PODSTAWOWE POJĘCIA

POJĘCIE ADMINISTRACJI

Administratio, administrare- zarządzać, służyć, posługiwać. Oznacza to kierowanie, służenie, gospodarowanie, zawiadywanie. Jest to prawo nowożytne, ale początków szukać należy już w Cesarstwie Rzymskim- wykształciło ono bardzo sprawną administrację.

I) DEFINICJE NEGATYWNE- ze względu na ogromną rozległość administracji łatwiej jest powiedzieć, czym ona nie jest niż czym jest.

- to, czego nie umiem nazwać ( Lorenz von Stein ),

- klasyczna definicja "Wielkiej Reszty" ( Walter Jelinek, Otton Mayer )- ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem ani sądownictwem. Władza wykonawcza odpowiada za wykonywanie ustaw, zajmuje się rządzeniem i ponosi odpowiedzialność za stan państwa.

- w granicach wyznaczonych przez

- pod kontrolą sądów

II) DEFINICJE POZYTYWNE

1) z punktu widzenia funkcji- jednak tego nie podjął się określić nikt, gdyż zakres działań administracji jest tak wielki i tak dynamiczny w zależności od czasu i stanu prawnego, że definicja taka nie miałaby racji bytu ( np. nowe pola działań administracji- telekomunikacja ),

2) PODMIOTOWE

- osoby fizyczne lub zespoły tych osób, zorganizowane w pewną całość w celu pełnienia określonych funkcji, wyposażone w pewien zakres uprawnień władczych i zawiadowczych, dysponujące określonymi środkami rzeczowymi,

- organy administracji i inne jednostki organizacyjne, również wyposażone w uprawnienia oraz określone środki rzeczowe,

- planowe zgrupowanie ludzi w celu pełnienia misji publicznej ( teorie organiczne, personalistyczne, przyjmują one za podstawę administracji człowieka działającego w ramach szczególnego układu organizacyjnego ).

3) PRZEDMIOTOWE ( aktywność podmiotów )- jedna z form realizacji funkcji państwa, polegająca na bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa, zmierzająca do osiągnięcia pewnych celów, nakierowana na przyszłość.

4) MIESZANE ( PODMIOTOWO- PRZEDMIOTOWE )

a) zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.

b) system złożony z ludzi zorganizowanych w celu stałej, systematycznej, skierowanej ku przyszłości realizacji dobra wspólnego jako misji publicznej, polegającej głównie ( choć nie wyłącznie ) na bieżącym wykonywaniu ustaw, wyposażonych w tym celu we władztwo państwowe oraz środki materialno- techniczne.

CECHY ADMINISTRACJI:

1) działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego, odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy ( IMPERIUM ),

2) możność działania w formach władczych, zabezpieczonych możliwością zastosowania przymusu państwowego,

3) działanie w interesie publicznym ( w imię "dobra wspólnego", interesu społecznego ).

4) polityczny charakter- cele jej i działania i jego rezultaty ocenia się w kategoriach politycznych, wpływają one na kształtowanie się stosunku obywateli do podmiotów administracji,

5) działanie na podstawie ustaw i w celu ich wykonania- ( nie obowiązuje zasada: "wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone" )- administracja aby działać musi mieć wyraźną podstawę prawną,

6) aktywność, zwrócenie ku przyszłości, możliwość podejmowania działania z własnej inicjatywy ( w przeciwieństwie do sądów, które działają w wyniku impulsu zewnętrznego, administracja sama realizuje politykę państwa ),

7) działanie w sposób stabilny i ciągły,

8) oparcie się ( z reguły ) na zawodowym personelu,

9) charakter monopolistyczny- administracja, działając w ramach powierzonej jej kompetencji, występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw,

10) charakter bezosobowy- w ramach administracji działają różne podmioty, lecz decyzję wydaje nie ktoś pełniący funkcję wojewody, ale organ administracji noszący nazwę "wojewoda",

11) jednolitość struktur organizacyjnych- zakres samodzielności organizacyjnej samorządu nie jest szeroki i nie narusza podstawowych struktur

12) charakter nieodpłatny, jej celem nie jest osiąganie zysku ( ta cecha zanika- agencje, opłaty za studia wieczorowe, komunikacja miejska- choć i tak administracja musi do niej dopłacać ),

13) zorganizowanie i działanie na zasadzie kierownictwa i podporządkowania

14( jawność i przejrzystość działania.

15) kontrola sądowa

PODZIAŁ I FUNKCJE ADMINISTRACJI

1) ADMINISTRACJA PUBLICZNA- jej podstawowe działy to:

- spraw wewnętrznych ( obejmuje wszystkie pozostałe tereny administracji, stanowi treść pojęcia administracji w najściślejszym znaczeniu ),

- spraw wojskowych ( obrony ),

- sprawiedliwości

- skarbowa,

- spraw zagranicznych

2) ADMINISTRACJA PRYWATNA ( np. szkół, zakładów opieki zdrowotnej )- zakres jej jest niewielki. Administracją prywatną w ogóle się nie zajmujemy.

Podział podstawowy

1) ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA, w tym RZĄDOWA. Działa w imieniu i na rachunek państwa. Odpowiedzialność za działanie administracji rządowej ponosi Skarb Państwa.

2) ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA- wykonują ją odrębne od państwa podmioty władzy publicznej, którym państwo przekazuje część swoich uprawnień. Działają samodzielnie i we własnym imieniu.

Ze względu obszar działania

1) CENTRALNA ( OGÓLNOPAŃSTWOWA )

2) TERYTORIALNE

a) terenowa administracja rządowa ( województwo, specjalne jednostki podziału terytorialnego )

b) samorząd wojewódzki ( regionalny ),

c) samorząd powiatowy ( lokalny )

d) samorząd gminny ( lokalny )

a) centralna- obszar działania obejmuje cały kraj,

Ze względu na zakres zadań administracji:

1) ADMINISTRACJA OGÓLNA- zakres działania jest bardzo szeroki i najczęściej określony klauzulą generalną ( RM, wojewoda, samorząd gminny )

2) ADMINISTRACJA SPECJALNA ( SZCZEGÓLNA )- wąski zakres spraw, najczęściej enumeratywnie wyliczonych- ministrowie, organy administracji specjalnej.

Ze względu na przedmiot:

- celna

- finansowa,

- gospodarcza,

- szkolna ( oświatowa ),

- skarbowa,

- ochrony środowiska,

- rolnictwa,

- porządku i bezpieczeństwa publicznego,

- wojskowa,

- górnicza

Ze względu na charakter działań administracji:

1) ADMINISTRACJA WŁADCZA-( IMPERIUM/REGLAMENTACYJNA ) zadania reglamentacyjno- dystrybucyjne, realizowane za pomocą władczych form działania administracji, zabezpieczonych możliwością użycia środków przymusu państwowego.

a) POLICJA ADMINISTRACYJNA- działania prawne i faktyczne podejmowane przez administrację dla odsunięcia niebezpieczeństwa grożącego takim dobrom, jak spokój, bezpieczeństwo i porządek publiczny, życie, zdrowie, często realizowane za pomocą przymusu bezpośredniego przez

- specjalnie powołane w tym celu organy jako korpusy i zorganizowane na wzór wojskowy,

- Policja,

- Straż Graniczna,

- Straż Miejska,

- straż górnicza

- organy administracji cywilnej

- Inspekcja Sanitarna,

- policja pobytowa,

- policja budowlana,

- policja paszportowa

b) REGLAMENTACJA- wykonywanie ustaw i stosowanie prawa w formie aktów administracyjnych, zabezpieczone systemem gwarancji praw obywateli z sądownictwem administracyjnym na czele. Związane jest to z sytuacjami, gdy administracja reglamentuje dostęp do określonych dóbr czy świadczeń ( np. żywność na kartki )- ze względu na interes publiczny.

2) ADMINISTRACJA NIEWŁADCZA ( GESTIA, ŚWIADCZĄCA, ZAWIADOWCZA )- związana z funkcją organizacji usług publicznych, zobowiązaniem do tworzenia odpowiedniej bazy materialnej i świadczenia tych usług ( kształcenie dzieci, wywóz śmieci, pomoc społeczna ).

Poprzednio administracja sprowadzana była do głównie do roli "stróża nocnego"- gwaranta porządku ( czyli do administracji władczej ). Dopiero w miarę rozwoju cywilizacyjnego wzrastały funkcje administracji.

SŁUŻBA PUBLICZNA- określenie administracji świadczącej, jej celem jest aktywność pożyteczna społecznie, a nawet niezbędna w interesie ogółu, w danej epoce i w dany miejscu, taka, której niepodobna pozostawić inicjatywie i realizacji prywatnej.

NEW PUBLIC MANAGEMENT ( publiczne zarządzanie )- menedżerskie podejście do administracji publicznej, które wykształciło się w latach 80- tych i 90- tych XX w. w Wielkiej Brytanii i USA, opierające się na założeniu, iż administracja publiczna powinna koncentrować się na osiąganiu wyników, a żeby je osiągnąć, powinna stosować sposoby i mechanizmy konkurencji rynkowej, w tym metody rachunku ekonomicznego, uzupełnione wartościowym lub etycznym administrowaniem, opartym na zasadach demokratycznego państwa prawnego. Obywatel stałby się wówczas konsumentem usług świadczonych przez administrację.

SPRAWA Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ:

Ustalenie treści tego pojęcia ma doniosłe znaczenie, gdyż determinuje zakres prawa do sądu- jaka forma ochrony naruszonych praw i wolności nam przysługuje- czy możemy skorzystać z drogi sądowej przed organem administracyjnym. Jest to łączone z wynikająca ze stosunku administracyjno- prawnego możliwością określenia przez organ administracji praw i obowiązków innego podmiotu.

SPRAWA Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ- Wg Art. 20 ust. 2 ustawy o NSA z 11.05.1995 ( już nie obowiązuje )- wszelkie akty, czynności, działania i sprawy załatwiane przez organy administracji publicznej, które nie mają charakteru cywilnoprawnego.

Podstawa do skargi powszechnej.

Oceniając treść pojęcia z zakresu prawa administracyjnego publicznego, należy brać pod uwagę te aspekty, które związane są z daną sprawą. Badamy, czy:

- organ, który tę sprawę załatwia, jest organem administracyjnym,

- działa on w formach władczych ( bo jeśli tak, to sprawa na pewno ma charakter administracyjny

- organ, który tę sprawę załatwia, kieruje się interesem publicznym, dobrem wspólnym,

- w czyim interesie i na czyj rachunek działa.

Jeśli załatwienie określonej sprawy będzie w imieniu i na rachunek państwa lub innego podmiotu władzy publicznej, utworzonego przez państwo, wtedy biorąc pod uwagę wszystkie cechy pod uwagę, możemy ocenić czy określona sprawa jest sprawą z zakresu administracji publicznej.

Wg orzecznictwa sprawą z zakresu organizacji publicznej jest:

- cała działalność komunalna gmin i innych jednostek samorządu terytorialnego wyrażona w formach publicznoprawnych, łącznie z rozstrzygnięciami o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym

- wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego uprawnień właścicielskich w stosunku do mienia komunalnego,

- uchwały organów gmin, nawet jeśli rodzą skutki cywilnoprawne, w sprawie:

- określenia zasad gospodarki nieruchomościami,

- określenia stawek czynszu regulowanego za najem lokali mieszkalnych i lokali użytkowych

- zarządzenia przetargu jako formy postępowania poprzedzające zbycie mienia komunalnego i zatwierdzenia regulaminów przetargu

- powołania i odwołania określonej osoby ze składu organu gminy

- ustalenia wysokości opłaty targowej.

- sprzedaży określonej osobie praw majątkowych, jeśli nie powoduje powstania, zmiany bądź ustania stosunku cywilnoprawnego

PRAWO ADMINISTRACYJNE

I) DEFINICJE NEGATYWNE

1) definicja "Wielkiej Reszty"- wszystkie normy, które pozostają po wyłączeniu norm regulujących działalność sądów i władzy wykonawczej. Problem skomplikował się w związku z reformą sądownictwa administracyjnego.

II) DEFINICJE POZYTYWNE

1) ze względu na pełnione funkcje ( tak jak administracje ), ale taka definicja jest nie do zbudowania, tak jak nie da się zbudować takiej definicji administracji.

2) w doktrynie francuskiej- zespół norm regulujących zadania, struktury organizacyjne administracji publicznej, pozycję jej funkcjonariuszy i relacje pomiędzy tą administracją a osobami prywatnymi

3) w doktrynie niemieckiej-

- dział prawa normujący ustrój administracji państwowej i jej władcze działanie wobec osób postronnych, którego centralną instytucją jest akt administracyjny,

- dział prawa, który reguluje stosunki prawne między władzą państwową a jednostkami jako jej podwładnymi należącymi do związku państwowego

4) w doktrynie amerykańskiej- poddane zróżnicowanej kontroli prawo ograniczeń władzy i działania administracyjnych agencji.

5) w doktrynie polskiej:

- część prawa publicznego, określającego w ogóle stosunki w państwie i w przeciwieństwie do prawa państwowego, zajmującego się państwem w spoczynku ( budowa, organizacja, ustrój ), zajmująca się państwem w ruchu, czyli działalnością państwa i wszystkimi wynikającymi stąd stosunkami.

- W. Jaworski- prawo administracyjne reguluje działalność państwo, a jego kontrola należy do jednostek. Prawo cywilne reguluje działalność jednostek, a jego kontrola należy do państwa.

- ogół norm służący bezpośredniej realizacji bądź zadań państwa bądź też określonych wartości, w tym interesu publicznego.

Przyjąć możemy, iż

Prawo administracyjne to taka gałąź prawa, które normuje:

a) tworzenie, strukturę organizacyjną, zadania i zasady działania administracji publicznej oraz innych osób i jednostek wykonujących dla dobra wspólnego i jednostki zadania z zakresu administracji publicznej ( podmiotów administrujących ),

b) relacje zachodzące pomiędzy tymi podmiotami,

c) prawa i powinności podmiotów administrowanych przez podmioty administrujące, w tym poddanych pieczy lub nadzorowi administracyjnemu.

GENEZA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

- w starożytnym Rzymie- Konstytucja Walentyniana I z 370- nakazywano studentów, którzy oddawali się hulankom i nie wypełniali swych obowiązków, wychłostać i wydalić z Rzymu,

Wyodrębniło się:

- pierwsze opracowania- XVIII w.,

- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela 1789,

- pierwszy systematyczny traktat o prawie administracyjnym ( G. D. Romagnosi- 1814 ),

- ukształtowanie się konstytucyjnego państwa prawnego,

- wyodrębnienie się wykonawczej funkcji państwa obok ustawodawczej i sądowniczej

Zrodziło się i rozwijało w celu:

a) gdy główną funkcją administracji była policja i reglamentacja

zabezpieczenia jednostki przed arbitralną i despotyczną władzą administracji publicznej,

- przekształceniu "mandarynatu administracyjnego" w zespół instytucji prawnych,

- w interesie i dla potrzeb administrowanego, a nie administrującego.

b) gdy zwiększała się rola funkcji świadczącej

- ujęcia w ramy prawne całości działań organizatorskich i świadczących administracji

MIEJSCE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO WŚRÓD INNYCH GAŁĘZI PRAWA

1) prawo publiczne a prawo prywatne- należy do prawa publicznego.

a) kryterium interesu- Ulpian

- prawo publiczne- ochrona interesu państwa,

- prawo prywatne- ochrona interesu jednostki

b) kryterium swobody

- prawo publiczne- ograniczenie swobód jednostki,

- prawo prywatne- zawiera element swobód jednostki ( np. zasada swobody umów )

Jednak w związku z rozwojem gestii coraz częściej władcze formy administrowania zastępowane są formami niewładczymi, opierającymi się na formalnym partnerstwie.

c) inne kryteria podziału:

- rzecznika dobra,

- techniki prawodawczej,

- odmienności przepisów ( ius cogens- ius dispositivum ),

- woli stron,

- subiekcji/subordynacji ( podporządkowania ),

- podmiotu,

- fiskusa,

- zadań,

- kompetencji,

- władzy publicznej,

- tradycji,

- właściwości sądowej,

- sankcji,

- mieszane.

2) prawo administracyjne a prawo konstytucyjne- bardzo silne powiązanie

a) prymat Konstytucji- Art. 8 ust. 1 K- najwyższe prawo RP,

b) wspólny przedmiot unormowań konstytucyjnych i administracyjnych

c) prawo konstytucyjne ( statyczne ) wyznacza fundament różnych gałęzi prawa, a prawo administracyjne je konkretyzuje, zapewnia działania norm konstytucyjnych w praktyce ( dynamiczne ).

3) prawo administracyjne a prawo karne

Prawo administracyjne- w największym stopniu nadaje kształt reguł życia społecznego ( normy sankcjonowane )

Prawo karne- określa, które zachowania naruszające te normy są karalne ( normy sankcjonujące )- prawo nieprzekraczalnych granic stosunków społecznych.

Prawo wykroczeń- kombinacja prawa administracyjnego i karnego.

4) prawo administracyjne a prawo cywilne

Podział ten ma duży znaczenie praktyczne, gdyż:

- jeśli sprawa cywilne- to właściwy jest sąd powszechny,

- jeśli sprawa z zakresu administracji publicznej ( zob. wyż. )- sąd administracyjny.

a) kryterium interesu ( zob. wyż. ),

b) kryterium majątkowe

- prawo cywilne- interes majątkowy,

- prawo administracyjne- interes niemajątkowy ( nie pozwala wyodrębnić- zob. zasada nieodpłatnego działania administracji ),

c) kryterium władczości

- prawo cywilne- równorzędność i autonomia podmiotów,

- prawo administracyjne- subordynacja, organ administracji we władczy sposób przesądza sytuację podmiotów spoza administracji.

Administracja wchodząca w stosunki cywilnoprawne jest zazwyczaj uprzywilejowana ( umowy adhezyjne ).

5) ścisłe związki i stosunek krzyżowania się zakresów prawa zachodzi także w relacjach prawa administracyjnego z innymi nie wymienionymi wyżej dziedzinami prawa, np. prawem ubezpieczeń społecznych czy prawem finansowym.

SYSTEMATYKA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

1) CZĘŚĆ OGÓLNA- normy, które dotyczą tworzenia struktur organizacyjnych administracji, wzajemnych relacji pomiędzy nimi i innymi podmiotami.

2) CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA ( prawo materialne )

Ze względu na zakres obowiązywania norm:

1) PRAWO POWSZECHNE

2) PRAWO WEWNĘTRZNE

1) PRAWO KRAJOWE

2) PRAWO MIEJSCOWE

1) PRAWO USTROJOWE- reguluje organizację i zasady funkcjonowania organów administracji publicznej,

2) PRAWO PROCESOWE ( PROCEDURALNE, FORMALNE )- reguluje obowiązki oraz uprawnienia uczestników procesu administracyjnego ( postępowania administracyjnego ) i szerzej kwestie związane z tym procesem.

3) PRAWO MATERIALNE- obejmuje swym zakresem normy prawne zawarte w powszechnie obowiązujących- dotyczących wszystkich działów administracji publicznej- przepisach prawa administracyjnego, wyznaczających prawa i obowiązki adresatów tych norm.

CECHY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:

a) najobszerniejsza dyscyplina prawa o najbardziej zróżnicowanej i wielorakiej problematyce, stykamy się z nim codziennie- od momentu narodzin ( prawo o asc ) do zgonu ( prawo o cmentarnictwie i chowaniu zmarłych ).

b) zawiera normy o charakterze ius cogens,

c) władczość,

d) dynamika

e) polityczny charakter ( political enterprise- polityczne przedsięwzięcia- R. Dworkin ),

f) jest w przeważającej części nieskodyfikowane:

- część ogólna- od 20 lat Rada Legislacyjna pracuje nad projektem ustawy o ogólnych pojęciach prawa administracyjnego

- prawo procesowe- w znacznej części tak:

- Kodeks Postępowania Administracyjnego,

- Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,

- Ordynacja podatkowa,

- prawo materialne- niektóre, jednolite tematyczne działy:

- Kodeks Celny

EUROPEIZACJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

PRAWO EUROPEJSKIE:

a) w znaczeniu wąskim- prawo UE ( wspólnotowe + odnoszące się od wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa i współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych ),

b) w znaczeniu szerokim- unormowania prawne będące rezultatem działalności również innych poza unijnymi organizacji zajmujących się- w zakresie realizacji zróżnicowanych celów- współpracą w Europie ( np. Rada Europy ).

EUROPEIZACJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO-

a) w znaczeniu wąskim- proces odnoszący się do przeobrażeń administracyjnych implikowanych zobowiązaniami Polski wynikłymi z członkostwa w organach europejskich.

b) w znaczeniu szerokim- proces polegający na dochodzeniu do uniwersalizacji akceptowanych wartości ujmowanych prawem administracyjnym.

EUROPEJSKIE PRAWO ADMINISTRACYJNE- fragment porządku prawnego o tym samym przedmiocie regulacji z prawa administracyjnego, który obowiązuje jednocześnie wszystkie właściwe podmioty w państwach członkowskich UE w sposób bezpośredni i trwały, i który na tych samym zasadach w obrębie jego zakresu stosowania wywołuje odpowiedzialność i egzekucję realizowaną tak samo przez organy osobne i unijne.

EUROPEJSKA PRZESTRZEŃ ADMINISTRACYJNA- tworzenie pokrewnych struktur organizacyjnych działających na podobnych zasadach i w podobny sposób- przestrzeń, w ramach której działają organy krajowe, sprowadza się do unifikacji sposobów działania. Jest to strefa, gdzie administracje krajowe działają na podobnych zasadach opierając się na tych samych zasadach ( np. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta ).

Elementy procesu europeizacji:

a) transponowanie danej normy do krajowego porządku prawnego- Ustawa z 20.04.2004 o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez RP członkostwa w UE,

b) nałożenie obowiązku przestrzegania przepisów prawa UE

c) utworzenie jednostek monitorująco- kontrolnych

- Urząd Komitetu Integracji Europejskiej ( ustawa z 08.08.1996 )- naczelny organ administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z UE oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich.

- Ustawa z 11.03.2004 o współpracy RM z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem RP w UE. Ustawa ta określa zasady współpracy RM z Sejmem i Senatem, nakładający na RM obowiązek współpracy w trzech obszarach:

- stanowienia prawa w UE,

- tworzenie polskiego prawa wykonującego prawo UE,

- opiniowanie kandydatów na niektóre stanowiska w UE.

- Rozporządzenie w sprawie pełnomocnika rządu do zwalczania nieprawidłowości finansowych

d) zgodność ze standardami, na których opiera się UE- ( m. in. Art. 6 TUE ):

- wolność,

- demokracja,

- poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności,

- państwa prawnego

- poszanowanie praw podstawowych zawartych w EKPC i wynikających z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla państw członkowskich,

- subsydiarność,

- proporcjonalność,

- prawo do sądu.

Sprostanie wymogom prawa europejskiego obciąża głównie administrację, w tym w znacznej mierze samorząd terytorialny ( Europejska Karta Samorządu Terytorialnego- 15.10.1985 ). Wyróżnia się cztery kwestie:

a) struktury administracji publicznej-

b) zdolności administracji publicznej do przejęcia zobowiązań wynikających z członkostwa ( stosowanie prawa i skuteczne działanie ),

c) tworzenie korpusu służby cywilnej i kadr pracowniczych

d) prawo do dobrej administracji

- Europejski Kodeks Dobrej Administracji ( 06.09.2001 przez PE )- jest to zbiór zaleceń, w znacznej mierze współbrzmiących z polskimi unormowaniami prawnymi, mają głównie charakter procesowy, są to zasady, którymi powinni kierować się urzędnicy. Nie jest on aktem prawnie wiążącym.

Cechy procesu europeizacji:

a) ciągłość procesu dostosowania prawa administracyjnego do prawa europejskiego i rozszerzający się zakres obowiązywania tego drugiego,

b) zróżnicowanie źródeł prawa europejskiego prowadzące do zróżnicowania form, w których wpływa ono na prawo administracyjne,

c) zasada oparcia prawa europejskiego i krajowego prawa administracyjnego na wspólnych wartościach i zasadach,

d) wiodąca rola w tych procesach zasady demokracji i demokratycznego państwa prawnego i subsydiarności ( do organów UE należy to, czego nie mogą wykonać obywatele ),

e) zasada pierwszeństwa prawa europejskiego, bezpośredniości stosowania jego norm i nakazu prowspólnotowej wykładni prawa,

f) celem tego wpływu na prawo krajowe jest integracja europejska, a nie potrzeba unifikacji modelu europejskiej administracji i administracji krajowej,

Nie udało się dotychczas zunifikować administracji krajów- nikt nie widzi takiej potrzeby.

g) zasad autonomii organizacyjnej państw członkowskich i wynikająca z niej swoboda państw z określoną z niej strukturą i sposobem wykonywania zadań,

h) zasada jedynie ramowego w razie potrzeby przy ustalaniu zadań do wybrania określania cech struktur administracji i jej kompetencji,

i) zasad uwzględniania przez prawo krajowe przy ustalaniu struktur organizacyjnych i ich kompetencji środków zdolności do wykonywania wynikających z prawa europejskiego zadań,

j) zasad odpowiedzialności państwa za niewykonywanie prawa europejskiego niezależnie od tego czy naruszenia tego dopuściła się administracja państwowa czy zdecentralizowany samorząd,

k) zasada współdziałania wszystkich podmiotów administracji w procesach legislacyjnych w ramach Unii w procesie transpozycji prawa europejskiego do prawa polskiego i w procesach stosowania polityki wspólnotowej.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO- PRAWNY.

STOSUNEK PRAWNY- stosunek społeczny unormowany prawnie, zachodzący między co najmniej dwoma podmiotami, gdzie zachowanie jednego podmiotu implikuje zachowanie drugiego.

STOSUNEK ADMINISTRACYJNO- PRAWNY- stosunek prawny mający za podstawę przepisy prawa administracyjnego.

Elementy konstrukcyjne:

1) PRZEDMIOT- sprawa z zakresu administracji publicznej mieszcząca się w sferze kompetencji administracji,

2) PODMIOTY:

a) administrujący- organ administracji/podmiot administrujący, dysponujący przyznaną mu kompetencją ( odpowiednik zdolności do czynności prawnych- tzw. osobowość prawa administracyjnego )

b) administrowany ( osoba fizyczna/osoba prawna/jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej )

3) TREŚĆ- wyznaczone prawem administracyjnym zachowania ( nakazane, dozwolone, zakazane ), stosownie do wynikających ze stosunku uprawnień lub obowiązków. Realizacja i wykonanie uprawnień ( przyjmujących niekiedy postać publicznego prawa podmiotowego ) i obowiązków są zagwarantowane prawem,

4) UKŁAD prawnej sytuacji pomiędzy podmiotami- brak równorzędności, najczęściej podmiot administrujący pozostaje wobec administrowanego w układzie nadrzędności jako nosiciel praw zwierzchnich. Jednak do formalnego zrównania pozycji stron dochodzi w postępowaniu sądowo- administracyjnym.

