kwasu cytrynowego)
Kolagen i kolagenaza
To główne białko (proteina) tkanki łącznej, z którego zbudowany jest organizm. Występuje w rozmaitych formach, różniących się budową, stopniem usieciowania i własnościami. Większość z nich jest nierozpuszczalna w wodzie i nie ma zdolności wchłaniania się w skórę. Wytwarzany jest jako forma prekursorowa i ulega prodyfikacjom posttranslacyjnym. Najczęściej występuje w formie włókien, a podstawowe włókno ułożone jest z trzech łańcuchów fibrylowych.
Jedną z nielicznych form kolagenu stosowaną w kosmetykach bez obróbki chemicznej jest kolagen III, zwany jako kolagen natywny lub tropokolagen. To rozpuszczalna w wodzie frakcja kolagenu otrzymywana ze skór młodych zwierząt. Ma on zdolność wnikania w naskórek, pozostaje przy tym w kompartmentach wodnych i dzięki swoim własnościom wywiera silne działanie nawilżające. Kolagen III jest doskonałym hydrofilowym środkiem filmotwórczym, przewyższając pod tym względem typowe hydrolizaty.
Kolagenaza to enzym rozkładający kolagen skóry właściwej. Odgrywa dużą rolę w procesie gojenia się ran i odnowy włókien kolagenowych odpowiedzialnych za własności mechaniczne skóry. Odpowiada też za procesy starzenia się skóry. Z tych względów wykorzystuje się inhibitory kolagenazy ? substancje hamujące działanie tego enzymu.
Elastyna
Jest to specyficzne białko włókniste (fibrylarne), występujące w matrix skory właściwej. Ponad 90% składu elastyny stanowi tylko 5 aminokwasów: leucyna, izoleucyna, glicyna, prolina i walina. Włókna elastynowe są niezwykle sprężyste, oplatają ścisłą siateczką, włókna kolagenowe, warunkując sprężystość skóry. Hydrolizaty elastyny mają duże powinowactwo do innych białek skóry i jej przydatków, m.in. do keratyny włosa i naskórka, dzięki czemu znalazły zastosowanie jako hydrofilowe czynniki filmogenne. Włókna elastynowe ulegają częściowemu ?rozluźnieniu? już u ludzi w wieku 26 lat, przy czym włókna kolagenowe tracą swoją sprężystość dopiero u ludzi czterdziestoletnich.
Seryna
Jest ona kwasem L-amino-B-hydroksypropionowym. To aminokwas rozpuszczalny w wodzie. Seryna jest substancją krystaliczną o temperaturze topnienia odmiany lewoskrętnej 228oC. Występuje ona w wielu enzymach (często w centrach katalitycznych), w białkach (np. w kazeinie), fosfatydyloserynach i związkach pochodnych.
Glikozaminoglikany ? inaczej zwane mukopolisacharydy
Najważniejszym przedstawicielem tej grupy związków jest kwas hialuronowy. Wchodzi on w skład ludzkiej tkanki łącznej i wielu płynów biologicznych. Jego sole sodowe już przy niewielkich stężeniach (0,5 %) tworzą na powierzchni skóry doskonale związany porowaty film znacznie ograniczający proces parowania wody i co nie jest bez znaczenia ? chroniący przed szkodliwym działaniem czynników klimatycznych. Zdolność wiązania wody przez sole kwasu hialuronowego jest niezwykle wysoka (ponad 100 % wag). Podobnie jak proteiny, kwas hialuronowy i jego hydrolizaty nie mają zdolności wnikania w naskórek. Po zamknięciu w lipozomach można je wprowadzić w naskórek (w głąb warstwy rogowej), jednak nawet wtedy nie będą one zdolne do dalszej penetracji i docierania do skóry właściwej, jak sugerują niektórzy producenci.
Poza kwasem hialuronowym, do często wykorzystywanych glikozaminoglikanów należą siarczany chondroityny. Bardzo dobrze wiążą wodę, chronią naskórek przed utratą wilgoci w sposób porównywalny lub nawet wyższy niż kwas hialuronowy. Są bardzo często stosowane razem z kwasem hialuronowym lub innymi składnikami nawilżającymi np. z kwasem piroglutaminowym, w stosunku do którego wykazują właściwości synergistyczne. Podobne działanie wykazują fibronektyny, glikoproteiny syntezowane w wielu rodzajach tkanek, m.in. w fibroblastach.
Charakterystyka niektórych schorzeń dermatologicznych, które mogą być leczone kwasami owocowymi
Cera tłusta
Charakteryzuje się ona nadmiernym wydzielaniem łoju oraz zdolnością do powstawania zaskórników i wyprysków. Jest grubsza niż cera sucha, lepiej nawodniona, bardziej odporna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych i powstawanie zmarszczek. Zbyt częste mycie skóry tłustej alkalicznymi mydłami i chlorowaną wodą oraz stosowanie silnie działających, alkoholowych preparatów (toników) powoduje uszkodzenie płaszcza lipidowego skóry, co objawia się uczuciem ściągania, zbytniego napięcia i rogowacenia (złuszczania) naskórka. Pielęgnacja skóry tłustej w gabinecie powinna rozpoczynać się od dokładnego jej oczyszczenia. Wskazane są zabiegi zwężające pory, osuszające zmiany łojotokowe, przyspieszające gojenie, nawilżające (przy cerze skłonnej do nadmiernego złuszczania), terapia kwasami owocowymi (z wyjątkiem zmian ropnych, sączących), peelingi ziołowe np. azjatycki, chiński.
Cera mieszana posiada cechy skóry tłustej (na obszarze środkowym twarzy: nos czoło, broda tzw. obszarze T) i suchej, dlatego wskazana jest pielęgnacja dwutorowa ? właściwa rodzajowi cery.
Cera sucha
Cera normalna po okresie dojrzewania często przechodzi w suchą. Jest ona zazwyczaj odwodniona, ma bardzo cienką warstwę rogową, skłonna do złuszczania się, pierzchnięcia, wczesnego pojawiania się zmarszczek. Ma płytko położone naczynia krwionośne, dlatego jest bardziej narażona na ich uszkodzenie i pękanie. Źle toleruje wodę i mydło, dlatego powinna być oczyszczana za pomocą mleczka (śmietanki) oraz bezalkoholowego toniku do cery suchej. Do pielęgnacji skóry suchej wskazane jest stosowanie zarówno kremów nawilżających, jak też natłuszczających. W gabinecie można skorzystać m.in. z terapii kwasami owocowymi.
Trądzik pospolity (łac. Acne vulgaris)
Częste schorzenie dermatologiczne, dotyczące głównie młodzieży
w okresie dojrzewania. Zwykle proces wygasa samoistnie, w wielu przypadkach nawet bez leczenia, po kilku latach trwania i tylko u nielicznych osób przeciąga się dłużej, do 30 ? 40 roku życia.
Przyczyny występowania trądziku są złożone:
dysregulacja hormonalna (okres dojrzewania, zaburzenia miesiączkowania) odgrywająca podstawowa rolę i związana z nią nadprodukcja wydzieliny gruczołów łojowych
nadmierne rogowacenie przewodów wyprowadzających gruczołów łojowych,
szczególna podatność na rozwój beztlenowych bakterii Propionibacterium acnes(dogodne czynniki dla ich bytowania na skórze ? łojotok, warunki beztlenowe).
Główna lokalizacja zmian skórnych to twarz, plecy i klatka piersiowa, w niektórych ciężkich przypadkach zmiany mogą obejmować cały tułów, przechodzić na pośladki i uda. Podstawowymi wykwitami skórnymi są zaskórniki zamknięte (drobne grudki koloru skóry otaczającej) i otwarte (postać ciemnobrązowych i czarnych punktów) stanowiące tzw. zmiany niezapalne w przebiegu trądzika (wynik procesu nadmiernego rogowacenia i nadprodukcji wydzieliny łojowej przez aktywizujące się w okresie dojrzewania gruczoły łojowe).
W dalszym etapie rozwoju procesu chorobowego może dochodzić, przy udziale Propionobacteriym acnes, do powstawania zmian zapalnych od najłagodniejszych (grudki
i krostki) do najcięższych pozostawiających trwałe blizny (duże guzowate nacieki, cysty ropne).Zwykle w obrazie klinicznym obserwuje się współistnienie różnych wykwitów, a dominacja jednych z nich warunkuje jedną z postaci.
Wyróżnia się następujące postacie trądzika:
zaskórnikowy ? zmiany o typowej lokalizacji, bez współistnienia zmian zapalnych, jedynie zaskórniki zamknięte i otwarte,
grudkowo ? krostkowy ? przewaga łagodnych form zapalnych, ustępujących bez pozostawienia śladów,
ropowiczy ? obok zmian typowych występują cysty ropne, gojenie następuje przez bliznowacenie,
skupiony ? występowanie głębokich nacieków i torbieli ropnych, niekiedy zlewających się, oraz licznych, bardzo dużych zaskórników, gojenie następuje przez pozostawienie szpecących blizn; występuje głównie u mężczyzn, zmiany często są zlokalizowane również w okolicach pach, pachwin i pośladków,
bliznowcowy ? tworzenie się bliznowców w obrębie wykwitów trądzikowych, często towarzyszy trądzikowi ropowiczemu lub skupionemu,
trądzik z objawami ogólnymi o ciężkim przebiegu (acne fulminans) ? dotyczy wyłącznie młodych mężczyzn, wykwity są typu trądzika skupionego, z rozpadem i objawami krwotocznymi, towarzyszy im gorączka i bóle stawowe.
W grupie trądzika wywołanego należy zwrócić uwagę na trądzik kosmetyczny ? zmiany zlokalizowane na policzkach mają głównie charakter zaskórników. Najczęściej bywa on sprowokowany przez pudry i róże zatykające ujścia gruczołów łojowych i potowych. Do ustąpienia zmian dochodzi po odstawieniu prowokującego czynnika.
Łojotok (łac.seborrhea)
Wzmożone wydzielanie łoju, najwyraźniejsze w okolicach obfitujących w gruczoły łojowe (skóra owłosiona głowy, centralne regiony twarzy, okolica mostka i międzyłopatkowa). Skóra jest lśniąca, tłusta, z wyraźnie rozszerzonymi ujściami gruczołów łojowych, wypełnionych masami łojowo ? rogowymi (najbardziej widoczne w obrębie twarzy). Czynnikami usposabiającymi są: wrodzona skłonność osobnicza, zaburzenia czynności wewnątrzwydzielniczej (głównie hiperandrogenizm i nadmierne wydzielanie progesteronu u kobiet), zaburzenia układu nerwowego. Łojotok jest podłożem chorób owłosionej skóry głowy (łupież łojotokowy, łojotokowe zapalenie) oraz skóry gładkiej (trądzik, trądzik różowaty).
Przebarwienia (hiperpigmentacja)
Zmiany o charakterze zwykle nieregularnych plamek lub plam, różniące się od otaczającej skóry zwiększoną intensywnością zabarwienia nawet do barwy ciemnobrunatnej.
