WYKŁAD 1
(09.03.2010)
Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
1.Kryteria dóbr osobistych:
Subiektywne - o tym czy coś jest dobrem osobistym decyduje...
Obiektywne - o tym czy coś jest dobrem osobistym decydują powszechnie przyjęte kryteria.
2.Koncepcja subiektywna:
Zwolennikiem tej koncepcji jest prof. Grzybowski i mówi, że:
Dobra osobiste, to indywidualne wartości świata uczuć stanu psychicznego człowieka.
Ochrona dóbr osobistych jest traktowana jako ochrona wewnętrznego spokoju danej osoby.
Wadą tej koncepcji jest szeroko rozpięta skala odczuć osobistych (np. problem os. chorych psychicznie)
3.Koncepcja obiektywizująca:
Wyróżnienie dóbr osobistych i określenie naruszeń dóbr należy poszukiwać
w ocenach społecznych.
4.Źródła ochrony prawnej:
Ujęcie normatywne - mające źródło w normach .
Ujęcie społeczne - mające źródło w opinii społ.
Nie da się rozdzielić tych kryteriów.
5.Dobra osobiste:
prof. Panowicz-Lipska:
Dobra osobiste, to wartości niematerialne powszechnie przypisywane do fizycznej
i psychicznej integralności człowieka, i jego twórczej działalności.
Prof. Radwański:
Dobra os. są to wartości jakie system prawny uznaje ze względu na psychofizyczne właściwości człowieka i jego pozycje wyznaczoną więzami społecznymi. Chodzi
o fizyczną i psychiczna integralność człowieka, indywidualność , godność i pozycje
w społeczeństwie dającą możliwość samorealizacji osoby ludzkiej.
Wartości - wysoko cenione stany rzeczy.
6.Podstawowe cechy dóbr osobistych:
Dobra osobiste są to wartości niemajątkowe (co nie wyklucza majątkowych środków ochrony) związane z osobowością człowieka, ze sferą psychologiczną, społecznie uznane spetryfikowane.(utrwalone)
7.Pluralizm i monizm dóbr os.:
Pluralizm - zakłada, że wyróżniamy poszczególne dobra osobiste (możemy je wyodrębnić oraz towarzyszom one odrębnym prawom podmiotowym)
Monizm - zakłada, że mamy jedno dobro osobiste stanowiące przedmiot jednolitego prawa osobistości.
8.Ochrona dóbr osobistych opiera się o paradygmat praw podmiotowych.
Treść dóbr osobistych ma charakter pozytywny.
9.Instytucjonalna koncepcja dóbr osobistych polega na sformułowaniu pewnych reguł zachowań, zakazów.
10. Naruszenie dóbr:
Art. 24. § 1.Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
11.Przesłanki naruszenia:
Przesłanka pozytywna - naruszanie dobra osobistego
Przesłanka negatywna - brak szczególnych okoliczności usprawiedliwiających działanie sprawcy
12.Okolicznośći wyłączające bezprawność:
Działanie w ramach porządku prawnego
Wykonywanie prawa podmiotowego
Zgoda pokrzywdzonego
Działalność w obronie uzasadnionego interesu społecznego
13.Sposóby ochrony:
Ochrona absolutna - skierowana przeciw każdemu naruszeniu
Ochrona relatywna - skierowana przeciw tylko niektórym naruszeniom
Większość przypadków ochrony ma charakter relatywny.
WYKŁAD 2
(16.03.2010)
Kodeks cywilny zawiera otwarty katalog dóbr osobistych;
Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.
I. Katalog dóbr osobistych:
1.Życie, zdrowie, integralność cielesna i seksualna człowieka.
Źródła ochrony:
Konstytucja RP:
Art. 38 Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.
Art. 40 Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.
Art. 41 Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.
Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.
Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami.
Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.
Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.
Kodeks karny:
Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Art. 217. § 1. Kto uderza człowieka lub w inny sposób narusza jego nietykalność cielesną, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Zdrowie - stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej.