Cechy stosunku administracyjno- prawnego:

a) ma charakter indywidualno- konkretny,

b) władczość,

c) powstaje na podstawie wyraźnie dopuszczających takie rozwiązanie przepisów prawa administracyjnego,

d) rozstrzyganie konfliktów powstałych na tle ich treści następuje w trybie procedury administracyjnej, a jeśli ustawa tak stanowi- z udziałem sądu administracyjnego,

e) jako podmioty występują administrujący i administrowany.

Niekiedy wyróżnia się też stosunki prawne o charakterze procesowym, dla określenia relacji między jednostką a organem w procesie administrowania, który przesądza o treści stosunku.

SYTUACJA ADMINISTRACYJNO- PRAWNA

SYTUACJA ADMINISTRACYJNO- PRAWNA ( STATUS PRAWNY/POŁOŻENIE PRAWNE )- zachodzi wówczas, gdy składające się na sytuację faktyczną zdarzenia lub zachowania są faktami relewantnymi ( nie obojętnymi ) na gruncie prawa administracyjnego, całokształt norm prawa administracyjnego określających sytuację prawną danego podmiotu.

Przykład: Zgodnie z ustawą o obywatelstwie polskim urodzone z rodziców Polaków dziecko z mocy prawa nabywa obywatelstwo polskie. Kształtuje to jego sytuację administracyjno- prawną, natomiast nie zawiązuje się żaden stosunek administracyjno- prawny między dzieckiem a organem administracji. Zgodnie z tą samą ustawą ktoś, kto nie jest obywatelem polskim, może wystąpić z wnioskiem do wojewody o uznanie za obywatela polskiego ( jeśli spełni odpowiednie przesłanki ). Jest to sytuacja administracyjno- prawna, natomiast w tym wypadku fakt wystąpienia z wnioskiem spowoduje zawiązanie się stosunku administracyjno- prawnego pomiędzy wnioskodawcą a organem administracji ( wojewodą ).

PUBLICZNE PRAWA PODMIOTOWE

PUBLICZNE PRAWO PODMIOTOWE- wynikająca z prawa publicznego przyznana jednostce możliwość domagania się od drugiego podmiotu określonego działania lub zaniechania, podlegająca sądowej ochronie. Najczęściej przysługuje jednostce. przeciw władzy publicznej, ale może także zaistnieć sytuacja, gdy na publiczne prawo podmiotowe powołuje się jednostka samorządu terytorialnego przeciwko organowi administracji państwowej, a nawet administracja państwowa w stosunkach z jednostką.

Cechy publicznych praw podmiotowych

a) ich lista nie jest zamknięta ( otwartość systemu prawa, europeizacja prawa administracyjnego ),

b) nie ma wrodzonych publicznych prawa podmiotowych, bo mogą wynikać tylko z prawa publicznego powszechnie obowiązującego, a więc przedmiotowego. Źródła ( przykładowe ):

- Konstytucja RP,

- Międzynarodowy Pak Praw Politycznych i Obywatelskich,

- EKPC

c) mogą być ograniczone

Art. 31 ust. 3 K- ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw:

- w ustawie,

- tylko wtedy gdy są konieczne w demokratycznym państwie prawnym

- w celu ochrony:

- bezpieczeństwa publicznego,

- porządku publicznego,

- środowiska,

- zdrowia publicznego,

- moralności publicznej,

- wolności i praw innych osób,

- nie mogą naruszać istoty tych wolności i praw.

d) nie można się ich zrzec ( choć można z nich nie korzystać )

Klasyfikacja publicznych praw podmiotowych:

1) podstawowa

a) negatywne- polegające na roszczeniu uprawnionych podmiotów ( zwłaszcza jednostek ) wobec władzy publicznej, by nie ingerowała w sferę wolności przyznanej określonemu podmiotowi ( np. prawo do zgromadzeń ),

b) pozytywne- polegają na roszczeniu uprawnionych podmiotów wobec władzy publicznej, by przyznała określone świadczenia lub zapewniła korzystanie z uprawnień, w tym. m. in. z uprawnień formalnoprawnych, np. przepis ustawy o dodatkach mieszkaniowych- można się domagać, aby dodatek ten przyznano.

2) ze względu na treść

a) polegające na roszczeniu o wydanie aktu oznaczonej treści,

b) polegające na żądaniu od organu określonego prawem zachowania się ( ale nie decyzji o określonej treści ),

c) polegające na domaganiu się określonych świadczeń pozytywnych ( a nie decyzji czy nie tylko decyzji ),

d) prawa o treści negatywnej, polegające na roszczeniu do władzy publicznej o zaniechanie ingerencji w sferę uznanej uprzednio wolności lub przyznanego statusu,

e) prawa do współdziałania z władzą publiczną o rozstrzyganiu spraw publicznych,

3)

a) wolnościowe- treść negatywna, przyznają jednostce roszczenie, aby państwo nie wkraczało w sferę wolności konstytucyjnie jednostce przysługującej ( np. wolności fizycznej, gospodarczej, duchowej ),

b) polityczne- dają uprawnionemu możliwość współdziałania przy tworzeniu organów państwa i związków publicznoprawnych oraz wywierania bezpośredniego lub pośredniego wpływu na wykonywanie władzy publicznej

c) socjalne ( do pozytywnych świadczeń ze strony władzy publicznej )- prawo do korzystania z urządzeń publicznych, do zasiłków, do uposażenia.

4) Ze względu na siłę

a) silniejsze- prawa, których posiadanie gwarantuje uprawnionemu sytuację taką, jaką prawo przyznaje wierzycielowi, a zatem bezwzględne roszczenie o spełnienie określonego świadczenia pod rygorem skargi do sądu, odwołania od decyzji,

b) słabsze- w tych przypadkach uprawniony może tylko żądać, by zajęto się jego sprawą, ale nie ma bezwzględnego roszczenia o spełnienie określonego świadczenia ( np. prawo do korzystania z zakładu publicznego, urządzeń publicznych, z różnych form pomocy społecznej ).

5) Ze względu na źródło:

a) mające swe źródło w prawie materialnym lub ustrojowym,

b) mające swe źródło w prawie formalnym:

- prawo do odwołania,

- prawo do skargi i petycji,

- prawo przeglądania akt sprawy,

- prawo domagania się właściwego rozstrzygnięcia,

- prawo zgłaszania środków dowodowych,

- prawo do udziału w postępowaniu administracyjnym.

6) Ze względu na sposób wyrażenia:

a) wyrażone bezpośrednio w przepisie prawa ( "ma prawo"- np. dostęp do informacji publicznej ),

b) takie, które trzeba wyprowadzić z przepisów prawa.

WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE

WŁADZTWO ADMINISTRACYJNE to:

a) przysługująca organom państwa możliwość autorytatywnego, jednostronnego ustalania nakazów i zakazów określonego zachowania się, zabezpieczona możliwością zastosowania przymusu państwowego w celu ich wyegzekwowania. Państwo przekazuje te uprawnienia organom administracji publicznej i samorządowej.

b) przymuszenie do realizacji władczej roli administracji,

c) cecha czynności organów administracji publicznej opartych no normach prawa administracyjnego.

Cechy władztwa administracyjnego:

a) kolejność oświadczeń woli

b) charakter oświadczeń woli stron stosunku administracyjno- prawnego- oświadczenie woli organu administracji następuje później, ale ma charakter decydujący, kształtujący. Oświadczenie woli administrowanego ma jedynie charakter pomocniczy- oświadczenia te nie są równorzędne.

c) domniemanie ważności i legalności i mocy powszechnie obowiązującej konkretyzacji prawa dokonanej przez organ administracji,

d) możliwość uciekania się do przymusu państwowego wobec adresatów władczych działań przez organ administracji ( zob. ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ).

e) możliwość wykonywania władztwa administracyjnego jest zawsze regulowana przepisami prawa. Musi być podstawa prawna i wymienione okoliczności, w których można z tego władztwa skorzystać. Zakres władztwa jest stopniowalny i na tej podstawie wyróżnia się władztwo:

- pełne ( gdy element zagrożenia zastosowaniem przymusu państwowego jest zawsze skuteczny ).

- ograniczone ( gdy element zagrożenia zastosowaniem przymusu państwowego może być wyłączone jako bezprzedmiotowy w pewnych dziedzinach ).

SANKCJA ADMINISTRACYJNA

SANKCJA to ujemny skutek prawny polegający na zastosowaniu represji w postaci przymusu ze strony władzy publicznej, jakie powinny nastąpić, jeśli adresat nie zastosuje się do nakazu, zakazu lub dozwolenia, a więc gdy nie wypełni swego obowiązku:

a) represyjna ( karna, penalna- pozbawienie danego podmiotu określonych dóbr )

- kary ( grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności ),

- środki karne ( pozbawienie praw publicznych ),

b) egzekucyjna ( zmuszenie adresata zachowującego się niezgodnie z nakazami lub zakazami reguły prawnej do osiągnięcia takiego stanu rzeczy, jaki powinien nastąpić w wyniku dobrowolnego zastosowania się do postanowień danego przepisu:

- przez zastosowanie przymusu osobistego,

- przez przymusowe wykonanie zastępcze,

c) nieważności ( dana czynność prawna jest nieważna, nie rodzi skutków prawnych ).

SANKCJA ADMINISTRACYJNA- przewidziane normami prawa administracyjnego konsekwencje jego naruszenia, których celem jest zapewnienie poszanowanie prawa, a istotą wywołanie negatywnych skutków w związku z naruszeniem zakazu lub zapowiedź wystąpienia takich skutków. Pogorszenie sytuacji prawnej adresata może nastąpić w dwóch formach:

a) nałożenie obowiązku,

b) pozbawienie uprawnienia.

Podział sankcji:

1)

a) pieniężne ( obowiązek uiszczenia jakiejś opłaty- kara pieniężna, administracyjna ),

b) nie- pieniężne ( np. pozbawienie uprawnienia do wykonywania jakiejś działalności )

2) ze względu na źródło,

a) nakładana w drodze władczych działań administracji publicznej,

b) wynikająca bezpośrednio z przepisów prawa- nie jest konieczne wydanie decyzji administracyjnej, sama decyzja nie nakłada sankcji,

3)

a) związane- za określone naruszenie prawa określona sankcja,

b) uznaniowe- nakładane w drodze stosowania przepisu o nałożeniu sankcji ( np. organ może, ale nie musi, nałożyć karę pieniężną w wysokości do 15% dochodu przedsiębiorcy ),

4) ze względu na ilość:

a) pojedyncza- zachowanie naruszające prawo łączone jest z jednym rodzajem sankcji,

b) kumulatywna- zachowanie naruszające prawo łączone jest z kilkoma różnymi, niekiedy alternatywnymi sankcjami.

Funkcje sankcji:

- represyjna- ma stanowić dolegliwość dla naruszających prawo. Administracja karze bez badania winy,

- prewencyjna- ma zniechęcać do naruszenia prawa, grożąc wyrządzeniem dolegliwości,

- ochronna ( gwarancyjna )- np. wstrzymania działania zakładu zanieczyszczającego środowisko,

Przesłanki skuteczności sankcji:

- dolegliwość,

- współmierność,

- nieuchronność wymierzenia

Cechy sankcji ( wg TK ):

- nakładanie sankcji musi posiadać ustawową podstawę prawną,

- sankcja stanowi konsekwencję niezgodnego z prawem zachowania się jednostki lub innego podmiotu,

- sankcja ma prewencyjno- represyjny charakter,

- nakładanie sankcji następuje w formie władczego, autorytatywnego rozstrzygnięcia podmiotu administrującego,

- wprowadzanie i stosowanie sankcji musi uwzględniać zasadę proporcjonalności ( musi być konieczna, niezbędna i nie nazbyt dolegliwa )

- nałożenie sankcji musi podlegać sądowej kontroli.

Rekomendacja Rady Europy z 13.02.1991.

Sankcja administracyjna ( wg Rekomendacji )- kary nakładane aktami administracyjnymi na osoby- z racji ich postępowania sprzecznego z obowiązującymi normami- czy to w formie grzywny, czy też jakiegoś innego środka karnego, w formie pieniężnej albo niepieniężnej. Sankcjami nie są:

- środki, które władze administracyjne są obowiązane stosować w rezultacie postępowania karnego,

- sankcje dyscyplinarne.

Zasady nakładania sankcji:

a) nulla poena sine lege- ustawowe uregulowanie sankcji i okoliczności ich nakładania,

b) lex retro non agit i lex severior non agit,

c) ne bis idem- jednostka nie może być karana administracyjnie dwukrotnie za ten sam czyn na podstawie tej samej normy prawnej albo norm chroniących ten sam interes społeczny

d) działanie władz administracyjnych przeciwko postępowaniu sprzecznemu z obowiązującymi przepisami należy podejmować we właściwym czasie,

e) wszelkie postępowanie mogące skutkować nałożeniem sankcji administracyjnych, jakie zostało wszczęte względem osoby, powinno prowadzić do decyzji kończącej postępowanie,

f) zasada informowania jednostki o zarzutach przeciwko niej,

g) onus probandi- na władzy administracyjnej,

h) kontrola sądowa aktu nakładającego sankcję ( sąd niezawisły, bezstronny, prawnie ustanowiony )

UZNANIE ADMINISTRACYJNE ( WŁADZA DYSKERECJONALNA- choć to pojęcie szersze )

UZNANIE ADMINISTRACYJNE ( wg NSA )- przyznana prawem możliwość wyboru przez administrację następstwa prawnego czy sposobu rozstrzygnięcia sprawy. Celem jego jest zachowanie kompromisu pomiędzy pewnością, przewidywalnością oraz zupełnością prawa a potrzebą podejmowania racjonalnych i niewadliwych decyzji w sytuacjach, które nie mogą być "z góry" w pełni przewidziane i unormowane prawnie. Odnosi się zatem zarówno do:

a) sfery stosowania prawa przez administrację,

b) sfery działań zewnętrznych ( gdzie władztwo administracyjne oddziałuje na inne podmioty ).

Najczęściej kluczową rolę odgrywają adresowane do podmiotów administrujących słowa- "mogą", "ma prawo", "uprawniony jest".

Odróżnić należy od:

1) ZWIĄZANIA ADMINISTRACYJNEGO- gdy organ administracji nie ma możliwości wyboru następstwa prawnego czy sposobu rozstrzygnięcia sprawy, gdyż prawo reguluje wystarczająco szczegółowo sposób działania organu i treść rozstrzygnięcia.

2) POJĘCIA NIEDOOKREŚLONE- organ ma swobodę w ustaleniu treści danego pojęcia, ale jeżeli już ustali, to musi się tej treści trzymać ( interes publiczny, ważny interes państwa ).

3) OCENY ADMINISTRACYJNEJ- przyznana administracji kompetencja do ustalenia samego stanu faktycznego ( uznanie dotyczy następnego etapu, mającego miejsce już po ustaleniu stanu faktycznego ).

Stanowisko doktrynalne:

1) doktryna angielska- swoboda działania ( discretion )- wszelkie sposoby przyznania przez prawo organowi stosującemu prawo elastyczności, pozostawienia mu "luzu decyzyjnego" ( np. decyzja- budować szpital czy remontować drogi? ). Istotą "dyskrecjonalnosci" jest wybór, istotą związania- konkretny obowiązek,

2) doktryna francuska- pozostawienie administracji przez prawo możliwości wyboru działania i jego form,

3) doktryna niemiecka- uznanie sprowadza się do wyboru działania w ramach urzeczywistnianych wartości. Ustawowe umocowanie stwarza administracji możliwość dokonywania własnych wyborów lub podejmowania decyzji stosowania prawa.

4) Rekomendacja Rady Europy z 11.03.1980 dotycząca wykonywania dyskrecjonalnych kompetencji władz administracyjnych.

KOMPETENCJE DYSKRECJONALNE- kompetencje, które dają władzy administracyjnej pewien zakres oceny swobody przy podjęciu decyzji. Wyraża się on w możliwości dokonania przez nią wyboru najodpowiedniejszego ( sprawiedliwego i słusznego ) rozwiązania spośród kilku prawnie uzasadnionych. Rozwiązanie to może wyrażać się w podjęciu albo powstrzymania się od działania. Wyznacznikami stosowanego wyboru są:

- dobra i skuteczna administracja,

- interesy osób trzecich,

- ważny interes publiczny.

Reguły wykonywania kompetencji dyskrecjonalnych- zaleca się, by władza administracyjna:

- kierowała się celem, dla którego kompetencja została mu przyznana,

- działała obiektywnie i bezstronnie,

- przestrzegała zasady równości wobec prawa, unikając wszelkiej dyskryminacji,

- zachowała właściwą relację pomiędzy ingerencją w prawa, wolności lub interesy osób a urzeczywistnieniem celu ( ograniczenia nie mogą być nadmierne ),

- podejmowała decyzję w rozsądnym w danej sprawie terminie,

- stosowała ogólne dyrektywy administracyjne w sposób konsekwentny i stały, przy uwzględnieniu okoliczności danego przypadku,

- poszanowanie sprawiedliwego postępowania administracyjnego.

Kontrola sądowa uznania administracyjnego:

Dwa poglądy:

1) negacja zasadności poddania uznaniowych aktów stosowania prawa kognicji do sądu ( np. w okresie funkcjonowania Najwyższego Trybunału Administracyjnego ),

2) konieczność kontroli- im większe są możliwości nadużycia lub naruszenia prawa, kontrola musi być dokładniejsza i bardzie rygorystyczna- obecnie przyjmowana

- nadania rozstrzygnięciu charakteru uznaniowego zawęża możliwość powoływania się na publiczne prawa podmiotowe ( pozostają tylko te formalne ).

- kryteria kontroli:

- Anglia: legalność, dobra wiara, racjonalność,

- Francja: legalność, celowość, motywy,

- Niemcy- legalność, zgodność wykorzystania uznania z jego celem.

- uznanie administracyjne nie oznacza dowolności ( ETPC- 1984 ),

W Polsce-

- tylko kryterium legalności- sąd nie bada uznania administracyjnego, bada tylko, czy organy administracji mogły w granicach tego uznania działać i czy go nie przekroczyły.

- podstawowy wyznacznik- art. 7 kpa- organ administracji działający na podstawie przepisów prawa jest obowiązany załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny ani nie przekracza to możliwości organu wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków,

- domniemanie pozytywnej decyzji dla strony, gdy organ działa na podstawie uznania administracyjnego ( in dubio pro cive- zawsze wtedy, gdy decyzja dotyczy podstawowych praw lub swobód obywatela ).

DOBRA PUBLICZNE

RZECZY PUBLICZNE ( dziś: WŁASNOŚĆ PUBLICZNA/MAJĄTEK PUBLICZNY )- wszystkie rzeczy, którymi zarówno państwo jak i każdy inny związek publicznoprawny posługują się dla wykonania swoich zadań:

a) majątek skarbowy- rzeczy służące celom administracyjnym pośrednio ( papiery wartościowe, pieniądze, ziemia, lasy państwowe ). Podlega prawu prywatnemu.

b) majątek administracyjny- środki rzeczowe, które administracji wykorzystuje bezpośrednio do realizacji zadań publicznych ( obiekty należące do urzędów państwowych, budynki, w których mieszczą się zakłady publiczne ). Podlega prawu publicznemu.

c) rzeczy służące do użytku powszechnego ( DOBRA PUBLICZNE ), z których każdy mógł korzystać bez uzyskiwania zezwolenia i najczęściej nieodpłatnie ( drogi, place, mosty, wody publiczne ). Z reguły są przedmiotem regulacji dobra publicznego. Trzy formy użytkowania dobra publicznego:

- zwykłe- np. korzystanie z wód na potrzeby gospodarcze,

- wzmocnione- korzystanie z wód na potrzeby rekreacyjne.

- specjalne- polegające na tym, że trzeba uzyskać zezwolenie

a) państwowy,

b) komunalny

- wojewódzki samorządowy,

- powiatowy,

- gminny.

Gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa oraz jego ochrona należy do Ministra Skarbu Państwa. Może również inicjować politykę Państwa w zakresie przekształceń własnościowych mienia komunalnego.

OBOWIĄZKI PUBLICZNOPRAWNE

OBOWIĄZEK PUBLICZNOPRAWNY- nałożony przez organ administracji obowiązek podjęcia określonej czynności służącej interesowi publicznemu.

a) o charakterze powszechnym- skierowane o wszystkich adresatów bądź szerokiego ich kręgu ( np. obowiązki wynikające z ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach z 06.09.2001 ),

b) o charakterze szczególnym- odnoszące się do określonej grupy osób korzystających z budynków i urządzeń, z utrzymaniem których związane jest świadczenie ( np. oczyszczanie chodników położonych wzdłuż nieruchomości ).

CIĘŻARY PUBLICZNE ( ŚWIADCZENIA PUBLICZNOPRAWNE )

Art. 84 K.- Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie.

Wyróżniamy władztwo państwa:

a) personalne- oznacza, że państwo może domagać się tych ciężarów od wszystkich obywateli, niezależnie od miejsca ich pobytu,

b) terytorialne- rozciąga się na terytorium państwa i podlegają mu wszystkie osoby, które znajdują się na tym terytorium.

CIĘŻAR PUBLICZNY- wynikający z samego prawa lub z mocy decyzji administracyjnej organu władzy wykonawczej ( lub innych organów pełniących funkcje władzy wykonawczej ) obowiązek publicznoprawny, o charakterze powszechnym, finansowych albo nie finansowym, związany z realizacją celów publicznych i w interesie publicznym, które treść polega na:

a) świadczeniu osobistym, którego przedmiotem jest wymóg pracy nieodpłatnej, przejściowej, uzasadnianej celami wyjątkowymi, podejmowanej w granicach nie przekraczających rzeczywistej potrzeby, wyłącznie w ochronie interesu publicznego ( np. w przypadku zwalczania powodzi ),

b) udostępnianiu rzeczy ruchomych lub nieruchomości w sposób nieodpłatny na rzecz konkretnego przedsięwzięcia o charakterze publicznym ( np. kwaterunek ),

c) świadczeniu pieniężnym obejmującym obowiązkowe, stałe lub jednorazowe składki na ustawowo określone cele, różnego rodzaju opłaty, a także podatki.

ŚWIADCZENIA PUBLICZNE- mieszczą się w kategorii ciężarów publicznych.

ZASADY OGÓLNE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO I DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

ZASADY PRAWA - wiążące prawnie normy, należące do danego systemu prawnego, jednakże w jakimś sensie nadrzędne w stosunku do innych norm tego systemu, a przy tym takie, którym wyznacza się w tym systemie role szczególne, odmienne od ról wyznaczonych pozostałym normom tego systemu.

1) Zasady prawa materialnego i procesowe

2) Zasady prawa ustrojowego

1) Zasady bezpośrednio sformułowane w przepisach prawnych,

2) Zasady wyprowadzane z szeregu przepisów,

3) Zasady wykształcane przez doktryny i praktykę

1) Zasady o charakterze normatywnym

2) Postulaty

1) Zasady ogólne

2) Zasady szczegółowe

ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO

Art. 2 K.- RP jest demokratycznym państwem prawnym, realizującym zasady sprawiedliwości społecznej.

Jest to zasada ustrojowa państwa, z której wywodzi się wiele podstawowych standardów, klauzula generalna, której treść rekonstruowana jest na potrzeby konkretnego przypadku ( rozstrzygnięcia prawnego ).

Opiera się na dwóch podstawowych założeniach:

a) prymatu prawa,

b) poszanowaniu praw i wolności obywateli.

Wykształciły się z niej:

- trójpodział władzy,

- niezawisłość sądów,

- istnienie sądownictwa konstytucyjnego i administracyjnego,

- prymat Konstytucji,

- rola ustawy jako jedynej podstawy regulowania sytuacji obywatela.

Dla administracji publicznej rodzi to obowiązek działania na podstawie i w granicach prawa wykazującego określone wartości, obowiązek respektowania praw i wolności jednostek oraz poddania swoich działań kontroli sądów.

- w doktrynie niemieckiej- Rechtstadt,

- w doktrynie angielskiej- rule of law

Z zasady tej wynikają wszystkie pozostałe zasady.

ZASADA LEGALNOŚCI:

Art. 7 K.- organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa,

Każde działanie organu administracji publicznej ( w znaczeniu funkcjonalnym ) powinno mieć oparcie w normie pewnej rangi ustawowej. Oparcie to polega na istnieniu ustawowego upoważnienia:

- do podjęcia działania,

- do podjęcia go w określonej formie,

- do podjęcia go w określonych warunkach.

Dwie przesłanki:

a) działanie organu administracji publicznej powinno być podjęte na podstawie prawa,

b) działanie organu administracji publicznej powinno być utrzymane w granicach prawa, nawet jeśli norma ustawowa wyposaża organ w pewien zakres samodzielności- luz decyzyjny- jest to samodzielność związana z:

- normami prawa,

- zasadami prawa,

- wartościami przyjmowanymi w systemie prawa

Przejawia się w procesie:

a) stanowienia prawa- oznacza uznanie Konstytucji jako ustawy zasadniczej i prymatu ustawy w systemie źródeł prawa. Wszelkie akty prawotwórcze pochodzące od organów administracji powinny być zgodne z Konstytucją i ustawami, powinny być wydawane na podstawie norm ustawowych i wyraźnie określać podstawę prawną, na której są oparte ( zamknięty system źródeł prawa )

b) stosowania prawa- obowiązek przestrzegania przez organ administracji przepisów prawa ustrojowego, materialnego i procesowego, właściwości miejscowej, rzeczowej i instancyjnej.

ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

Zgodnie z zasadą legalności organy władzy publicznej, a więc i organy administracji publicznej powinny działać zgodnie z prawem spełniającym wymogi praworządności:

1) formalne,

- wymóg istnienia określonej przez prawo hierarchii aktów normatywnych,

- wymóg, że jedynie mocą tych aktów mogą być ustanawiane normy prawne,

- wymogi dotyczące podstawy prawnej każdego aktu normatywnego,

- wymóg należytego publikowania aktów normatywnych i zakaz nadawania wstecznej mocy obowiązującej,

- wymóg przestrzegania kompetencji i podstawy prawnej działania,

- wymóg, aby spory między obywatelami a administracją były rozstrzygane przez niezawisły sąd,

- wymóg istnienia środków kontroli i weryfikacji aktów normatywnych niezgodnych z postanowieniami norm hierarchicznie nadrzędnych,

2) materialne- treść prawa musi odpowiadać pewnym pożądanym wartościom:

- prawo obowiązujące musi być równe dla wszystkich,

- wymóg zapewnienia określonego minimum praw człowieka w tym praw i wolności obywatelskich jako praw podmiotowych.