Mogą mieć one podłoże:
genetyczne ? piegi, rozlana hiperpigmentacja w okolicy oczodołów (zjawisko dość często występujące u brunetek) czy plamy soczewicowate (mogą powstawać w procesie starzenia się skóry pod wpływem działania słońca ? plamy soczewicowate starcze),
hormonalne ? chloazma
wtórne hiperpigmentacje, za których powstawanie odpowiedzialne są dwa biologiczne zjawiska:
wzrost liczby melanocytów w danym obszarze i wzrost szybkości tworzenia melaniny, co w efekcie daje więcej melaniny,
wraz z destrukcją keratynocytów, zawierających melaninę, przez zmiany zapalne w skórze, ziarna melaniny przechodzą do skóry właściwej i zostają tam jako ?tatuaż?, w tych przypadkach plamy są koloru szarego i niebiesko ? szarego. W związku z przyczyną wyróżnia się 5 grup wtórnej hiperpigmenyacji:
01przebarwienia mechaniczne, powstałe po przewlekłych, mechanicznych urazach (istnieją indywidualne różnice w reakcji melanocytów, częściej zjawisko to dotyczy ludzi z ciemną karnacją). Przewlekłe urazy wywołują wzrost melanogenezy w miejscu drażnionym ? powstawanie przebarwień w obrębie pach, szyi, pachwin głównie u ludzi otyłych, jak również w chorobach skory przebiegających ze świądem np. atopowe zapalenie skóry.
02przebarwienia cieplne, powstające w miejscach długotrwalego, bezpośredniego nagrzewania np. z powodu różnych bólów za pomocą poduszki elektrycznej. Mają one charakter marmurkowej lub siateczkowatej brązowej hiperpigmentacji. Jest to wynik wzrostu wytwarzania melaniny przez melanocyty i wzrostu skórnej elastozy. Po przerwaniu nagrzewań następuje powolna i niecałkowita remisja.
03hiperpigmentacja chemiczna powstaje w wyniku zadziałania chemicznego bodźca uszkadzającego, indukującego toksyczne, kontaktowe zapalenie skóry. Czynniki fotodynamiczne mogą powodować fototoksyczne i fotoalergiczne zapalenie skóry, jak to ma miejsce w tzw. chloazmie kosmetycznej powstającej np. po użyciu kosmetyków,
w których występuje olejek bergamotowy.
04przebarwienia słoneczne ? fotobiologiczny proces wywołuje powstanie rumienia po zadziałaniu promieniowania UV, który stymuluje rejon podrażniony, dając w efekcie wzrost liczby funkcjonalnych melanocytów i w końcu wzrost pigmentacji.
05przebarwienia pozapalne ? powstają nierzadko po chorobach skóry, przebiegających z komponentą zapalną, która w rezultacie daje wzrost aktywności melanocytów i wzrost zawartości melanosomów w keratynocytach warstwy podstawnej. Zwykle ustępują samoistnie po jakimś czasie.
Skóra starzejąca się
Zmiany zachodzące w skórze, będące wypadkową dwóch składowych ? procesu wewnątrzpochodnego (genetycznego), dotyczącego całego organizmu i procesu zewnątrzpochodnego, związanego z oddziaływaniem czynników środowiskowych (głównie słońca) na skórę, która stanowi zewnętrzną ochronną warstwę organizmu. Ten drugi proces dotyczy przede wszystkim nie chronionych, wystawionych na przewlekłą ekspozycję słoneczną części ciała (twarz, ręce) prowadząc do przedwczesnego starzenia się skóry w tych rejonach. Ostatecznie powstała skóra starcza, stanowiąca podłoże do rozwoju stanów przedrakowych (głównie rogowacenie słoneczne) i nowotworów skóry, cechuje się:
szarożółtawym zabarwieniem z przebarwieniami i odbarwieniem,
ścieńczeniem i zmniejszoną sprężystością,
suchością i złuszczaniem,
rozszerzeniem powierzchniowych
naczyń krwionośnych (teleangiektazje)
powstawaniem zmarszczek i fałd.
Podstawą powstawania takiego obrazu są zaburzenia dotyczące zarówno naskórka jak i skóry właściwej:
Zmiany w naskórku:
utlenianie lipidów substancji międzykomórkowej (kwasów tłuszczowych i ceramidów),
uszkodzenie procesu wytwarzania NMF (naturalny czynnik nawilżający).
Oba te zjawiska decydują o wystąpieniu suchości i nasilenia złuszczania naskórka.
zanik rozrodczej, żywej warstwy naskórka i znaczne zmniejszenie się liczby podziałów komórkowych w tej warstwie (udział mechanizmu genetycznego),
pogrubienie i zmniejszenie spójności warstwy rogowej (udział mechanizmu świetlnego),
zmiany układu poletkowania naskórka, wpływające na pojawienie się sieci płytkich zmarszczek, głównie na odkrytych częściach ciała (twarz, ręce),
zmniejszenie liczby czynnychenzymatycznie melanocytów,
zmniejszenie liczby dendrytycznych komórek Langerhansa, należących do nadzoru immunologicznego skóry (wzrost ryzyka powstawania nowotworów skóry).
Zmiany w obrębie skóry właściwej:
zmniejszenie liczby elementów komórkowych, w tym przede wszystkim fibroblastów,
zmniejszenie w substancji podstawnej ilości kwasu hialuronowego, głównego czynnika wpływającego na zawartość wody w tkankach, natomiast zwiększenie ilości siarczanu chondroityny,
pofałdowanie, pogrubienie i odkształcenie uporządkowanej struktury włókien kolagenowych,
zmiana charakteru połączeń między włóknami kolagenowymi ( stają się bardziej twarde, mniej elastyczne).
Za zmiany we włóknach odpowiedzialny jest w jednakowy sposób zarówno mechanizm uszkodzenia słonecznego włókien podporowych jak i mechanizm genetycznego starzenia się skóry, który wpływa na zaburzenia syntezy nowych włókien w fibroblastach (brak równowagi między syntezą nowych, a rozpadem starych struktur). Do znacznego obniżenia syntezy nowych włókien dochodzi po czterdziestym roku życia, przy czym dotyczy ono głównie kolagenu typu III, co z kolei zaburza proporcje między kolagenem typu III a wolniej zanikającym typu I. W efekcie doprowadza to do zakłócenia sieciowania się nowo powstających włókien i zniszczenia układu podstawowych włókien podporowych. Zaburzenia w syntezie kolagenu III, będącego źródłem kolagenu rozpuszczalnego, wpływają również na zmniejszenie ilości tego drugiego, a to przyczynia się do odwodnienia skóry właściwej.
W skórze starczej dochodzi również do zmniejszenia przepływu krwi i reaktywności ruchowonaczyniowej, w efekcie następuje czynnościowe upośledzenie procesu przystosowywania się. Zmniejsza się również liczba naczyń włosowatych, a w układzie nerwowym liczba receptorów.
Rogowacenie słoneczne, starcze (łac. Keratosis actinica/senilis)
Stan przednowotworowy, z którego często powstają nowotwory. Są to żółtobrunatne nawarstwienia rogowe, mające suchą, nierówną powierzchnię, po usunięciu mas rogowych powstaje lekko krwawiąca powierzchnia. Zmiany często występują na podłożu skóry starczej, umiejscowione głównie na twarzy oraz innych okolicach odsłoniętych. Czynnikiem wywołującym są przewlekłe ekspozycje na działanie promieni słonecznych. Okres trwania jest wieloletni. Rozwój nowotworu wskazuje: powiększenie się zmiany, powstanie rąbka zapalnego i nacieczenie podstawy, nadżerki i owrzodzenia, krwawienie.
Plamy soczwicowate (łac. Lentigines)
Bardzo rozpowszechnione znamiona barwnikowe, występujące głównie licznie w obrębie twarzy, przedramion i grzbietów rąk, ale także w miejscach osłoniętych. Ich występowanie związane jest z pewną predyspozycją genetyczną, pojawiają się już w dzieciństwie. Mają charakter plam dość wyraźnie odgraniczonych od otoczenia, barwy jasno- lub ciemno-brunatnej. Ciemnieją pod wpływem słońca, a nasłonecznienie może powodować wysiewy nowych zmian. Bardzo rzadko ulegają zwyrodnieniu złośliwemu. Histologicznie jest to śródnaskórkowy przerost melanocytów. Rozróżnia się trzy formy plam soczewicowatych:
pospolite plamy soczewicowate - niezależne od działania światła, występują najczęściej u dzieci w dużej liczbie, bez szczególnie predysponowanych miejsc,
słoneczne plamy soczewicowate - występują u dorosłych w okolicach skóry narażonych na działanie światła, mają wielkość ziaren soczewicy lub większą,
złośliwe zmiany soczewicowate - występują u starszych ludzi pod postacią pojedynczego ogniska w okolicach skóry narażonej na działanie światła, zazwyczaj jest nieregularną, częściowo ostro i nieostro ograniczoną plamą z niejednorodną pigmentacją, wzrasta bardzo wolno, a jej wielkość zależy od czasu istnienia.
Rogowacenie okołomieszkowe (łac. Keratosis pillaris/follicularis)
Rozsiane, nie grupujące się grudki przymieszkowe, opatrzone czopem rogowym, najczęściej umiejscowione na wyprostnych powierzchniach kończyn. Występują głównie u dzieci i osób młodych w okresie jesienno ? zimowym, w lecie dochodzi zwykle do poprawy. W dużej części przypadków mają charakter wrodzony, w części zaś nabyty ? związek z niedoborem witaminy A, tzw. phrynoderma.
Rybia łuska (łac. Ichtiosis)
Przez choroby rybiej łuski rozumie się grupę genetycznie i klinicznie heterogennych typów rozlanych lub uogólnionych zaburzeń rogowacenia skóry. Nazwa ?rybia łuska? nie jest trafna, ponieważ łuski na skórze nie nakładają się, lecz leżą obok siebie jak kostki na bruku. Dziedziczenie jest monogenowe. Częstość występowania jest różna w zależności od typu. Najczęstszą postacią jest rybia łuska zwykła (Ichtiosis vulgaris) ? pierwsze objawy pojawiają się w końcu 1 roku życia, do okresu dojrzewania zmiany stopniowo się szerzą, po czym następuje poprawa.
Zmiany są symetryczne, okolice zgięć (łokcie, kolana) i fałdów skórnych (pachy, pachwiny) pozostają wolne, na stopach i dłoniach obecne jest pobruzdowanie. Skóra ciała jest sucha w wyniku zmniejszonego wydzielania łoju i potu, często z rogowaceniem mieszkowym na kończynach i pośladkach. Inne typy choroby rybiej łuski to m.in. rybia łuska wrodzona (Ichtiosis congenita) i rybia łuska jeżasta (Ichtiosis hystrix).
Rybia łuska wrodzona występuje już w momencie narodzin i charakteryzuje się rozlanym tworzeniem się łusek i zaczerwienieniem, a również typowym obrazem choroby (brakiem wolnych miejsc w zgięciach stawowych i na wewnętrznych powierzchniach dłoni). Rybia łuskajeżasta to rozległe zaczerwienienie z okresowym tworzeniem się pęcherzy i z późniejszym przekształceniem w masywne nadmierne rogowacenia.
We wszystkich podgrupach wrodzonej Ichtiosis (rybia łuska zwykła, rybia łuska wrodzona i rybia łuska jeżasta) mogą występować dodatkowe zaburzenia czynności innych narządów np. oczy, narząd ruchu, OUN, zaburzenia płodności (ale występuje to bardzo rzadko) .
Brodawka łojotokowa (starcza) (łac. Verruca seborrhoica s. senilis)
Łagodny nowotwór naskórkowy o charakterze wykwitów brodawkowatych, niekiedy uszypułowanych, o hiperkeratotycznej powierzchni i brunatnej barwie. Zmiany usytuowane są głównie w okolicy międzyłopatkowej, na twarzy (okolica skroniowa), szyi i grzbietowych powierzchniach rąk. Pojawiają się w wieku dojrzałym u osób starych.
