20.02.2007

1. Prawo rodzinne.

a/ źródła prawa:

- KRiO

- prawo o aktach stanu cywilnego

- rodziny zastępcze

- ustawa o sądowym postępowaniu w sprawach nieletnich

- fundusz alimentacyjny

b/ zmiany w KRiO po 1989 r. m.in.:

- separacja

- wywieranie skutków prawnych, gdy zawarto małżeństwo wyznaniowe

- instytucja przysposobienia (nie znowelizowano radykalnie)

c/ zasady:

- monogamiczności małżeństwa

- małżeństwo to związek kobiety i mężczyzny

- trwałości małżeństwa (ale nie jego nierozerwalności)

- prymat stosunków osobowych nad majątkowymi (stosunki majątkowe są konsekwencją stosunków osobowych)

- relacja rodzice - dzieci, prymatu dobra dziecka jako kryterium podstawowego, nadzór sądu nad władzą rodzicielską (na zasadzie procesu inkwizycyjnego)

- powinowactwo (trwa mimo ustania małżeństwa)

d/ definicje w skrócie:

- małżeństwo jest tworem prawnym

- macierzyństwo nie jest uregulowane

- ojcostwo jest konstruktem prawnym

- pokrewieństwo - jedna osoba pochodzi od drugiej

• W linii prostej: Zstępni (descendenci)

Wstępni (ascendenci)

• W linii bocznej: nie zachodzi stosunek pochodzenia, ale mają wspólnego przodka (rodzeństwo, kuzyna)

• Stopień pokrewieństwa - decyduje o nim ilość urodzeń

- powinowactwo- występują w linii prostej i bocznej, stopnie powinowactwa

- przysposobienie, opieka, kuratela - przedmiot szczegółowych regulacji

2. Przesłanki zawarcia małżeństwa:

1. Ich NIEZREALIZOWANIE powoduje niezawarci małżeństwa, jego nieistnienie

2. Ich NIESPEŁNIENIE prowadzi do wadliwości małżeństwa (wzruszalność na podstawie orzeczenia sądowego)

3. Formalno-porządkowe

3. Trzy rodzaje powództw:

a/ o świadczenie

b/ o ukształtowanie stosunku prawnego

c/ o ustalenie stosunku prawnego, bądź prawa

4. Wiadomości wstępne o małżeństwie:

- zawarcie małżeństwa następuje przed urzędnikiem USC

- wymóg jednoczesnej obecności nupturientów dyktowany:

Uroczystą rangą małżeństwa

Jest weryfikatorem ostatecznych zamiarów

Zapewnia zgodne oświadczenia małżonków

5. Negotium non existens (małżeństwo nieistniejące - nie pociąga skutków w sferze zamierzonej)

6. Podstawy unieważnienia małżeństwa są wymienione enumeratywnie, występuje katalog zamknięty (numerus claussus)

06.03.2007

PRAWA I OBOWIĄZKI MAŁŻONKÓW

• Przykład

Mąż pragnie podjąć pracę w zawodzie x, z którym związane są częste wyjazdy. Żona uważa, że jest to zły pomysł ze względu na sytuację rodzinną (jest kilkoro dzieci, które wymagają obecności ojca).

Małżonkowie mogą poddać się rozstrzygnięciu sądowemu art.24 krio. Rozstrzygnięcie sądowe nie nadaje się do egzekucji. Ma ono wyłącznie wskazać drogę postępowania małżonków. Małżonkowie mogą decyzję sądu wcielić w życie, ale mogą też postanowić odmiennie.

Natomiast, jeżeli mąż wbrew żonie i rozstrzygnięciu sądowemu (które nie jest wiążące) podejmie pracę i doprowadzi ta decyzja do postępowania rozwodowego. To sąd rozwodowy będzie miał rozstrzygnięcie sądu na uwadze tzn. będzie miał podstawę do stwierdzenia, że małżonek naruszył dobro rodziny.

• 2 grupy regulacji dotyczących małżeńskich ustrojów majątkowych:

I grupa : przepisy, które odnoszą się do każdego związku małżeńskiego, niezależnie od tego jaki ustrój majątkowy małżonków wiąże.

II grupa : pozostałe regulacje; pakiety przepisów, które regulują małżeńskie ustroje majątkowe;

• Art. 27 krio - zaspokojenie potrzeb rodziny - Oboje małżonkowie obowiązani są każdy wg swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w częśc, na osobistych staraniach o wychowywanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym.