ZASADA RÓWNOŚCI

Art. 32 K.- wszyscy są wobec prawa równi, wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny,

Art. 33 K.- kobieta i mężczyzna mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym.

1) RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA- równość stosowania prawa, dla wszystkich jednakowe, przewidziane przepisami ustaw uprawnienia i obowiązki.

2) RÓWNOŚĆ W PRAWIE- prawo nie może zawierać w swej treści rozróżnień faworyzujących bądź dyskryminujących określone grupy obywateli. Nie oznacza to jednak wymogu by wszyscy mieli jednakowe prawa. Prawo w imię równości powinno indywidualizować sytuację obywateli ze względu na ich pewne cechy istotne, a więc relewantne.

Wg TK ( 1987 ) -wszystkie podmioty prawa ( adresaci norm prawnych ) charakteryzujący się daną cechą istotną ( relewantną ) w równym stopniu, mają być traktowane równo, a więc wg jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących.

Łączy się z tym zasada sprawiedliwości społecznej.

ZASADA PROPORCJONALNOŚCI ( ADEKWANTOŚCI, WSPÓŁMIERNOŚCI, MIARKOWANIA )

Pomiędzy celem regulacji prawnej lub indywidualnej ingerencji władzy publicznej ( ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej ), a przewidzianym prawem i stosowanymi środkami postępowania zachowania była korelacja i właściwe proporcje. Sięganie do tej zasady służy ochronie jednostki przed nieuzasadnionym lub nadmiernie dotkliwym wkraczaniem państwa w sferę jej praw i wolności:

a) nakaz przydatności ( odpowiedniości )- przewidziany środek był zdatny do realizacji zamierzonego celu,

b) nakaz konieczności ( niezbędności )- wyrażający się w powinności ograniczenia ingerencji do niezbędnego minimum przy uwzględnieniu następujących wyznaczników:

- przedmiotu,

- przestrzeni,

- czasu,

- podmiotu

c) nakaz proporcjonalności sensu stricto- cel pozostawać powinien w odpowiednim stosunku do ciężaru i dolegliwości podejmowanych środków.

Zasada ta wyrażona jest w:

- Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka- każdy w korzystaniu z praw i wolności podlega takim ograniczeniom, które są określone przez prawo, wyłącznie w celu zapewnienia należytego uznania i poszanowania praw i wolności innych, oraz zaspokajania słusznych wymagań moralności, porządku publicznego i powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokratycznym,

- Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych,

- EKPC,

- Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego,

- Europejskim Kodeksie Dobrej Administracji,

- prawie UE ( Działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów niniejszego Traktatu )

- Karcie Praw Podstawowych- ograniczenia praw i wolności tylko z zachowaniem zasady proporcjonalności,

- orzecznictwie ETS i ETPC,

- Art. 31 ust. 3 K.,

- Art. 7 kpa-,

- ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( zasada celowości i stosowania najłagodniejszego środka, zasada stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego ),

- Art. 22 projektu ustawy o ogólnych pojęciach prawa administracyjnego- jeżeli przepisy odrębne nie stanowią inaczej, organy administracji publicznej obowiązane są troszczyć się o to, by podejmowane przez nie działania były adekwatne do przyczyn i celów odnośnych aktów ustawodawczych, nie miały cech przesady i nie prowadziły do nieuzasadnionych nadmiernych dolegliwości dla ich adresatów,

- orzecznictwie TK- 3 kryteria badania:

a) czy wprowadzona regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków,

b) czy regulacja jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana,

c) czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela?

ZASADA JAWNOŚCI ( PRZEJRZYSTNOŚCI ).

Swoboda dostępu obywateli do informacji będących w dyspozycji organów władzy publicznej oraz tych podmiotów, które wykonują funkcje władzy publicznej, stan wglądu w sprawy własne, a więc indywidualne i sprawy społeczne, a więc państwowe, lokalne, regionalne.

1) zasada jawności proceduralnej

Art. 9 kpa- organy administracji państwowej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organ zobowiązany jest do udzielania z urzędu całokształtu informacji a bierność w tym zakresie stanowi naruszenie prawa.

2) zasada publicznego udostępniania informacji przez administrację społeczeństwu, obywatelom.

Art. 61 K.- prawo obywatela do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Obowiązek informacyjny obciąża wszystkie osoby i jednostki organizacyjne w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa.

Obejmuje:

a) dostęp do dokumentów,

b) wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z wyborów powszechnych, przede wszystkim na posiedzenia rad gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich,

Ograniczenie- ze względu na:

- ochronę wolności praw i innych osób oraz podmiotów gospodarczych,

- porządek publiczny,

- bezpieczeństwo publiczne,

- ważny interes gospodarczego Państwa.

Ustawa z 06.09.2001 o dostępie do informacji publicznej

INFORMACJA PUBLICZNA- każda informacja o sprawach publicznych.

W doktrynie- oświadczenie wiedzy lub woli funkcjonariusza administracji publicznej, dotyczące określonego stanu prawnego, stanu faktycznego czy wynikających z nich konsekwencji prawnych. Takie oświadczenie wiedzy nie wywołuje bezpośrednio żadnych skutków prawnych, lecz może mieć wpływ na realizację pewnych uprawnień lub obowiązków odbiorcy informacji czy też osób trzecich.

Zakres podmiotowy: każdy

Obejmuje:

a) prawo do uzyskania informacji przetworzonych,

b) prawo wglądu do dokumentów urzędowych,

c) prawo dostępu do posiedzeń określonych w Konstytucji organów władzy publicznej

Ponadto:

d) uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji,

e) uprawnienie do informacji aktualnych,

f) uprawnienie do bezpłatnego uzyskiwania informacji

Wyjątek:

- jeśli podmiot zobowiązany miałby ponieść dodatkowe koszty związane z żądanym sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej kosztom.

Ograniczenia:

a) ze względu na ochronę informacji niejawnych oraz innych tajemnic ustawowo chronionych ( zawodowa, statystyczna, bankowa, skarbowa, giełdowa, pomocy społecznej )- ustawa z 22.01.1999 o ochronie informacji niejawnych,

b) ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy- ustawa z 29.08.1997 o ochronie danych osobowych.

c) ze względu na ochronę interesu strony- informacje o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym.

Ograniczenie nie dotyczy dostępu do informacji o osobach pełniących funkcje publiczne i mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym informacji o warunkach powierzania i wykonywania funkcji ( np. o wysokości wynagrodzenia ).

Obowiązek udostępnienia informacji ( Obejmuje wszystkie informacje publiczne, jakie pozostają w posiadaniu tego podmiotu ):

a) organy władzy publicznej,

b) inne podmioty wykonujące zadania publiczne,

- organy samorządów gospodarczych i zawodowych,

- podmioty reprezentujące

- Skarb Państwa,

- państwowe osoby prawne,

- samorządowe osoby prawne,

- inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem państwowym,

- związki zawodowe,

- partie polityczne.

Informacje publiczne podlegające udostępnieniu ( podane przykładowo ):

- polityki wewnętrznej i zagranicznej,

- podmiotów zobowiązanych do udzielania informacji publicznej, w tym o ich statusie prawnym, organizacji,

- komunalnych podmiotach prawnych,

- organizacji, kompetencjach i majątku podmiotów wykonujących zadania publiczne,

- zasadach funkcjonowania tych podmiotów, ich trybie działania,

- sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,

- sposobach przyjmowana i załatwiania spraw, stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich rozpatrywania, prowadzonych rejestrach, archiwach i ewidencjach,

- dane publiczne, w tym treść i postać dokumentów urzędowych, w tym aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

- dokumentacje przebiegów i efektów kontroli,

- stanowiska zajęte przez organy władz publicznej i funkcjonariuszy publicznych,

- stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,

- majątku publicznym, pomocy społecznej i ciężarach publicznych,

dochodach i stratach podmiotów, w których ma udziały Skarb Państwa i samorząd.

DOKUMENT URZĘDOWY- treść oświadczenia woli lub wiedzy utrwalona i podpisana przez funkcjonariusza publicznego w ramach jego kompetencji, skierowaną do innego podmiotu lub złożoną do akt sprawy.

Formy udostępniania informacji

1) z urzędu-

- w drodze ogłaszania w Biuletynie Informacji Publicznej

BIP- urzędowy publikator teleinformatyczny mający postać ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej. Obecnie znajduje się w fazie tworzenia. Stronę główną BIP tworzy minister właściwy do spraw administracji publicznej, natomiast podmioty obowiązane do udostępniania informacji publicznej powinny utworzyć własne strony wg standardów określonych przez tego ministra w rozporządzeniu ( rozporządzenie MSWiA z 17.05.2002 w sprawie BIP ).

Podmiot udostępniający informację z urzędu obowiązany jest oznaczyć ją danymi określającymi:

- podmiot,

- tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za jej treść,

- tożsamość osoby, która udostępniła informację ( wprowadziła ją do BIP ),

- czas wytworzenia i udostępnienia informacji.

- w drodze wyłożenia lub wywieszania w miejscach ogólnie dostępnych bądź przez zainstalowanie w tych miejscach urządzeń umożliwiających zapoznania się z daną informacją,

2) na wniosek

- ustny,

- pisemny ( nie jest konieczny w odniesieniu do informacji, która ma być niezwłocznie udostępniona ),

Udostępnienie powinno nastąpić niezwłocznie- nie później niż 14 dni od złożenia wniosku,

- jeżeli dotrzymanie owego terminu nie jest możliwe, podmiot zobowiązany powinien w tym czasie zawiadomić o powodach opóźnienia oraz określić termin, w jakim udostępni informację publiczną ( nie później niż 2 miesiące od złożenia wniosku ).

Informacja powinna być udostępniona w taki sposób i w takiej formie, jakiej żąda wnioskodawca, chyba że podmiot zobowiązany nie może uczynić zadość żądaniu ze względu na brak odpowiedzi środków technicznych. Wówczas powinien powiadomić wnioskodawcę o przyczynach i wskazać, w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie.

Odmowa

- następuje w drodze decyzji, od której odwołanie powinno być rozpoznane w terminie 14 dni,

- jeżeli odmowa następuje z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz inną tajemnicę niż państwowa, służbowa, skarbowa, statystyczna przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji,

- jeżeli odmowa następuje z powołaniem się na inną przyczynę, wnioskodawcy służy skarga do sądu administracyjnego, termin rozpoznania wynosi 30 dni od otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę,

- jeżeli udostępnienia informacji odmawia podmiot nie będący organem władzy publicznej, wnioskodawca może wystąpić doń o ponowne rozpatrzenie sprawy, co powinno nastąpić w drodze 14 dni.

Sankcją za nie udostępnienie informacji wbrew ciążącemu obowiązkowi ( jest to przestępstwo ) jest kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku.

3) dostęp do kolegialnych organów władzy publicznej, pochodzących z wyborów

Organy te mają obowiązek:

- zapewnienia lokalowych lub technicznych środków umożliwiających wykonywanie wskazanego prawa,

- zapewnienie w miarę potrzeby transmisji audiowizualnej bądź teleinformatycznej z posiedzeń,

- sporządzenie i udostępnienie protokołów lub stenogramów z obrad ( chyba, że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady ).

Obywatele mają prawo wstępu na sesje rady ( sejmiku województwa ) i posiedzenia komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów organów samorządu i komisji rady ( sejmiku ).

- uchwały organów samorządu terytorialnego zapadają w głosowaniu jawnym, chyba, że ustawa stanowi inaczej,

- gospodarka środkami finansowymi jest jawna, a wymóg jawności jest spełniony, m. in. przez - jawność debaty budżetowej,

- opublikowanie uchwały budżetowej oraz sprawozdań z wykonania budżetu,

- przedstawienie pełnego wykazu kwot dotacji celowych udzielanych z budżetu powiatu i województwa,

- informowanie mieszkańców gminy o założeniach projektu budżetu,

- wykorzystywanie środków budżetowych.

Inne instytucje:

- Art. 74 ust. 3 K.- prawo każdego do informacji o stanie i ochronie środowiska ( ustawa- prawo ochrony środowiska ). Ustawa przewiduje zarówno urzędowe ujawnienie informacji przez system państwowego monitoringu środowiska, a także udostępnienie informacji o środowisku na wniosek i w szerokim zakresie dopuszcza udział społeczeństwa w postępowaniach, w których wydawane są decyzje mające wpływ na stan środowiska. Udostępniane informacje dotyczą w szczególności pozwoleń budowlanych, np. domu, mosty, wiadukty, zakłady produkcyjne. Organy administracji mają obowiązek wywieszania informacji, kto i o jakie pozwolenie występuje, prowadzenia publicznie dostępnych wykazów danych dotyczących stanu elementów środowiska, emisji i środków mogących negatywnie wpływać na środowisko.

- ustawa z 21.07.1997 o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniący funkcje publiczne- Rejestr Korzyści- obowiązek ujawniania danych o swoim stanie majątkowym i zgłaszaniu tam informacji,

- ustawa z 26.01.1984- prawo prasowe Przyznaje ona dziennikarzom prawo do informacji od prywatnych podmiotów gospodarczych. Odpowiedni przepis prawa prasowego mówi, że przedsiębiorcy i podmioty nie zaliczane do sektora finansów publicznych i podmioty nie działające w celu osiągnięcia zysku są obowiązane do udzielenie prasie informacji o prowadzonej działalności, o ile na podstawie odrębnych przepisów informacja ta nie jest objęta odrębną tajemnicą lub nie narusza prawa do prywatności. W zakresie informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej

PRAWO DO SĄDU

Możliwość domagania się przez jednostkę zweryfikowania przez sąd administracyjny legalności działań administracji dotyczących tej jednostki. Sprawia ono, że w wyniku realizowanego publicznego prawa podmiotowego przysługującemu każdemu, czyj interes prawny został naruszony, działalność administracji zostaje poddana kontroli sądowej.

Zasada wyrażona jest w:

- Art. 6 EKPC,

- Art. 14 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych,

- Art. 45 K- każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez sąd:

- właściwy,

- bezstronny,

- niezależny,

- niezawisły

- Art. 77 ust. 2 K- ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw i wolności,

- Art. 184 K.

- orzecznictwie ETPC

Prawo do sądu oznacza:

- możliwość wniesienia skargi do sądu lub w wyjątkowych sytuacjach, powództwo do sądu powszechnego ( np. ustawa o dostępie do informacji publicznej ),

- prawo to powinno prowadzić do rozpatrzenia sprawy jawnie i w rozsądnym terminie,

- prawo to wymaga aby organ dokonujący kontroli był istotnie sądem, by sędziowie działali niezawiśle, a sam sąd był niezależnym organem administracyjnym

ZASADY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

ZASADY OGÓLNE KPA- wiążą się z postępowaniem administracyjnym. Są podstawowymi przewodnimi regułami postępowania administracyjnego. Mają charakter normatywny i ich naruszenie może prowadzić do sankcji w postaci uchylenia decyzji administracyjnej. Zasady te określają tryb postępowania organów administracyjnych i innych podmiotów wyposażonych w prawo podejmowania decyzji w sprawach indywidualnych.

- legalność,

- dochodzenie prawdy obiektywnej,

- pogłębianie zaufania do obywateli,

- udzielanie stronom informacji prawnych i faktycznych,

- czynny udział stron w postępowaniu,

- uzasadnianie decyzji,

- szybkość i prostota postępowania,

- załatwianie sprawa spornych na drodze ugody,

- pisemność,

- dwuinstancyjność,

- trwałość decyzji ostatecznych,

- sądowa kontrola legalności decyzji administracyjnych.

ZASADA SPRAWIEDLIWOŚCI PROCEDURALNEJ

Zespół standardów, wyznaczonych przez przepisy obowiązujące i określona mianem prawa do sprawiedliwego procesu sądowego- prawo każdej jednostki ludzkiej do korzystania z ochrony swoich praw podmiotowych na drodze postępowania sądowego, w którym przestrzegane są odpowiednie gwarancje proceduralne. Wyróżnia się następujące elementy:

- udział obywatela w rozstrzyganiu spraw dotyczących jego osoby,

- jawność postępowania,

- bezstronność organów prowadzących postępowanie,

- obowiązek wskazywania motywów, uzasadniania decyzji,

- możliwość zakwestionowania rozstrzygnięcia,

- zagwarantowanie sądowej kontroli rozstrzygnięć,

- równość stron,

- uczciwość w prowadzeniu postępowania,

- rozsądny czas załatwienia sprawy

ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI

- Art. 78 K- każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji.

Regulacje zawarte są w ustawach dotyczących postępowania sądowoadministracyjnego ( zob. niż. )

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI ( POMOCNICZOŚCI )

Subsydium- pomoc, wsparcie.

Regulacja prawna sytuacji obywateli i ich grup oraz związków powinna zapewnić im maksymalną samodzielność i udział w wykonywaniu zadań publicznych. Państwo i inne większe wspólnoty powinny być pomocnicze wobec jednostek, rodzin i mniejszych wspólnot, nie powinny przejmować zadań, które mogą być tam realizowane. Każda większa wspólnota powinna wykonywać zadania przekraczające możliwości wspólnoty mniejszej. Wszelkie decyzje dotyczące obywateli powinny być podejmowane na szczeblach jak najniższych i jak najbliższych tymże obywatelom, zaś decyzje na szczeblach wyższych winny być podejmowane tylko tam, gdzie jest to bardziej efektywne oraz wykracza poza możliwości struktur niższego stopnia.

Zasada ta jest wyrażona w:

- doktrynie katolickiej- encyklika Quadrogesimo Anno Piusa XI- co jednostka z własnej inicjatywy i własnymi siłami może zdziałać, tego jej nie wolno wydzierać na rzecz społeczeństwa,

- TUE- ( Wspólnota Europejska- państwa członkowskie )- WE podejmuje działania, tylko wówczas i w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być zrealizowane w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki proponowanych działań, mogą zostać lepiej zrealizowane przez Wspólnotę.

- Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego- domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego

- Preambuła K ( zasada pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot ),

- Art. 163- 165-

- domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego- wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone na rzecz innych władz publicznych,

- domniemanie kompetencji gminy jako podstawowej jednostki samorządu terytorialnego- wykonuje wszystkie zadania samorządu nie zastrzeżone na rzecz innych jego jednostek.

ZASADY O CHARAKTERZE STRICTE USTROJOWYM

ZASADA CENTRALIZACJI I DECENTRALIZACJI

Mają one charakter relatywny, współistnieją i są realizowane w stopniu różnym, jeśli jedna z tych zasada w stopniu większym- to druga automatycznie w stopniu mniejszym.

1) Centralizacja- administracja rządowa- Art. 146 ust. 3 K.- Rada Ministrów kieruje administracją rządową

Polega na związaniu organów niższego szczebla dyrektywami organów nadrzędnych, na ingerencji w sferę działania organu niższego w formie zarządzeń i poleceń służbowych. Ten układ zależności opiera się na więzach kierowniczych ( stosunek kierownictwa i podporządkowania ). Najdalej posunięta więź kierownicza- hierarchiczne podporządkowanie:

- zależność organizacyjna i służbowa ( prawo organu nadrzędnego do wydawania obowiązujących dla organu podległego aktów generalnych oraz prawo substytucji ),

- zależność osobowa ( prawo do obsadzania stanowisk w organie podległym ), prawo stosowania środków do odpowiedzialności służbowej i dyscyplinarnej.

Przykłady: wojsko, straż graniczna, straż pożarna, policja.

2) Decentralizacja- administracja samorządowa:

- Art. 15 ust. 1 K- ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej,

- Art. 16 ust. 2 K.- samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy, wykonując istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,

- Art. 165 ust. 2 K.- samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie prawnej

Polega na tym, iż władza państwowa przenosi część władzy ( imperium ) na podmioty odrębne od państwa i wyposaża te podmioty w kompetencje władcze oraz uwalnia ich z systemu hierarchicznego podporządkowania. Granice wyznaczają środki nadzoru. Nadzór różni się od kierownictwa tym, że środki nadzoru mogą być stosowane tylko w sytuacjach, które wskazuje ustawy i których użycie zostało przez ustawę dopuszczone ( wyjątek od zasady domniemania kompetencji samorządu terytorialnego ).

Rozmieszczenie kompetencji może być na podstawie:

a) ZASADY KONCENTRACJI- skupienie kompetencji do podejmowania decyzji w rękach nielicznej grupy organów.

b) ZASADY DEKONCENTRACJI- rozproszenie kompetencji, rozłożenie ich na rzecz większej grupy organów:

- tego samego szczebla ( dekoncentracja rzeczowa ),

- niższego szczebla ( dekoncentracja terytorialna ),

- wewnętrzna ( w ramach organu )

Pojęcia koncentracji i dekoncentracji nie określają natomiast, czy zadania te będą realizowane w sposób niezależny, czy też jednostka będzie w swym działaniu hierarchicznie podporządkowana. Dekoncentracja nie odnosi się do samych struktur organizacyjnych, nie określa stosunków między jednostkami.

ZASADA KOMPETENCYJNOŚCI

Do rozstrzygania określonej sprawy w określonej formie prawnej może być zobowiązany ( kompetentny ) tylko jeden organ administracji publicznej, odznaczający się właściwością rzeczową, miejscową, instancyjną.

1) Art. 19 kpa- organy administracji publicznej przestrzegają z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej

a) właściwość rzeczowa:

- resortowa- wskazuje pion organów administracji powołanych do rozpatrywania i rozstrzygania spraw danego rodzaju,

- instancyjna- określa, który z organów danego pionu resortowego ze względu na zajmowany stopień w strukturze jest powołany do rozpatrywania i rozstrzygania danej kategorii spraw,

b) miejscowa- zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania danej kategorii sprawy na obszarze określonej jednostki podziału terytorialnego kraju.

2) Właściwość organów wynika:

a) z ustawy ( właściwość ustawowa ),

b) jest delegowana przez ustawę- istnieje podstawa ustawowa do przenoszenia właściwości na organy inne niż wskazane w ustawie.

3) Kompetencji nie można:

- się zrzec, chyba że prawo na to pozwala

- przejąć kompetencji innego organu, nawet jeśli zajmuje on w systemie administrowania terytorialnie i funkcjonalnie niższą pozycję.

Sankcja- Art. 156 ust. 1 kpa- jeśli organ administracji publicznej przekroczy lub w inny sposób naruszy zakres swojej kompetencji ( właściwości ), to takie działanie jest nielegalne. Organ taki stwierdza nieważność decyzji, która została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości.

4) Zasada rozdzielności kompetencyjnej organów- przepisy prawa powinny w sposób jednoznaczny określać zakres kompetencji organów administracji, aby umożliwić precyzyjne rozgraniczenie ( rozdzielenie ) działań, wyeliminować, lub co najmniej ograniczyć, zjawiska nie realizowania obowiązków, trudności w ustaleniu odpowiedzialności, sporów kompetencyjnych,

5) Zasada optymalnej pojemności kompetencyjnej organu- nakazuje określenie rodzaju i ilości spraw przypisanych do danego organu oraz ukształtowanie struktury organizacyjnej tak, aby organ mógł rzeczywiście i sprawnie realizować wszystkie nałożone nań powinności.

ZASADA SPRAWNOŚCI ( EFEKTYWNOŚCI ) DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI

Działania są sprawne, gdy prowadzą do osiągnięcia zamierzonego celu, przy możliwie najmniejszych nakładach.

Cechy działania sprawnego:

- skuteczność- działanie musi prowadzić do skutku zamierzonego przez cel,

- korzystność- cenność wyniku użytecznego jest większa od kosztów,

- ekonomiczność- wartość relacji pomiędzy cennością wyniku użytecznego a cennością kosztów jest większa od jednego,

- szybkość,

- prostota,

- niezawodność,

- dokładność.

Zasada ta wyrażona jest w następujących przepisach:

- preambuła K. ( zapewnienie rzetelności, sprawności działaniom instytucji publicznych ),

- nadzór nad samorządem terytorialnym dotyczących zawieszania organów samorządowych i ustanawiania zarządu komisarycznego, w razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy administracji samorządu terytorialnego,

- nadzór nad działalnością wojewody sprawowany pod względem legalności, celowości i rzetelności,

- nakaz wojewody zapewnienia skutecznego działania administracji rządowej,

- upoważnienie wojewody do tworzenia delegatur urzędu wojewódzkiego w celu usprawnienia działania wojewódzkich organów zespolonej administracji rządowej,

- obowiązek przewodniczącego rady powiatu do czuwania nad sprawnym przebiegiem obrad ( statut wzorcowy ).

Art. 41 KPP- Prawo do dobrej administracji. Każda osoba ma prawo do tego, aby jej sprawy były załatwiane przez instytucje i organy Unii bezstronnie, rzetelnie i w rozsądnym terminie:

- prawo każdego do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjęty indywidualny środek mogący negatywnie wpłynąć na sytuację

- prawo każdej osoby dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem poszanowania uprawnionych interesów, poufności i tajemnicy zawodowej i handlowej,

- obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji,

- prawo domagania się od Wspólnoty naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa państw członkowskich, wszelkich szkód wyrządzonych przez jej instytucje lub funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich funkcji.

DUALIZM I MONIZM W ADMINISTRACJI

Są to konstrukcje administracji lokalnej, określające model tej administracji.

1) Dualizm ( Art. 163 K. )- polega na wprowadzeniu do administracji lokalnej dwóch kategorii organów administracji: działającej w imieniu państwa administracji rządowej oraz posiadającej odrębną od państwa podmiotowość prawną administracji samorządowej, działającej we własnym imieniu i na własny rachunek,

- w województwie- samorząd województwa + wojewoda i działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straż oraz organy administracji nie zespolonej,

- w powiecie- starosta + organy administracji rządowej pod jego nadzorem.

2) Monizm- charakter władzy publicznej, a w szczególności władzy lokalnej jest jednolity:

- system rad narodowych ( w PRL 1950- 1990 ),

- system angielski- nie ma terenowej administracji państwowej, zadania te wykonuje samorząd terytorialny

Możemy też mówić o:

1) dualizmie zadaniowym samorządu terytorialnego- podział kompetencji pomiędzy organy stanowiące i wykonawcze ( system francuski, polski, niemiecki ).

2) monizmie zadaniowym- całość zadań i kompetencji przypisywana jest jednemu podmiotowi, który wykonuje jednocześnie funkcje organu stanowiącego i wykonawczego

ZASADA ZESPOLENIA ADMINISTRACYJNEGO

Przeciwieństwem tej zasady jest ZASADA RESORTOWOŚCI.