Brodawki zwykłe ( łac. Verrucae vulgares)
Dwie brodawki na palcu środkowym przed i po leczeniu kwasem salicylowym (beta-hydroksykwas) 
- białe precypitaty pozostały po zastosowaniu.
Grudki o średnicy od kilku do kilkunastu milimetrów, hiperkeratotycznej, nierównej powierzchni, barwy szarobrunatnej lub zbliżonej do koloru skóry, usadowione na skórze niezmienionej. Czynnikiem wywołującym jest wirus brodawczaka ludzkiego, najczęściej typu HPV-2 (ale również inne). Zmiany mogą buć pojedyncze, ale częściej mnogie, niekiedy wykazują skłonność do grupowania. Najczęściej zajmują palce rąk, wały paznokciowe, czasem pod płytką paznokciową. Przebieg jest przewlekły, wielomiesięczny a nawet wieloletni. Zmiany mogą ustępować samoistnie, co jest częstsze w przypadku usunięcia jednej lub kilku z nich.
Znamiona barwnikowe
Heterogenna grupa z zasady niedziedzicznych wad rozwojowych z ogniskowym nagromadzeniem w skórze komórek melanocytopodobnych bądź zmienionych melanocytów. Najważniejszą grupą są tzw. znamiona komórek barwnikowych. Znajdują się w niej ogniskowe nagromadzenia melanocytopodobnych komórek barwnikowych (komórek znamionowych) w naskórku i/lub w skórze. Nie jest jeszcze jasne, czy komórki te pochodzą bezpośrednio z grzebienia nerwowego (a więc czy są somatycznie przechodzącymi mutację melanoblastami) czy też od obwodowych komórek (melanocytów skórnych, komórek Schwanna), które już wywędrowały.
Znamiona z komórek barwnikowych mają częściowo cechy wad rozwojowych (humartoma) , a częściowo także łagodnych nowotworów. Wykazują różne związki ze złośliwymi guzami melanocytowymi (czerniakami złośliwymi). Druga grupa znamion melanocytowych obejmuje wyłącznie znamiona umiejscowione naskórkowo lub w skórze właściwej.
Są to: wrodzone znamię barwnikowe, nabyte znamię barwnikowe (typ łagodny i dysplastyczny), plama koloru kawy z mlekiem, znamię macierzyste, znamię Beckera, znamię błękitne.
Alfa - hydroksykwasy (AHA) to grupa substancji naturalnych, które od wielu lat wzbudzają zainteresowanie zarówno dermatologów jak i kosmetologów. Te związki chemiczne stosowane miejscowo wywierają specyficzne działanie na naskórek, warstwę brodawkową skóry właściwej i mieszki włosowe. Alfa-hydroksykwasy zwane także kwasami owocowymi znalazły szerokie zastosowanie w kosmetyce i leczeniu chorób skórnych.
W dużych i małych stężeniach, w różnorodnych postaciach farmakologicznych (roztwory, mleczka, kremy, żele) dostarczają nowych możliwości leczenia szeregu stanów chorobowych.
Kwasy owocowe zapobiegają powstawaniu na powierzchni skóry grubej warstwy zrogowaciałego naskórka, co przyczynia się do wygładzenia zmarszczek i bruzd.
Dzięki właściwościom złuszczającym stosowane są także na młodej skórze trądzikowej ? zapobiegają tworzeniu się czopów łojowych i podnoszą jakość skóry. Pomagają one również w leczeniu suchej skóry, rogowacenia okołomieszkowego, rybiej łuski, znamion starczych rogowacenia posłonecznego, brodawek zwykłych i łojotokowych, pozapalnych przebarwień i stosowane są również jako środki do peelingu.
AHA rozszerzają możliwości terapeutyczne zarówno lekarza - dermatologa, jak i kosmetologa. Podawane na skórę w dużych stężeniach powodują oddzielanie się keratynocytów i spełzanie naskórka (epidermolysis). Ze względu na takie działanie wysokich stężeń znalazły zastosowanie w leczeniu trądziku pospolitego, łagodnych i złośliwych ognisk rogowacenia, brodawek zwykłych i łojotokowych. W dużych stężeniach są wykorzystywane do wywołania głębokiego i powierzchniowego peelingu. Oczywiście wysokie stężenia alfa ? hydroksykwasów mogą być jedynie stosowane w procedurach leczniczych pod kontrolą lekarską.
W przypadku niższych stężeń efekty ich działania ograniczone są do rozluźnienia (kohezji) korneocytów głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą, w wyniku czego zapobiegają pogrubieniu warstwy rogowej prowadząc do jej ścienczenia. W odpowiednich proporcjach mogą być używane przez pacjentów do terapii domowej stanów związanych z nadmiernym rogowaceniem (hyperkeratosis) np. sucha skóra, rybia łuska. Niskie stężenia AHA pozwalają też użyć ich jako potencjalnych promotorów przejścia przezskórnego dla substancji biologicznie czynnych.
Dzięki specjalnym właściwościom zmiękczającym i nośnikowym są doskonałym partnerem w ?preparatach mieszanych? np. połączenie AHA z kwasem salicylowym wzmacnia efekt peelingu, dodatek ceramidów lub kwasu hialuronowego powoduje wzrost zdolności magazynowania wilgoci.
Właściwości alfa-hydroksykwasów
Hydroksykwasy
Kwasy można formalnie podzielić na: kwasy organiczne (np. hydroksykwasy, kwasy karboksylowe, kwasy tłuszczowe, kwasy nukleinowe, aminokwasy) oraz kwasy nieorganiczne (np. kwasy mineralne, woda sodowa, wodorotlenki wykazujące amfoteryczność).
Olbrzymia liczba różnorodnych związków organicznych wynika m.in.z faktu, że mogą one w swoich cząsteczkach zawierać dwie lub więcej grup funkcyjnych. Takimi związkami wielofunkcyjnymi są hydroksykwasy. Zawierają one w cząsteczce grupy: hydroksylową (-OH) i karboksylową (-COOH). W zależności od wzajemnego położenia tych grup, rozróżnia się alfa-, beta-, gamma-, delta-hydroksykwasy.
Hydroksykwasy wykazują własności chemiczne odpowiednich kwasów lub alkoholi, ponadto wchodzą w specyficzne reakcje:
Alfa-hydroksykwasy kondensują do cyklicznych estrów (laktydów) lub poliestrów, ulegają rozkładowi do odpowiedniego aldehydu (lub ketonu) i kwasu mrówkowego,
Beta-hydroksykwasy odszczepiają cząsteczki wody przechodząc do kwasów L,B-nienasyconych,
Gamma i alfa-hydroksykwasy mogą ulegać wewnątrzcząsteczkowej estryfikacji, z utworzeniem pierścieni pięcio - lub sześcioczłonowych (laktony).
Wśród hydroksykwasów częste są przypadki występowania izomerii optycznej.
W kosmetyce stosuje się wyłącznie alfa- i beta-hydroksykwasy, zawierające grupę hydroksylową w bezpośrednim sąsiedztwie ugrupowania kwasowego (grupy karboksylowej).
Alfa- i beta-hydroksykwasy powodują rozluźnienie wiązań pomiędzy korneocytami warstwy rogowej i usuwają luźną warstwę zrogowaciałych komórek naskórka, jednocześnie przyspieszając jego odnowę.
ALFA - hydroksykwasy
Są one nazywane również ?kwasami owocowymi?, a symbolicznie przedstawia się je jako AHA (z ang. Alpha Hydroxy Acids).
Ich wspólny wzór to: R - HCOHCOOH .
Mogą zawierać w swojej strukturze do 14 atomów węgla. Najbardziej popularne i najczęściej stosowane AHA to:
kwas glikolowy
kwas mlekowy
kwas winowy
kwas cytrynowy
kwas jabłkowy.
Mogą one być otrzymywane w sposób naturalny (ekstrakty roślinne) np. kwas glikolowy otrzymuje się z trzciny cukrowej, ale obecnie często również w sposób syntetyczny (synteza chemiczna) lub biotechnologiczny (metabolity drobnoustrojów).
Alfa-hydroksykwasy zawierają jedną grupę hydroksylową umieszczoną w położeniu alfa w stosunku do karboksylowego atomu węgla. Wszystkie AHA z wyjątkiem kwasu glikolowego mają hiralny węgiel i są optycznie czynne.
KWAS GLIKOLOWY ? wzór sumaryczny: HO - CH2 - COOH , a wzór strukturalny wygląda następująco:
Obecnie najczęściej stosowany w kosmetykach do codziennej pielęgnacji zawierających AHA jest kwas glikolowy (hydroksyoctowy). Posiada on najmniejszą cząsteczkę zbudowaną tylko z dwóch atomów węgla, przez co może najłatwiej penetrować powierzchnię skóry. Jest bardzo dobrze przez nią tolerowany, ponieważ jest naturalnym bioproduktem naszego organizmu, uczestniczy w cyklu Krebsa i ulega spalaniu podobnie jak cukier.
Nie znane są reakcje alergiczne na ten związek. Jest on powszechnie stosowany w preparatach do eksfoliacji, czyli głębokiego złuszczania. Jest uniwersalny, rezultaty obserwuje się w wielu różnych przypadkach. Skóra łuszczy się w niewidoczny dla oka sposób i zaraz po zabiegu wygląda ładnie i zdrowo, można nawet robić makijaż.
Stwierdzono, że aktywność 30% kwasu glikolowego jest najwyższa przy pH=3. Zanotowano wtedy najwyższy poziom stymulacji odnowy komórek naskórka, najwyższy wzrost nawilżenia skóry, zwiększenie jej jędrności, wygładzenie i spłycenie zmarszczek. Stosowanie 5% - 30% kwasu glikolowego w formach hydrożeli polecane jest przez firmę ?Dermika? do zabiegu eksfoliacji. Wyższe stężenia 50% - 90%, które są przedmiotem propozycji firm zachodnich, wykazują działanie inwazyjne, mogące prowadzić do epidermolizy.
Kwas glikolowy stosowany jest też w stężeniach 5%, 10%, 15% w preparatach do użytku domowego, a w wyższych 20%, 30%, 50%, 70% - w peelingach leczniczych.
Efekty stosowania kwasu glikolowego:
Zmiękczenie i wygładzenie skóry
Poprawa kolorytu skóry
Przyspieszenie odnowy naskórka
Rozjaśnienie plam pigmentacyjnych
Nawilżenie skóry
Redukcja zmarszczek i spłycenie bruzd.
Oddziaływując zarówno na naskórek jak i skórę właściwą, ze względu na swoje liczne właściwości, nie można ograniczać jego roli do czynnika złuszczającego. W sposób bardziej kompleksowy powinien być on traktowany jako aktywator mechanizmów regulujących energetyczny mechanizm komórkowy, zarówno na poziomie keratynocytów jak
i fibroblastów.
KWAS MLEKOWY ? czyli hydroksypropionowy ma wzór sumaryczny:
CH3 - CHOH - COOH, a wzór strukturalny wygląda następująco:
Kwas ten zawiera asymetryczny atom węgla, może więc występować w dwóch odmianach optycznych i jednej racemicznej. Powstaje podczas fermentacji cukru mlekowego i innych cukrów. Występuje w kwaśnym mleku, żurach, kiszonych warzywach i owocach. W warunkach fizjologicznych kwas mlekowy przekształca się w formę ketonową ? kwas pirogronowy (CH3C(O)COOH) i odwrotnie.