Przepis powyższy jest zaliczany do przepisów o obowiązku alimentacyjnego.

W przypadku rodziny rozbitej powyższy obowiązek będzie zbliżał się w znacznym stopniu do klasycznego obowiązku alimentacyjnego.

W przypadku rodziny funkcjonującej obowiązek ten będzie odbiegał od klasycznego obowiązku alimentacyjnego. Zbliżony jest do klasycznego obowiązku alimentacyjnego pod tym względem, że powstaje ex lege oraz to, że małżonek jest zobowiązany do zaspakajania potrzeb rodziny, ale rozumiane szerzej niż w klasycznym obowiązku alimentacyjnym (czyli nie tylko na wychowanie i utrzymanie rodziny, ale także np. na zaspokojenie potrzeb kulturalnych, rekreacyjnych).

Podobieństwo do obowiązku alimentacyjnego tkwi w tym, że każdy z małżonków będzie się przyczyniać do zaspokojenia potrzeb rodziny bądź przez świadczenia osobiste, bądź majątkowe odpowiednie do możliwości zarobkowych i majątkowych oraz sił. Na małżonku nie ciąży sztywny obowiązek. Jest on zrelatywizowany do potrzeb rodziny i do sił zarobkowych i majątkowych małżonka. Nie zatem do aktualnych dochodów małżonka, tylko do możliwości.

Klasycznym przykładem użycia tego przepisu jest wtedy, gdy:

Jeden z małżonków pomimo możliwości nie uzyskuje ani dochodów z pracy ani z majątku, albo uzyskane dochody marnotrawi. Wówczas drugi małżonek występuje o świadczenie z art.27 krio.

Potrzeby rodziny rozumiane są w tym przepisie szeroko !! chodzi nie tylko o zaspakajanie potrzeb rodziny jako ogółu, ale także o zaspakajanie potrzeb indywidualnych członków rodziny (tj. lekarstwa, fachowa literatura)

Różnica z klasycznym obowiązkiem alimentacyjnym to również ta, że konieczną przesłanką uruchomienia obowiązku alimentacyjnego jest niedostatek, a regulacja przepisu art. 27 kro ma mu zapobiec.

Realizowanie obowiązku z art. 27 kro następuje :

- przez wytoczenie powództwa

- przez egzekucje komorniczą [dość uciążliwe]

Art. 28 kro - małżonkowie muszą pozostawać we wspólnym pożyciu, aby zrealizować obowiązek z art. 28 kro. W innym wypadku można obowiązek alimentacyjny egzekwować wyłącznie na zasadach ogólnych. Natomiast jeżeli pozostają we wspólnym pożyciu to sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę, albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Następcze ustanie pożycia nie powoduje ustania tego orzeczenia.

Art. 28 kro jest uproszczeniem dla małżonka do egzekwowania obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia rodziny. Przepis przydatny np. przy alkoholizmie jednego z małżonków.

• Art. 28¹ kro - uprawnienie do korzystania z mieszkania - póki trwa małżeństwo, drugi małżonek

staje się uprawniony do korzystania z mieszkania. Przez zawarcie małżeństwa drugi małżonek uzyskuje prawo podmiotowe do korzystania z lokalu, ale tylko w granicach zaspokojenia potrzeb rodziny.

Np. Jeden z małżonków uzyskał tytuł do lokalu poprzez małżeństwo. I małżonek ten nie tylko zamieszkał, ale urządził też gabinet dentystyczny. Małżonek, który jest właścicielem lokalu nie może zażądać eksmisji współmałżonka, ale może zażądać eksmisji małżonka z lokalu, w którym prowadzi gabinet, ponieważ jego prowadzenie nie jest związane z zaspakajaniem potrzeb rodziny. Jest on uprawniony jedynie do korzystania z mieszkania.[ Korzystanie rozumiane szeroko, obejmujące używanie i pobieranie pożytków, gdy to możliwe.]

Analogicznie przepis stosowany do przedmiotów urządzenia domowego.

• Art. 29 kro - wzajemna reprezentacja :

Przesłanki:

- przemijająca przeszkoda ,

- pozostawanie we wspólnym pożyciu.