1) ORGANY ADMINISTRACJI ZESPOLONEJ- organy, które na szczeblu terytorialnym zostały skupione w jednym ręku, choć na szczeblu centralnym wykonują zadania należące do wielu ministrów.

a) w województwie

- ZESPOLONA ADMINISTRACJA RZĄDOWA- zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody i jeżeli ustawa nie stanowi inaczej- w jednym urzędzie.

- zespolenie administracji samorządowej- skupienie całokształtu kompetencji tej administracji w organach samorządu województwa i w urzędzie marszałka województwa i skoncentrowanie całego aparatu pomocniczego w urzędzie marszałkowskim, pod zwierzchnictwem marszałka województwa,

b) w powiecie

- ZESPOLONA ADMINISTRACJA POWIATOWA- zespolenie następuje pod zwierzchnictwem starosty, który jest zarówno zwierzchnikiem państwowych służb, inspekcji i straży, jak i zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierownikiem jednostek organizacyjnych powiatu.

c) w gminie,

- wójt/burmistrz wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

2) ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ ( SPECJALNEJ )

- terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi,

- kierownicy państwowych osób prawnych,

- kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej

Ustanowienie organów administracji nie zespolonej może nastąpić:

- wyłącznie na drodze ustawy,

- jeżeli jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

W Konstytucji Marcowej, poczynając od szczebla powiatu administracja samorządowa byłą zespolona z rządową. W okresie przedwojennym zespolenie polegało na tym, że na czele organu wykonawczego samorządu stał organ administracji rządowej w terenie i przewodniczącym zarządu wojewódzkiego bądź powiatowego. Teraz zwierzchnikiem administracji rządowej jest starosta. W modelu przedwojennym dominowała władza rządowa.

ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

PRAWO ( przyjmujemy model pozytywistyczny )- pewnie uznany przez państwo, obowiązujący w danym czasie zbiór norm abstrakcyjnych i generalnych ).

SYSTEM ( PORZĄDEK ) PRAWA- właściwie uporządkowany zbiór tych norm powiązanych w wymagany sposób, uwzględniający relacje treściowe, hierarchiczne i formalne. Jego cechy to:

a) jedność,

b) spójność,

c) zupełność,

d) hierarchiczność i w związku z tym niesprzeczność.

Cechy systemu prawa administracyjnego

- składa się nań najliczniejsza grupa najbardziej urozmaiconych źródeł w znacznej mierze pochodzących od samej administracji,

- niezwykle w porównaniu do innych dyscyplin prawa rozbudowane są źródła prawa wewnętrznego,

- szczególne znaczenie odgrywają tu- gdzie indziej nie występujące albo pełniące marginalną rolę- akty prawa miejscowego,

- na gruncie prawa administracyjnego doniosłe praktycznie są liczne akty normatywne nie włączone wprost do konstytucyjnej kategorii źródeł prawa

-kształtują go zasady ogólne ( zob. wyż. ), oparte na orzecznictwie, teorii prawa, praktyce oraz zasadach polityczno- ustrojowych państwa.

Czy system źródeł prawa administracyjnego jest systemem otwartym czy zamkniętym?

SYSTEM ZAMKNIĘTY- to taki, w którym naczelna norma systemu wyznacza treść norm należących do systemu.

SYSTEM OTWARTY to taki, w którym naczelna norma system treści tej nie wyznacza.

ŹRÓDŁA PRAWA- wskazane w Konstytucji prawotwórcze ( normatywne ) akty generalne i abstrakcyjne charakteryzujące się określonymi cechami, powstałe drogą konsensualną ( umowy międzynarodowe ) albo stanowione jednostronnie w przewidzianym trybie przez legitymowane konstytucyjnie podmioty. Jeśli w aktach tych zawarto normy zaliczane do prawa administracyjnego- to są to ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Konstytucyjny katalog źródeł prawa polskiego ( odnoszony do państwa i usankcjonowany jego wolą ) obejmuje tylko określone akty prawotwórcze. Ich moc prawna nadana jest legitymowanym konstytucyjnie działaniem podmiotów władzy publicznej, realizujących zadania publiczne dla dobra ogółu. Tak pojmowany system prawa nie dyskwalifikuje równoczesnego funkcjonowania innych ( nie mieszczących się wprost w konstytucyjnym katalogu źródeł prawa ) aktów zawierających normy generalne i abstrakcyjne, stanowionych- zgodnie z Konstytucją i szerzej aktami zawierającymi normy powszechnie obowiązujące- przez podmioty administrujące.

PODZIAŁ ŹRÓDEŁ PRAWA

Ze względu na charakter podmiotu stanowiącego prawo

I) źródła prawa stanowione przez organy państwa polskiego ( podsystem prawa polskiego )

1) przez organ władzy ustawodawczej,

2) przez organ władzy wykonawczej,

a) pochodzące od organów administracji publicznej,

- akty zewnętrzne- kierowane są do adresatów usytuowanych na zewnątrz administracji,

- akty wewnętrzne- kierowane są do podmiotów mieszczących się w strukturze administracji.

b) pochodzące od innych organów

II) acquis communaitaire ( podsystem prawa wspólnotowego )

- prawo pierwotne ( Art. 91 ust. 2 ),

- prawo wtórne ( Art. 91 ust. 3 ).

Prawo wspólnotowe ma prymat nad krajowym, co pozostaje w sprzeczności z art. 8 K.

III) pozostałe normy prawa międzynarodowego- ( Art. 9- RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego )- wszystkie, uznane powszechnie zasady prawa międzynarodowego i prawo zwyczajowe

Ze względu na personalny zakres obowiązywania

1) Źródła prawa powszechnie obowiązującego.

a) Konstytucja,

b) umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie

c) ustawy,

MATERIA USTAWOWA- sprawy, które mogą być regulowane wyłącznie na drodze ustawowej. Należą do nich:

- najważniejsze kwestie dotyczące funkcjonowania organów państwowych,

- ograniczeń w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności.

Sprawy objęte materią ustawową nie mogą być regulowane aktami niższej rangi.

d) rozporządzenia z mocą ustawy z art. 234

e) ratyfikowane umowy międzynarodowe,

f( rozporządzenia

g) akty prawa miejscowego

2) Źródła prawa wewnętrznego- nie mają charakteru zamkniętego

a) uchwały RM,

b) zarządzenia Prezesa RM i ministrów

Ze względu na terytorialny zakres obowiązywania

1) źródła prawa krajowego,

2) źródła prawa miejscowego

Ze względu na konstytucyjną legitymację

1) źródła prawa

2) swoiste źródła prawa

ŹRÓDLA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE POCHODZĄCE OD NACZELNYCH ORGANÓW ADMINISTRACJI.

1) ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY ( Art. 234 K. )

- stanowi je Prezydent na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Mogą dotyczyć materii ustawowej, ale podlegają zatwierdzeniu na najbliższym posiedzeniu Sejmu. Rozporządzenia z mocą ustawy mogą określać zasady i zakres działania organów władzy publicznej, zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i zasady wyrównywania szkód powstałych w związku z tymi ograniczeniami.

2) ROZPORZĄDZENIA ( Art. 92 K. ) -

Warunki skuteczności rozporządzenia

a) wydanie przez organ wskazany w Konstytucji

- Prezydent,

- RM,

- Prezes RM,

- minister kierujący określonym działem administracji rządowej,

- przewodniczący określonych w ustawie komitetów,

- KRRiTV.

ZAKAZ SUBDELEGACJI- Organ upoważniony nie może przekazać swoich kompetencji do wydania rozporządzenia innemu organowi.

b) na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie takie powinno określać:

- organ właściwy do wydania rozporządzenia ( TK- nie może być upoważnień blankietowych )

- zakres spraw przekazanych do uregulowania,

- wytyczne dotyczące treści aktu.

TK- upoważnienie nie może być oparte na domniemaniu ani wykładni celowościowej.

c) w celu wykonania ustawy ( TK- pomiędzy ustawą a rozporządzeniem musi istnieć merytoryczny związek, rozporządzenie to "przedłużenie ustawy" ).

d) ( TK )- rozporządzenie może regulować sprawy rodzajowo jednorodne z tymi, które reguluje ustawa, ale które nie miały zasadniczego znaczenia i dlatego nie zostały w ustawie unormowane wyczerpująco.

ŹRÓDŁA PRAWA WEWNĘTRZNEGO

- ograniczony zakres personalny ich obowiązywania, obowiązują tylko w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organowi, które je wydał

- nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów

- wydawane na podstawie ogólnej kompetencji lub na podstawie szczególnego upoważnienia ustawowego

- podlegają kontroli co do ich zgodności z prawem powszechnie obowiązującym.

Katalog nie jest zamknięty, Konstytucja wymienia:

1) UCHWAŁY RM- nie muszą mieć odrębnej podstawy ustawowej, mogą mieć charakter samoistny, nie mogą wkraczać jednak w materię ustawową

2) ZARZĄDZENIA Prezesa RM i ministrów

Warunki skuteczności zarządzenia

a) mogą być wydawane tylko na podstawie ustaw ( ustawa powinna wyraźnie określać organ upoważniony do stanowienia aktów normatywnych w formie zarządzenia oraz kompetencję, w zakresie której zarządzenia mogą być stanowione ).

b) przez kompetentny organ

- RM i ministrowie,

- Prezydenta RP,

- przewodniczący określonych w ustawach komitetów,

- centralne organy administracji państwowej,

- terenowe organy administracji zespolonej i nie zespolonej,

- organy zakładów administracji publicznej.

SWOISTE ŹRÓDŁA PRAWA

1) REGULAMINY I STATUTY

Akty normatywne, w których reguluje się wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej. Postać prawa wewnętrznego, ale nie autonomicznego wobec prawa powszechnie obowiązującego. Ich stanowienie musi opierać się na normie ustawowej, a zawarta w nich regulacja musi mieścić się w granicach prawa powszechnie obowiązującego. Przedmiotem regulacji zawartej w regulaminach i statutach są kwestie organizacyjne, podziały czynności, układy zależności organizacyjnych i służbowych.

Regulamin może przybrać formę:

- zarządzenia,

- uchwały,

Statut:

- rozporządzenia ( np. statut ministerstwa ),

- uchwał, mających charakter powszechnie obowiązujących ( np. statut jednostki samorządu terytorialnego ),

- przepisów wewnętrznych ( statuty szkół wyższych ).

2) AKTY PLANOWANIA- prawna forma ujęcia zjawisk o charakterze ekonomicznym:

- ustawa budżetowa,

- uchwała budżetowa jednostek samorządu terytorialnego,

- programy wojewódzkie,

- uchwały określające strategię rozwoju województwa,

- miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,

- wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego- składają się z dwóch części:

- opisowej,

- graficznej ( bardzo trudna do przygotowania )

- wojewódzkie "priorytety współpracy zagranicznej"

3) NORMY TECHNICZNE- nie mają charakteru prawnego, jednak konieczne jest ujmowanie ich w taką formę, jaka zapewni im moc wiążącą:

- normy stosowane w dziedzinie międzynarodowych przewozów morskich, lotniczych, kolejowych,

- normy standaryzacyjne dla maszyn, urządzeń i wyrobów,

- normy stosowane w dziedzinie ochrony środowiska.

Kwestie te regulują:

- ustawa o badaniach i certyfikacji z 1993,

- ustawa o nominalizacji.

Szczególne miejsce wśród norm technicznych zajmują normy ustanawiane przez Polski Komitet Nominalizacyjny, oznaczone numerami i symbolem "PN" na zasadzie wyłączności. Polskie Normy są podstawą oceny wyrobów krajowych i importowanych oraz usług, które mogą stwarzać zagrożenie lub służą ratowaniu życia, zdrowia i środowiska.

AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO

Art. 87 ust. 2- są źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP na obszarze działania organów, które je ustanowiły.

a) akty zawierające statuty,

b) akty zawierające przepisy wykonawcze,

c) akty zawierające przepisy porządkowe- wydawane są na podstawie aktów prawa miejscowego. Mogą być wydane:

- w sytuacji gdy nie ma przepisów powszechnie obowiązujących dotyczących kwestii, która ma być uregulowana.

- gdy zachodzi niebezpieczeństwo i potrzeba ochrony życia, zdrowia ludzkiego, porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, ochrony środowiska.

- wprowadzają nakazy lub zakazy określonego zachowania.

Mogą być zagrożone karą grzywny w trybie przepisów o postępowaniach w sprawach wykroczeń.

Warunki skuteczności aktu prawa miejscowego:

1) wydanie przez kompetentny organ- Art. 94 K.

a) organy samorządu terytorialnego

- zasada: organy stanowiące,

- wyjątek: organy wykonawcze mogą je stanowić tylko w gminie i powiecie i tylko w przypadkach niecierpiących zwłoki oraz tylko przepisy porządkowe. Uprawnienia te mają charakter wyjątkowy.

b) terenowe organy administracji rządowej ( wojewoda )

- rozporządzenia wykonawcze- na podstawie ustaw odrębnych

- rozporządzenia porządkowe- mogą być wydawane w sprawach nie uregulowanych w prawie krajowym, gdy zachodzi potrzeba ochrony życia, mienia oraz środowiska. Mogą być zabezpieczone grzywnami. Ich ogłaszanie następuje w trybie szczególnym w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym, np. zarządzenie kwarantanny ( w formie plakatu ). Wymóg ogłaszania dotyczy też rozporządzeń wykonawczych.

2) podstawa ustawowa- w świetle ustaw ustrojowych akty prawa miejscowego stanowione są na podstawie:

a) przepisów odrębnych ( np. ustalenie stawek czynszu uregulowanego )

- niektóre ustawy o organach rządowej administracji nie zespolonej ( np. ustawa z 21.03.1991 o obszarach morskich RP i administracji morskiej )- dyrektorzy urzędów morskich jako terenowe organy administracji rządowej nie zespolonej mogą wydawać przepisy prawne na podstawie upoważnień udzielonych im w ustawach oraz przepisach porządkowych.

b) ustaw ustrojowych

- akty prawa miejscowego, które są stanowione w oparciu o ustawy samorządowe ( materia- zob. niż. ),

- wewnętrzny ustrój,

- organizacji urzędów i instytucji,

- zasady zarządu mieniem,

- zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej

Publikacja: w wojewódzkich dziennikach urzędowych.

- PRZEPISY PORZĄDKOWE

Warunki skuteczności przepisów porządkowych:

- wydanie przez kompetentny organ,

Zasada: mogą je podejmować tylko rada gminy/powiatu

Wyjątek: w wypadkach naglącej konieczności mogą być wydawane przez wójta/burmistrza/prezydenta w formie zarządzenia bądź przez zarząd powiatu w formie uchwały. Akty te muszą być przedstawione na najbliższej sesji rady do zatwierdzenia. W razie odmowy zatwierdzenia lub nie przedstawienia przepisów porządkowych na sesji, tracą one moc obowiązującą

- brak przepisu powszechnie obowiązującego, regulującego kwestię, która ma być przedmiotem przepisu porządkowego,

- mogą być stanowione tylko wtedy, gdy zachodzi potrzeba ochrony życia, zdrowia ludzkiego, dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego ( w ustawie powiatowej- ochrona mienia i środowiska ),

- wskazane przyczyny występują na obszarze więcej niż jednej gminy ( wymóg dla powiatu )

Mogą wprowadzać, w niezbędnych zakresie nakazy i zakazy określonego zachowania się i przewidywać kary grzywny za ich naruszenie, wymierzane w trybie i na zasadach właściwych dla wykroczeń.

Czy rady mogą wprowadzać zakazy spożywania alkoholu w miejscach publicznych?

SN/NSA- tak, tylko w tych miejscach gdzie regulaminy ( parków itd. ) nie zawierają przepisu. Nie następuje to w formie przepisów porządkowych!

Klasyczny przepis porządkowy to np. zakaz hodowli gołębi w pobliżu lotnisk.

3) w granicach upoważnienia ustawowego

- upoważnienie szczególne, które powinno określać organ właściwy do wydania aktu, zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wskazówki dotyczące treści aktu. Upoważnienie to stanowi podstawę do wydania aktu wykonawczego regulującego tryb wykonania ustawy. Może mieć charakter:

- obligatoryjny,

- fakultatywny

- upoważnienie generalne- powinno określać organ właściwy oraz ogólne przesłanki, jakie muszą być spełnione, aby akt mógł być wydany, upoważnienie to zawarte jest w ustawach ustrojowych i stanowi podstawę do wydania aktu samoistnego.

4) podpisanie niezwłocznie po uchwaleniu przez przewodniczącego rady powiatu/sejmiku województwa i skierowane do publikacji zgodnie z prawem obowiązującym

- w ustawie gminnej brak jest takich postanowień,

- specyficznie ogłaszanie przepisów porządkowych- oprócz normalnej publikacji w wojewódzkich dziennikach urzędowych, należy je opublikować także w sposób zwyczajowo przyjęty.

OGŁASZANIE ŹRÓDEŁ PRAWA

Art. 88 K.- warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.

Z wymogiem ogłaszania koresponduje domniemanie, iż przepisy w sposób prawidłowy opublikowane są powszechnie znane. Następstwem tego domniemania jest zasada IGNORANTIA IURIS NOCET.

I) Źródła prawa wspólnotowego- w Dzienniku Ustaw Unii Europejskiej wydawanych przez Urząd Oficjalnych Publikacji WE:

a) seria L ( legislacja )- ogłaszane są rozporządzenia Rady, PE, KE, dyrektywy Rady, KE, decyzje Rady, KE, zalecenia i opinie. Podzielona jest na dwie części

- pierwsza- zawiera akty, których publikacja jest obowiązkowa,

- druga- zawiera akty, których publikacja nie jest obowiązkowa

b) seria C- poświęcona jest publikacji informacji i zawiadomień, są tam ogłaszane zbiory orzeczeń ETS i SPI, protokoły z posiedzeń parlamentarnych,

c) dodatek S- zawierający informacje i ogłoszenia o przetargach publicznych.

2) Źródła prawa polskiego- Ustawa z dnia 20.07.2000 o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych

Jednak jeżeli chodzi o umowy międzynarodowe to:

- ratyfikowane przez Prezydenta za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie- obowiązują takie zasady jak przy ogłaszaniu ustaw,

- pozostałe- Konstytucja nie określa, pozostawiając to do rozstrzygnięcia w ustawie,

Dziennikami urzędowymi w rozumieniu ustawy są:

1. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

a) Konstytucję,

b) ustawy,

c) rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

d) rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji,

e) teksty jednolite aktów określonych w lit a)- d)

f) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Dzienniku Ustaw,

g) uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra.

h) akty prawne dotyczące:

- stanu wojny i zawarcia pokoju,

- referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego,

- skrócenia kadencji Sejmu,

- wyborów do Sejmu i Senatu,

- wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

- powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej,

- stanu wojennego,

- stanu wyjątkowego,

- stanu klęski żywiołowej,

- stwierdzenia ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu i Senatu oraz ważności referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji i referendum ogólnokrajowego.

i) ratyfikowana umowa międzynarodowa wraz z dotyczącymi jej oświadczeniami rządowymi oraz umowa międzynarodowa, którą wiążę RP, a jej podpisanie nastąpiło w drodze podpisania, wymiany not lub w sposób inny dopuszczony przez prawo międzynarodowe, gdy:

- ustawa upoważnia do zawarcia umowy międzynarodowej w ten sposób, a zawarta umowa międzynarodowa nie narusza przepisów ustawy upoważniającej.

- umowa międzynarodowa ma charakter wykonawczy w stosunku do obowiązującej umowy międzynarodowej i nie wypełnia przesłanek określonych w art. 89 ust. 1 lub art. 90 Konstytucji,

- celem umowy międzynarodowej jest zmiana obowiązującej umowy, w tym załącznika do niej, a zmiana umowy międzynarodowej lub załącznika nie wypełnia przesłanek określonych w art. 89 ust. 1 lub art. 90 Konstytucji,

o ile stanowi umowę wykonawczą w stosunku do ratyfikowanej umowy międzynarodowej lub zmienia ratyfikowaną umowę międzynarodową

j) inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

2. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski",

a) zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydane na podstawie ustawy,

b) uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, wydane na podstawie ustawy,

c) teksty jednolite aktów określonych w lit a- b

d) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w Monitorze Polskim lub aktów normatywnych, które nie były ogłoszone.

e) uchwały Zgromadzenia Narodowego dotyczące:

- regulaminu Zgromadzenia Narodowego,

- uznania trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia,

- postawienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,

f) uchwały Sejmu dotyczące:

- regulaminu Sejmu,

- uchwalenia wotum zaufania Radzie Ministrów oraz absolutorium dla Rady Ministrów,

- uchwalenia wotum nieufności Radzie Ministrów lub ministrowi,

- pociągnięcia do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu,

- rozwiązania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego,

- wyboru, powoływania lub odwoływania na określone w Konstytucji lub ustawach stanowiska państwowe; uchwałę o powołaniu lub odwołaniu wymagającym zgody Senatu ogłasza się po wyrażeniu takiej zgody,

g) uchwały Senatu dotyczące:

- regulaminu Senatu,

- wyboru, powoływania, odwoływania, a także wyrażenia zgody na powoływanie lub odwoływanie przez Sejm na określone w Konstytucji lub ustawach stanowiska państwowe,

h) akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące:

- zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

- zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

- desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów oraz Rady Ministrów,

- przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

- dokonywania zmian w składzie Rady Ministrów na wniosek Prezesa Rady Ministrów,

- odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

- powoływania lub odwoływania na określone w Konstytucji i ustawach stanowiska państwowe,

- powoływania sędziów,

- nadawania tytułu naukowego profesora i tytułu profesora sztuki,

- mianowania na stopień generała i równorzędny,

- nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

j) postanowienia Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

k) postanowienia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

l) uchwały Sejmu i Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego inne niż wymienione, wyroki Trybunału Stanu, a także postanowienia Marszałka Sejmu, jeżeli ich ogłoszenie w Monitorze Polskim jest przewidziane w tych uchwałach lub postanowieniach albo jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

m) inne akty prawne, a także ogłoszenia, obwieszczenia i komunikaty organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

n) Prezes Rady Ministrów może zarządzić:

- ogłoszenie w Monitorze Polskim również innych niż określone wyżej aktów prawnych,

- ogłoszenie innych niż określone wyżej aktów prawnych, ogłoszeń i obwieszczeń.

o) umowy międzynarodowe, które nie są ogłaszane w Dzienniku Ustaw wraz z towarzyszącymi jej oświadczeniami rządowymi, jednak Prezes RM, na wniosek ministra kierującego działem administracji rządowej właściwego do spraw, których dotyczy umowa międzynarodowa, może w wyjątkowych przypadkach, ze względu na istotny interes państwa, w szczególności interes obronności, bezpieczeństwa państwa i obywateli, odstąpić od obowiązku ogłoszenia tej umowy w MP.

3. Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski B",

a) sprawozdania finansowe określone w przepisach o rachunkowości,

b) ogłoszenia i obwieszczenia przedsiębiorców, jeżeli odrębne przepisy nie wymagają ich ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym,

c) inne akty prawne, a także informacje, komunikaty, ogłoszenia i obwieszczenia organów, instytucji i osób, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

d) ogłaszanie obwieszczeń i ogłoszeń, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, jest odpłatne.

e) Prezes Rady Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat, kierując się rzeczowymi i osobowymi kosztami wydawania Monitora Polskiego B.

4. dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz dzienniki urzędowe urzędów centralnych

a) akty normatywne organu wydającego dziennik urzędowy i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych,

b) uchwały Rady Ministrów uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy,

c) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach aktów normatywnych, o których mowa w pkt 1 i 2.

b). W dziennikach urzędowych, o których mowa w ust. 1, mogą być publikowane informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia organów wymienionych w ust. 1 pkt 1. 3. W dziennikach urzędowych nie zamieszcza się aktów prawnych, które podlegają ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, Monitorze Polskim lub Monitorze Polski B, jak również, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 1, aktów prawnych organów innych niż ten, który wydaje dziennik urzędowy

5. wojewódzkie dzienniki urzędowe.

a) akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

b) akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik województwa, organ powiatu oraz organ gminy, w tym statuty województwa, powiatu i gminy,

c) statuty związków międzygminnych oraz statuty związków powiatów,

d) akty Prezesa Rady Ministrów uchylające akty prawa miejscowego stanowionego przez wojewodę i organy administracji niezespolonej,

e) wyroki sądu administracyjnego uwzględniające skargi na akty prawa miejscowego stanowionego przez: wojewodę i organy administracji niezespolonej, organ samorządu województwa, organ powiatu i organ gminy,

f) porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych zawarte:

- między jednostkami samorządu terytorialnego,

- między jednostkami samorządu terytorialnego i organami administracji rządowej,

g) uchwałę budżetową województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa,

h) obwieszczenia o wygaśnięciu mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz o rozwiązaniu sejmiku województwa, rady powiatu lub rady gminy,

i) statut urzędu wojewódzkiego,

j) inne akty prawne, informacje, komunikaty, obwieszczenia i ogłoszenia, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

Ogłaszanie aktów prawa miejscowego:

Zasada: w wojewódzkim dzienniku urzędowym

Wyjątki: przepisy porządkowe są ogłaszane:

- w sposób uproszczony w drodze obwieszczeń,

- w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie,

- w środkach masowego przekazu.

Wójt/burmistrz ma obowiązek przesyłania przepisów porządkowych do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.

Starosta jest zobowiązany do przesłania przepisów porządkowych do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.

Wojewoda zobowiązany jest do niezwłocznego przekazania rozporządzenia porządkowego

- Prezesowi RM,

- marszałkowi województwa,

- starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane.

Na każdym numerze Dz. U. i MP oznacza się dzień jego wydania. Dzień ten jest dniem prawnego ogłoszenia katów zamieszczonych w numerze.

Zasada: akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia.

Wyjątki:

a) w terminie krótszym niż 14, dni, jeśli:

- ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego,

- zasady demokratycznego państwa pranego nie stoją temu na przeszkodzie.

b) przepisy porządkowe:

- 3 dni od dnia ich ogłoszenia ( za dzień ogłoszenia uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu ).

- mogą wejść w życie z dniem ogłoszenia., jeżeli:

- uzasadnione przypadki,

- zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować nieodwracalne szkody lub powodować poważne zagrożenie życia, zdrowia lub mienie.

Gwarancją powszechnego dostępu do aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych jest prawny obowiązek prowadzenia przez organy wydające dzienniki urzędowy zbiorów tych dzienników. Zbiory tych dzienników wraz ze skorowidzami wyłożone są w siedzibach organów wydających dzienniki urzędowe do nieodpłatnego powszechnego wglądu w godzinach pracy urzędu oraz w miejscu do tego przeznaczonym i powszechnie dostępnym.

PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE

APARAT ADMNISTRACYJNY- podmioty publiczne powołane bezpośrednio do wykonywania zadań administracji publicznej:

- organy administracji publicznej,

- zakłady publiczne,

- agencje

- samorządy zawodowe

PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE-

- podmioty publiczne wchodzące w skład aparatu administracyjnego

- podmioty niepubliczne wykonujące funkcji administracji publicznej

- niektóre osoby fizyczne,

- organizacje społeczne,

- fundacje,

- przedsiębiorstwa publiczne

SYSTEM ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ- w jego skład wchodzą podmioty wchodzące w skład aparatu administracyjnego, także podmioty niepubliczne w zakresie, w jakim wykonują zadania administracji publicznej.

Szczegółowe funkcjonowanie systemu administracji publicznej normują tzw. USTAWY USTROJOWE. Wskazują one:

- jednostki powoływane do wykonywania zadań publicznych,

- wewnętrzną strukturę,

- tryb powoływania,

- zadania,

- kompetencje,

- wzajemne zależności pomiędzy poszczególnymi podmiotami administrującymi.

ZADANIE- określenie używane dla określenia przedmiotu działania administracji publicznej,

- rozumie się przez nie pewien stan rzeczy, który ma być utrzymany bądź osiągnięty,

- określenie zadania organu administracji nie daje jeszcze podstawy prawnej do stosowania władczych form ich realizacji,

- sposób realizacji zadań określają prawne formy działania administracji.

WŁAŚCIWOŚĆ- termin służy do określenia jaki organ na jakim obszarze działający i na jakim szczeblu będzie właściwy do rozpatrzenia określonej sprawy administracyjnej ( normatywnie wyznaczone ramy działania organów administracji publicznej ):

- przedmiotowe ( rzeczowa )- wiąże się z ustaleniem organu, w którego zakresie działania mieści się to właśnie przedmiotowo określone zadanie,

- przestrzenne ( miejscowa )- pozwala na określenie organu właściwego ze względu na obszar działania,

- jeśli sprawa dotyczy spraw osobowych, to co do zasady właściwy jest organ miejsca zamieszkania tej osoby,

- jeśli dotyczy nieruchomości- organ miejsca jej położenia,

- jeśli dotyczy działalności gospodarczej- miejsca tej działalności.

- czynnościowe ( funkcjonalna/instancyjna )- służy do określenia, który z organów właściwy jest do rozpatrzenia sprawy w I, a który w II instancji.

KOMPETENCJA- zespół praw i obowiązków organu administracji publicznej- z jednoczesnym wskazaniem prawnych form działania organu.

- oznacza zarazem sposób wykonywania zadań,

- przy omawianiu podmiotów administrujących trzeba pamiętać o zasadzie legalności, dlatego lepiej mówić o obowiązku podmiotu administrującego dzięki niemu możemy mówić o publicznych prawach podmiotowych jednostki ( publicznemu prawu podmiotowemu jednostki zawsze odpowiada obowiązek organu administracji ).,

- z obowiązkowego charakteru kompetencji wynika także możliwość zaskarżenia do sądu administracyjnego milczenia organu.

Może być na podstawie

1) PRZENIESIENIA KOMPETENCJI- przekazanie kompetencji do załatwienia pewnego rodzaju sprawy/pewnej sprawy innemu organowi, co wiąże się z utratą uprawnień w tym zakresie przez organ, który był właściwy:

a) delegacja- przekazanie kompetencji organu wyższego organowi niższemu,

b) dewolucja- przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy.

2) UPOWAŻNIENIA- organ ( inny podmiot ), któremu powierzono wykonywanie kompetencji organu, nie przejmuje tych kompetencji, ale realizuje w imieniu i na rachunek organu, do którego one należą.

ORGAN ADMINISTRACJI:

1) stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji publicznej, tworzoną na podstawie prawa i w sposób przez prawo przewidziany,

Polega na określeniu cech wyróżniających dany organ spośród innych organów wchodzących w skład aparatu administracyjnego państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Musi być to pewna organizacyjna całość, czego wyrazem jest odrębna nazwa, wyodrębnienie środków materialnych i pracowników. Wyodrębnienie organizacyjne następuje już jako konsekwencja prawnego wydzielenia kompetencji.

2) działa w imieniu i na rachunek państwa albo w imieniu i na rachunek jednostki samorządu terytorialnego,

Oznacza w szczególności możliwość użycia środków przymusu dla zabezpieczenia realizacji kompetencji organu. Jest okolicznością, która pozwala odróżnić organ administracji od organów innych jednostek organizacyjnych ( np. organizacji społecznych ).

3) o ile prawo to dopuszcza, jest upoważniony do posługiwania się środkami władczymi,

Uprawnienie to musi być każdorazowo określone w ustawie bądź w akcie normatywnym wydanym na jej podstawie. Korzystanie ze środków władczych przejawia się m. in. w uprawnieniu do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą, zagwarantowaną możliwością użycia środków przymusu w celu doprowadzenia do ich wykonania.

4) wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji,

5) działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

Kompetencja organu obejmuje zadania ustalone dla niego przez odpowiednie przepisy i odpowiadające tym zadaniom obowiązkom i uprawnieniom. Organ dysponuje tylko tymi uprawnieniami do działania, które przysługują mu na podstawie prawa. Nie może wykroczyć w sferę kompetencji innego podmiotu.

6) posiadanie środków rzeczowych i personalnych

ORGAN ADMINISTRACJI- człowiek lub grupa ludzi znajdujących się w strukturze organizacyjnej aparatu administracyjnego, powołanego w celu realizacji kompetencji określonych przepisami prawa, działających w granicach tych kompetencji, za pomocą swoistych form prawnych.

PIASTUN ORGANU- osoba, która wykonuje funkcje ustawowo przypisane organowi ( została powołana do wykonywania tych funkcji ).

URZĄD-

a) stanowisko będące jednocześnie organem administracji ( np. urząd Prezesa RM ),

b) wyspecjalizowane biuro, pewien zespół pracowników, aparat pomocniczy tego organu, zespół osobowy i rzeczowy dany do pomocy organowi celem wykonania jego zadań i kompetencji ( urząd gminy, urząd wojewódzki ),

c) szczególna nazwa organu administracji ( kierownik urzędu ).

WŁADZE ADMINISTRACYJNE- określenie to odnosiło się do organów administracji i wskazywało na przypisaną im możliwość działania władczego w imieniu państwa lub samorządu terytorialnego. Używane w okresie międzywojennym.

KLASYFIKACJA ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

1) wg składu osobowego:

a) jednoosobowe ( monokratyczne )( prezydent ),

- zalety:

- łatwe usytuowanie odpowiedzialności,

- szybkość podejmowania decyzji,

- wady:

- brak możliwości wszechstronnego rozpatrzenia sprawy,

- podatność na manipulacje i wpływy

Próbuje się temu zapobiegać prze częste tworzenie kolegialnych organów opiniodawczo- doradczych.

b) kolegialne- gdy decyzje podejmują wszyscy członkowie tego organu bądź wieloosobowe oparte na zasadzie hierarchicznego zróżnicowania stanowisk i z reguły jednoosobowego kierownictwa- ministerstwo ),

- zalety:

- możliwość włączenia do składu osób posiadających kwalifikacje specjalne,

- możliwość wszechstronnego wnikliwego rozpatrzenia sprawy,

- wady:

- trudności z ustaleniem odpowiedzialności za działanie,

- opieszałość w podejmowaniu rozstrzygnięć.

2) wg terytorialnego zasięgu działania

a) terenowe- właściwość miejscowa obejmuje ściśle określoną część terytorium państwa.

b) centralne- swym działaniem obejmują obszar całego państwa

- naczelne- bezpośrednie włączenie do składu RM,

- nie naczelne- podlegają organom naczelnym ( Główny Urząd Statystyczny ),

3) wg zakresu uprawnień:

a) kompetencji ogólnej- zadania obejmują całość lub większość dziedzin administracji na terytorium państwa lub określonej jednostki podziału terytorialnego ( Rada Ministrów, wojewoda )

b) kompetencji specjalnej- tworzone są w wyniku rzeczowego podziału zadań administracji ( minister ),

4) wg charakteru kompetencji:

a) stanowiące- wyposażone w prawem ustaloną możliwość decydującego rozstrzygania spraw należących do ich kompetencji w formach aktów indywidualnych i generalnych,

b) opiniodawczo- doradcze- uczestniczą w wykonywaniu administracji poprzez przedstawienie opinii, ocen, a także wniosków dotyczących prowadzenia działalności administracyjnej ( z reguły są organami kolegialnymi- Rada Pomocy Społecznej )

c) kontrolne- prowadzą działalność polegająca na ustalaniu stanu faktycznego w zakresie swojej działalności oraz porównywania tego stanu z obowiązującymi wzorcami oraz formułowaniu wniosków ( Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska ).

5) wg kryterium podmiotu, dla którego organ działa

- organy administracji państwowej i rządowej ( w imieniu i na rachunek państwa ),

- organy samorządu terytorialnego ( w imieniu i na rachunek jednostek samorządu terytorialnego

6) ze względu na skład:

- zawodowe,

- o składzie społecznym,

- o składzie mieszanym, społeczno- zawodowym.

POWIĄZANIA ORGANIZACYJNE I FUNKCJONALNE POMIĘDZY PODMIOTAMI ADMINISTRUJĄCYMI

1) organizacyjne- układ zależności między jednostkami organizacyjnymi, który jest warunkiem spójności i jednolitości struktury organów:

- element bezpośredni- decydujący wpływ jednostki wyższego szczebla na obsadę personalną jednostki organizacyjnej niższego szczebla,

- celowość- uprawnione kryterium oceny działania jednostki organizacyjnej szczebla niższego

2) funkcjonalne- ze względu na proces organizowania działalności podjętej w celu realizacji ustawowo określonych zadań publicznych, od najsilniejszych do najsłabszych:

a) KIEROWNICTWO- pełna ocena jednostki kierowanej przez jednostkę kierującą, w tym warunki, treść i sposób działania podmiotu kierującego:

- występuje w aparacie administracji rządowej i wiążę się z jego hierarchiczną budową,

- organy nadrzędne uprawnione są do wytyczenia kierunku działalności organów podległych, określają sposób działania i same zadania, dają też możliwość kierowania ich pracą i wydawania poleceń służbowych,

- organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania na postępowanie jednostki kierowanej, z wyjątkiem tych, których stosowania prawo zakazuje,

- wiążą się z nimi zależności służbowe i osobowe- organ kierujący ma wpływ na obsadę stanowisk w organach podległych,

- organ kierujący ponosi pełną odpowiedzialność za sposób i efekty działania podmiotu kierowanego,

b) NADZÓR- obejmuje zespół kompetencji do kontroli oraz usuwania rozbieżności pomiędzy stanem pożądanym a rzeczywistym,

- występuje w całej administracji publicznej,

- charakterystyczny dla administracji zdecentralizowanej,

- występuje samodzielnie ( relacja pomiędzy wojewodami a jednostkami samorządu terytorialnego ) albo jako element powiązań kierowniczych ( relacja między premierem a wojewodami ),

- wiążą się z możliwością władczej ingerencji organu nadzorowanego ale tylko na podstawie ustawy i tylko w takich formach i zakresie, jaki prawo przewiduje

- podmioty nadzorowane z mocy prawa uzyskują samodzielność i odpowiadają prawnie za podjęte przez siebie działania,

- organ nadzorujący odpowiada za wykonywanie zadań nadzorczych, może stosować tylko takie środki, jakie przyznaje mu ustawa,

- uprawnienia organu nadzorującego:

- merytoryczne ( uchylenie rozstrzygnięcia, zawieszenie wykonania, zgłoszenie sprzeciwu ),

- personalne ( zawieszenie w czynnościach organu )

c) KONTROLA- prawne upoważnienie organu kontrolującego do oceny działania podejmowanego przez organ kontrolowany i jego skutków,

- również może występować samoistnie lub być częścią powiązań,

- ma charakter prawny, bo kontrolę może przeprowadzać tylko organ ustawowo określony,

- organ kontroli dokonuje tej kontroli- tylko porównuje pewien stan z określonymi wzorcami i ustala wyniki tych porównań, ale nie ma uprawnień do władczej ingerencji w działania organu kontrolowanego,

- występuje zarówno w systemie administracji publicznej jak i między organami tej administracji a podmiotami usytuowanymi poza strukturą aparatu administracyjnego, a tylko włączonymi do wykonywania jej zadań.

d) KOORDYNACJA- polega na harmonizowania i ujednolicaniu działań różnych podmiotów administrujących bez względu na układ organizacyjny łączący te pomioty.

- uprawnienia koordynującego zawierają się najczęściej w możliwości uzyskania informacji i sprawozdań czy organizowaniu wspólnych narad, jedynym elementem władczości jest to, że podmioty koordynowane powinny przyjść na naradę ),

-najczęściej uprawnienia te nie wiążą się z możliwością działania władczego i wydawania decyzji i zaleceń koordynacji.

- organ koordynujący nie może odpowiadać za wykonanie dyspozycji koordynacyjnych, nie może też zmusić danego podmiotu do ich wykonania, może pośrednio wpływać na aktywność jednostki koordynowanej poprzez stosowną argumentację dyspozycji koordynacyjnych,

- realizacja koordynacji odbywa się za pomocą stosunkowo mało sformalizowanych prawnie środków,

Występuje zarówno w kierownictwie jak i w nadzorze:

- jeśli kierownictwo- to organ koordynujące może sięgać po środki władcze,

Zależnie od powiązań organizacyjnych:

- jeśli wobec organów podporządkowanych- władza i ingerencja,

- jeśli wobec organów nie podporządkowanych- brak możliwości pozbawienia ich niezależności

- koordynacja terenowa- polega na wyposażeniu jednego z organów administracji lokalnej w uprawnienia wobec innych jednostek organizacyjnych działających na danym terenie np. wojewoda, który jako przedstawiciel rządu w terenie dysponuje uprawnieniami koordynacyjnymi wobec organów terenowych /organów administracji rządowej- zarówno zespolonej, jak i nie zespolonej

- koordynacja międzyresortowa-polega na wyposażeniu jednego z organów naczelnych, czy innej jednostki organizacyjnej w uprawnienia do koordynowania wszystkich podmiotów zajmujących się określoną działalnością - niezależnie od tego komu te organy przysługują np.: Prezes Rady Ministrów poprzez wiceprezesów RM

e) WSPÓŁDZIAŁANIE- powiązanie opierające się na wyraźnie wskazanej podstawie prawnej bądź też uprawnieniu do ich nawiązywania wynika z zadań określonych podmiotów administracji i zbieżności i podobieństw tych zadań przez podmioty administrujące, w tym także podmiotów, które są zainteresowane włączeniem do wykonywania zadań administracji publicznej.

- np. ustawowy obowiązek współdziałania- Art. 5 ustawy o działaniach publicznych i wolontariacie,

- przepis ten nakłada na organy administracji publicznej działające w tej sferze obowiązek współpracy z organizacjami pozarządowymi i innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego,

- może ono niekiedy przybierać formy zorganizowanej ( określonej przez przepis prawa ), najczęściej jednak formy nie są bliżej określone,

- wyrazem zorganizowanego współdziałania jest np. tworzenie związków komunalnych/stowarzyszeń międzygminnych,

- podstawę prawną współdziałania stanowią przepisy określające zadania i określające podmioty,

- charakterystyczny jest równy status stron współdziałania- formy współdziałania mogą wynikać z przepisów prawa, ale mogą być też samodzielnie kształtowane przez podmioty nawiązujące,

- jest wyrazem działania niewładczego ( nie jest związane z możliwością zastosowania przymusu ),

- w wielu przypadkach może być potraktowane jako przejaw zasady pomocniczości.

PODMIOTY ADMINISTRUJĄCE INNE NIŻ ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Mają inny od podmiotów administracji publicznej zakres działań ( tylko pomoc ).

1 ZAKŁADY ADMINISTRACYJNE ( PUBLICZNE ) I NIEPUBLICZNE- pojęcie wiąże się z wyodrębnioną jednostką administracyjną w strukturze administracji powołaną do wykonywania zadań administracji publicznej poprzez świadczenie usług społecznie użytecznych.

a) usługi ze sfery:

- ochrony zdrowia ( np. szpitale )- ustawa z 30.08.1991 o zakładach opieki zdrowotnej,

- pomocy społecznej ( np. dom dziecka )

- oświaty ( np. szkoły )- ustawa z 12.09.1990 o szkolnictwie wyższym, ustawa z 07.09.1991 o systemie oświaty.

- kultury ( np. biblioteki )- ustawa z 27.06.1997 o bibliotekach.

- nauka

- ochrony środowiska,

- funkcje penitencjarne ( zakłady karne )

b) byt prawny zakładów regulują różne akty prawne a ich tworzenie następuje w drodze ustawy bądź aktu administracyjnego, ale na podstawie ustawy ( ustawa o systemie oświaty, o pomocy społecznej, o bibliotekach ),

c) po transformacji jest rozwój zakładów administracyjnych tworzonych przez podmioty prywatne- tworzenie takich zakładów jest reglamentowane ustawowo i wiąże się z obowiązkiem uzyskania pozwoleń a często dodatkowo wpisu do rejestru ( szkoły, zakłady opieki zdrowotnej, domy pomocy społecznej ),

d) do szczególnych cech zakładów publicznych zalicza się ich strukturę organizacyjną- znajdują się w niej organy monokratyczne i kolegialne- co do zasady kierowanie zakładem należy do tych pierwszych, ale organy kolegialne mają istotne kompetencje stanowiące i opiniodawczo- doradcze ( w szkołach wyższych- rektor + senat, Senat + Rady Wydziałów ),

e) tworzy się w nich organy reprezentujące użytkowników zakładu- tych użytkowników wprowadza się także do organów kolegialnych w wielu przypadkach uzyskują również możliwość współdecydowania przy tworzeniu i powoływaniu organów zakładu ( np. samorząd studencki ),

- w szkołach niższego szczebla- kierownik/dyrektor + rada pedagogiczna ( + rady rodziców, komitety rodzicielskie/samorząd uczniowski ),

- w zakładach opieki zdrowotnej- dyrektor/kierownik + rady społeczne ( nadzorcze ),

- tam, gdzie ustawy nie przewidują organów kolegialnych i kompetencji stanowiących, to są przewidziane kolegialne organy doradcze,

f) więzi między użytkownikami a organami zakładu mają charakter szczególny, określa się je jako stosunki zakładowe, a kompetencje zakładu względem destynatariuszy określane są mianem WŁADZTWA ZAKŁADOWEGO.

g) szczególna cecha niektórych zakładów- samodzielnie tworzą na podstawie ustawy swojej statuty i regulaminy- prawo tworzenia statutów jest uznawane za wyraz autonomii zakładów publicznych,

h) osobowość prawna nie dotyczy wszystkich zakładów- część ją posiada a część działa jako zakład budżetowy,

i) gdy działania zakładu wywierają skutki zewnętrzne, to wynikłe z tego tytuły spory rozstrzygane są w sądzie ( kpa ),

j) korzystanie z zakładu ma co do zasady charakter dobrowolny i powszechny, choć ta powszechność może być obwarowana dodatkowymi warunkami ( np. egzamin wstępny ),

k) zakłady prywatne mogą uzyskać uprawnienia zakładów publicznych- dotyczy to w szczególności szkół podstawowych, gimnazjów, szkół średnich, które mają uprawnienia szkół publicznych.

). Różnią się one od:

- przedsiębiorstw- tym, że przedsiębiorstwa są nastawione na działalność gospodarczą oraz świadczenie pewnego rodzaju usług, natomiast zakłady świadczą usługi o charakterze społecznym,

- korporacji prawa publicznego- zakłady nie mają one członków, nie stanowią związku osób, mają użytkowników, których zakres prawny jest inny niż pozycja członków korporacji,

- fundacji- w fundacji o podstawowych kwestiach dotyczących celu, organizacji i sposobu działania decyduje fundator.

Tworzenie:

a) przez podmioty publiczne

- w drodze ustawy ( uczelnie państwowe ),

- akty organów administracji rządowej,

- akty organów samorządu terytorialnego

b) przez podmioty niepubliczne:

- stowarzyszenia,

- kościoły,

- związki wyznaniowe,

- fundacje,

2) PRZEDSIĘBIORSTWA

Dawniej uczestniczyły w szerszym zakresie w wykonywaniu zadań publicznych.

Obecnie uprawnienia do wykonywania zadań administracji publicznej mogą uzyskać na drodze ustawowej tylko niektóre, wykonywanie administracji ma dla nich charakter uboczny:

a) PPUP "POCZTA POLSKA"- wykonuje zadania w zakresie realizacji usług pocztowych na podstawie ustawy o łączności,

b) PKP- ustawa z 1995 o kolejach.

- są to przedsiębiorstwa użyteczności publicznej, pełniące funkcje zaspokajania istotnych potrzeb ludności- zajmują się zaopatrzeniem w wodę, gaz, energię elektryczną, komunikacja zbiorowa.

- liczne niegdyś przedsiębiorstwa państwowe uległy prywatyzacji i przekształciły się w spółki, bądź działają jako zakłady budżetowe.

3) ORGANIZACJE SPOŁECZNE - trwałe zrzeszenie osób fizycznych lub prawnych, nie wchodzące w skład szeroko rozumianego aparatu państwowego i nie będące spółkami prawa cywilnego.

Podział organizacji społecznych

a) STOWARZYSZENIA i inne podobne- prawo o stowarzyszeniach z 07.04.1989- dobrowolne, samorządne, trwałe zrzeszenie w celach niezarobkowych:

- zwykłe,

- rejestrowane,

- związki stowarzyszeń,

- kultury fizycznej ( ustawa z 18.06.1996 o kulturze fizycznej )

Część stowarzyszeń i organizacji podobnych zostały włączone w wykonywanie zadań administracji publicznej:

- ochotnicze straże pożarne ( ustawa z 24.08.1991 o ochronie przeciwpożarowej ),

- Polski Czerwony Krzyż ( ustawa z 16.11.1964 o PCK ),

- Polski Związek Łowiecki ( ustawa z 13.10.1995- prawo łowieckie )

- PKPS ( Polski Komitet Pomocy Społecznej) - stowarzyszenie , cele statutowe: niesienie pomocy społecznej( pokrywa się z zadaniami administracji publicznej) Oczywiście nie korzysta ze środków administracji publicznej, które ona posiada.

Stowarzyszenia mogą mieć różne nazwy ( związek, porozumienie, np. Związek Historyków Polskich jest prawnie stowarzyszeniem ).

b) PARTIE POLITYCZNE

c) ZWIĄZKI ZAWODOWE

Solidarność -miała status związku zawodowego , w szczególności rolnicy indywidualni byli poza nią( bo działała w imieniu robotników). Tworzyli więc własne społeczno- zawodowe organizacje ( bo nie byli niczyimi pracownikami, stąd nie mogli tworzyć związków zawodowych

d) SPOŁECZNO- ZAWODOWE ORGANIZACJE ROLNIKÓW

e) SAMORZĄDY- związki o charakterze publicznoprawnym, posiadającym w odróżnieniu od organizacji prywatnoprawnych kompetencje władze.

Cechy:

- zabezpieczenie przez przepisy prawa określonym grupom społecznym i ich organom prawo do zarządzania swoimi sprawami,

- grupy te uczestniczą w wykonywaniu samorządu obligatoryjnie z mocy ustawy a nie z mocy własnego oświadczenia woli,

- grupy te i wyłonione przez nie organy wykonują zadania należące do administracji publicznej,

- zarządzanie odbywa się na zasadzie samodzielności, nadzór nad działalnością samorządu musi opierać się na wyraźnym przepisie ustawy i może być wykonywany przy pomocy środków przewidzianych w ustawie.

Rodzaje:

a) terytorialny ( nie jest organizacją społeczną, tylko organem administracji publicznej ),

b) specjalny

- zawodowy- skupiający osoby wykonujące ten sam zawód,

- zawodów medycznych ( lekarski, aptekarski, pielęgniarek i położnych ),

- prawniczych ( adwokacki, notarialny, radców prawnych ),

- innych

- gospodarczy- zrzeszający ludzi o wspólnych interesach gospodarczych, prowadzących działalność gospodarczą:

f) ZWIĄZKI WYZNANIOWE

4) ORGANIZACJE POŻYTKU PUBLICZNEGO

ORGANIZCJE PORZĄDKOWE ( wprowadzone przez ustawę z 24.03.2003 o działalności pożytku publicznego i wolontariacie )- nie będące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych i nie działające w celu osiągnięcia zysku osoby prawne lub jednostki nie posiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia.

DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO jest to działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie, obok organizacji pozarządowych działalność taką mogą prowadzić stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego oraz związki wyznaniowe pod warunkiem, że ich cele statutowe obejmują działalność pożytku publicznego. Takie działalności prowadzić nie mogą:

- związki zawodowe,

- związki pracodawców,

- fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa.

Sfera zadań publicznych:

a) pomoc społeczna:

- pomoc osobom w trudnej sytuacji życiowej,

- pomoc rodzinom,

- wyrównywanie sytuacji życiowej,

b) działalność charytatywna,

c) pielęgnowanie polskości w różnych aspektach,

d) działalność na rzecz mniejszości narodowych,

e) ochrona i promocja zdrowia,

f) promocja zatrudnienia i aktywizacja zawodowa,

g) działalność na rzecz równouprawnienia płci,

h) ratownictwo i ochrona ludności,

i) pomoc ofiarom katastrof,

j) działania na rzecz integracji europejskiej i współpracy,

h) krajoznawstwo, kultura, sztuka, edukacja.

Taka organizacja powinna łącznie spełniać następujące kryteria:

a) prowadzenie działalności statutowej na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów pod warunkiem, że grupa ta wyodrębniona jest ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa,

b) owa działalność jest wyłączną, jedyną statutową działalnością organizacji pozarządowej,

c) nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, chyba, że jest to działalność gospodarcza prowadzona w rozmiarach służących realizacji celów statutowych.

5) FUNDACJE- jednostki organizacyjne wyposażone w osobowość prawną, utworzone z inicjatywy osób fizycznych bądź prawnych do realizacji w sposób trwały, wskazanych w akcie fundacyjnym celów użyteczności publicznej, na podstawie środków uzyskiwanych z przekazanego jej majątku. Fundator określa cel fundacji, ustala jest statut, sposób zarządzania majątkiem i jego przeznaczenie.