Ochrona tych dóbr następuje tylko w uzasadnionych przypadkach zagrożenia któregokolwiek z nich, zagrożenie musi być stwierdzone obiektywnie.
2. Wolność:
Źródła ochrony:
Konstytucja Art. 31, 41 , 29, 52, 53
Wolność to również:
swoboda wyznania i sumienia
wolność od obawy i strachu działania pod przymusem
3.Cześc i dobre imię:
Cześć może być rozumiano dwojako:
Cześć jako godność osobista - (cześć wewnętrzna) - moje własne przekonanie
o własnej wartości
Cześć jako dobra sława -(cześć zewnętrzna) - to jak postrzegają nas inni
4.Życie osobiste zawodowe i społeczne:
5.Godność:
Sposoby naruszenia godności:
Znieważenie fizyczne, obejmujące naruszenie nietykalności
Poprzez wypowiedź dyfamujacą (znieważającą)
Wypowiedź co do faktu
Wypowiedź ocenna
6.Nazwisko i pseudonim:
Ochronie podlega również nazwa zespołu
Firma
Zdemaskowanie osoby ukrywającej się pod pseudonimem jest naruszeniem tego dobra.
7.Poczucie przynależności do określonej płci:
8.Wizerunek:
Wizerunek - fizyczne cechy człowieka tworzące wygląd i pozwalające na identyfikacje wśród ludzi.
Głos - jest również dobrem osobistym.
9.Tajemnica korespondencji
10.Nietykalność mieszkania:
Sposób naruszenia:
Bezprawne wtargnięcie lub pozostawanie w mieszkaniu
Podglądanie
11.Kult po zmarłej osobie bliskiej:
Pojmowane jako prawo do oddawanie czci osobie zmarłej.
12.Wyłączenie bezprawności naruszeń dóbr osobistych:
Zgoda uprawnionego:
Zgoda musi być :
Konkretna
Uprzednia lub co najmniej równoczesna
Działaniem prawnym (nie musi być to oświadczenie woli)
Działanie na podstawie przepisu lub wykonywanie prawa podmiotowego:
Np. leczenie przymusowe osób chorych na gruźlicę
Działanie w obronie uzasadnionego interesu społecznego.
WYKŁAD 3
(23.03.2010)
I. Środki ochrony dóbr osobistych:
1.Powództwo o ustalenie:
Np. o ustalenie płci
2.Powództwo o zaniechanie:
Możliwość zastosowania zabezpieczenia w celu dochodzenia roszczenia (art. 730 KPC)
Zabezpieczenie nie może prowadzić do zaspokojenia roszczenia
Np. wstrzymanie publikacji - gdy wstrzymanie będzie prowadziło do zaspokojenia roszczenia, to nie można stosować zabezpieczenia w postaci wstrzymania publikacji
Jednak gdy takie wstrzymanie nie będzie prowadzić do zaspokojenia roszczenia można wstrzymać taką publikację
3.Dopełnienie czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia:
W praktyce są to: przeprosiny, usunięcie napisu, wpisu
Odwołanie wypowiedzi:
Co do faktu
Ocennych
SN 28 VI III CZP 23/06
Czynności zastępowalne mogą być wykonywane w drodze czynności zastępczej (np. zamieszczenie przeprosin w gazecie na koszt i w imieniu os. która naruszyła dobro)
Czynności nie zastępowalne są wykonywane przeważnie w drodze grzywien
Ogłoszenie - jest czynnością zastępczą
4.Zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cele społeczne:
SN 31X2002 V CKN 1456/00
TK 07II2005 SK 49/03
SN 17III2006 I CSK 81/05
Kodeks cywilny wymienia w:
Art. 444 Szkodę na osobie
Art. 445 można przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę
Art. 448 problem w rozumieniu tego artykułu polega na tym że art.488 ogólnie mówi o dobrach, jednak w art. 444 są wymienione tylko zdrowie i nietykalność, do których odnosi się ten artykuł 488.Niewiadomo czy mowa jest o wszystkich dobrach czy tylko o tych wymienionych w art. 444
Czy mowa jest tylko o dobra które zostały naruszone w drodze czynów niedozwolonych
Zgodnie z art. 448 kc sąd może przyznać zadośćuczynienie:
Oznacza to że zadośćuczynienie ma pełnić funkcje kompensacyjną
Oznacza to że zadośćuczynienie ma pełnić funkcje represyjno-prewencyjną
Sąd może jednocześnie zażądać zadośćuczynienie i sumy na organizacje społeczną
WYKŁAD 4
(23.03.2010)
1.Prawo do prywatności - prawo do tego by być pozostawionym w spokoju.