Po spełnieniu powyższych przesłanek drugi małżonek może działać bez pełnomocnictwa w sprawach zwykłego zarządu z konsekwencja dla współmałżonka. Braku pełnomocnictwa nie należy utożsamiać z działaniem jako przedstawiciel ustawowy. Należy to rozumieć jako działanie we własnym imieniu, ale ze skutkiem dla innej osoby.

Zwykły zarząd może dotyczyć działania we wspólnym majątku oraz w majątku współmałżonka, którego przeszkoda dotyczy. Funkcjonuje to do momentu, w którym małżonek ten się nie sprzeciwi, a wobec osób trzecich sprzeciw jest skuteczny, jeżeli był im wiadomy.

• Art. 30 kro -- solidarna odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków

wynikających z zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny np. opłat, dostawy leków, mediów, żywności.

27.03.2007

DOMNIEMANIE POCHODZENIA DZIECKA

Zaprzeczenie ojcostwa.

1/ Wzruszalność domniemań z art.62 kro - inaczej rozumiane niż w k.c. - ponieważ następuje na skutek zaprzeczenia ojcostwa

Np. Matka urodziła 2 synów w czasie trwania małżeństwa. Następnie ojciec wyjechał do USA. Nie było go 5 lat. W czasie tych 5 lat jego żona urodziła dziecko. Mąż zmarł i toczy się postępowanie spadkowe. W trakcie ustalania kręgu spadkobierców. Do spadkobrania zgłasza się to 3 dziecko. Jego bracia zgłaszają sprzeciw, ponieważ ich matka nie obcowała z ojcem. Co zrobi sąd?

Sąd zignoruje ten zarzut, ponieważ nie przeprowadzili oni zaprzeczenia ojcostwa. Aby nie dziedziczy 3 syn. Bracia powinni w postępowaniu spadkowym przedłożyć prawomocne orzeczenie sądu zapadłe w wyniku postępowania o zaprzeczenie ojcostwa z którego wynika, że ojcostwo zostało skutecznie zaprzeczone.

2/ Zwykłe domniemanie nie może być obalone przez każdy dowód, który w sposób wystarczający wykaże, że domniemanie nie jest właściwym wnioskowaniem. Natomiast domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki może być obalone przez wykazanie w odpowiednim stopniu niemożności ojcostwa.

3/Krąg osób legitymowanych do obalenia tego domniemania jest ograniczony.

Domniemanie zwykłe będzie obalał każdy, kto ma interes w tym, żeby fakt prawotwórczy nie został wykazany.

Domniemanie z kro może obalić:

I. Mąż matki

II. Matka

III. Dziecko

IV. Prokurator

I.

a/ Jaką okoliczność musi wykazać mąż matki, aby obalić domniemanie swojego ojcostwa?

Jeżeli dziecko urodziło się po upływie 180 dnia od zawarcia małżeństwa, a przed upływem 300 dni od ustania albo unieważnienia. To obalenie domniemania ojcostwa może nastąpić tylko przez wykazanie niepodobieństwa, aby mąż mógł być ojcem dziecka.

Niepodobieństwo wykazuje się m.in.:

- badaniem DNA

- grupowe badanie krwi (nie wykazuje wszystkich ojcostw)

- impotencja generalna

- bezwzględna separacja małżonków w okresie koncepcyjnym

UWAGA !! Impotencja koeundi (niezdolność zbliżenia) nie wyklucza ojcostwa.

b/ Co z dzieckiem które urodziło się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa ?

Obalenia domniemania jest ułatwione dla męża, wystarczy że złoży on oświadczenie, że nie jest ojcem dziecka.

WYJĄTEK!!!

Np. Mąż zawierając małżeństwo wiedział, że żona jest w ciąży będzie musiał wykazać niepodobieństwo mimo, że dziecko urodziło się przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa.

Matka urodziła dziecko przed upływem 180 dnia od zawarcia małżeństwa. Mąż wytacza powództwo o zaprzeczenie ojcostwa i obalając domniemanie pochodzenia dziecka składa oświadczenie. W związku z tym matka mówi, że mąż wiedział, że jest w ciąży jak zawierali związek małżeński. Dlatego też mąż będzie musiał wykazać dodatkowo niepodobieństwo swojego ojcostwa np. poprzez przedstawienie zaświadczenia że jest impotencia generalis.

c/ Termin zawity do zaprzeczenia ojcostwa wynosi 6 m-cy od dnia w którym mąż matki dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

Mąż zna termin porodu. Po czym wyjeżdża w Bieszczady na 2 lata i nie kontaktuje się z rodziną. Od kiedy zaczyna mu biec termin do zaprzeczenia ojcostwa ?