Wg SN elementami konstytutywnymi fundacji są:

- majątek,

- cel,

- osobowość prawna.

a) prawa publicznego- są tworzone przez państwo w drodze ustawy, ewentualnie na podstawie upoważnienia ustawowego i uzyskują swój kapitał i środki majątkowe od państwa w celu wykonywania zadań publicznych i w tym celu wyposażone są również we władztwo państwowe i ich cel ustalony jest na trwałe w akcie fundacji i/lub w ustawie. Obecnie funkcjonują trzy takie fundacje:

- Zakład Narodowy imienia Ossolińskich ( ustawa z 05.01.1995 ),

- Centrum Badania Opinii Społecznej ( ustawa z 20.02.1997 ),

- Zakłady Kórnickie ( ustawa z 15.09.2001 ).

b) prawa prywatnego. W latach 1950- 1984- zniesiono fundacje, obecnie- ustawa z 06.04.1984 o fundacjach. Fundacja prawa prywatnego może być ustanowiona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, m. in. w zakresie zdrowia, nauki, oświaty, kultury, pomocy społecznej, ochrony zabytków i ochrony środowiska. Fundatorem może być osoba fizyczna niezależnie od obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoba prawna mająca siedzibę w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Polski. Podstawę działania stanowi ustawa o fundacjach i statut nadany przez fundatora lub osobę fizyczną ( prawną ) uprawnioną przez niego. Osobowość prawną uzyskują z chwilą wpisu do KRS.

Fundacje mogą wypełnić lukę w zakresie administracji publicznej, także te prywatne ( prywatne fundacje mają znacznie szersze możliwości zakresu celowego ).

6) AGENCJE- instytucje założone na podstawie ustawy lub założone przez naczelny organ administracji państwowej w formie organu centralnego, państwowej jednostki organizacyjnej lub spółki akcyjnej w celu wykonywania zadań państwa w zakresie udzielonych jej kompetencji i pełnomocnictw.

a) agencje gospodarcze- tworzone są w celu wykonywania zadań gospodarczych państwa,

b) agencje spełniające typowe zadania administracyjne, przypisane rządowej administracji

Cechy:

- tworzenie ich związane jest z poszukiwaniem nowych form organizacji przystosowanych do wykonywania zadań w zmienionych warunkach gospodarczych i społecznych- wiąże się to z powierzeniem zadań podmiotowi wyposażonemu w spory zakres niezależności w ich wykonywaniu,

- zadania wykonywane przez państwowe osoby prawne i jednoosobowe spółki Skarbu Państwa są wykonywane przez te podmioty we własnym imieniu i na własny rachunek- powołuje się w tef formie do zarządzania określoną sferę majątku państwa- sprawia, to że wprowadza się w tym zakresie pewne dodatkowe uprawnienia, pozostawiając bardzo duży zakres samodzielności,

Rodzaje agencji:

a) agencje- centralne organy administracji państwowej ( Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych )- podlega ministrowi właściwemu ds. zdrowia )

b) agencje- państwowe osoby prawne ( Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa )

Tworzy się je w drodze ustawy. Dla tej grupy charakterystyczne jest różne ukształtowanie pod względem organizacyjno- prawnym i finansowym.

c) agencje- jednoosobowe spółki Skarbu Państwa ( Agencja Rozwoju Gospodarczego, Krajowa Agencja Poszanowania Energii ). Tworzą je, podpisując akt założycielski spółki, organy administracji państwowej, z reguły naczelne. Cele i zadania tych agencji odnoszą się do określonego fragmentu polityki rządu. Nie różnią się zasadniczo od spółek prawa handlowego. Organ powołujący agencję korzysta z dość dużej swobody w zakresie kształtowania statutu tego typu podmiotów.

Agencje drugiej i trzeciej grupy uznaje się za podmioty państwowe o mieszanym, cywilno- administracyjnym charakterze.

PODZIAŁ TERYTORIALNY

-ustawa z 24.07.1998 o wprowadzeniu 3- szczeblowego podziału terytorialnego państwa

I) ZASADNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY

1) GMINA ( 2489 )

2) POWIAT- obejmuje:

a) całe obszary graniczących ze sobą gmin ( powiat ziemski- 315 ),

b) cały obszar miasta na prawach powiatu ( powiat miejski- 65 ). Miasta na prawach powiatu:

- liczące powyżej 100 tys. mieszkańców albo:

- takie, które przestały być siedzibą wojewody z dniem 31.10.1998. Istnieje jednak ustawowa możliwość rezygnacji z tego statusu przez miasta- RM ma w takim wypadku obowiązek odstąpienia od nadania temu miastu statusu miasta na prawach powiatu.

3) WOJEWÓDZTWO ( 16 ) ( w znaczeniu ustrojowym region- najwyższa jednostka organizacyjna terytorium państwa, bez względu na jego formę ustrojową, o relatywnie dużej powierzchni i dość znacznej liczbie ludności, stanowiąca obszar względnie jednolity z punktu widzenia gospodarczego, społecznego i kulturowego, w ramach której prowadzona jest stosowna do potrzeb i uwzględniająca jej specyfikę samodzielna polityka gospodarcza, społeczna i kulturalna przez powołane do tego instytucje terytorialne.

- co do zasady siedzibą wojewodów i sejmików województwa jest stolica województwa,

- w woj. kujawsko- pomorskim- siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, sejmiku województwa- Toruń,

- w woj. lubuskim siedzibą wojewody jest Gorzów Wielkopolski, sejmiku województwa- Zielona Góra.

Do utworzenia województwa niezbędna jest ustawa.

II) POMOCNICZY PODZIAŁ TERYTORIALNY- dla organów o pomocniczym charakterze w stosunku do podstawowych organów administracji publicznej. Pełni rolę uzupełniającą w stosunku do podziału zasadniczego, ponieważ w jego ramach są lub powinny być realizowane te zadania organów podstawowych, których wykonywanie w ramach podziału zasadniczego jest albo wyraźnie nieracjonalne, albo też mało skuteczne.

W mieście ( również na prawach powiatu )

- dzielnice,

- osiedla

Na wsi:

- sołectwa,

Tworzy je rada gminy/miasta na prawach powiatu po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.

III) PODZIALY TERYTORIALNE SPECJALNE- przewidziane ustawami szczególnymi podziały na potrzeby określonych dziedzin administracji albo podziały przeprowadzone w innych uzasadnionych społecznie celach. Podziały specjalne nie powinny naruszać granic jednostek podziału zasadniczego, a utworzenie terytorialnego podziału specjalnego oraz zmiany w tym podziale wymagają porozumienia z ministrem właściwym do spraw administracji.

1) sądy- 3

- apelacyjne ( 10 ),

- okręgowe ( 41 ),

- rejonowe ( 299 ),

2) prokuratura

- apelacyjne ( 10 ),

- okręgowe ( 42 ),

- rejonowe ( 347 ).

3) administracja wojskowa

- okręgi

- Pomorski Okręg Wojskowy ( siedziba: Bydgoszcz ),

- Śląski Okręg Wojskowy ( siedziba: Wrocław ),

- województwa ( 16 )( sztaby wojskowe ),

- obszary ( kilka powiatów )- 122- wojskowe komendy uzupełnień

Sądy wojskowe:

- okręgowe ( 2 ),

- garnizonowe ( 10 ).

4) urzędy miar- 2- szczeblowe

- obszary ( 9 ),

- obwody ( 69 ).

5) Straż Graniczna

- oddziały ( 11 )

6) administracja morska- dyrektorzy urzędów morskich/okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego w.

- Gdyni,

- Słupsku,

- Szczecinie

7) administracja wód śródlądowych-

- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej ( 8 )

8) administracja górnictwa

- okręgowe urzędy górnicze ( 11 ).

ADMINISTRACJA PAŃSTWOWA

I. ORGANY CENTRALNE

Ich właściwość obejmuje cały kraj

1 ORGANY NACZELNE

a) Prezydent RP ( kontrowersyjne ).

b) Rada Ministrów

- Prezes RM,

- ministrowie:

- kierujący określonymi działami administracji rządowej ( resortowi ).

- wypełniający zadania zlecone im przez Prezesa RM ( bez teki ).

2) URZĘDY CENTRALNE ( pozostałe )- bezpośrednio włączone do RM, grupa organów, występująca pod różnymi nazwami, posiadająca zróżnicowane struktury organizacyjne, funkcje i miejsce w administracji centralnej, posiadające własne kompetencje.

Część tych urzędów ma swe organy w terenie, część nie.

a) organy podległe bezpośrednio RM lub Prezesowi RM lub nadzorowane przez te organy, np.:

- Polski Komitet Nominalizacyjny,

- Prezes Głównego Urzędu Statystycznego,

- Centralna Komisja ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych,

- Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

- Szef Służby Cywilnej,

- Prezes Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,

- Szef Agencji Wywiadu,

- Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty,

- Prezes Urzędu Zamówień Publicznych

b) organy wpisane w strukturę działów administracji rządowej ( dawnych resortów ) podległe ministrowie kierującemu właściwym działem administracji rządowej.

- Komendant Główny Policji,

- Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,

- Komendant Główny Straży Granicznej,

- Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego,

- Główny Inspektor Sanitarny,

- Główny Inspektor Farmaceutyczny,

- Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

- Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad,

- Prezes Urzędu Transportu Kolejowego,

- Szef Obrony Cywilnej Kraju,

- Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców,

- Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,

- Komisja Papierów Wartościowych i Giełd.

c) podlegające Sejmowi

- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych,

- Główny Inspektor Pracy

d) nietypowe organy wyodrębnione przez Konstytucję RP albo ustawy zwykłe, odznaczające się szczególną strukturą i spełniające szczególne zadania:

- Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji,

- Komitet Badań Naukowych,

- Komitet Integracji Europejskiej,

- Rządowe Centrum Studiów Strategicznych.

II) ORGANY TERENOWE

1) WOJEWOEDA + kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działający pod jego zwierzchnictwem-

Jest powoływany przez Prezesa RM na wniosek MSWiA, jego zastępcą jest wicewojewoda, powoływany i odwoływany przez Prezesa RM na wniosek wojewody:

a) jako organ administracji rządowej wojewoda:

- klauzula generalna- wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, nie zastrzeżona na rzecz innych organów tej administracji.

- kieruje pracą administracji rządowej w określonym zakresie,

- zapewnia warunki działania rządowej administracji niezespolonej w województwie,

- koordynuje i wykonuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego,

- wydaje decyzje w sprawach indywidualnych,

b) jako przedstawiciel rządu ( Art. 152 ust. 1 K. ) wojewoda :

- określa szczegółowe cele polityki rządu na obszarze województwa,

- koordynuje i kontroluje wykonanie wynikających stąd zadań,

- zapewnia i koordynuje współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa,

- reprezentuje rząd na uroczystościach państwowych i w trakcie przyjmowania wizyt oficjalnych składanych w województwie,

- wydaje przepisy prawa miejscowego obowiązujące na terenie województwa lub jego części ( w formie rozporządzeń )

- składa wraz z wicewojewodą dymisję wraz z członkami rządu

- nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego ( Art. 177 ust. 2 K. ).

c) w sprawach istotnych dla rozwoju województwa współdziała z organami samorządu terytorialnego,

- przedstawia sejmikowi województwa nie rzadziej niż dwa razy do roku ogólną informację o swej działalności, w tym w szczególności o wykonywaniu nadzoru nad organami samorządu terytorialnego

2) ORGANY ADMINISTRACJI NIEZESPOLONEJ- zamknięty katalog- terenowe organy administracji rządowej o stosunkowo wąsko określonym zakresie działania, podporządkowanymi właściwemu ministrowi, kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej na obszarze województwa.

- dyrektorzy okręgów wojskowych/szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych/wojskowi komendanci uzupełnień,

- dyrektorzy izb skarbowych/naczelnicy urzędów skarbowych/dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej,

- dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych/specjalistycznych urzędów górniczych,

- dyrektorzy okręgowych urzędów miar/naczelnicy obwodowych urzędów miar,

- dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych/naczelnicy obwodowych urzędów probierczych,

- dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej,

- dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych,

- dyrektorzy urzędów morskich,

- dyrektorzy urzędów statystycznych,

- dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej,

- komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci strażnic/komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej

- okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego,

- państwowi inspektorzy sanitarni,

- powiatowi oraz graniczni lekarze weterynarii,

- wojewódzcy inspektorzy transportu drogowego.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

SAMORZĄD TERYTORIALNY- organizacja mieszkańców określonego obszaru, którzy mają wspólne sprawy i interesy wynikające z sąsiedztwa.

Najstarszą i zarazem podstawową ( w niektórych państwach jedyną ) jednostką samorządu terytorialnego stanowi gmina, z połączenia pewnej liczby gmin powstaje samorząd wyższego stopnia ( powiatowy, wojewódzki, regionalny ).

Historia samorządu terytorialnego

- w starożytnym Rzymie- Codex Julia Municipalis, pojęcie korporacji

- w średniowieczu- miasta- państwa organizowały się wykształcając mechanizmy administracyjne

- za ojczyznę samorządu terytorialnego uważa się Holandię ( samorząd miejski ) ( samorząd wiejski- Szwajcaria ). Nie jest to jednak współczesny kształt.

- Wielka Rewolucja Francuska- prawnonaturalna koncepcja gminy- wszystkim gminom przyznawano jednakową organizację opartą na:

- wolnym wyborze organów,

- monizmie zadaniowym,

- wyodrębnieniu zadań własnych i zleconych

- reformy Napoleona odebrały gminom samodzielność, spadły one do roli jednostek podziału terytorialnego, ich organy pochodziły nie z wolnych wyborów, były mianowane i podlegały one podprefektom, tylko organy administracji publicznej,

- początkiem współczesnego samorządu były reformy pruskie Lorenzo von Steina, dotyczyły głównie miast, uchwalono ordynację miejską, dającą gminie pełnię władzę w zakresie spraw lokalnych, organy pochodziły z wyborów,

- Anglia- już w czasach feudalnych administracja lokalna oparta była na samorządzie, miasta miały organy pochodzące z wyborów, parafie realizowały także zadania administracji, możliwe tu było sprecyzowane powiązanie pomiędzy głową państwa a głową kościoła. Tu zwykło się mówić, że samorząd to forma niecentralizacji ( to jest sfery, do której państwo nie ma dostępu ), nie może więc podlegać decentralizacji- państwo nie może delegować kompetencji, bo te do niego nie należą ( nemo plus iuris..! ).

Historia samorządu w Polsce:

- w czasie zaborów- rozwiązania państwa zaborczych,

- w Konstytucji marcowej- zapowiedziano oparcie ustroju na zasadzie szerokiego samorządu, jednak ujednolicenia go dokonano dopiero w 1933 na mocy ustawy scaleniowej. Istniał samorząd - gminny, miejski i wiejski,

Wprowadzono gminę zbiorową składającą się z gromad, rady gromadzkie wybierano bezpośrednio w głosowaniu jawnym.

- powiatowy z wyjątkiem Śląska Cieszyńskiego.

Gminy i powiaty stanowiły korporacje prawa publicznego, posiadały osobowość prawną i własny majątek.

- wojewódzki funkcjonował tylko w poznańskim i pomorskim ( echo rozwiązań pruskich ),

- autonomię posiadało województwo śląskie z własnym sejmem z prawem wydawania ustaw

Administracja samorządowa działała w oparciu o organy stanowiące ( rady gminne/miejskie/powiatowe ), tylko rady gminne z wyborów bezpośrednich, rady powiatowe- z pośrednich- wybierały je rady gminne/wiejskie/miejskie. Organami wykonawczymi były zarządy gminne i miejskie, wydziały powiatowe, na ich czele- wójt/burmistrz/prezydent/starosta. W województwie- starosta krajowy- reprezentował samorząd na zewnątrz. Administracja niektórych miast i obszarów była zorganizowana na odrębnych zasadach- w Warszawie, Gdynie, woj. śląski. Z uwagi na rozbudowane uprawnienia starosty, wojewody oraz MSW, ustrój administracji w końcu XX- lecia odznaczał się istotną przewagą władz rządowych nad samorządem.

- w latach 1944- 1950 przejęto ustrój administracji terytorialnej z okresu międzywojennego z pewnymi modyfikacjami- inaczej ukształtowano organy uchwałodawcze powierzając pełnienie tej roli radom narodowym. Samorząd potraktowano jako instytucję o znaczeniu przejściowym.

- ustawa z 1950 o terenowych organach jednolitej władzy państwowej wprowadziła do polskiego systemu organów terenowych wzorce radzieckie i uczyniła rady narodowe podmiotem wszystkich zadań i funkcji władzy i administracji państwowej w terenie,

- reaktywacja samorządu- 1990

Koncepcje samorządu terytorialnego

a) J. Panejko- oparta na przepisach ustawy, zdecentralizowana administracja rządowa, wykonywana przez lokalne organy, niepodległe hierarchicznie innym organom i samodzielnie w graniach ustawy i ogólnego porządku prawnego.

Eksponował samodzielność i niezależność samorządu od rządowych władz centralnych, ale zaliczał lokalne jednostki samorządowe do organów państwa i wyprowadzał wniosek, że o publicznym prawie podmiotowym jednostek jako prawie w stosunku do państwa mówić nie można, ponieważ podmiotem publicznych praw jest samo państwo, a jednostki samorządowego są tylko organami pastwa, prawo to można skonstruować tylko w stosunku do organów administracji rządowej obowiązanych nie naruszać kompetencji samorządu terytorialnego. Różnica pomiędzy administracją samorządową a rządową opiera się na tym, że administracja rządowa opiera się na systemie hierarchicznie zorganizowanej biurokracji, a samorządowa wykonywana jest przez miejscowe organy, nie pozostające w żadnym hierarchicznym stosunku do jakichkolwiek organów rządowych czy samorządowych wyższego szczebla.

b) T. Bigo- decentralizacja administracji publicznej, której samodzielnymi podmiotami są korporacje i że wobec tego samorząd jest oznaczeniem strukturalnej formy administracji:

- samorząd jest jedynym typem decentralizacji administracji,

- przedmiot samorządowej administracji nie różni się od przedmiotu administracji rządowej z tego punktu widzenia nie można przeciwstawiać administracji samorządowej administracji państwowej, bo samorząd jest tylko odmienną formą organizacyjną administracji państwowej,

- takie przeciwstawienie jest natomiast dopuszczalne z punktu widzenia podmiotów administracji, bo podmiotem administracji samorządowej jest nie państwo, ale odrębne podmioty, odrębne osoby prawne.

Podstawy prawne współczesnego samorządu:

- ustawa z 08.03.1990 o samorządzie gminnym,

- ustawa z 05.06.1998 o samorządzie powiatowym,

- ustawa z 05.06.1998 o samorządzie wojewódzkim,

- ustawa z 15.03.2002 o ustroju miasta stołecznego Warszawy ( trzecia w ciągu 15 lat ),

- ustawa z 05.06.1998 o administracji rządowej w województwie- nie jest co prawdą ustawą samorządową, ale jest ważna z punktu rozdziału kompetencji,

- ustawa o trójszczeblowym podziale terytorialnym ( zob. wyż. )

Cechy samorządu:

Są trzy elementy konstrukcyjne:

a) PODMIOT- są nimi mieszkańcy danego obszaru, zorganizowani z mocy ustawy w korporację prawa publicznego, czyli związek publicznoprawny ( WSPÓLNOTĘ ) z woli ustawodawcy wykonującego względnie samodzielne zadania publiczne, wyposażone w osobowość prawną i w podmiotowość publicznoprawną.

- osobowość prawną ma wspólnota, a nie organy!.

- każda wspólnota samorządowa jest traktowana jako odrębny od państwa podmiot ( działa w swoim imieniu i na rachunek obywateli )

- mieszkaniec nie może odmówić przynależności do owego związku, nie może też z niego wystąpić, -nie można go także z niego wykluczyć,

- podstawowy ciężar realizacji zadań spoczywa na wyodrębnionych organach,

b) PRZEDMIOT- administracja publiczna.

Zadania z zakresu administracji publicznej są realizowane

- w oparciu o środki własne jednostki samorządu terytorialnego ( głównie )

- środki publiczne.

c) SPOSÓB WYKONYWANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

- decentralizacja,

- samodzielność,

- nadzór państwa ( zob. niż. ).

Konstytucyjne cechy samorządu terytorialnego:

- jest formą decentralizacji władzy publicznej ( Art. 15 K. ),

- istnienie ustawowo wyodrębnionej społeczności lokalnej, czyli wspólnoty, do której przynależność ta powstaje z mocy prawa ( Art. 16 ust. 1 )

- uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej, wykonuje te uprawnienia w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność ( Art. 16 ust. 2 ),

- domniemanie kompetencji ( Art. 163 ),

- osobowość prawna ( Art. 165 ust.1 ),

- mogą być podmiotem własności i innych praw majątkowych ( Art. 165 ust. 1 ),

- samodzielność decyzyjna i finansowa

- samodzielność podlega ochronie sądowej ( samodzielność ta podlega ochronie sądowej ( polega przede wszystkim na możliwości zaskarżania aktów nadzoru ), może to być też pozew do sądu powszechnego, czy wystąpienie do TK o zbadanie zgodności z Konstytucją uregulowań ustawowych )- Art. 165 ust. 2

- zróżnicowanie zadań ( własne i zlecone )- Art. 166 ust. 1 ),

- dualizm zadaniowy- organy stanowiące i wykonawcze ( Art. 169 ust. 1 ), organy stanowiące pochodzącą z wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym,

- prawo do określania w granicach ustaw swojego ustroju wewnętrznego i stanowienia aktów prawa miejscowego ( Art. 169 ust. 4 ),

- ich działalność podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności przez Prezesa RM i wojewodę, w zakresie finansowym- przez regionalne izby obrachunkowe ( Art. 171 ),

- prawo zrzeszenia się i przystąpienia do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw ( Art. 172 ).

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

I) GMINA/MIASTO NA PRAWACH POWIATU

Art. 1 ustawy o samorządzie gminnym- mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową, przez gminę należy rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Tworzenie gmin:

RM, w drodze rozporządzenia:

- tworzy, łączy, dzieli o znosi gminy oraz ustala ich granice,

- nadaje gminie lub miejscowości status miast i ustala jego granice,

- ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz

Na wniosek:

- własny,

- rady gminy.

Gmina powinna stanowić terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osobowy i przestrzenny uwzględniający wpływy społeczne, gospodarcze i kulturowe i zapewniający zdolność do wykonywania zadań publicznych.

Odrębności ustrojowe:

a) można tworzyć gminy wykonujące zadania o szczególnym charakterze:

- uzdrowiskowe ( jak dotąd nie zostały utworzone ),

- górnicze ( ustawa z 28.11.2003 o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003- 2005, szczególne uprawnienia polegają na prawie do otrzymania kredytu na warunkach preferencyjnych )-

- gmina, na której ternie jest wykonywana albo była wykonywana po 14.01.1999 działalność gospodarcza objęta koncesją na wydobywanie węgla kamiennego i na rzecz której przedsiębiorstwa górnicze jest obowiązane lub było obowiązane po tym dniu uiszczać opłatę eksploatacyjną za wydobytą kopalnię,

- gmina, na której terenie jest zlokalizowany albo był zlokalizowany po 14.01.1999 zakład górniczy albo część tego zakładu.

b) gmina może tworzyć jednostki pomocnicze:

- sołectwa ( organem uchwałodawczym jest zebranie wiejskie z mocy ustawy, wykonawczym- sołtys wspomagany przez Radę Sołecką. Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym ),

- dzielnice/osiedla ( uchwałodawczy- rada dzielnicowa, wykonawczy- zarząd dzielnicowy. na czele stoi przewodniczący. Również on korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Może uczestniczyć w pracach rady gminy bez prawa udziału w głosowaniu ),

Tylko w gminie stołecznej Warszawa jest obligatoryjny podział na dzielnice. Wszystkie inne dzielnice w dużych miasta- to decentralizacja administracji, a nie dzielnice jako jednostki pomocnicze administracji. Nie ma przecież radnych danej dzielnicy.

- inne

- taką jednostką może być też położone na ternie gminy miasto.

Organem właściwym jest rada gminy, która podejmuje uchwałę w tej materii po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. Zasada tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej ustala gmina w statucie gminy.

c) miasta na prawach powiatu- gminy ustawowo wyposażone w prawo wykonywania zadań powiatu na zasadach określonych w ustawie o samorządzie powiatowym.

2) POWIAT

Art. 1 ustawy o samorządzie powiatowym- mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową, przez powiat należy zaś rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowie dnie terytorium.

Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie powiatów oraz ustalanie ich granic, ustalanie i zmiana nazw powiatów oraz siedzib ich władz następuje w drodze rozporządzenia RM z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanej rady powiatu/rady miasta na prawach powiatu/rady gminy.

3) WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE.

Gmina i powiat to samorząd lokalny- EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU LOKALNEGO ( Polska jej nie ratyfikowała ale jej postanowienia są brane pod uwagę ), kierują się w swym działaniu interesem lokalnym.

Województwo samorządowe- samorząd regionalny- EUROPEJSKA KARTA SAMORZĄDU REGIONALNEGO, w swoim działaniu uwzględnia interesy państwa.

ZADANIA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Art. 163 K.- zadania

1) ZLECONE ( POWIERZONE, PORUCZONE )- ( Art. 166 ust. 2 K. )jeśli określone zadanie czy kompetencja powinna być na obszarze całego kraju wykonywana wg jednolitych reguł, w sposób zestandaryzowany i w sformalizowanym trybie. Są to zadania administracji rządowej wykonywane

- na podstawie ustawy

- powierzone w drodze porozumienia ( tylko powiat )

2) WŁASNE ( tylko w ustawie gminnej, pozostałe- zdania powiatowe, wojewódzkie ) ( Art. 166 ust. 1 K. )- jeśli określone zadanie nie jest i nie musi być wykonywane na tych zasadach.

1) GMINA- klauzula generalna ( Art. 164 ust. 3 ), wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone w trybie ustawowym na rzecz innych podmiotów ( Art. 6 ustawy gminnej ). Jeśli ustawy inaczej nie stanowią, rozstrzyganie w sporach, o których mowa w ust. 1 należy do gminy.

a) własne- zaspokajanie potrzeb zbiorowych wspólnoty, m. in,

- infrastruktura techniczna ( gminne drogi, mosty, place, lokalny transport zbiorowy, gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej ),

- infrastruktura społeczna ( oświata, kultura, kultura fizyczna, ochrona zdrowia, pomoc społeczna

- porządek i bezpieczeństwo publiczne ( ochrona przeciwpożarowa ),

- ład przestrzenny i ekologiczny ( planowanie przestrzenne, gospodarowanie ternami, ochrona środowiska ).

b) zlecone z zakresu

- administracji rządowej,

- organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Ustawa o samorządzie gminnym w ramach zadań własnych wyróżnia kategorię zadań obowiązkowych i z tą kategorią wiążą się pewne konsekwencje- w razie nieprzeznaczenia środków finansowych odpowiednich zmian w budżecie dokonuje regionalna izba obrachunkowa. Np. prowadzenie szkół podstawowych, pomoc społeczna. W przypadku innych zadań ( np. gmina woli budować drogę zamiast remontować bibliotekę ).