Pojęcie prywatności:
Kopff - ochrony życia prywatnego wg Kopfera to jednolite prawo osobiste w którego skład wchodzą:
Prawo intymności życia osobistego
Prawo prywatności życia osobistego
SN 26 II 1973 I CR 655/72
SN I CR 400/83
2.Zakres prawa do prywatności:
I. Art. 47 Konstytucji wprowadza ochronę życia osobistego:
Art. 47 Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci
i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.
II. Prawo do prywatności możemy pojmować jako prawo do:
wolności od ingerencji innych
samookreślenia i kreowania osobowości
autonomii informacyjnej (o sobie)
W ten sposób możemy wskazać katalog okoliczności będących przedmiotem ochrony:
głos
wizerunek
małżeństwo
śmierć, itd...
3. Sfery życia:
sfera życia prywatnego (dotyczy kręgu znajomych i przyjaciół)
sfera życia rodzinnego (dotyczy małżonków, krewnych i powinowatych)
sfera życia osobistego (dotyczy trybu życia, sposobu spędzania wolnego czasu, religii, stylu ubioru itd...)
4.Zakres podmiotowy prawa do prywatności:
osoby fizyczne:
osoby publiczne
osoby pełniące funkcje publiczne
5. Publikowanie informacji o osobach oraz wizerunku:
ustawa o prawie prasowym mówi że: można publikować info. o osobie jeśli wiąże się to z wykonywaniem funkcji publicznej
ustawa o prawie autorskim mówi że: publikacja wizerunku jest możliwa gdy: os. jest powszechnie znana, lub wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznej (Art. 81 u.o .p.a.i.p.p)
6.Osoba publiczna - kodeks karny w art. 115 wskazuje że funkcjonariusz jest os. publiczną:
Art. 115 § 13. Funkcjonariuszem publicznym jest:
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
poseł, senator, radny,
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,
sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
7.Problem definiowania pojęć: osoby publicznej i osoby pełniącej funkcje publiczne:
Osoba publiczna - osoba zaangażowana w życie społeczne, polityczne, naukowe, artystyczne, działalność charytatywną...
Osoba publiczna - osoba budząca powszechne zainteresowanie
Osoba pełniąca funkcje publiczna - osoba zajmująca się działalnością publiczną i pełniąca funkcje publiczna
Działalność publiczna - działać publicznie - działać, robić coś dostępnego dla wszystkich ogólnie
Osoba publiczna/pełniąca funkcje publiczna - osoba budząca ogólne zainteresowanie poprzez uczestnictwo w wydarzeniach, które wzbudzało powszechne zainteresowanie. I ACa 759/02
Osobą pełniącą funkcje publiczne jest np:
ordynator w szpitalu publicznym
dyrektor przedsiębiorstwa publicznego
prezes spółki państwowej
8.Rodzaje os publicznych
VOLUNTARY - te os. które same chciały
INVOLUNTARY PUBLIC FIGURY - te które nie zabiegały o rozgłos ale same się stały obiektem zainteresowania
W prawie niemieckim wyróżnia się:
ABSOLUTE PERSONEN - te które ze względu na urodzenie, osiągnięcia są znane z historii powszechnej
RELATIVE PERSONEN ZEITGESCHICHTE - mające chwilowe zainteresowanie
Społeczeństwo ma prawo do posiadanie wiedzy jak osoby publiczne godzą życie prywatne z działalnością publiczną.