Termin mu zaczyna biec od momentu, w którym mógł się dowiedzieć.

II.

a/ Termin dla matki o wytoczenie powództwa o zaprzeczenia ojcostwa swego męża wynosi 6 m-cy od urodzenia dziecka.

b/ powództwo zaprzeczenie ojcostwa matka wytacza przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje - przeciwko dziecku.

c/ Matka obalić domniemanie ojcostwa może wyłącznie przez wykazanie niepodobieństwa żeby mąż mógł być ojcem dziecka.

III.

a/ dziecko może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa po dojściu do pełnoletniości, nie później jednak niż w ciągu 3 lat od osiągnięcia pełnoletniości.

b/ dziecko wytacza powództwo przeciwko:

mężowi swojej matki

matce

jeżeli matka nie żyje - przeciwko jej mężowi

jeżeli mąż matki nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy

c/ dziecko obalić domniemanie ojcostwa może poprzez wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż matki mógł być ojcem dziecka.

Sądowe ustalenie ojcostwa

• Art.84 kro

• Sąd na podstawie żądania osoby uprawnionej orzeka, kto jest ojcem dziecka.

• Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać::

- matka

- dziecko

- domniemany ojciec dziecka

• Ustalenie ojcostwa następuje w wyniku zadziałania domniemania prawnego, które mówi, że ojcem dziecka jest ten kto obcował z matką w okresie koncepcyjnym, czyli ten kto obcował nie dawniej niż w trzechsetnym, a nie później niż w sto osiemdziesiątym pierwszym dniu przed urodzeniem dziecka.

Problem:

1/ Matka mogła w okresie koncepcyjnym obcować nie tylko z mężem. - art. 85 §1 kro

2/ Jak ustalać okoliczność polegająca na obcowaniu? - art. 85§2 kro

Zarzut curium concubentium(?) będzie skuteczny jedynie wtedy, gdy ten kto taki zarzut udowodni, zarazem udowodni że ojcostwo tego innego jest bardziej prawdopodobne. (art.85§2 kro)

Np. Pozwany jest mężczyzna, który obcował z daną panią przygodnie. Natomiast owa Pani ma stałego partnera życiowego. Jeżeli przygodny partner wykaże, że powódka w okresie koncepcyjnym pozostawała ………. z innym mężczyzną to jego ojcostwo jest bardziej prawdopodobne. Sprawa jest bezdyskusyjna, sąd ustali ojcostwo tego innego.

Co zrobi sąd, jeżeli zarzut curium concubentium okaże się skuteczny?

Czy w takiej sytuacji sąd ustala ojcostwo tego innego? Żądaniem było ustalić ojcostwo A, który wykazuje że bardziej prawdopodobne jest ojcostwo B. co zrobi sąd ustali ojcostwo B czy wydać inne orzeczenie?

Pozwanym nie był B, więc sąd nie może ustalić ojcostwa B. Najwyżej wydać orzeczenie negatywne, że żądanie ustalenia ojcostwa B jest bezzasadne. Reasumując oddalić powództwo w stosunku do A , nie orzekając ustalenia ojcostwa w stosunku do B.

Uznanie dziecka

• Jest to instytucja dla ojca, który poczuwa się do ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego.

• Uznanie dziecka jest oświadczeniem woli mającym w sobie elementy oświadczenia wiedzy

• Uznanie dziecka jest to czynność ściśle osobista, a zatem przedstawiciel ustawowy mężczyzny, który nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, a który chce dziecko uznać, w jego imieniu nie może tego uczynić.

• Przy uznaniu dziecka wystarczy ograniczona zdolność do czynności prawnych, ale należy mieć wówczas z g o d ę przedstawiciela ustawowego.

• Nasciturus pro natura habetum (dziecko poczęte nienarodzone) - art.75 kro - można uznać dziecko nie urodzone, lecz już poczęte.

• Art. 76 kro - nie można uznać dziecka po jego śmierci, chyba że pozostawiło zstępnych.

• Do uznania dziecka przez ojca potrzebna jest zgoda uprawnionych osób:

- jeżeli dziecko jest małoletnie potrzebna jest zgoda matki, która ma pełnię władzy rodzicielskiej.