Kwas mlekowy L(+) ? kwas 2-hydroksy propionowy jest produktem fermentacji mleczanowej u bakterii lub glikolizy beztlenowej w tkankach zwierzęcych, powstający na drodze katabolizmu glukozy bezpośrednio z kwasu pirogronowego i NADH pod wpływem dehydrogenazy mleczanowej.
Pod względem chemicznym, kwas mlekowy jest kwasem hydroksyaekanokarboksylowym zawierającym asymetryczny atom węgla w cząsteczce. W stanie czystym jest bezbarwnym, przezroczystym płynem o bardzo ostrym, kwaśnym smaku. Kwas mlekowy występuje w trzech postaciach. Może mieć dwie odmiany izomeryczne: optycznie czynne prawo- i lewoskrętną oraz odmianę optycznie nieczynną ? racemiczną, która spotykana jest powszechnie w produktach spożywczych takich jak: chleb (zwłaszcza razowy), kwaśne ogórki, kapusta, kefir czy kwaśne mleko. Prawoskrętna forma kwasu mlekowego L(+) powstaje w tkankach oraz płynach ustrojowych człowieka i jest metabolizowana przez nasz organizm szybko i całkowicie, natomiast lewoskrętna D(-) od czterech do dziesięciu razy wolniej.
Kwas DL-mlekowy jest jedynym lub głównym końcowym produktem rozkładu glikozy przez grupę drobnoustrojów nazywanych ?bakteriami kwasu mlekowego? takich jak: Bacillus acidi lactici, Lactobacillus delbrueckii, Lactobacillus bulgaricus. Możliwe, że powstawanie kwasu DL-mlekowego jest wynikiem działania dehydrogenaz glikosalazy I i II, ponieważ proces ten zależny jest od NAD. Kwas L-mlekowy otrzymuje się na drodze fermentacji glukozy przy pomocy bakterii Lactobacillus delbrueckii.
Kwas mlekowy to naturalny produkt przemian biochemicznych.
W stanach niedotlenienia kwas mlekowy przenikając z komórek do krwi powoduje kwasicę metaboliczną (mleczanową). Kwas ten zmienia się w wątrobie ponownie w glukozę na drodze glukoneogenazy. Właściwości biologiczne tego kwasu pozwalają na zastosowanie go w szerokiej gamie kosmetyków. Powoduje wygładzenie i odświeżenie skóry oraz odgrywa ważną rolę w procesie pielęgnacyjnym torebki włosa.
Zastosowanie
Zastosowanie kwasu mlekowego w szamponach jest czynnikiem zabezpieczającym pH emulsji, dlatego stosuje się dodatek tego kwasu również do kremów, wykorzystując dodatkowo jego właściwości konserwujące. Biologiczne właściwości kwasu mlekowego pozwoliły zastosować go również jako środek przeciwpotowy, gdyż bierze udział w mechanizmach regulacji temperatury ciała.
Preparaty do wybielania skóry, głównie kremy, zawierają oprócz kwasu salicylowego, recoryny, nadtlenków nieorganicznych i organicznych, również kwas mlekowy.
Znajduje się on głównie w tonikach i maseczkach, gdzie obok miąższu z cytryny i miodu pszczelego, truskawek czy gotowanych ziemniaków ? wybiela, wygładza, oczyszcza i odżywia skórę. Toniki zawierające kwas mlekowy stosowane są do ściągania ujść gruczołów łojowych, mają przeciwzapalne i keratolityczne działanie.
Kwas ten powoduje więc normalizację procesu złuszczania skóry, zmiękczanie spoiwa międzykomórkowego i rozrywanie więzów odpowiedzialnych za spójność korneocytów. Działa on jako środek nawilżający gdyż ma właściwości wiązania wody i powierzchniowego złuszczania skóry. Wydelikatnienie warstwy rogowej przez pocienianie jej, odżywienie i nawilżenie zwiększa przenikanie czynnych składników, polepszając zdolność skóry do przyjęcia oraz wykorzystania składników kosmetycznych i leczniczych.
Kwas mlekowy zalecany jest przez lekarzy podczas antybiotykoterapii trądziku oraz wraz ze środkami grzybobójczymi przeciwko grzybicom.
Użycie kwasu mlekowego wzmacnia więc efekty zastosowania innych produktów kosmetycznych. Zwiększenie grubości naskórka to wynik liczniejszych podziałów komórkowych i ich wzrostu, który zależy od specyficznego receptora komórkowego, z którym wiąże się kwas mlekowy. Pod wpływem zgrubienia naskórka, skóra staje się mocniejsza i zmniejsza się jej wrażliwość.
Badania wykazują zwiększenie papilarnego kolagenu skóry, wywołane pobudzeniem jej syntezy przy zastosowaniu kwasu mlekowego. Wraz z redukcją rogowacenia zabezpieczone są mieszki włosowe przed zapychaniem. To powstrzymuje gromadzenie się bakterii oraz wytwarzanie przez bakterie typu propionum drażniących kwasów tłuszczowych odpowiedzialnych za tworzenie się krostek. Kwas mlekowy wypiera nagromadzone ?corneocyte occlusion? z już zatkanych mieszków, oczyszcza ujaścia gruczołów łojowych dlatego często jest stosowany przy leczeniu skóry trądzikowej.
Efekty na skórze wynikające z użycia kwasu mlekowego:
Zmniejszenie grubości warstwy rogowej
Związanie warstwy rogowej
Zwiększenie grubości epidermy
Wzmocnienie struktury kolagenu skóry
Zwiększenie Glycosamino Glycans (glikozaminoglikanów) skóry
Zwiększenie uwodnienia
Wzmocnienie przenikania składników
KWAS WINOWY ? znany jako dihydroksybursztynowy występujący w winogronach i w winie. Jego wzór sumaryczny to: HOOC - CHOH - CHOH - COOH , a wzór strukturalny przedstawia się tak:
To alifatyczny hydroksykwas dikarboksylowy i dihydroksylowy, który występuje w czterech odmianach ? dwóch optycznie czynnych (aktywność optyczna, enancjomery), jednej nieczynnej (kwas mezowinowy) oraz racematu (kwas gronowy). Bezbarwne kryształy o temperaturze topnienia 170 0C ? dla odmian enancjomerycznych albo 140 0C ? dla kwasu mezo-winowego, rozpuszczalne w wodzie. W przyrodzie przeważa izomer kwasu L(+)-winowego, zaś kwas mezo-winowy nie występuje w ogóle.
KWAS CYTRYNOWY ? zawiera sześć atomów węgla i ma wzory:
- sumaryczny: HOOC - CH2 - HOC - COOH - CH2 - COOH
- strukturalny:
Znajduje się w cytrynie i ananasie . Stąd cytryna stosowana jest jako rozjaśniacz skóry i często używana w domu jako środek tonujący, odświeżający do skóry tłustej. Może jednak podrażniać skórę wrażliwą. Kwas ten uczestniczy we wspomnianym wcześniej cyklu Krebsa.
KWAS JABŁKOWY ? inaczej nazywany hydroksyetanoidikarboksylowy występuje w wielu owocach. Jego wzór sumaryczny to: HOOC - CHOH - CH2 - COOH , a wzór strukturalny:
W przyrodzie występuje on m.in. w jabłkach i rabarbarze.
Łączenie kwasów owocowych z innymi substancjami chemicznymi
Dzięki właściwościom zmiękczającym i nośnikowym, alfa-hydroksykwasy są doskonałym partnerem w ?preparatach mieszanych? . Przykładem może być połączenie AHA z kwasem salicylowym (beta-hydroksykwas) wzmacniające efekt peelingu . Dodatek ceramidów lub kwasu hialuronowego do kwasów owocowych powoduje wzrost zdolności magazynowania wilgoci. Niskie stężenia AHA pozwalają użyć ich jako potencjalnych promotorów przejścia przezskórnego dla substancji biologicznie czynnych.
Stężenie i ph kwasów owocowych
Najważniejszymi środkami ostrożności jakie należy podjąć przed zastosowaniem kwasów, to zapoznanie się z ich stężeniem oraz wartością ?pH?.
pH jest wskaźnikiem stężenia jonów wodorowych (kwaśnych). Dla normalnych roztworów wodnych, skala wartości pH leży pomiędzy 0 a 14. Przy pH = 7, stężenie jonów wodorowych (kwaśnych) i wodorotlenowych (zasadowych) są takie same ? roztwór ma wówczas roztwór neutralny (obojętny). Wartości mniejsze od 7 odpowiadają przewadze jonów wodorowych (odczyn kwaśny), większe od 7 przewadze jonów wodorotlenowych (odczyn zasadowy lub alkaliczny).
Zmiana pH o jedną jednostkę oznacza 10 ? krotną zmianę stężenia jonów wodorowych. Pomiaru wartości pH roztworu wodnego można dokonać w odpowiednio zestawionym ogniwie elektrycznym, mierząc różnicę potencjału między dwiema elektrodami odpowiednio dobranymi. Urządzenie do tego służące nosi nazwę ?pehametru?. Mniej dokładnie, ale za to szybko można oznaczyć pH roztworów bezbarwnych lub słabo zabarwionych stosując wskaźniki. Są to barwniki zmieniające kolor w zależności od pH roztworu. Zalicza się do nich metyloranż (oranż metylowy), błękit bromotymolowy, fenoloftaleinę i lakmus.
Stężenie roztworu wyrażamy jako stosunek masy substancji rozpuszczanej do objętości roztworu. Stosownie do potrzeby, stężenie wyrażamy w rożnych jednostkach masy i objętości, np. mol/l lub g/ml . Innym sposobem wyrażania stężeń jest podanie wagowego składu procentowego mieszaniny. Na przykład 3%-owy roztwór NaCl zawiera w 100 g , 3 g NaCl.
Wartości te wpływają więc na głębokość działania eksfoliacyjnego. Przy głębokiej eksfoliacji prowadzonej pod kontrolą lekarską stosuje się nawet roztwory zawierające ponad 30% wolnego kwasu. Hydroksykwasy mogą działać drażniąco, zależy to zarówno od ich stężenia, jak i wartości pH kosmetyku. W produktach rynkowych, z reguły nie przekracza się stężenia powyżej 4 ? 5%, przy wartości pH = 4,0 do 5,0. Najlepsze wartość pH to 3,0 ? 5,5 , gdyż mniejsza może powodować podrażnienia. Przy pH powyżej 6,0 aktywność eksfoliacyjna hydroksykwasów znacznie maleje, a powyżej pH =7 zanika całkowicie.
Związek pomiędzy skutecznością, a tolerancją kosmetyków na bazie alfahydroksykwasów jest określony przez następujące kryteria:
pH = 3 do pH = 5,5
% kwasu w postaci wolnej, która jest bardziej aktywna niż w postaci soli
% AHA
związek aktywnych składników nawilżających, uśmierzających, kojących, kompensujących podrażnienie spowodowane przez AHA.
W.P.Smitch (Soap and Cosmetics) porównał aktywność i podrażnienia powodowane przez codzienne stosowanie 3% kwasu w formie pH = 3 i pH = 7.
|
pH = 3 |
pH = 7 |
Stopień odnawiania komórek |
33% |
9% |
Jędrność skóry |
35% |
11% |
Nawilżanie |
23% |
18% |
Łagodność |
44% |
15% |
Liczba widocznych zmarszczek |
55% |
11% |
Natomiast podrażnienie jest prawie 2,5 razy większe w przypadku pH = 3 niż pH = 7.