9.Ochrona osób publicznych:
ochrona ma charakter relatywny tzn. może być uchylona gdy naruszenie ma bezpośredni związek z okolicznością; oznacza to że w pewnych okolicznościach (interes publiczny, przydatność do pełnienia funkcji publicznej) ochronę się uchyla
ochrona intymności os pub. ma charakter bezwzględny
WYKŁAD 5
(13.04.2010)
1.Dobra osobiste pracownika:
kodeks pracy mówi że, „Art. 111. Pracodawca jest obowiązany szanować godność
i inne dobra osobiste pracownika.” (KP)
dobro osobiste pracownika jakim jest „godność pracownika” jest czymś innym niż „godność osobista”
2.Pracownik - Art. 2. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.(KP)
kandydat na pracownika również posiada godność pracowniczą
3.Formy naruszeń „godności pracowniczej”:
molestowanie - niepożądane zachowanie mające na celu naruszenie godności pracownika, oraz stworzenie zastraszającej i upokarzającej atmosfery
molestowanie seksualne - dyskryminowanie ze względu na płeć, oraz każde niepożądane zachowanie seksualne
dyskryminacja - zróżnicowanie osób ze „względu na względy”
Art. 183a § 3. Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.
Art. 183a § 4. Dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy na skutek pozornie neutralnego postanowienia, zastosowanego kryterium lub podjętego działania występują lub mogłyby wystąpić niekorzystne dysproporcje albo szczególnie niekorzystna sytuacja w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych wobec wszystkich lub znacznej liczby pracowników należących do grupy wyróżnionej ze względu na jedną lub kilka przyczyn określonych w § 1, chyba że postanowienie, kryterium lub działanie jest obiektywnie uzasadnione ze względu na zgodny z prawem cel, który ma być osiągnięty, a środki służące osiągnięciu tego celu są właściwe i konieczne.
4.Etapy „naruszeń”:
Etap zawierania/nawiązania stosunku pracy
Etap wykonywania stosunku pracy -
Etap zakończenia/zerwania stosunku pracy - np. wystawianie tzw. „wilczych biletów”
5.Informacje o pracowniku jakich może żądać pracodawca:
Art. 221. § 1. Pracodawca ma prawo żądać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie podania danych osobowych obejmujących:
1) imię (imiona) i nazwisko,
2) imiona rodziców,
3) datę urodzenia,
4) miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
5) wykształcenie,
6) przebieg dotychczasowego zatrudnienia.
§ 2. Pracodawca ma prawo żądać od pracownika podania, niezależnie od danych osobowych, o których mowa w § 1, także:
1) innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy,
2) numeru PESEL pracownika nadanego przez Rządowe Centrum Informatyczne Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (RCI PESEL).
§ 3. Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie oświadczenia osoby, której one dotyczą. Pracodawca ma prawo żądać udokumentowania danych osobowych osób, o których mowa w § 1 i 2.
§ 4. Pracodawca może żądać podania innych danych osobowych niż określone w § 1 i 2, jeżeli obowiązek ich podania wynika z odrębnych przepisów.
§ 5. W zakresie nieuregulowanym w § 1-4 do danych osobowych, o których mowa w tych przepisach, stosuje się przepisy o ochronie danych osobowych.
6.Przykłady naruszeń:
Mobbing - oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników Art. 943 (KP)
Monitoring - montowanie podsłuchów, kamer - jest dozwolone gdy pracownicy są poinformowani
Badanie trzeźwości - jest dozwolone tylko w uzasadnionych przypadkach oraz jeśli łączy się z zawodami wymagającymi trzeźwości (np. kierowca, operator dźwigu)
WYKŁAD 6
()
Ochrona dóbr osobistych dr Marcin Sala-Sczypiński
9