- jeżeli matka nie żyje, albo nie przysługuje jej władza rodzicielska, albo jeżeli porozumienie z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, zamiast jej zgody potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego dziecka

- jeżeli dziecko zostało poczęte wymagana jest zgoda matki

- jeżeli dziecko jest pełnoletnie potrzebna jest jego zgoda i matki, chyba że matka nie żyje, albo porozumienie z nią napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody

• Forma uznania dziecka:

- zgoda na uzansie może być wyrażona w formie przewidzianej dla uznania dziecka, albo

- jako oświadczenie na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym

• Uznanie dziecka może nastąpic przed

- kierownikiem USC

- sądem opiekuńczym

- w przypadku przebywania za granicą: przed polskim konsulem

lub osobą wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula

- w przypadku niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka : przed notariuszem

• Pytanie:

Czy uznanie dziecka jest aktem niewzruszalnym?

Istnieje możliwość wzruszenia tego aktu - mężczyzna, który dziecko uznał może żądać unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli. Także zgoda osoby, która jest potrzebna do ważności uznania może powołać się na wadę swego oświadczenia woli.

UWAGA!!!! Nie można powołać się na wadę oświadczenia woli, jaką jest pozorność, ponieważ zgoda na uznanie nie jest oświadczeniem składanym drugiej stronie.

Może zachodzić wada w postaci braku świadomości, lub swobody groźby, błędu. Najczęściej unieważnienie uznania następuje w postaci w błędu.

• Dziecko może żądać unieważnienia uznania, ale dopiero po dojściu do pełnoletniości (art.81 kro)

STOSUNKI MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI

• Stosunki między rodzicami a dziećmi wyrażają się w władzy rodzicielskiej oraz w obowiązku alimentacyjnym

• Władza rodzicielska

Występuje w 3 obszarach:

Składa się z reprezentacji dziecka

zarządu majątkiem dziecka

pieczy nad dzieckiem

Tłumaczenie pojęcia władza rodzicielska jako prawo podmiotowe jest niewłaściwe, ponieważ temu prawu nie odpowiada obowiązek, a w szczególności obowiązek dziecka.

Najwłaściwsze określenie władzy rodzicielskiej:

Władza rodzicielska to określony zespół:

- upoważnień rodzica do dziecka

- związania po stronie dziecka

- wyłączność upoważnień

- obowiązek realizowania tych upoważnień (daje możliwość wkroczenia m.in. w sferę dóbr osobistych dziecka, interesów majątkowych dziecka)

Rodzice działają w sposób niesprzeczny z interesem dziecka (dobrem dziecka) realizując sferę swoich upoważnień. Dopóki działają w sferze tych uprawnień to: dziecko winne jest im posłuszeństwo, a osoby trzecie nie mają prawa ingerencji w te relacje. Natomiast, kiedy realizujący władzę rodzicielska działa ponad sferą swojej kompetencji, a zatem działa w sposób sprzeczny z dobrem dziecka, wówczas dziecko nie ma obowiązku podporządkowania się, a osoba trzecia zyskuje prawo do ingerencji w niektórych przypadkach..

Naturalna nierównowaga stron tej relacji.

Sąd opiekuńczy może wkroczyć w władzę rodzicielska na zasadzie organu inkwizycyjnego, tzn.

- prowadzi działania ustalające prawdę sądową - powinien dążyć do ustalenia prawdy materialnej

- następnie orzeka o zastosowaniu środka , który ma skorygować wykonywaną władzę rodzicielską,

- sąd realizuje swoje orzeczenia

Powyższe czynności realizuje jeden organ

Rodzice są zobowiązani do (art.95 kro):

- wykonywania pieczy nad osoba dziecka - poprzez określone działanie bądź zaniechanie

- wychowywania dziecka (rozumiane b.szeroko - kształcenie, socjalizacja)

- kierowanie dzieckiem (rodzice mogą wydawać określone nakazy i zakazy)

W jakim zakresie rodzice są władni stosowania środków przymusu?

W zakresie, gdy maja one służyć realizacji funkcji pozytywnych (wychowywaniu, kierowaniu), oraz gdy są zgodne z dobrem dziecka, a o tym decydować będzie wiedza z dziedziny psychologii, pedagogiki oraz właściwości indywidualne dziecka.

04.2007.

NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA

1. Nie można nikogo uznać niegodnym wymieniając przyczynę która nie jest zawarta w ustawie.

Np.

Współspadkobierca zapisał się do Pis-u. Pozostali współspadkobiercy uważają, że przez to jest niegodny dziedziczenia.

2. Nie można uznać kogoś za niegodnego uchwałą rodziny.

Np.

Rada familijna po śmierci przodka się zbiera i uznaje, że p. X jest niegodny dziedziczenia z jakiegoś tam powodu.

3. Uznanie kogoś za niegodnego powoduje wyłączenie od dziedziczenia tak jakby nie dożył spadku.

• Przesłanki uznania kogoś za niegodnego:

-- umyślne przestępstwo przeciwko spadkodawcy

„umyślne” zawiera zarówno zamiar bezpośredni jak i wynikowy, zbrodnię i niektóre występki, sprawstwo, pomocnictwo oraz podżeganie.

czyn skierowany przeciwko samemu spadkodawcy [kiedyś]

Np. podjęcie kroków, aby spadkodawca zmarł, co spowoduje przejęcie spadku

czyn skierowany przeciwko osobie bliskiej dla spadkodawcy

Np. potencjalny spadkobierca targnął się na życie konkubiny spadkodawcy, po to aby nie mógł on z nią zawrzeć małżeństwa, a tym samym pozbyć się osoby, która dziedziczyć mogłaby z ustawy.

Osoba dopuszczająca się takiego czynu nie będzie uznana za niegodną!!!!

Spadkodawca mógłby w takiej sytuacji wydziedziczyć taką osobę.

-- akty skierowane przeciwko testowaniu w sposób swobodny, albo przeciwko samemu testamencie

Podstęp - celowe przedstawienie spadkodawcy określonych faktów w sposób fałszywy w świetle przepisów prawa spadkowego np. mówiąc mu, że musi sporządzić testament, bo inaczej wszystko zabierze gmina

Groźba - traktowana szeroko, każda groźba mająca wpływ na porządek dziedziczenia jest groźbą a priori niedopuszczalną. Zarówno groźba skierowana przeciwko dobrom osobistym jak i majątkowym spadkodawcy i os. trzeciej. Groźba może być obiektywnie nierealna, ale wystarczy, że w odczuciu spadkodawcy jest groźba realną. Groźba powoduje do nakłonienia spadkodawcy do dopuszczenia się czynności niezgodnej z jego wolą, więc prawnie niedopuszczalne.

Umyślnie ukrył i zniszczył …. - element umyślności !!!

Stąd też jeżeli przypadkowo ktoś zniszczy testament , nie będzie mógł zostać uznany za niegodnego np. pali się korespondencję zmarłego, a wśród niej był testament.

Przypadkowe ukrycie testamentu też nie może powodować uznania za niegodnego np. Sprzedaje się książki zmarłego, nie wiedząc, że wśród nich był testament.

Pytanie:

Czy przesłanki niegodności dziedziczenia można interpretować w sposób ekstensywny tzn. poprzez analogię.

Analogia nie jest w zasadzie dopuszczalna, ale w pewnych wyjątkowych sytuacjach analogię można zastosować np. ktoś świadomie skorzystał z testamentu ukrywanego przez inną osobę.

To nie jest sytuacja kiedy ktoś nakłonił inną osobę do ukrycia, czyli w zasadzie ją do tego podżegał, bo wówczas uznamy tę osobę w istocie za ukrywającego, ale chodzi o sytuację, gdy inna osoba informuje spadkobiercę że ukrywa testament i go nie ujawni (zamierza zniszczyć, albo ukryć). Wówczas ten spadkobierca dowiedziawszy się o tym występuje do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku na swoją rzecz.

• Tryb uznania za niegodnego:

Żądanie uznania kogoś za niegodnego następuje w trybie powództwa o uznanie za niegodnego.

Kiedy nie można uznać kogoś za niegodnego?

Wtedy kiedy spadkodawca:

- przebaczy - nie musi być warunkowane zdolnością do czynności prawnych . wystarczy działanie z rozeznaniem. Przebaczeniem nie będzie generalne przebaczenie typu „wszystkie winy wybaczam”, tylko musi mieć charakter kierunkowy.