Wskazania i przeciwwskazania do leczenia kwasami owocowymi wskazania :
Poprawienie stanu i wyglądu skóry tłustej
Zmniejszenie zmian trądzikowych i potrądzikowych
Łojotok z silnie rozszerzonymi porami
Usuwanie skutków hiperpigmentacji (rozjaśnienie plam)
Przebarwienia pozapalne
Usuwanie skutków fotostarzenia się skóry
Rogowacenie słoneczne
Plamy soczewicowe starcze
Znamiona starcze
Regeneracja skory starzejącej się o zmniejszonej elastyczności
Poprawienie stanu skóry suchej
Rogowacenie przymieszkowe
Rybia łuska
Trądzik pospolity
Brodawki zwykłe i łojotokowe
Rozstępy
Przeciwwskazania :
Uszkodzenie ciągłości naskórka
Stany ropne, bakteryjne, wirusowe
Opryszczka (w każdej postaci)
Brodawki (młodzieńcze, wirusowe, nieznanego pochodzenia)
Znamiona barwnikowe (owłosione, nieowłosione, wyniosłe)
Zaburzenia naczynioruchowe
Trądzik różowaty
Naczyniaki
Choroby zakaźne
Choroby uogólnione
Ciąża
Choroby psychiczne
Bliznowce, keloidy
Skłonność do obrzęków
Cukrzyca
Miażdżyca
Nadciśnienie
Alergie
Wpływ aha na skórę
Wpływ aha na naskórek:
Alfa ? hydroksykwasy w niskich stężeniach działają jedynie na naskórek, a nie na skórę właściwą. Podane miejscowo zmniejszają spójność korneocytów, głównie w niższych rzędach warstwy rogowej połączonych z warstwą ziarnistą, natomiast nie wywierają wpływu na komórki leżące zewnętrznie, w ten sposób prowadzą do ścieńczenia warstwy rogowej. Proces ten można zaobserwować zarówno klinicznie jak i histologicznie.
Badania nad miejscem uchwytu AHA sugerują, że działanie farmakologiczne tych kwasów jest zjawiskiem dynamicznym, które zachodzi na określonym poziomie procesu rogowacenia. Mechanizm tego zjawiska nie jest do końca wyjaśniony. Może on wynikać z modyfikacji wiązań jonowych przez hamujący wpływ AHA na enzymy uczestniczące w tworzeniu tych wiązań. Poprzez wpływ na komórki naskórka następuje normalizacja procesu rogowacenia. AHA nie tylko zmniejszają wzajemne przyleganie korneocytów niżej leżących lecz również ułatwiają zatrzymanie wody w części powierzchniowej naskórka, powodując w ten sposób lepsze nawodnienie skóry i w dalszym efekcie zmniejszenie nadmiernego rogowacenia naskórka. Poprawa nawodnienia skóry jak wykazały badania następuje przez znaczący wzrost wskaźnika przeznaskórkowej utraty wody (TEWL ? transepidermal water loss).
Dzięki licznym badaniom prowadzonym przez wybitnych specjalistów na całym świecie, wykazane zostało istotne statystycznie skrócenie czasu przejścia korneocyta przez warstwę rogową (SCTT ? stratum corneum turnover time) dzięki czemu przyspieszona zostaje odnowa naskórka. Stwierdzono również znaczne zmniejszenie suchości skóry po podaniu AHA. Zjawisko to naukowcy tłumaczą wzrostem poziomu ceramidów w naskórku na skutek stymulacji ich biosyntezy przez AHA.
Pomimo swych wielokierunkowych mechanizmów działania, AHA nie tylko nie uszkadzają bariery ochronnej skóry, ale w sposób znaczący ją poprawiają.
Wpływ aha na skórę właściwą:
Alfa ? hydroksykwasy w wyższych stężeniach prowadzą nie tylko do rozdzielenia połączeń między korneocytami, lecz powodują powstanie epidermolizy naskórka. Mają również wpływ na warstwę brodawkową i siateczkową skóry właściwej. Wielu autorów w pracach badawczych wykazało zwiększoną syntezę kolagenu w hodowli ludzkich fibroblastów pod wpływem AHA. Ta zwiększona synteza wynika ze wzrostu wytwarzania specyficznego m-RNA (informacyjnego).
W skórze właściwej AHA aktywują fibroblasty, makrofagi i komórki tuczne, zwiększają produkcję glikozaminoglikanów, kolagenu i elastyny. W ostatnich latach badacze zwrócili uwagę, że stosowania alfa ? hydroksykwasów poprawia stan skóry zmienionej pod wpływem niekorzystnego, wieloletniego działania promieniowania słonecznego (tzw. ?fotostarzenie? skóry). Proces naprawy szkód posłonecznych rozpoczęty zostaje zarówno w naskórku, jak i w skórze właściwej.
W skórze właściwej dochodzi albo do bezpośredniej, albo do pośredniej stymulacji fibroblastów. Zaktywowane fibroblasty produkują czynniki wzrostu dla substancji podstawowej skóry, kolagenu i elastyny, które są ważnymi elementami przebudowy i naprawy struktur skóry właściwej. Podobne wyniki naprawcze, po zastosowaniu AHA stwierdzono w przypadku skóry zmienionej po uprzednim leczeniu kortykosteroidami zewnętrznymi. Wykazano, że podanie AHA odwraca niekorzystny wpływ kortykosteroidów na naskórek i skórę właściwą.
Dość ważna z punktu praktycznego jest możliwość ?kontroli? procesu rogowacenia poprzez ciągłe, podtrzymujące stosowanie AHA w średnich stężeniach w warunkach domowych. W ten sposób zapobiega się ponownemu pogrubieniu warstwy rogowej po jej początkowym ścieńczeniu w gabinecie zabiegowym. Regularne i systematyczne podawanie AHA miejscowo jest szczególnie ważne w prowadzeniu chorych z rybią łuską, trądzikiem pospolitym, rogowaceniem starczym, suchą skórą, a także w celu utrzymania gładkiej powierzchni skóry u osób mających tendencję do tworzenia zarówno powierzchniowych, jak i głębszych zmarszczek. Specyficzne działanie AHA zależne jest od działania kwasu, jego stężenia, podłoża w którym jest zawieszony, czasu ekspozycji itp.
Duże stężenia AHA znalazły zastosowanie w leczeniu łagodnych i złośliwych ognisk rogowacenia, brodawek, zmarszczek oraz są wykorzystywane w wykonywaniu powierzchniowego i głębokiego peelingu. Oczywiście wysokie stężenia alfa ? hydroksykwasów mogą być jedynie stosowane pod kontrolą lekarską.
Podsumowanie
Alfa ? hydroksykwasy w chwili obecnej są szeroko stosowane w terapii dermatologicznej i kosmetyce skóry, a doświadczenia nad potencjalnymi możliwościami AHA są ciągle prowadzone. Kwasy te wywierają znaczący wpływ zarówno na naskórek, zwłaszcza na toczący się w nim proces rogowacenia jak i na skórę właściwą. Mechanizm ich działania zależy od stężenia preparatu. W skórze właściwej AHA stymulują czynność fibroblastów, histiocytów i komórek tucznych, w związku z tym dochodzi do wzrostu syntezy glikozaminoglikanów i kolagenu. Wszystkie omówione wyżej właściwości AHA poprawiają stan skóry, zwiększają jej elastyczność, wygładzają naskórek i rozjaśniają przebarwienia oraz spłycają zmarszczki. Mechanizm działania preparatów zawierających AHA pozwolił na ich zastosowanie również w leczeniu wielu stanów patologicznych skóry.
Kwasy owocowe są bezpieczne podczas umiejętnego ich stosowania, dlatego też zabiegi z ich zastosowaniem cieszą się ostatnio dużym zainteresowaniem. Eksfoliacja kwasami owocowymi jest metodą średnio ? głębokiego złuszczania naskórka. Najczęstszym produktem wykorzystywanym do tego zabiegu jest kwas glikolowy, ponieważ posiada najmniejszą cząsteczkę zbudowana tylko z dwóch atomów węgla, dzięki czemu łatwo penetruje powierzchnie skóry.
Alfa ? hydroksykwasy są dobrze tolerowane przez skórę, ponieważ są naturalnymi bioproduktami biorącymi udział w przemianach biochemicznych w organiźmie. Bardzo ważne jest stężenie i pH stosowanego preparatu, ponieważ odstępstwa od przyjętych norm stosowania mogą spowodować zbędne skutki uboczne, jak: poparzenia, blizny.
Dlatego też zabiegi z kwasami owocowymi powinny być wykonywane wyłącznie pod kontrolą lekarza lub przez kosmetologa w licencjonowanym gabinecie kosmetycznym, a pacjent powinien przestrzegać zaleceń dotyczących pielęgnacji skóry, w domu po zabiegu.
Nowe rewolucyjne odkrycie kosmetologów - kwas pirogronowy - używany do tej pory wyłącznie przez lekarzy, znalazł już zastosowanie w kosmetologii. Dzięki szybkiej penetracji skóry właściwej pozwala na uzyskanie doskonałych efektów estetycznych, zbliżonych do tych, jakie dają agresywne zabiegi złuszczające. Kwasy z powodzeniem stosuje się od kilku lat w kosmetologii i dermatologii. Ich fenomen wynika z wielokierunkowego działania oraz wysokiej efektywności i bezpieczeństwa używania, a to podstawowe kryterium w ocenie preparatów kosmetycznych.
Kwasy mają zastosowanie zarówno w kuracjach przeciwtrądzikowych, jak i przeciwzmarszczkowych - zmniejszają suchość skóry, zwężają ujścia gruczołów łojowych, łagodzą łojotok. W niskich stężeniach wpływają tylko na naskórek, regulując proces jego rogowacenia. Rozluźniają połączenia między martwymi komórkami w warstwie rogowej naskórka, co powoduje łatwiejsze i regularne ich złuszczanie się.
W efekcie odkrywają warstwy nowych, świeżych komórek, powodując widoczną poprawę kondycji skóry. AHA ułatwiają również zatrzymywanie wody w zewnętrznej części naskórka. Kurację alfa?hydroksykwasami poleca się w przypadku skóry zniszczonej wieloletnim działaniem promieniowania słonecznego.
Zabiegi z wyższymi stężeniami kwasów są polecane do cer dojrzałych, gdyż znacznie poprawiają stan skóry - zwiększają jej elastyczność, zmniejszają zmarszczki powierzchniowe, wygładzają naskórek, pomagają rozjaśnić przebarwienia i drobne blizny. Ich zastosowanie jest również zasadne w przypadku cer trądzikowych, ponieważ pomagają spłycać blizny potrądzikowe, łagodzą łojotok i zwężają pory. Aby przedłużyć efekty takich zabiegów, poleca się zwykle stosowanie produktów o niższych stężeniach kwasów w pielęgnacji domowej.