2) POWIAT- enumeratywne wyliczenie,

a) zadania klasyczne ( takiej, jak gmina, tylko że o charakterze powiatowym ).

b( zadania z zakresu administracji rządowej

Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonania określonych czynności w zakresie należącym do zadań powiatu, związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością. Za czynności przysługuje powiatowi zwrot koniecznych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami od organu administracji, który nałożył obowiązek wykonania tych czynności.

c) zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży ( zob. Komisja Bezpieczeństwa i Porządku ).

3) WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE- zadania publiczne o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżone na rzecz innego organu administracji rządowej.

a) zadania klasyczne ( o charakterze regionalnym ). Ma to znaczenie z punktu widzenia integracji europejskiej. Bardzo długo WE nie zajmowała się kwestią samorządu terytorialnego. Zajęła się tym RE. Powstałą EKST. Obecnie zajmuje się tym Komitet Regionów, ale Karty Regionów nie udało się jeszcze przyjąć.

b) określanie strategii rozwoju województwa, musi ona określać:

- warunki ekonomiczne- kreowanie rynku pracy, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu administracji publicznej, prowadzenie promocji walorów i możliwości rozwojowych województwa,

- rozwój cywilizacyjny- wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego, wspierania i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzki, wspierania rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz inwencji,

- środowisko naturalne- racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ

I) wybory do władz samorządowych,

II) zebranie wiejskie w gminie,

III) ogólne zebranie mieszkańców osiedla,

IV ) konsultacje społeczne - poprzez nie mieszkańcy zajmują stanowisko w określonych sprawach, formułują opinie:

a) obligatoryjne- np. w sprawie zmiany granic, tworzenia jednostek pomocniczych gminy, tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia gmin, ustalania ich granic oraz siedzib ich władz,

b) fakultatywne- w innych sprawach, w których organy jednostek samorządu terytorialnego są właściwe. Zasady przeprowadzania konsultacji określone są w uchwale rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa.

V) REFERENDUM LOKALNE ( Art. 170 K., ustawa z 15.09.2000 o referendum lokalnym )- forma rozstrzygania w drodze głosowania powszechnego o istotnych sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej.

1) OBLIGATORYJNE

a) samoopodatkownie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy ( wyłącznie w gminach ),

b) w sprawach odwołania pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji ( wychodzi się z założenia, że jeśli mieszkańcy wybrali dany organ, to mogą go również odwołać ). Nie przeprowadza się go

- wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie, a także

- jeśli data wyborów przedterminowych, przeprowadzonych w wyniku referendum, miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji organu stanowiącego.

2) FAKULTATYWNE- w każdej "innej ważnej sprawie", natomiast ustawa definiuje ją jako sprawa dotycząca wspólnoty samorządowej, mieszcząca się w zakresie zadań i kompetencji danej jednostki.

Legitymacja czynna:

- organów stanowiących samorządu terytorialnego ( głównie w województwach- między 30 a 40 dniem od opublikowania ),

- na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy/powiatu oraz 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa ( wyłączny sposób przy referendum w sprawie odwołania organu ). Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców może wystąpić:

- grupa 15 pełnoprawnych mieszkańców ( w gminach- 5 ),

- statutowa struktura terenowa partii politycznej, działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

- organizacje społeczne mające osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar działania danej jednostki samorządu terytorialnego,

Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, a jego wynik jest rozstrzygający gdy opowie się za nim więcej niż połowa ważnie oddanych głosów:

- wyjątek: w sprawie samoopodatkowania się w gminie co najmniej 2/3 ważnie oddanych głosów,

ORGANY JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Konstytucja w Art. 169 wyróżnia

I) ORGANY STANOWIĄCE/KONTROLNE-

1) RADA GMINY- jej właściwość ustalana jest przez ustawę o samorządzie gminnym przekazującej do właściwości tej rady wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej.

Jeśli siedziba rady znajduje się w mieście- RADA MIEJSKA.

2) RADA POWIATU- sprawy enumeratywnie wyliczone

3) SEJMIK WOJEWÓDZTWA- enumeratywne wyliczenie

a) organy przedstawicielskie wyłaniane w drodze wyborów powszechnych, równych, bezpośrednich i odbywających się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb przeprowadzania tych wyborów, zgłaszania kandydatów oraz warunki ważności tych wyborów określa Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw,

b) kadencja trwa 4 lata od dnia wyborów- w skład tych organów wchodzą RADNI w liczbie określonej w ustawie,

- w gminie,

- 15- do 20 tys. mieszk.

- 21- do 50 tys.,

- 23- do 100 tys.,

- 25 do 200 tys. + 3 na każde rozpoczęte 100 tys., nie więcej niż 45

- w powiecie- 15- do 40 tys. + 2 na każde rozpoczęte 20 tys., nie więcej niż 29

- w województwie- 30 do 2 mln, + 3 na każde rozpoczęte 500 tys.

c) ustawy określają wyłączne kompetencje, co oznacza, że nie mogą one być przekazane innemu podmiotowi. Kompetencje te możemy podzielić na:

- związane z mieniem samorządu terytorialnego,

- personalne ( powoływanie/odwoływanie określonych osób ),

- stanowienie aktów prawa miejscowego,

d) są organami kolegialnymi- obradują na sesjach zwoływanych w miarę potrzeby nie rzadziej niż raz na kwartał- pierwszą sesję nowo wybranego organu zwołuje przewodniczący organu poprzedzającego kadencję w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów na obszarze całego kraju- jeżeli tego nie uczyni sesję taką zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju, sesja może być również zwołana na wniosek organu wykonawczego lub 1/4 ustawowego składu- mamy wtedy do czynienia z sesją nadzwyczajną,

e) wybierają ze swego grono PRZEWODNICZĄCEGO I WICEPRZEWODNICZĄCYCH ( w gminie 1- 3, w powiecie- 1- 2, w województwie- nie więcej niż 3 ), wybór dokonywany jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej 1/2 ustawowego składu.

Kompetencje przewodniczącego:

- organizuje pracę organu,

- prowadzi obrady.

W przypadku nieobecności przewodniczącego jego obowiązki pełni wiceprzewodniczący wyznaczony przez niego, a w przypadku ich nieobecności- najstarszy wiekiem.

Wygaśnięcie mandatu przewodniczącego:

- odwołanie w trakcie kadencji na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu organu również bezwzględną większością i podobnie jak przy wyborze w głosowaniu tajnym.

- złożenie rezygnacji z pełnionej funkcji- o jej przyjęciu decydują w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji, jeżeli uchwała taka nie zostanie podjęta, jest to równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym uchwała powinna być podjęta.

f) organy stanowiące mogą powoływać KOMISJE

- stałe,

- obligatoryjne- KOMISJA REWIZYJNA- powołana do sprawowania przez radę/sejmik funkcji kontrolnej wobec organu wykonawczego oraz gminnych, powiatowych i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Opiniuje ona wykonywanie budżetu i może wystąpić z wnioskiem w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi, wniosek taki opiniuje regionalna izba obrachunkowa. W skład komisji rewizyjnej nie mogą wchodzić członkowie organów wykonawczych, osoby piastujące funkcje wójta, burmistrza, prezydenta, ani osoby piastujące funkcje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego organu stanowiąco- kontrolnego samorządu terytorialnego.

- fakultatywne

- doraźne- do określonych zadań

W skład komisji mogą wchodzić wyłącznie radni.

g) organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów określa ich statut, który jest aktem prawa miejscowego uchwalanym przez radę/sejmik,

h) uchwały zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej 1/2 ustawowego składu w głosowaniu jawnym, chyba, że ustawy stanowią inaczej.

STATUS PRAWNY RADNEGO

a) obowiązki

- wykonywanie mandatu musi być poprzedzone złożeniem ślubowania, tekst zawarty jest w ustawach ustrojowych,

- obowiązek działania dla dobra i współpracy samorządowej

- radny nie jest związany instrukcjami wyborców,

- obowiązek utrzymywania stałej więzi z mieszkańcami oraz ich organizacjami, przyjmowania zgłaszanych przez mieszkańców postulatów i przedstawiania ich organom ( radni mogą składać skargi i wnioski ),

- obowiązek uczestnictwa w pracach rady/sejmiku, komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których zostali wybrani lub desygnowani,

b) ograniczenia

- zakaz łączenia funkcji radnego z zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie powiatowym, urzędzie marszałkowskim i wykonywaniem funkcji kierownika lub jego zastępcy w samorządowej jednostce organizacyjnej. Nie dotyczy to radnych wybranych do zarządu powiatu i województwa.

- wójt nie może powierzyć radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej,

- osoba wybrana na radnego, pozostająca w stosunku pracy w urzędzie jednostki, w której uzyskała mandat, jest obowiązany złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Niezłożenie ww. jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu

- zakaz podejmowania dodatkowych zajęć czy otrzymywania darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców do wykonywania mandatu zgodnie ze złożonym ślubowaniem,

- zakaz powoływania się na swój mandat w związku z podjętymi dodatkowymi działaniami bądź działalnością gospodarczą prowadzoną na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami

- zakaz łączenia mandatu radnego z mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody oraz członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego,.

- radny nie może brać udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, jeżeli głosowanie dotyczy jego interesu prawnego,

- zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia danej jednostki samorządu terytorialnego, w której uzyskali oni mandat, zakaz bycia przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. Jeśli przed uzyskaniem mandatu radny prowadził taką działalność, to jest obowiązany do jej zaprzestania w ciągu 3 miesięcy od złożenia ślubowania- nie wykonanie tego obowiązku skutkować będzie możliwością stwierdzenia wygaśnięcia mandatu,

- zakaz członkostwa radnego i ich małżonków władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych, bycia pełnomocnikami spółek prawa handlowego z udziałem samorządowych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór radnych na te funkcje jest z mocy prawa nieważny,

- zakaz posiadania pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem samorządowych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Udziały przewyższające pakiet powinny być zbyte przez radnego przed pierwszą sesją rady/sejmiku, a w razie niezbycia- nie uczestniczą one przez okres sprawowania mandatu i 2 lat po wygaśnięciu w wykonywaniu przysługujących im uprawnień.,

- obowiązek złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie to powinno zawierać informacje o:

- zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach prawa handlowego,

- nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub samorządowej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu,

- prowadzeniu działalności gospodarczej

- dotyczące zajmowanie stanowisk w spółkach prawa handlowego

- dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu

- mieniu ruchomym powyżej 10 tys. zł

- o zobowiązaniach pieniężnych pow. 10 tys. zł, w tym o zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jaki zostały udzielone

Niezłożenie oświadczenia o stanie majątkowym lub informacji radnego zawiesza jego dietę, a w przypadku innych osób- utrata wynagrodzenia za okres, w którym powinny być złożone oświadczenia. Jeśli sekretarz lub skarbnik nie złoży informacji, rada gminy odwołuje ich w ciągu 30 dni po upływie terminu.

- obowiązek oświadczenia o działalności gospodarczej prowadzonej przez jego małżonka, wstępnych, zstępnych oraz rodzeństwo, jeśli działalność ta wykonywana jest na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, w której radny sprawuje mandat.,

- obowiązek złożenia oświadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez kogoś z ww. bliskich, jeżeli umowy te zostały zawarte z organami danej jednostki samorządu terytorialnego, jej jednostkami organizacyjnymi lub samorządowymi osobami prawnymi i nie dotyczą stosunków prawnych wynikających z korzystania z powszechnie dostępnych usług lub ze stosunków prawnych powstałych na warunkach powszechnie obowiązujących.

c) uprawnienia:

- korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym,

- nie można rozwiązać stosunku pracy z radnym bez uprzedniej zgody organu, którego jest członkiem, organ taki odmówi wyrażenia zgody, jeśli rozwiązanie takie wiąże się z wykonywaniem mandatu,

- prawo uzyskiwania od pracodawcy uzyskiwania zwolnienia od pracy zawodowej w celu umożliwienia brania udziału w pracach organów gminy, powiatu i samorządu województwa,

- prawo zrzeszenia się, mogą tworzyć kluby radnych działające na zasadach określonych w statucie danej jednostki samorządu terytorialnego,

- prawo do zwrotów kosztów podróży oraz diet,

II) ORGANY WYKONAWCZE

1) GMINA/MIASTO NA PRAWACH POWIATU- WÓJT/BURMISTRZ/PREZYDENT

a) tryb wyłaniania:

- wójt generalnie

- burmistrz- jeśli siedziba władz gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy,

- prezydent- miasto powyżej 100 tys. mieszkańców oraz w mieście, w którym do dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie gminnym prezydent miasta był organem wykonawczo- zarządzającym.

- wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.

- kandydat nie musi zamieszkiwać na stałe na obszarze gminy, w której kandyduje,

- nie można kandydować w kilku gminach,

- objęcie mandatu z chwilą złożenia ślubowania wobec rady,

- zastępcy są powoływani w drodze zarządzenia w liczbie:

- 1- gmina do 20 tys. mieszk.,

- 2- do 100 tys.,

- 3- do 200 tys.,

- 4- powyżej 200 tys.,

b) ograniczenia

- nie mogą pełnić tych funkcji w innej gminie,

- nie mogą być radnymi, posłami, senatorami, zatrudnionymi w administracji rządowej,

- zakaz podejmowania dodatkowych zajęć ani otrzymywania darowizn mogących podważyć zaufanie wyborców,

- ciąży na nich obowiązek składania oświadczeń majątkowych w takim zakresie jak radni,

- ich małżonkowie nie mogą być członkami władz zarządzających, kontrolnych i rewizyjnych, pełnomocnikami handlowymi, w których one uczestniczą. Wybór na te funkcje jest nieważny z mocy prawa,

- obowiązek złożenia oświadczenia o działalności gospodarczej i umowach cywilnoprawnych ( zob. u radnego ).

- obowiązek informowania ( tak jak radny ) o fakcie zatrudnienia osób bliskich na terenie danej gminy w jednostce organizacyjnej gminy, związku gmin, o stosunku pracy w innej jednostce gminnej, w spółce handlowej, w której minimum 50% udziałów posiada dana gmina,

- konsekwencją niezłożenia w terminie tych oświadczeń jest utrata wynagrodzenia na czas od terminu, kiedy powinny być złożone do dnia ich złożenia,

- jeśli chodzi o zastępców- to zostaną odwołani w takim wypadku najpóźniej w 30 dniu po upływie terminu,

- w czasie pełnienia funkcji i 3 lata od upływu kadencji nie mogą przyjąć jakiegokolwiek świadczenia o charakterze majątkowym, nieodpłatnie lub odpłatnie w wysokości niższej od jego rzeczywistej wartości od podmiotu lub podmiotu od niego zależnego, jeżeli biorąc udział w wydaniu rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych jego dotyczących miał wpływ na jego treść.

Wygaśnięcie mandatu:

- odmowa złożenia ślubowania,

- pisemne zrzeczenie się mandatu,

- utrata prawa wybieralności lub brak tego prawa w dniu wyborów,

- naruszenie ustawowych nakazów łączenia funkcji lub prowadzenie działalności gospodarczej określonej w przepisach,

- prawomocny skazujący wyrok sądu orzeczone za przestępstwo umyślne,

- orzeczenie trwałej niezdolności do pracy w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych,

- śmierć,

- odwołanie w referendum, wystąpić mogą mieszkańcy i rada gminy, jeśli jednak wystąpi rada, a nie zostanie odwołany, to rada ulega rozwiązaniu.

- odwołanie przez RM na wniosek wojewody, jeżeli wójt dopuszcza się powtarzającego naruszenia konstytucji lub ustaw,

- zmiany w podziale terytorialnym, które powodują, że gmina przestaje istnieć.

Kadencja upływa razem z kadencją rady gminy, ale on pełni swą funkcję do momentu objęcia obowiązku przez nowo wybranego w/b/p- ma to zapewnić ciągłość wykonywania władzy.

2) ZARZĄD POWIATU- liczy od 3- 5 osób, przewodniczącym jest STAROSTA ( zastępca- wicestarosta ),

3) ZARZĄD WOJEWÓDZTWA- liczy 5 osób, przewodniczącym jest MARSZAŁEK WOJEWÓDZTWA ( zastępcy- wicewojewodowie, pamiętać, iż marszałek województwa nie jest przewodniczącym sejmiku ! ).

- zakaz łączenia członkostwa w zarządzie z członkostwem w innym zarządzie jednostki samorządu terytorialnego, mandatem posła/senatora, zatrudnieniem w administracji rządowej,

a) tryb powoływania

- rada/sejmik powołuje starostę/marszałka województwa w głosowaniu tajnym.

-na wniosek starosty/marszałka województwa, rada/sejmik wybiera wicestarostę/wiceprzewodniczących zarządu województwa oraz pozostałych członków zarządu. Powyższa procedura jest podyktowana przyjęciem przez ustawodawcę koncepcji autorskiego zarządu, na którego skład zasadniczy wpływ ma jego przewodniczący.

- termin wynosi 3 miesiące. Jeśli rada/sejmik nie dokona wyboru zarządu we wskazanym terminie, to ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

- po rozwiązaniu przeprowadza się wybory przedterminowe. Wykonywanie funkcji organów powiatu/województwa do czasu wybrania zarządu przez nową radę/sejmik należy do osoby wyznaczonej przez Prezesa RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

- jeśli wybrana w wyborach przedterminowych rada/sejmik nie dokona znów wyboru zarządu w terminie 3 miesięcy, ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

- wówczas do dnia wyborów rady/sejmiku na kolejną kadencję oraz wyboru zarządu zadania i kompetencje organów jednostek samorządu terytorialnego przejmuje komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Odwołanie zarządu:

a) w przypadku nieudzielenia zarządowi absolutorium

ABSOLUTORIUM- coroczna uchwała, u której podstawy leży ocena zarządu dokonywana przez radę przez pryzmat wykonywania przez niego budżetu. Uchwałą o nieudzieleniu absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie, chyba że po zakończeniu roku budżetowego, którego dotyczyła uchwałą, zarząd zostałby odwołany z innej przyczyny,

b) organ stanowiący może odwołać przewodniczącego zarządu z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu organu stanowiącego. Podjęcie takiej uchwały wymaga większości 3/5 ustawowego składu. Odwołanie przewodniczącego jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu,

c) złożenie rezygnacji przez przewodniczącego zarządu. Dokonuje się wyboru zarządu w normalnym trybie.

b) skład zarządu może ulec zmianie na skutek złożenia rezygnacji przez któregoś z członków, który nie jest przewodniczącym- rada przyjmuje uchwałę o przyjęciu takiej rezygnacji w ciągu 1 miesiąca zwykłą większością- takie uchwały stanowi akt administracyjny o charakterze deklaratoryjnym. Niepodjęcie uchwały w ciągu 1 miesiąca od złożenia rezygnacji jest równoznaczne z przyjęciem z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta ( chodzi o to, by nie dopuścić do destabilizacji w funkcjonowaniu organów wykonawczych ),

- wniosek o odwołanie zarządu lub jego przewodniczącego nie może być złożony wcześniej niż przed upływem 6 miesięcy od poprzedniego głosowania.

Kompetencje przewodniczącego zarządu:

- kierowanie bieżącymi sprawami powiatu/województwa

- reprezentowanie go na zewnątrz,

- jest kierownikiem starostwa powiatowego/urzędu marszałkowskiego,

- jest zwierzchnikiem służbowym w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników powiatowych/wojewódzkich jednostek organizacyjnych,

- organizuje pracę zarządu,

- w sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne podejmuje on czynności należące do kompetencji zarządu. Nie dotyczy to wykonywania uchwał porządkowych w powiecie. Czynności podjęte przez przewodniczącego zarządu w tym szczególnym trybie wymagają zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu,

- wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji należących do właściwości danej jednostki samorządu terytorialnego.

Starosta:

Jest zwierzchnikiem państwowych służb, inspekcji i straży ( zespolenie administracji ). W ramach tej funkcji:

- powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej m. in:,

- komendanta powiatowego Policji,

- komendanta powiatowego Państwowej Straży Pożarnej,

- powiatowego inspektora nadzoru budowlanego.

- zatwierdza programy ich działania,

- uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,

- w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,

- zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

- gospodaruje nieruchomościami Skarbu Państwa ( ustawa z 21.08.1997 o gospodarce nieruchomościami ).

Swoje zadania w tym zakresie realizuje za pomocą KOMISJI BEZPIECZEŃSTWA I PORZĄDKU. W jej skład wchodzi:

- starosta,

- 2 radnych,

- 3 osoby powołane przez starostę spośród osób, którzy wyróżniają się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac KBiP oraz cieszących się wśród miejscowej ludności autorytetem i zaufaniem publicznym,

- 2 przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego Policji.

- w posiedzeniach uczestniczy ( nie będąc jej członkiem ) prokurator wskazany przez prokuratora okręgowego.

Jest to organ kadencyjny ( 3 lata ).

Zadania:

- ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu,

- przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości, porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży,

- opiniowanie pracy jednostek organizacyjnych, która ma na terenie powiatu wykonywać zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Dopuszczalne jest współdziałanie między prezydentami miast na prawach powiatu a starostą graniczącym z tym miastem powiatem- mogą utworzyć w drodze porozumienia wspólną KBiP.

Kompetencje i zadania zarządu powiatu/wójta.:

- wykonują uchwały rady i zadania gminy/powiatu określone przepisami prawa,

- przygotowywanie projektów uchwał rady,

- gospodarowanie mieniem gminy/powiatu,

- wykonywanie budżetu,

- zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych ( w przypadku powiatu- z wyjątkiem kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży, zatrudnianych i zwalnianych na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Dodatkowo do zadań wójta należy:

- kierowanie bieżącymi sprawami gminy

- reprezentowanie jej na zewnątrz,

- jest kierownikiem urzędu gminy,

- jest zwierzchnikiem służbowym w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,

- opracowywanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią,

- ogłaszania i odwoływanie alarmu przeciwpowodziowego,

- może zarządzić ewakuacje z obszarów bezpośrednio zagrożonych,

- jest kierownikiem usc ( rada gminy może jednak powołać innego )

Kompetencje zarządu województwa:

- klauzula generalna- wszystkie zadania należące do samorządu województwa, nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych,

- wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

- przygotowywanie strategii rozwoju województwa,

- projekt planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich,

- gospodarowanie mieniem województwa,

- przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa,

- organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego,

- kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników,

Aparat pomocniczy:

gmina- urząd gminy,

powiat- starostwo powiatowe,

województwo samorządowe- urząd marszałkowski

Nie mają statusu organu, należy je określić jako zespół środków materialnych i osobowych, służących do wykonywania kompetencji i zadań organów.

WSPÓŁDZIAŁANIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

1) WSPÓŁDZIAŁANIE MIĘDZYGMINNE

a) ZWIĄZKI MIĘDZYGMINNE- dla wspólnego wykonywania zadań publicznych

- wykonują zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność

- posiadają osobowość prawną

Zasada: pełna samodzielność

Wyjątek: może być nałożony w ustawie obowiązek utworzenia związku międzygminnego, zakaz występowania ze związku oraz jego likwidacji. W obecnym stanie prawnym brak jednak podstaw dla obligatoryjnego związku gmin ( kiedyś był- obligatoryjny związek gmin- związek gmin miasta stołecznego Warszawy ).

Rady gmin zgłaszają utworzenie związku międzygminnego do ministra właściwego do sprawa administracji publicznej jako organu prowadzącego rejestr za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na siedzibę związku. Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych gmin bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy. Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu w rejestrze związków międzygminnych prowadzonym przez Prezesa RM, z datą ogłoszenia statut związku przez wojewodę w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Organy związku:

- stanowiący i kontrolny- zgromadzenie związku ( w zakresie zadań zleconych wykonuje kompetencje przysługujące radzie gminy ) i stosuje się przepisy dotyczące rady gminy. W jego skład wchodzą wojtówie gmin uczestniczących w związku oraz- za zgodą rady gminy- zastępca wójta lub radny.

- wykonawczy- zarząd, powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków.

b) POROZUMIENIA MIĘDZYGMINNE< w sprawie powierzenia jednej z nich określonych przez nie zadań publicznych. Gmina wykonująca zadania publiczne przejmuje objęte porozumieniem prawa i obowiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania.

Porozumienie jest umową publicznoprawną.

c) STOWARZYSZENIA GMIN-

- w celu wspierania idei samorządu terytorialnego

- obrony wspólnych interesów,

Gminy mogą tworzyć stowarzyszenia również z powiatami i województwami

- stosuje się odpowiednio przepisy prawa o stowarzyszeniach ( z tym, że dla założenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli ).]

Ta forma współpracy cieszy się dużą popularnością:

- o zasięgu ogólnopolskim

- Związek Miast Polskich ( nazwa- zob. wyż. ),

- Unia Metropolii Polskich,

- Unia Miasteczek Polskich,

- Związek Gmin Wiejskich RP,

- o zasięgu regionalnym

- Stowarzyszenie Gmin Małopolski,

- Stowarzyszenie Gmin Mazowieckich,

- Stowarzyszenie Gmin Regionu Wielkopolski,

- Związek Gmin Śląska Opolskiego,

- Związek Miast i Gmin Morskich,

- Związek Gmin Jurajskich

2) WSPÓŁDZIAŁANIE POWIATÓW

a) ZWIĄZKI POWIATÓW- tylko dobrowolna

- powiaty mogą tworzyć związki i innymi powiatami w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej

- można ( w przeciwieństwie do związków gmin ) odmówić wpisania związku powiatów do rejestru, na decyzję taką przysługuje skarga do sądu administracyjnego,

- w skład zgromadzenia związku wchodzi po 2 reprezentantów powiatów uczestniczących w związku ( dzięki temu tworzony jest liczniejszy, bardziej reprezentatywny organ ).

b) POROZUMIENIA POWIATÓW

c) STOWARZYSZENIA POWIATÓW

3) WSPÓŁDZIAŁANIE WOJEWÓDZTW

a) współdziałanie województw z innymi województwami,

b) współdziałanie z udziałem województw- województwo z innymi jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego na podstawie zawartego porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, która podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Powierzenie zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego wymaga uchwały sejmiku województwa.

4) UCZESTNICTWO JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO W MIĘDZYNARODOWYCH ZRZESZENIACH SPOŁECZNOŚCI LOKALNYCH I REGIONALNYCH ( Art. 172 ust. 2 K. ).