Wyrazem przebaczenia może być sporządzenie testamentu w którym spadkodawca powołuje do spadku osobę, która mogłaby być uznana za niegodnego. U W A G A ! Testament musi być sporządzony po wyrządzeniu krzywdy, po zdarzeniu mogącym spowodować niegodność dziedziczenia.

DZIEDZICZENIE USTAWOWE

• Powołanie testamentowe jest silniejszym powołaniem, ale w praktyce ważniejsze jest powołanie z ustawy.

• Dziedziczenie ustawowe warunkowane jest pojęciem socjologicznym rodziny małej.

• Kręgi dziedziczenia ustawowego:

- I grupa:

Z s t ę p n i - dzieci, dalsi zstępni

np. dziedziczy małżonek w zbiegu z 5 dzieci małżonek ¼, dzieci ¾ dzielone na 5 (czyli mnożone przez ¹/₅) , każde z dzieci dziedziczy po ³/₂₀ ;

Jedno z dzieci nie chce lub nie może być spadkobiercą jego udział spadkowy przypada jego zstępnym (dzieciom, a wnukom spadkodawcy)

Np. Spadkodawca ma małżonka i 3 synów - dziedziczą po ¼ , ale jeden z synów nie dożył otwarcia spadku, albo odrzucił spadek, albo zrzekł się dziedziczenia, albo został uznany z niegodnego, to w takim wypadku będą dziedziczyć jego dzieci w częściach równych - ¼ * ¹/₃ = ¹/₁₂ (każde z dzieci po ¹/₁₂)

M a ł ż o n e k - art. 939 k.c. [zapis naddziałowy] - małżonek dziedziczący w zbiegu może żądać wydania przedmiotów użytku domowego

- II grupa - dochodzi do dziedziczenia jeżeli nie ma zstępnych

M a ł ż o n e k

R o d z i c e

R o d z e ń s t w o

D z i e c i r o d z e ń s t w a

- III grupa :

G m i n a ostatniego m.zam spadkodawcy

S k a r b P a ń s t w a jeżeli brak .zam. w Polsce

• Nie dziedziczy z ustawy małżonek pozostający w separacji, w przypadku unieważnienia małżeństwa, orzeczenia rozwodu. Wyraz rekryminacji - traktowanie małżonka winnego rozkładu pożycia jako wydziedziczonego, co następuje orzeczeniem sądowym.

DZIEDZICZENIE W PRZYPADKU PRZYSPOSOBIENIA:

• Przysposobienie pełne - dziedziczenie jak w przypadku naturalnych więzów

• Przysposobienie niepełne - art. 937 k.c.

UPRAWNIENIA DZIADKÓW SPADKODAWCY:

• Dziadkowie nie nabywają prawa do dziedziczenia, ale posiadają roszczenia zbliżone do roszczeń alimentacyjnych, ale w rzeczywistości takimi roszczeniami nie są. Roszczenie quasi-alimentacyjne.

• Dziadkowie spadkodawcy są w stosunku do spadkodawcy krewnymi, ale nie są zaliczani do dziedziczenia ustawowego.

• Obowiązek alimentacyjny idzie za majątkiem spadkodawcy, więc obciąża spadkobiercę nie obciążonym takim obowiązkiem do wielkości udziału spadkowego.

• Facultas alternativa (upoważnienie przemienne)- zwolnienie się z obowiązku alimentowania art.938 zd.2 k.c.

DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE

• Dziedziczenie testamentowe traktowane jako czynność prawna, albo efekt tej czynności

• Charakterystyczne cechy testamentu:

1/ czynność o charakterze jednostronnym

2/ złożone z chwilą jego uzewnętrznienia

3/ oświadczenie odwoływalne w sposób przewidziany prawem. UWAGA!!! Testamentu notarialnego nie można odwołać poprzez zniszczenie, czy odcięcie podpisu. Natomiast można go odwołać testamentem własnoręcznym.

4/ testament po odwołaniu nie skutkuje wobec os.3

5/ ustanawia spadkobiercę, ale mogą istnieć testamenty w których jest wyłącznie zapis, polecenie itd.