Ogromna część problemów skórnych wynika z nadmiernej keratynizacji naskórka, w konsekwencji której skóra staje się gruba i matowa. W latach osiemdziesiątych XX w. kosmetolodzy opracowali nową formułę zastosowania kwasów AHA, którą oparli na odkryciu, iż większe stężenie kwasów powoduje złuszczenie zrogowaciałych łusek najbardziej zewnętrznej powierzchn
i naskórka i regenerację skóry. Już powszechnie wiadomo, że tego rodzaju kwasy pomagają w usunięciu warstw nagromadzonych na powierzchni skóry, zapewniając efekt peelingu stymulującego odnowę głębiej położonych komórek.
Jednak rezultat zabiegu przy użyciu kwasów AHA zdecydowanie różni się od efektu po tradycyjnym usuwaniu zrogowaciałego naskórka, ponieważ ich działanie polega na stopniowym rozluźnianiu wiązań chemicznych między komórkami warstwy rogowej a ceme
ntem międzykomórkowym, w wyniku czego odrywane są zarówno pojedyncze komórki, jak i całe agregaty.
Wybielające
Depigmentujące działanie kwasów AHA polega na hamowaniu melanin przez zakwaszenie skóry. Biosynteza melanin w organizmie wymaga środowiska alkaicznego, dlatego zewnętrzne stosowanie kwaśnych roztworów może hamować tworzenie się nadmiernych przebarwień skóry. Alfa-hydroksykwasy powodują również usunięcie nagromadzonych melanin poprzez rozluźnienie warstwy korneocytowej naskórka i delikatne złuszczenie. Rozjaśnienie skóry następuje również w wyniku równego rozprowadzenia i zapobiegania zbijaniu się pigmentu w bryłki.
Przeciwzmarszczkowe i nawilżające
Jak już wspomniano, kwasy AHA wpływają na częściowe rozluźnienie struktury cementu międzykomórkowego, a dzięki temu może on wchłonąć więcej wody (w rezultacie zostaje nawilżona warstwa rogowa naskórka). Stymulują one również syntezę kolagenu i elastyny. Dodatkowo sól kwasu mlekowego, wchodząca w skład AHA, jest silnie higroskopijna i działa nawilżająco. Natomiast sam kwas mlekowy używany jest do bioliftingu, ponieważ ma działanie silnie nawilżające, uelastyczniające, zwężające pory, spłycające zmarszczki. W konsekwencji nadaje skórze zdrowy wygląd i ładny koloryt. Efektem długotrwałym stosowania kwasów będzie niewątpliwie poprawienie elastyczności skóry połączone z redukcją zmarszczek.
Fenomen kwasu pirogronowego
Kwasy owocowe są od lat stosowane w kosmetyce i trudno sobie wyobrazić renomowany gabinet, w którym mogłoby ich zabraknąć. Na rynku pojawiają się coraz nowocześniejsze i skuteczniejsze preparaty, zatem warto przyjrzeć się najnowszym trendom.
Takim nowym rewolucyjnym odkryciem kosmetologów jest kwas pirogronowy, stosowany do tej pory wyłącznie przez lekarzy dermatologów.
Kwas pirogronowy jest to alfa-ketonokwasem o trzech atomach węgla (CH3CO-COOH). Występuje w naturze (jabłka, sfermentowane owoce, ocet) i posiada silne właściwości keratolityczne, dermoplastyczne, sebostatycznei antymikrobowe.
Dzięki szybkiej penetracji skóry właściwej pozwala na uzyskanie w wyjątkowo krótkim czasie doskonałych efektów estetycznych zbliżonych do tych, jakie otrzymujemy po agresywnym złuszczaniu. Zabiegi przy użyciu kwasu pirogronowego są wyjątkowo bezpieczne i, co istotne, całkowicie bezbolesne.
Działanie tego kwasu polega na zmniejszeniu przylegania między korneocytami, co powoduje utratę łączności pomiędzy komórkami kolczystymi i sprawia, że warstwy rogowe naskórka stają sie cieńsze. Na poziomie mieszka włosowo-łojowego kwas pirogronowy ma wysokie właściwości penetracyjne i bakteriostatyczne (znacząco obniża miejscowe pH) oraz wyjątkowe działanie komedolityczne (przeciwzaskórnikowe).
Reguluje wydzielanie sebum - i co za tym idzie - zmniejsza przetłuszczanie się cery łojotokowej i trądzikowej, a na poziomie skóry właściwej wpływa na powstawanie kolagenu. Jednak stymulacja i ponowne modelowanie skóry właściwej są intensywniejsze niż po peelingach glikolowych, ale porównywalne do stymulacji i modelowania po peelingu TCA.
Dzięki właściowściom sebostatycznym i antymikrobowym kwas pirogronowy znajduje zastosowanie w zabiegach przeciwtrądzikowych. W kosmetologii jest to pierwsza w pełni bezpieczna kuracja umożliwiająca uzyskanie w krótkim czasie efektów estetycznych zbliżonych do tych, jakie otrzymujemy po zabiegach peelingami chemicznymi.
Należy zwrócić uwagę na to, że ze względu na swoje wyjątkowe właściwości kwas pirogronowy, jako jeden z niewielu produktów stosowanych w kosmetologii, może być użyty w przypadku skór ze zmianami ropnymi oraz siecią rozszerzonych naczyń ? w obu sytuacjach przynosząc spektakularne efekty.
Podsumowując - preparaty na bazie kwasu pirogronowego zmniejszają łojotok, likwidują zaskórniki, oczyszczają i domykają pory skóry. Widocznie wygładzają blizny potrądzikowe, rozjaśniają przebarwienia i stymulują syntezę kolagenu, zwiększając gęstość skóry. Mogą być stosowane nawet w przypadku cer ze stanami zapalnymi i couperose.
Wskazania do stosowania:
blizny
przebarwienia potrądzikowe
łojotokokowe zapalenie skóry
przebarwienia
skóra starzejąca się, poszarzała
hiperkeratoza
Kwasy owocowe AHA w kosmetyce
Współczesna medycyna i kosmetologia wykazały, że preparaty z zawartością kwasów owocowych poprawiają stan skóry suchej i skłonnej do zmarszczek oraz leczą wiele schorzeń skóry, m.in. rybią łuskę, trądzik pospolity, znamiona starcze czy brodawki.
Kwasy owocowe, powszechnie nazywane alfahydroksykwasami, często określane są ogólnie przyjętym skrótem AHA, pochodzącym od angielskiej nazwy Alpha-Hydroxy Acid. Do najbardziej popularnych i najczęściej stosowanych w kosmetyce kwasów owocowych należą: kwas glikolowy, winowy, mlekowy, jabłkowy i cytrynowy. Wbrew nazwie, związki te występują w stanie naturalnym w przyrodzie nie tylko w różnych owocach, ale także w warzywach, trzcinie cukrowej i kwaśnym mleku. Mogą być one wyodrębniane z naturalnych źródeł, np. w wyniku ekstrakcji odpowiednimi rozpuszczalnikami świeżych owoców, szczególnie kwaśnych i niedojrzałych, które zawierają ich najwięcej (jabłka, grejpfruty, winogrona, cytryny) lub przy wykorzystaniu metod syntetycznych bądź biotechnologicznych.
Już na początku XIX wieku kobiety we Francji stosowały do przemywania twarzy stare wino, po którym ich skóra stawała się jaśniejsza, bardziej aksamitna. Również nasze prababki i babki, choć chyba niezbyt świadome, że stosują AHA, korzystały z ich dobrodziejstwa. Używając w domowym zaciszu różnego rodzaju mikstur z jabłek, żurawin i serwatki uzyskiwały bardziej miękką i gładką skórę twarzy, dekoltu czy rąk.
Na początku lat siedemdziesiątych XX wieku dr Eugene Van Scott i dr Ruey Yu odkryli, że alfahydroksykwasy dają nowe możliwości terapeutyczne w leczeniu wielu schorzeń skóry. Od tego czasu korzystny wpływ kwasów owocowych na jej stan oraz wygląd został potwierdzony w wielu badaniach klinicznych. Dermatolodzy i chirurdzy plastyczni uznali, że rezultaty leczenia za pomocą AHA są bardzo dobre.
Działanie kwasów owocowych na skórę jest specyficzne. Biologiczny mechanizm tego działania nawet dzisiaj nie jest dokładnie wyjaśniony. Przyjmuje się, że alfahydroksykwasy mają właściwości rozluźniania warstwy korneocytowej naskórka i ułatwiają jego złuszczanie się. Zjawisko to polega najprawdopodobniej na rozpuszczaniu substancji sklejającej poszczególne komórki, w wyniku czego zmniejsza się ich spoistość. W konsekwencji tego następuje przyspieszenie naturalnego procesu usuwania gromadzących się na powierzchni skóry warstw martwych komórek naskórka.
Wiele problemów skórnych związanych jest właśnie z nadmiernym rozbudowywaniem się tych warstw, które powodują, że skóra staje się gruba i matowa. Proces ich zmniejszenia ma więc istotne znaczenie zarówno we wszystkich sytuacjach prowadzących do nadmiernej keratynizacji naskórka, jak i w przypadku skóry zmęczonej, zestresowanej, w której rozpoczęły się już procesy starzenia.
AHA, pomagając w usunięciu warstw nagromadzonych na powierzchni skóry, zapewniają efekt peelingu stymulującego odnowę komórkową. Proces ten inicjuje bowiem odpowiednią odbudowę komórek głębiej położonych. Powoduje on także pobudzenie produkcji kolagenu i elastyny, co jest szczególnie pożądane w przypadku pielęgnacji cery dojrzałej. W wyniku zachodzących procesów w sposób widoczny poprawia się stan skóry suchej, odwodnionej z objawami starzenia. Lepiej gromadzi ona wilgoć, co wpływa na wygładzenie zmarszczek i bruzd oraz poprawę ogólną jej wyglądu.
Zastosowanie preparatów z alfahydroksykwasami w przypadku skóry zniszczonej działaniem słońca zapewnia poprawę nie tylko jej powierzchniowych warstw, ale również wpływa korzystnie na tkankę łączną. Badania prowadzone za pomocą ultradźwięków potwierdziły, że po kilkutygodniowym stosowaniu preparatów z AHA następuje wyraźne podwyższenie w skórze aktywności fibroplastów (komórek odpowiedzialnych za wytwarzanie kolagenu), co przyczynia się do lepszego nawilżenia, a w konsekwencji do znacznej poprawy jej stanu. Dzięki temu, że równomiernie rozprowadzają pigment oraz zapobiegają jego zbijaniu się w grudki, kwasy owocowe rozjaśniają plamy pigmentacyjne (np. starcze, wątrobowe). Przeciwdziałają także keratozom, ułatwiają wchłanianie innych substancji w tym odżywczych i regenerujących, takich jak witaminy czy kwas hialuronowy.
Delikatny peeling kwasami owocowymi wykazuje działanie normalizujące funkcję gruczołów łojowych. Preparaty zawierające AHA, dzięki swym właściwościom złuszczającym oraz działaniu antyseptycznemu i bakteriobójczemu, są przydatne do pielęgnacji skóry młodej, pomagają bowiem w leczeniu trądziku. Z uwagi na swoje właściwości biologiczne kwasy owocowe znajdują także zastosowanie jako środki przeciwpotowe.
Alfahydroksykwasy mogą również spełniać ważną rolę w procesie pielęg-nacyjnym torebki włosa. Z tego względu zalecane są do stosowania w szamponach i odżywkach do włosów. Często stosowane są także jako naturalne czynniki zakwaszające w różnych preparatach kosmetycznych.
Kwasy owocowe znajdują bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce. Przy ich użyciu należy jednak brać pod uwagę, że skuteczność działania alfahydroksykwasów jest ściśle zależna od ich stężenia, a tym samym od pH stosowanego preparatu (kosmetyku). Przy samodzielnym korzystaniu z kremów z kwasami owocowymi należy używać tylko tych, które mają słabą ich koncentrację. Zawartości AHA rzędu 1-4 % polecane są w kosmetykach powodujących odświeżanie i wygładzanie skóry. Niskie stężenia AHA w formach kosmetycznych pozwalają ich użyć jako efektywnych promotorów przejścia przezskórnego.
W kosmetykach do codziennej pielęgnacji skóry wykorzystuje się z reguły mieszaninę kilku różnych kwasów owocowych, co zapewnia ich kompleksowe działanie. Po kilku tygodniach stosowania kosmetyków z ich zawartością, stan skóry wyraźnie się poprawia. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że kremy z kwasami owocowymi z reguły nie zastępują systematycznej pielęgnacji skóry. W wielu przypadkach konieczne jest więc równoległe stosowanie razem z nimi odpowiednio dobranych kremów odżywczych.
Prawidłowo zastosowany krem z kwasami owocowymi nie wywołuje na ogół uczuleń oraz podrażnień. Należy jednak pamiętać o ograniczeniu stosowania preparatów z AHA w lecie, szczególnie w okresie dużej ekspozycji skóry na słońce. Kremy zawierające te związki w swoim składzie zmniejszają bowiem jej naturalną odporność na promieniowanie UV, przez co staje się ona bardziej wrażliwa na ich działanie. Wskazane jest natomiast stosowanie kosmetyków z zawartością kwasów owocowych po lecie, kiedy skóra jest wyraźnie zmęczona działaniem słońca. Pomagają one wtedy zmniejszyć drobne zmarszczki oraz przebarwienia wywołane opalaniem.
Jak już wspomniałam, w preparatach do pielęgnacji ciała i włosów AHA występują w stężeniu do kilku procent. W kosmetyce stosowane są również preparaty zawierające wyższe zawartości kwasów owocowych. Wysoko skoncentrowanymi produktami mogą posługiwać się jednak jedynie wyszkolone kosmetyczki i dermatolodzy. Istnieje bowiem ryzyko, że zbyt wysokie stężenie lub zbyt niskie pH preparatu mogą wywołać niepożądane reakcje skórne (już zawartość kwasów powyżej 10 procent może bowiem powodować podrażnienia i zaczerwienienia skóry). Wyższe stężenia AHA są stosowane w profesjonalnych gabinetach kosmetycznych do głębokiego złuszczania naskórka, czyli tzw. eksfoliacji. Głębokie złuszczanie skóry zalecane jest przy przebarwieniach skórnych różnego pochodzenia, przy cerze tłustej łojotokowej, przy skórze zmęczonej, suchej, mało elastycznej, w przypadku trądziku pospolitego oraz zmian skórnych mu towarzyszących.
Jak dowodzą wieloletnie badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych, najkorzystniejsze działanie w zabiegu złuszczania ma - spośród wymienionych kwasów owocowych - kwas glikolowy, który występuje w soku trzciny cukrowej. Kwas ten wnika w skórę najłatwiej i najgłębiej. W procesie eksfoliacji jego działanie polega na usunięciu zewnętrznych warstw naskórka, w wyniku czego zostają odsłonięte świeże, nie zniszczone komórki. Zabieg ten można zatem traktować jako swoistą technikę odnowy skóry. Usunięcie zewnętrznej warstwy naskórka powoduje głębokie oczyszczenie i odblokowanie porów skóry, jej rewitalizację, odświeżenie i rozjaśnienie.
Eksfoliację kwasami owocowymi można wykonać zarówno na twarzy, na szyi, rękach, jak i w innych miejscach ciała, które tego wymagają. Zabiegu tego nie powinno wykonywać się w przypadku skóry bardzo wrażliwej, skłonnej do uczuleń, uszkodzonej (skaleczenia, otarcia). Nie powinno się również stosować zabiegu głębokiego złuszczania w przypadku niektórych chorób skóry, takich jak egzema, łuszczyca czy trądzik różowaty.
Zabieg eksfoliacji w gabinetach kosmetycznych przeprowadza się najczęściej za pomocą 30-procentowego kwasu glikolowego. Skóra do zabiegu przeprowadzanego w gabinecie powinna być przygotowana odpowiednią kuracją domową z zastosowaniem preparatów kosmetycznych, zawierających niższe stężenia alfahydroksykwasu. Eksfoliacji nie wykonuje się zazwyczaj jednorazowo, lecz powinna być ona przeprowadzona w kilku etapach. Ze względu na to, że po zabiegu skóra jest wyjątkowo wrażliwa na działanie promieni słonecznych oraz mrozu, zaleca się wykonywanie złuszczania wiosną lub jesienią. Bez względu jednak na porę w której wykonujemy zabieg, skóra po nim powinna być odpowiednio zabezpieczona przed działaniem czynników zewnętrznych za pomocą prawidłowo dobranych preparatów kosmetycznych (kremy, pudry).
Ostatnio coraz częściej wykorzystuje się w kosmetyce kompleksowe połączenia działania peelingującego alfa i beta-hydroksykwasów, wzbogaconych o rozpuszczalny kolagen, witaminy lub ceramidy. Zabieg przeprowadzany za pomocą tej mieszaniny podobny jest w działaniu do eksofoliacji AHA, jednak przy jego użyciu osiąga się lepsze efekty niż podczas stosowania samych alfahydroksykwasów. Dotyczy to zarówno efektów przeciwzmarszczkowych, jak i leczniczych (np. trądzik pospolity, cera tłusta). Przeciwwskazania i wskazania stosowania tego typu zabiegu są identyczne jak i w przypadku złuszczani AHA.
Kosmetyki, zawierające AHA oraz zabiegi wykonywane przy ich pomocy, są szczególnie skuteczne w przypadku skóry zanieczyszczonej, zniszczonej przez słońce, przedwcześnie postarzałej, trądzikowej. Aby preparaty z kwasami owocowymi pomogły w pielęgnacji skóry, a nie jej zaszkodziły, należy jednak przestrzegać wymienionych tu zasad.
Kwasy AHA w kosmetykach
Bardzo często w preparatach kosmetycznych pojawiają się kwasy organiczne, których znaczenie dla naszej cery jest nie do przecenienia. Witamina C na przykład chroni skórę przed starzeniem, przyspiesza proces gojenia oparzeń słonecznych czy stymuluje ukrwienie skóry...
Cechą charakterystyczną tych kwasów jest obecność w strukturze ugrupowania karboksylowego - COOH.
W kosmetyce znajduje zastosowanie cały szereg różnorodnych związków, które jednak obok tej wspólnej cechy strukturalnej w zasadniczy sposób różnią się między sobą innymi elementami budowy i właściwościami, a więc też możliwością ich wykorzystania w kosmetyce. Kilku przedstawicieli tej grupy można znaleźć pośród witamin, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, a więc i skóry.
Kwas askorbinowy
Bardzo chętnie stosowanym w kosmetyce surowcem jest witamina C, czyli kwas L-askorbinowy. Związek ten należy do układów hydrofilowych, doskonale rozpuszczalnych w wodzie. Witamina C, której prekursorem jest glukoza, jest szeroko rozpowszechniona w przyrodzie. W dużych ilościach występuje między innymi w dzikiej róży, owocach cytrusowych, czarnej porzeczce oraz niektórych warzywach - pietruszce, szpinaku, brokułach. Jest to surowiec charakteryzujący się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi. Neutralizując wolne rodniki, zabezpiecza skórę przed przedwczesnym starzeniem. Przyspiesza on także proces naturalnego złuszczania wierzchnich warstw naskórka, dzięki czemu rozjaśnia skórę oraz zmniejsza skłonność do przebarwień i piegów, działa wybielająco. Witamina C, biorąc udział w hydroksylacji związanej peptydowo proliny, wywiera korzystny wpływ na produkcję kolagenu. Zwiększa ona również mechaniczną odporność ścian naczyń włosowatych, stymuluje ukrwienie skóry. Stosowana w preparatach kosmetycznych przyspiesza proces gojenia oparzeń spowodowanych działaniem promieniowania słonecznego. Zapobiega przetłuszczaniu się włosów, nadaje im ładny połysk. Znajduje również zastosowanie jako naturalny regulator pH preparatów kosmetycznych.
Kwas pantotenowy
Kolejnym istotnym związkiem tego segmentu jest witamina B5, czyli kwas pantotenowy, który jest składnikiem koenzymu A - układu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania skóry i włosów. Jego niedobory powodują między innymi rogowacenie i łuszczenie skóry, a także przedwczesne siwienie i wypadanie włosów. Kwas pantotenowy jest szeroko rozpowszechniony w przyrodzie. Występuje on między innymi w drożdżach, wątrobie, otrębach, ziarnach zbóż, żółtkach jaj kurzych. W preparatach kosmetycznych pojawia się w postaci prowitaminy, czyli D-pantenolu, który jest znacznie bardziej od niego trwały. Jest to surowiec nietoksyczny, nie powoduje podrażnień ani uczuleń, łatwo rozpuszcza się w wodzie i etanolu, jest stabilny w szerokim zakresie pH. Związek ten jest aktywny biologicznie, posiada bowiem zdolność pokonywania bariery warstwy rogowej, łatwo penetruje do głębszych warstw skóry, gdzie ulega przekształceniu do kwasu pantotenowego. Jako fizjologiczny składnik włosów powszechnie jest on również stosowany w odżywkach, tonikach, szamponach, środkach do układania, lakierach i innych wyrobach przeznaczonych do ich pielęgnacji.
Folacyna, biotyna, niacyna i retinol
Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zawierających w układzie strukturalnym grupę karboksylową należą także kwas foliowy (folacyna), witamina H (biotyna) czy też witamina PP (niacyna). Ważnym składnikiem preparatów kosmetycznych jest kwas stanowiący najbardziej aktywną formę retinolu, czyli witaminy A. Związek ten reguluje procesy metaboliczne w komórkach naskórka. Stosowany miejscowo łagodzi objawy rogowacenia, w szczególności słonecznego (keratosis actinica), skóry. Wywiera również korzystny wpływ na zmiany umiejscowione głębiej, w skórze właściwej. Pobudza do pracy jej komórki, co z kolei wpływa na podwyższenie syntezy kolagenu, którego w starzejącej skórze jest coraz mniej. Cera staje się jaśniejsza, bardziej gładka, delikatniejsza w dotyku.
Nienasycone kwasy tłuszczowe
Bardzo istotną rolę w pielęgnacji skóry i włosów odgrywa mieszanina egzogennych, nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT): linolowego, linolenowego i arachidonowego, w kosmetyce określana mianem witaminy F. Kwasy te stosowane miejscowo mogą być włączane w strukturę błon komórek warstwy korneocytowej, dzięki czemu przeciwdziałają utracie wody i hamują procesy starzenia skóry. Z tego też powodu często określane są one mianem czynnika regulującego jej gospodarkę wodno-lipidową. Miejscowe zastosowanie NNKT w znaczący sposób łagodzi objawy trądziku. Ich obecność w preparacie wpływa również korzystnie na przyswajanie rozpuszczalnych w tłuszczach witamin: E, A i D.