6/ testament nie ma obowiązkowej treści

7/ czynność ściśle osobista, nie może być sporządzony przez pełnomocnika

8/ wymagana pełna zdolności do cz.pr. [Uwaga! Dlatego też osoba ubezwłasnowolniona, małoletni nie mogą sporządzić ważnego testamentu. Przedstawiciel ustawowy również nie może tego dokonać za ta osobę, chociażby sporządziła go zgodnie z wolą tej osoby]

9/ testament nie może być testamentem wspólnym, w innym przypadku jest nieważny

10/ testament jest czynnością wymagającym formy prawnie przewidzianej [stanowi dowód]

• Nie można sporządzić testamentu pozornego

• Wady oświadczenia woli: [skutkują nieważnością testamentu]

- brak powzięcia świadomej decyzji i wyrażenie woli

- błąd zarówno co do treści cz.pr jak i co do okoliczności wychodzących poza cz.pr.; błąd wystarczy że jest subiektywny

- groźba - sąd tej nieważności nie bierze z urzędu, lecz na zarzut, najczęściej zarzut formułowany przy zapisie czy stwierdzeniu nabyciu spadku. Termin zawity 3 lata !!

• Art. 946 k.c. - odwołanie testamentu

• Problem istnienia kilku testamentów - brak odwołania poprzedniego testamentu przez nowy testament:

- nowy testament wypiera wcześniejsze testamenty w tej części w której nie da się pogodzić ich treści.

• Formy testamentu:

- zwykłe

. może je sporządzić każdy w każdych okolicznościach

. brak określenia czasu ważności testamentu

- szczególne:

. można je sporządzić tylko w okolicznościach przewidzianych przez prawo

. krótkotrwała zdolność do ukształtowania porządku dziedziczenia

. wywołują skutki prawne tylko przez określony czas

• Przykłady:

a/ Matka ma 2 synów. Jeden z nią mieszkał i opiekował się nią, drugi natomiast wyjechał za granicę, przyjeżdżając od czasu do czasu poświęcając czas na imprezy, bywając w domu rzadko i odnosząc się do matki bez szacunku. Podczas jednego z jego pobytów w Polsce matka źle się poczuła, więc rozmawiał z bratem, któremu powiedział „jak stara umrze to sprzedamy willę i podzielimy pieniądze” . Przypadkowo słyszała to matka. Sytuacja taka powtarzała się wielokrotnie. W końcu matka zmarła pozostawiając testament i powołując do spadku wyłącznie „dobrego” syna. W związku z tym „zły” syn wystąpił z roszczeniem o zachowek. Dobry syn, aby bronić się przed żądaniem zachowku, zgłosił zarzut nadużycia prawa, motywując go tym, że żądanie zachowku jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zgłosił również zarzut niegodności dziedziczenia.

Nie można żądania zachowku zwalczać argumentem nadużycia prawa. Nie ma czegoś takiego jak obiektywne wydziedziczenie.

Podnoszenie niegodności dziedziczenia również nie ma zastosowania.

b/ Pani X była schorowaną starszą panią - najemcą garsoniery spółdzielczej. Zainteresowała się nią [ta garsonierą] Pani Y matka kilkorga małoletnich dzieci, która była żoną grabarza. Pani Y weszła w znajomość z Panią X, która to [pani X] pewnego dnia powiedział pani Y „Zaopiekuj się mną, a jak dasz mi pieniądze za mieszkanie, to Ci przepisze je w spadku”. Żona grabarza wbrew woli męża wybrała pieniądze, dała je pani X, która wykupiła mieszkanie. Zgodnie z umową pani Y opiekowała się panią X. Pani X miała krewną, która w pewnym momencie zaczęła buntować ja przeciwko żonie grabarza. W wyniku namów krewnej, pani X odwołała wcześniej spisany testament w którym zgodnie z umowa przepisała garsonierę na panią Y. Spisała nowy testament w którym garsonierę otrzymała krewna pani X. Pewnego dnia zmarła pani X pozostawiając zmieniony testament. W związku z tym pani Y wystąpiła z powództwem o bezpodstawne wzbogacenie się krewnej. Żądając zwrotu kosztów opieki i pieniędzy wyłożonych na wykup garsoniery. Przegrała proces.

1

PRAKTYKA STOI NA STANOWISKU, ŻE OBOWIĄZEK Z ART. 27 KRO

JEST OBOWIĄZKIEM ALIMENTACYJNYM!

W postępowaniu o sądowe ustalenie ojcostwa,

sąd nie ma obowiązku orzekania o ojcostwie tego,

który w postępowaniu okaże się najbardziej prawdopodobnym ojcem.

Sąd orzeka tylko czy pozwany jest czy nie jest ojcem.

---