Najważniejszym przedstawicielem tej grupy jest kwas gamma-linolenowy pojawiający się pod skrótem GLA, pochodzącym od jego angielskiej nazwy gamma -Linoleic Acid. Badania naukowe przeprowadzone w ostatnich latach wykazały, że obecność tego związku ma ogromne znaczenie dla organizmu, w tym także dla skóry. GLA jest prekursorem prostaglandyny PGE 1, cennej substancji pełniącej rolę regulatora wielu ważnych procesów fizjologicznych. Niedobór tego kwasu powoduje, że skóra staje się sucha i traci elastyczność. Zmniejsza się jej naturalna odporność na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Kwas gamma-linolenowy aplikowany miejscowo wykazuje działanie regenerujące, przeciwzapalne, przeciwalergiczne i ochronne.
Inne kwasy tłuszczowe
Ważnymi surowcami kosmetycznymi są również inne kwasy tłuszczowe, między innymi kwas stearynowy będący podstawowym składnikiem tzw. kremów znikających. Jest to grupa preparatów, które na powierzchni skóry tworzą cienką, niewidoczną warstewkę nadającą skórze matowość. Oprócz tego kwas stearynowy, podobnie jak inne kwasy tłuszczowe, wykorzystywany jest do wyrobu mydeł oraz emulgatorów powszechnie stosowanych w emulsjach kosmetycznych.
Do grupy często pojawiających się w recepturach kosmetycznych kwasów należy kwas hialuronowy. Jest to przedstawiciel tzw. mukopolisacharydów (MPS), znanych również jako glukozoaminoglukany (GAG). Są to związki biogenne, występujące w tkance łącznej, tworzące z białkami strukturalnymi, głównie kolagenem i elastyną, tzw. proteoglikan - układ podporowy tkanki łącznej. Wywierają one znaczący wpływ na funkcjonowanie jej komórek, dzięki czemu powodują prawidłową elastyczność skóry.
Pod względem chemicznym kwas hialuronowy jest liniowym polisacharydem o zróżnicowanej masie cząsteczkowej, zbudowanym z powtarzających się reszt kwasu glukoronowego i N-acetyloglukozoaminy. Syntetyzowany jest on w błonie cytoplazmatycznej fibroblastów i innych komórek przy udziale wielu enzymów. Wraz z innymi związkami białkowymi i cukrowymi wypełnia przestrzeń między włóknami kolagenowymi skóry właściwej, odpowiadając za prawidłową strukturę tkanki łącznej. Wraz z innymi mukopolisacharydami zapobiega gromadzeniu tkanki tłuszczowej oraz wpływa na prawidłową cyrkulację krwi i limfy, dzięki czemu przeciwdziała powstawaniu cellulitu.
Kwasy owocowe
Bardzo często pojawiającą się w preparatach kosmetycznych grupę przedstawicieli klasy kwasów organicznych stanowią kwasy owocowe tzw. alfa-hydroksykwasy, często określane także skrótem AHA pochodzącym od angielskiej nazwy Alpha-Hydroxy Acid. Do układu tego zaliczamy naturalne związki organiczne zawierające w cząsteczce grupę hydro-ksylową usytuowaną przy atomie węgla sąsiadującym z grupą COOH.
Do najbardziej popularnych i najczęściej stosowanych w recepturach kosmetycznych przedstawicieli tej grupy należą kwasy: glikolowy, mlekowy, jabłkowy, winowy, cytrynowy. Wszystkie wymienione związki są surowcami pochodzenia naturalnego. Wbrew ogólnie przyjętej nazwie występują one jednak nie tylko w owocach. Można je znaleźć także w warzywach, trzcinie cukrowej, kwaśnym mleku.
Wiele problemów skórnych związanych jest właśnie z procesem nadmiernej keratynizacji, która powoduje, że skóra staje się gruba i matowa. Alfa-hydroksykwasy zapewniając efekt peelingu, stymulują odnowę komórek głębiej położonych. Badania prowadzone za pomocą ultradźwięków wykazały, że przy systematycznym stosowaniu kosmetyków z ich zawartością, wyraźnie aktywizuje się działanie fibroblastów - systemów odpowiedzialnych między innymi za syntezę białek. W konsekwencji tego następuje pobudzenie produkcji kolagenu i elastyny, co jest szczególnie pożądane w przypadku pielęgnacji cery dojrzałej, a także skóry poddanej nadmiernej ekspozycji słonecznej w okresie lata.
Przeciwdziałając keratozom, kwasy owocowe ułatwiają także wchłanianie innych substancji, w tym odżywczych i regenerujących. Używane w niskich stężeniach w formach kosmetycznych znajdują zastosowanie jako efektywne promotory przenikania naskórkowego. Poprzez równomierne rozprowadzanie pigmentu oraz zapobieganie jego zbijaniu powodują rozjaśnienie plam pigmentacyjnych. Są one również przydatne w pielęgnacji skóry młodej ze skłonnością do łojotoku, zapobiegają bowiem powstawaniu czopów łojowych.
Specyficzne właściwości kwasów owocowych powodują, że biorą one także udział w mechanizmach biologicznej regulacji temperatury ciała. Z tego powodu często znajdują one zastosowanie jako składniki środków przeciwpotowych. Kwasy te pełnią także ważną rolę w procesie pielęgnacyjnym torebki włosa, stąd też chętnie używane są w szamponach, odżywkach oraz farbach do włosów.
W preparatach kosmetycznych działanie AHA zależy nie tylko od ich procentowej zawartości, ale również od pH wyrobu, do którego zostały wprowadzone. Za optymalny można uznać taki odczyn, w którym jedna połowa hydroksykwasów występuje w formie wolnej, druga zaś w postaci soli. W preparatach ogólnie dostępnych używa się ich w ilości od 1 do 4% przy wartości pH oscylującej około 4. W niektórych krajach w kosmetykach tzw. przeciwstarzeniowych, dostępnych bez recepty lekarskiej, stosuje się kwasy owocowe w stężeniach dochodzących do 8%. Preparaty o większej ich zawartości (30%) stosowane są w gabinetach kosmetycznych w zabiegach tzw. eksfoliacji, czyli głębokiego złuszczania.
Najpopularniejszym przedstawicielem kwasów owocowych jest kwas glikolowy, występujący w trzcinie cukrowej. Ma on najmniejszą cząsteczkę, dzięki czemu charakteryzuje się najlepszymi możliwościami przenikania przez naskórek, a w związku z tym także dobrymi własnościami kosmetycznymi. Pomimo dużej zdolności penetrowania, nie powoduje alergii i jest dobrze tolerowany przez skórę. Stosowany w preparatach kosmetycznych złuszcza powierzchownie warstwę rogową naskórka oraz pobudza działanie fibroblastów. Dzięki tym właściwościom wspomaga odnowę i regenerację skóry właściwej.
Do grupy wcześniej wymienionych kwasów owocowych w ostatnich czasach dołączył kwas migdałowy, który jest naturalnym składnikiem gorzkich migdałów. Jest to surowiec dobrze tolerowany, nawet przez osoby o dużej wrażliwości skóry. Jednym z głównych wskazań do jego stosowania są zmiany pigmentacyjne. Ze względu na silne działanie antybakteryjne bywa chętnie wykorzystywany także w terapii trądziku. Wspomaga on również działanie innych alfa-hydroksykwasów, łagodząc efekty fotostarzenia.
Kwas salicylowy
W recepturach preparatów kosmetycznych można znaleźć także tzw. beta-hydroksykwasy, których przedstawicielem stosowanym w preparatach kosmetycznych jest kwas salicylowy. Kilkuprocentowe stężenia tego związku zapewniają działanie keratolityczne, jednak jego właściwości złuszczające są słabsze niż w przypadku alfa-hydroksykwasów. Kwas salicylowy posiada ponadto właściwości bakteriostatyczne, grzybobójcze oraz lekko dezodoryzujące. Znajduje on zastosowanie w preparatach do złuszczania skóry oraz usuwania piegów, w płynach i zasypkach przeciwpotowych, a także w wyrobach o działaniu przeciwłupieżowym. Coraz częściej w preparatach kosmetycznych pojawia się także kwas laktobionowy. Jest to produkt naturalny pozyskiwany w wyniku utleniania cukru - laktozy. Jego obecność w kosmetykach gwarantuje efektywny transport poprzez-naskórkowy innych związków biologicznie aktywnych. Stosowany w środkach kosmetycznych, szczególnie w preparatach do pielęgnacji włosów, wykazuje działanie osłaniające, zmiękczające, przeciwzapalne.
Pośród składników preparatów wybielających i rozjaśniających plamy pigmentacyjne w ostatnich czasach bardzo często pojawia się kwas kojowy. Blokuje on aktywność tyrozynazy, zmniejszając syntezę melaniny, dzięki czemu zapobiega nadmiernej pigmentacji skóry. Związek ten wykazuje także działanie antybakteryjne oraz zapobiega powstawaniu wolnych rodników.
Kwasy nukleinowe
W kosmetykach nowej generacji, o silnym działaniu regenerującym i przeciwzmarszczkowym, coraz chętniej wykorzystywane są także kwasy nukleinowe - DNA i RNA, a dokładniej ich analogi pozyskiwane z surowców roślinnych. Są to doskonale przyswajane przez skórę czynniki nawilżające i odżywcze. Przyspieszają one odnowę komórek, usprawniają ich metabolizm, chronią przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych i innych czynników zewnętrznych. Nowym surowcem, który pojawił się w ostatnim czasie na rynku kosmetycznym jest ekstrakt pozyskiwany z wydzieliny powstającej po usunięciu kory z pnia kadzidłowca Boswellia serratta. Drzewo to można spotkać w suchych lasach w niektórych częściach Indii. Kadzidłowiec od wieków bardzo dobrze znany jest w medycynie ajurwedyjskiej, dzięki swoim właściwościom łagodzącym, kojącym i likwidującym podrażnienia. Zainteresowanie kadzidłowcem pojawiło się od momentu, kiedy stwierdzono, że pozyskiwany z niego ekstrakt hamuje 5-lipooksygenazę - kluczowy enzym odpowiedzialny za przebieg procesów zapalnych, zmniejszając tym samym intensywność niekorzystnych zmian zachodzących w skórze.
Najważniejszym składnikiem determinującym właściwości ekstraktu kadzidłowca są kwasy bosweilowe, których zidentyfikowano dotychczas siedem. Układy te powodują zmniejszenie intensywności reakcji zapalnych, przy czym są one skuteczniejsze od innych środków, gdyż działają wybiórczo, nie blokując syntezy prostaglandyn i tromboksanów.
Kwas liponowy
Związkiem, o którym coraz częściej mówi się w ostatnim czasie, jest także kwas liponowy, czyli 6,8-ditiooktanowy. Jest to surowiec aktywny biologicznie, który charakteryzuje się silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi, dzięki którym skutecznie zapobiega uszkodzeniom skóry spowodowanym obecnością wolnych rodników. Ze względu na niewielki rozmiar cząsteczki może on dotrzeć do głębszych warstw skóry, gdzie usprawnia reakcje energetyczne jej komórek, przyspiesza odtworzenie zasobów witaminy C, oraz ułatwia przyswajanie witaminy A.
Kwasy nie zawsze nam się dobrze kojarzą, jednak jak wynika z tego krótkiego przeglądu, w wielu przypadkach są to związki bardzo cenne pod względem właściwości, stanowiące ważną grupę surowców kosmetycznych.
1
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
6270
6270
06 chlorowanieid 6270 ppt
6270
6270
6270
6270
6270
więcej podobnych podstron