- Ustawa z dnia 15.09.2000 o zasadach przystępowania jednostek samorządu terytorialnego do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą przystępować do zrzeszeń i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji, działając zgodnie z polskim prawem wewnętrznym, polityką zagraniczną państwa i jego międzynarodowymi zobowiązaniami. Województwa mogą przystępować do zrzeszeń zgodnie z "Priorytetami współpracy zagranicznej województwa". Przystąpienie do zrzeszenia nie może się łączyć z przekazaniem na rzecz zrzeszenia lub na rzecz któregokolwiek ze zrzeszonych w nim członków wykonywania zadań publicznych przystępującej jednostki samorządu terytorialnego ani też nieruchomości lub majątkowych prawa na dobrach niematerialnych przysługujących tej jednostce.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej ogłasza w Monitorze Polskim w drodze obwieszczenia wykaz jednostek samorządu terytorialnego, które w poprzednim roku kalendarzowym przystąpiły do zrzeszenia, współtworzyły zrzeszenie lub z niego wystąpiły oraz wykaz rozwiązanych zrzeszeń, do których jednostki te należały, wraz ze wskazaniem tych zrzeszeń.

KONTROLA I NADZÓR NAD DZIAŁALNOŚCIĄ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Art. 171 K.

Kryterium: legalność.

I) Organy nadzoru:

1) PREZES RM,

2) WOJEWODOWIE,

3) REGIONALNE IZBY OBRACHUNKOWE- sprawy finansowe, gospodarki finansowej i zamówień publicznych ( ustawa z 07.10.1992 o regionalnych izbach obrachunkowych )- państwowe organy nadzoru i kontroli gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego, związków międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów, związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek organizacyjnych mających osobowość prawną oraz innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetu jednostek samorządu terytorialnego.

- izby wydają też opinie w sprawach określonych ustawami,

- prowadzą działalność informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą

Mogą:

- stwierdzić nieważność uchwał w całości lub części,

- w razie nieuchwalenia budżetu w ustawowym terminie ustalić budżet jednostki samorządu w zakresie obowiązkowych zadań własnych oraz zadań z zakresu administracji rządowej.

4) SEJM- na wniosek Prezesa RM może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy. Podjęcie takiej uchwały przez Sejm jest równoznaczne z rozwiązaniem wszystkich organów stanowiących danej jednostki samorządowej. Ich funkcje w gminie, powiecie i województwie ( na wniosek ministra właściwego do sprawa administracji )- do czasu wyboru nowych organów- pełni osoba wyznaczona przez Prezesa RM.

5) SĄDY ADMINISTRACYJNE ( ART. 184 )

6) NIK ( Art. 202 ust. 2 )- kontrola działalności samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia:

- legalności,

- celowości,

- rzetelności.

7) Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji,

8) Minister Spraw Zagranicznych- uprawniony do wyrażania zgody na przystąpienie jednostki samorządu terytorialnego do zrzeszenia międzynarodowego lub jego utworzenia i cofnięcia tej zgody,

9) Rada Ministrów- rozstrzygająca spór związany z uzgadnianiem statusu gminy z Prezesem RM.

10) SAMORZĄDOWE KOLEGIA ODWOŁAWCZE- ( ustawa z 12.10.1994 o samorządowych kolegiach odwoławczych )- są organami wyższego stopnia w rozumieniu przepisach kpa, ordynacji podatkowej w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

II) ZAKRES PRZEDMIOTOWY- całokształt zadań samorządu- wszelka działalność gmin oraz innych wymienionych w ustawie jednostek samorządu terytorialnego ( TK- 1994 ).

III) ZAKRES PODMIOTOWY- władze samorządu ( radę gminy/powiatu/sejmik, ich przewodniczących, wójta/burmistrza/prezydenta/starostę/władze związków ).

IV) Środki nadzoru:

1) ŚRODKI KONTROLI- umożliwiają sprawowanie nadzoru poprzez dostarczanie organom nadzoru informacji o działaniu organów samorządu. Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu i województwa, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych,

- wójt ma obowiązek przedkładania wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od daty ich podjęcia, a regionalnej izbie obrachunkowej- uchwały budżetowej, uchwały w sprawie absolutorium i innych uchwał objętych zakresem nadzoru izby ( analogicznie w przypadku powiatu/województwa- starosta/marszałek województwa ).

2) ŚRODKI KIEROWANE PRZECIW UCHWAŁOM ORANÓW SAMORZĄDU

a) stwierdzenie nieważności uchwał.

b) wstrzymanie uchwały.

Wojewoda może- w zakresie spraw powierzonych- wstrzymać wykonanie uchwały i przekazać ją do ponownego rozpatrzenia ze wskazaniem zaistniałych uchybień i przekazać ją do ponownego rozpatrzenia ze wskazaniem uchybień oraz terminu ponownego uchwalenia. Jeśli nowa uchwała nie uwzględnia wskazań wojewody, może on ją uchylić i wydać w to miejsce zarządzenie, informując o tym ministra. Zarządzenie wchodzi w życie w terminie 30 dni, chyba że właściwy minister wyda w tym czasie inne rozstrzygnięcie.

c) orzekanie o niezgodności uchwał z prawem,

d) orzekanie o wydaniu uchwały z naruszeniem prawa ( jeśli naruszenie jest nieistotne ).

O nieważności orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od daty doręczenia uchwały ( może także wstrzymać wykonanie ). Po upływie tego terminu organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały, może jedynie zaskarżyć je do sądu administracyjnego ( w takim wypadku o wstrzymaniu wykonania uchwały może zadecydować sąd ).

3) ŚRODKI NADZORU SKIEROWANE PRZECIW ORGANOM SAMORZĄDU:

a) rozwiązanie organu stanowiącego przez Sejm,

b) rozwiązanie zarządu gminy/powiatu/województwa,

- jeżeli zarząd dopuszcza się powtarzającego naruszania Konstytucji lub ustaw.

c) zawieszenie organów gminy i ustanowienie ZARZĄDU KOMISARYCZNEGO.

Kompetencję posiada Prezes RM. Może być ustanowiony w razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy gminy/powiatu/województwa.

Prezes RM może zawiesić te organy i ustanowić zarząd komisaryczny na czas określony- do 2 lat, nie dłużej niż do wyboru zarządu przez radę ( sejmik ) poprzedniej kadencji.

- zastosowanie tego środka musi być poprzedzone przedstawieniem zarzutów organom gminy, powiatu, województwa oraz wezwaniem ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji.

- następnie Prezes RM powołuje na wniosek wojewody- komisarza rządowego- osobę upoważnioną do wykonywania zarządu komisarycznego, czyli wszystkich zadań i kompetencji organu uchwałodawczego i wykonawczego gminy/powiatu/województwa,

d) ZARZĄD ZASTĘPCZY- możliwość jego zastosowania wiąże się z bezczynnością organów samorządu w sytuacjach, gdy ustawowo zostały zobowiązane do podjęcia określonych uchwał.

e) WYKONANIE ZASTĘPCZE-

- Ordynacja wyborcza do rad gmin/powiatów/sejmików województwa ( Art. 203a )- jeżeli właściwe organy gminy nie wykonują w terminie, w sposób zgodny z prawem, zadań dotyczących utworzenia obwodów głosowania, powołania obwodowych komisji wyborczych, sporządzenia spisów wyborców lub podziału gminy na okręgi wyborcze, właściwy miejscowo komisarz wyborczy wzywa te organy do wykonania zadań w sposób zgodny z prawem w wyznaczonym terminie, a w razie bezskutecznego upływu terminu występuje do wojewody o ich zastępcze wykonanie,

- ustawa z 27.03.2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ( Art. 12 ust. 3 )- wojewoda może wydać zarządzenie zastępcze, gdy rada gminy dopuściła się ustawowo określonych zaniechań przy uchwalaniu stadium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i mimo wezwania studium nie uchwaliła lub nie zmieniła. Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego przez wojewodę sporządza on miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego albo jego zmianę dla obszaru, którego dotyczy zaniechanie, w zakresie koniecznym dla realizacji inwestycji celu publicznego.

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

PRAWNA FORMA DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ- określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego, dopuszczony prawem środek zastosowany przez administrację dla załatwienia określonej sprawy.

1) AKT NORMATYWNY- wszelkie akty prawne zawierające treści normatywne, wydawane przez administrację publiczną w oparciu o różnorodnie skonstruowane podstawy prawne. Administracja zarówno centralna jak i lokalna posługuje się więc aktem normatywnym jako prawną formą działania w przypadkach i granicach przez prawo określonych. Służą tworzeniu nowych norm prawnych. Nie ulega skonsumowaniu w wyniku jednorazowego działania, lecz ma zastosowanie zawsze, jeżeli zaistnieje określona w nim sytuacja.

a) o charakterze zewnętrznym,

- uprawnienie do stanowienia aktów normatywnych mających zastosowanie w sferze zewnętrznej zawarte jest w ustawach, musi być wyraźne,

- jedynie wydawanie przepisów porządkowych oparte jest na klauzuli generalnej

b) o charakterze wewnętrznym

- na podstawie norm kompetencyjnych zawartych nie tylko w ustawach, ale także w podustawowych aktach normatywnych,

- ich przedmiotem nie mogą być prawa i obowiązki obywateli, a jedynie kwestie wewnętrzne administracji publicznej- wewnętrzna organizacja pracy, zasady sprawowania kierownictwa, kontrola wewnętrzna ). Jednak regulacja tego typu spraw w aktach normatywnych o charakterze wewnętrznym nie ogranicza się wyłącznie do sfery wewnętrznej- rzutuje często- choćby pośrednio- na sferę praw i obowiązków obywateli.

Formy:

- rozporządzenie,

- zarządzenie,

- uchwała

2) AKT GENERALNY STOSOWANIA PRAWA- służą stosowaniu prawa, zawierając wskazówki interpretacyjne, jak rozumieć określone normy prawne ( mają charakter nienormatywny ). Nie służą tworzeniu nowych norm prawnych.

Podstawę prawną wydawania stanowią normy kompetencyjne zawarte:

- w ustawach,

- w innych podustawowych aktach normatywnych

Są aktami o charakterze wewnętrznym, wiążą jedynie podmioty połączone więzią organizacyjno- hierarchiczną. Nie mogą stanowić podstawy prawnej aktu kierowanej do podmiotu spoza struktury organizacyjnej administracji.

Niedpouszczalne jest interpretowanie rozporządzenia przy pomocy wyjaśnień organów administracyjnych, które je wydały, zwłaszcza wówczas, gdy przepisy rozporządzenia dotyczą praw lub obowiązków obywateli.

Formy

- wytyczne,

- okólniki,

- pisma okólne,

- instrukcje,

- wyjaśnienia

3) AKT ADMINISTRACYJNY- oparta na obowiązujących przepisach prawa czynność organu wykonującego administrację publiczną, kształtująca w sposób prawnie wiążący sytuację adresata aktu, wskazanego w nim sposób konkretny, w indywidualnej sprawie. Jest to podstawowa i najczęściej stosowana prawna forma działania administracji publicznej.

Elementy konstrukcyjne:

a) musi być wydany na podstawie prawa i w celu jego wykonania

b) jest czynnością prawną- bo bezpośrednio tworzy, przekształca albo znosi stosunek administracyjno- prawny.

c) jest czynnością prawną organu wykonującego administrację publiczną zaliczonego do takiej kategorii organów, albo organu uprawnionego do wykonywania zadań administracji publicznej,

d) kształtuje sytuację adresata w sposób prawnie wiążący, ponieważ jest aktem o charakterze władczym,

e) wiąże adresata i organ wydający, a także wszystkie inne podmioty,

f) konkretny adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie ( konkretność odróżnia akt administracyjny od aktu normatywnego ).

Klasyfikacja aktów administracyjnych

a) ze względu na treść:

- nakazy,

- zakazy,

- akty kształtujące ( pozwolenia, zezwolenia ),

- akty ustalające sytuację prawną osób i rzeczy,

b) ze względu na charakter organu wydającego do adresata,

- zewnętrzne- do podmiotów usytuowanych poza administracją, nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt,

- wewnętrzne- kierowane do podmiotów podległych służbowo organowi wydającemu dany akt

c) ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych:

- konstytutywne- tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki prawne, mają charakter twórczy, obowiązują ex nunc ( np. decyzja o zmianie nazwiska ),

- deklaratoryjne ( deklaratywne )- nie tworzą nic nowego w porządku prawnym, potwierdzają jedynie w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy określone prawa i obowiązki, obowiązują ex tunc ( np. stwierdzenie posiadania obywatelstwa ).

d) ze względu na wpływ adresata na ukształtowanie aktu:

- zależne ( np. wydanie pozwolenia na budowę )

- niezależne ( np. powołanie do odbycia służby wojskowej )

e) z punktu widzenia adresata:

- pozytywne- przyznające adresatowi określone uprawnienia,

- negatywne- nakładające obowiązki lub odmawiające przyznania uprawnień, o które ubiegał się adresat,

f) ze względu na wpływ w sferę stosunków cywilnoprawnych

- rodzące obok skutków w dziedzinie prawa administracyjnego bezpośrednio skutki cywilnoprawne ( np. decyzja o wywłaszczeniu z mocy prawa stanowi podstawę odpowiednich wpisów w księdze wieczystej ),

- wywołujące pośrednio skutki cywilnoprawne ( stanowiąc warunek zawarcia umowy ).

g) ze względu na, to czyją sytuację reguluje:

- regulujące sytuację prawną osób,

- regulujące sytuację prawną rzeczy

h) ze względu na zakres swobody organu administracji:

- związane, ( np. organ ZUS musi wydać decyzję o ustaleniu prawa do emerytury po spełnieniu wymagań przewidzianych ustawą ). Wszystkie akty deklaratoryjne należą do aktów związanych,

- oparte na uznaniu administracyjnym

j) ze względu na legalność

- prawidłowe- odpowiadają wszystkim przewidzianym wymogom prawnym, czyli zostały wydane przez właściwy, kompetentny rzeczowo i miejscowo organ, zgodnie z prawem materialnym i procesowym,

- wadliwe- nie spełniające ww. warunków.

- nieistotnie- wiążą adresata, są aktami ważnymi ( brak pouczenia o prawie odwołania się do organu wyższej instancji, sposobem naprawienia jest sprostowanie, usunięcie błędu pisarskiego albo dokonanie uzupełnienia ),

- istotnie- może powodować uchylenia lub zmianę aktu

DOMNIEMANIE WAŻNOŚCI AKTU ADMINISTRCYJNEGO- akt administracyjny, nawet wadliwy, jest uznany za ważny, dopóki nie zostanie w odpowiednim trybie zmieniony lub uchylony.

Dla oznaczenia trwałości aktu administracyjnego używa się dwóch pojęć:

a) OSTATECZNOŚĆ- brak możliwości zakwestionowania aktu administracyjnego zwykłymi środkami kontroli w postępowaniu administracyjnym, adresat nie może już skutecznie go wzruszyć,

b) PRAWOMOCNOŚĆ- brak możliwości złożenia skargi

- formalna- niezaskarżalność aktu- stan, w którym adresatowi nie przysługuje prawo do wniesienia zwyczajnego środka prawnego, umożliwiającego wzruszenia aktu,

- materialna- absolutna niezmienialność aktu albo dopuszczenie zmiany, ale tylko w sytuacjach wyjątkowych, np. w wypadki gdy żadna ze stron aktu nie nabyła prawa. Każdy akt prawomocny materialnie jest prawomocny formalnie.

4) POLECENIE SŁUŻBOWE- dyrektywa skierowana przez zwierzchnika służbowego do podległego mu pracownika, stanowiąca formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia. Wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami.

Zasada: Pracownik, który polecenie otrzymał, zobowiązany jest do jego wykonania. Wynika to z ustaw regulujących status urzędników administracji publicznej:

- ustawa z 16.09.1982 o administracji publicznej,

- ustawa z 22.03.1990 o pracownikach samorządowych,

- ustawa z 18.12.1998 o służbie cywilnej

Wyjątki:

- nie wolno wykonać polecenia, jeśli prowadziłoby to popełnienia przestępstwa lub groziło niepowetowanymi stratami ( dwie pierwsze ustawy )

- członek korpusu służby cywilnej nie wykonuje polecenia, jeśli prowadziłoby do przestępstwa lub wykroczenia, o czym niezwłocznie informuje dyrektora generalnego urzędu.

Pracownik jest odpowiedzialny za wykonanie bezprawnego polecenia.

5) UGODA ADMINSITRACYJNA- ugoda między stronami postępowania administracyjnego zawierana w toku postępowania przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie. Przedmiot ugody jest zawężony do spraw indywidualnych z zakresu administracji publicznej, rozstrzyganych w trybie decyzji administracyjnych, a sama ugoda zastępuje tę decyzję po jej stwierdzeniu przez właściwy organ. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego ( art. 121 kpa ).

6) POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE- porozumienie zawierane przeze niezależne podmioty w celu współdziałania i stworzenia formalnych podstaw wspólnej realizacji określonych zadań administracyjnych oraz podjęciu zsynchronizowanych działań faktycznych i prawnych w celu wykonania zawartego aktu ( np. związki komunalne, porozumienia komunalne, porozumienia pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej ).

a) równorzędność stron porozumienia,

b) charakter tych stron ( organy administracji publicznej ),

c) cel i przedmiot porozumienia, jakim jest współdziałanie przy wykonywaniu zadań administracji publicznej,

d) podstawa prawna porozumienia, jaką stanowią przepisy ustrojowego lub materialnego prawa administracyjnego.

7) UMOWY PUBLICZNE/ADMINISTRACYJNE- nie są jeszcze znane prawu polskiemu- mogą być zawarte z osobami, w stosunku do której w innym przypadku organ administracji musiałby wydać akt administracyjny.

8) PRZYRZECZENIE PUBLICZNE ( ADMINISTRACYJNE )- zobowiązanie na piśmie organu administracji wobec jakiegokolwiek podmiotu do załatwienia sprawy w określony sposób ( definicja z projektu ustawy "Przepisy ogólne prawa administracyjnego" ). Organ jest zobowiązany przyrzeczenie, chyba, że było on:

- sprzeczne z prawdą,

- niewykonalne,

- wyłudzone przez podanie niezgodnych z prawdą faktów lub okoliczności,

- gdy nastąpiła zmiana stanu faktycznego, której wcześniej nie można było przewidzieć.

Nie należy go mylić z przyrzeczeniem publicznym z art. 919- 921 kc.

Istotę przyrzeczenia administracyjnego stanowi oświadczenie woli organu administracji publicznej, w której zobowiązuje się on wprost lub w sposób dorozumiany do konkretnego zachowania w przyszłości, np. wydania aktu o oznaczonej treści, poszanowania nabytych wcześniej uprawnień, podjęcia określonych czynności.

Związanie przyrzeczeniem publicznym- konieczność odpowiedzialności organów administracji publicznej za słowo, zasada zaufania do Państwa.

9) CZYNNOŚCI MATERIALNO- TECHNICZNE- czynności faktyczne, które wywołują skutki prawne drogą faktów, a tym samym są zaliczane do grupy faktów prawnych. Cechy:

- są podejmowane na podstawie i w celu wykonania obowiązujących norm prawnych,

- stanowią fragment realizacji zadań państwa,

- podlegają kontroli, której zasadniczym kryterium jest zgodność działania z prawem,

- nie są skierowane bezpośrednio na tworzenie, zmianę lub znoszenie skutków prawnych,

- mimo to mogą one w drodze faktów wywoływać określone skutki prawne.,

Możemy je podzielić na:

a) czynności o charakterze zewnętrznym- skierowane do adresatów niepodporządkowanych ani służbowo ani organizacyjnie, np.:

- przeprowadzenie kontroli przez organy nadzoru budowlanego,

- wynik kontroli skarbowej,

- zajęcie rzeczy ruchomej przez poborcę skarbowego,

- legitymowanie przez policjanta uczestników ruchu drogowego,

- blokowanie kół,

- dokonanie czynności zameldowania lub wymeldowania,

- postawienie tablicy ostrzegawczej czy znaku drogowego,

b) czynności o charakterze wewnętrznym:

- sporządzenie protokołów dokumentujących określoną czynność lub posiedzenie organu kolegialnego,

- sporządzenie sprawozdań, różnego typu analiz i prognoz, projektów aktów normatywnych i innych aktów,

- organizowanie konferencji,

- wykonywanie kontroli wewnętrznej komórek organizacyjnych urzędu lub pracowników,

- czynności pomocnicze związane z zatrudnieniem pracowników.

10) DZIAŁALNOŚĆ SPOŁECZNO- ORGANIZATORSKA- niewładcza forma działania administracji, podobna do tych, które mogą stosować organizacje społeczne, określana niekiedy mianem działań władczych sensu stricto. Działalność administracji w tej formie nie może być egzekwowania użyciem przymusu. Cechy:

- cel tych czynności musi mieścić się w ramach zadań postawionych przez prawo danemu organowi administracyjnemu,

- działalność administracji w tych formach nie tworzy nowych ogólnych lub zindywidualizowanych norm porządku prawnego,

- wprawdzie działalność administracji nie może być wsparta zastosowaniem przymusu państwowego, jednakże nie jest wyłączona możliwość zastosowania innych środków jak nagrody, wyróżnienia.

Przykłady:

- organizowanie czynu społecznego w celu wspólnego uporządkowania, zagospodarowania otoczenia drogi publicznej,

- prowadzenie w ramach pomocy społecznej poradnictwa prawnego i psychologicznego,

- działalność popularyzatorska, np. w sprawach rolnictwa.

KONTROLA ADMINISTRACJI

KONTROLA- działanie polegające na:

- badaniu istniejącego stanu rzeczy,

- zestawianiu tego, co istnieje w rzeczywistości z tym, co powinno być, tzn. co przewidują odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowaniu na tej podstawie odpowiedniej oceny,

- w przypadku istnienia rozbieżności między stanem istniejącym a stanem pożądanym na ustaleniu przyczyn tych rozbieżności,

- sformułowaniu zaleceń mających na celu wskazanie sposobu usunięcia niepożądanych i pozwalających na zapobieżenie w przyszłości powstawaniu określonych rozbieżności.

Podstawa prawna do kontroli może wynikać z:

- przepisów praw ( bezpośrednio ),

- stosunku strukturalnej lub funkcjonalnej zależności między podmiotami administrującymi.

Kryteria kontroli:

- LEGALNOŚĆ ( najważniejsze ),

- CELOWOŚĆ,

- RZETELNOŚĆ,

- GOSPODARNOŚĆ,

- ZGODNOŚĆ Z POLITYKĄ RZĄDU

Kontrola a nadzór:- Przepisy ogólne prawa administracyjnego:

KONTROLA- czynności sprawdzające, podjęte dla ustalenia czy działania podmiotu kontrolowanego są zgodne z wymaganymi kryteriami oraz sformułowanie ocen, a w miarę potrzeby wniosków w celu usunięcia stwierdzonych uchybień lub wprowadzenia usprawnień,

NADZÓR- kontrola połączona z uprawnieniami do podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia jego aktów. Jeśli przepisy praw nie określają środków nadzorczej ingerencji, określenie nadzór traktuje się jako kontrolę.

Cechy prawidłowej kontroli:

- oficjalność,

- aktywność,

- bezstronność,

- proporcjonalność,

- fachowość,

- efektywność,

Podział kontroli:

1) z punktu widzenia zależności organizacyjnej:

- zewnętrzna ( podmiot kontrolujący usytuowany jest poza strukturą administracji ),

- wewnętrzną ( podmiot kontrolujący usytuowany jest w obrębie tej struktury,

2) z punktu widzenia stosunku czasowego czynności kontrolującego do czynności kontrolowanego:

- wstępną ( ex ante )- przed podjęciem działania przez podmiot kontrolowany,

- faktyczną- przeprowadzoną w trakcie działania podmiotu kontrolowanego,

- następną ( ex post )- przeprowadzaną po zakończeniu działania objętego kontrolą.

3) z punktu widzenia przeprowadzenia kontroli:

- inspekcję ( wykonywaną w drodze bezpośredniej obserwacji zachowania się podmiotu kontrolowanego, przebiegu i rezultatów jego działania ),

- lustrację, której przedmiotem oceny jest nie tyle zachowanie się podmiotu kontrolowanego, ile stan rzeczywisty badanego przedmiotu,

- rewizję ( kontrolę finansową ),

- wizytację, zmierzającą do oceny kontrolowanej jednostki przez bezpośredni wgląd w jej działania dla sformułowania szerszej oceny realizacji zadań.

4) z punktu widzenia podmiotów kontrolujących:

- parlamentarną,

- prezydencką,

- przez organy niezawisłe ( TK, NSA, wojewódzkie sądy administracyjne, inne sądy, NIK, RPO, PIP

- społeczną,

- wewnątrzadministracyjną.

Najważniejszy podział kontroli:

I) SĄDOWA,

1) sądy administracyjne

- ustawa z 25.07.2002- Prawo o ustroju sądów administracyjnych,

- ustawa z 30.08.2002- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,

- ustawa z 30.08.2002- Przepisy wprowadzające ustawę- Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

a) Naczelny Sąd Administracyjny

b) Wojewódzkie Sądy Administracyjne

2) sądy powszechne

Tylko w wypadkach przewidzianych w ustawie!

a) wydziały pracy i ubezpieczeń społecznych- odrębne jednostki organizacyjne sądów powszechnych, w zakresie ubezpieczeń społecznych, poprzez rozpatrywanie odwołań od decyzji oddziałów ZUS.

b) wydział Sądu Okręgowego w Warszawie- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów- kontroluje decyzje:

- Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w razie wniesienia odwołania,

- Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

c) inne sądy powszechne

- bezpośrednio- sprawach związanych z działalnością administracji publicznej o:

- unieważnienie, sprostowanie oraz ustalenie treści aktu stanu cywilnego,

- sprawach związanych z postępowaniem egzekucyjnym w administracji,

- rozgraniczania nieruchomości,

- odszkodowań i rozgraniczania gruntów pokrytych wodami powierzchniowymi,

- odszkodowań w związku z działalnością orzeczniczą administracji,

- niektórych sprawach wynikających z ustawy o radiofonii i telewizji ( Sąd Okręgowy w Warszawie- sąd gospodarczy ),

- w sprawach regulowanych przepisami ordynacji wyborczych,

- w sprawach odwołań od uchwał rad o wygaśnięciu mandatu radnego z powodu utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,

- w sprawach karnych skarbowych, gdy ukarany żąda skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego,

- w sprawach decyzji nadzorczych NBP w stosunku do banków ( sąd gospodarczy ),

- w sprawach regulowanych kpa na podstawie ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy ( sąd pracy ).

-) pośrednio- przy okazji rozpatrywania spraw cywilnych lub karnych.

3) Trybunał Konstytucyjny ( ustawa z 01.08.1997 o Trybunale Konstytucyjnym )

4) Trybunał Stanu ( ustawa z 26.03.1982 o Trybunale Stanu )

II) POZASĄDOWA

1) Najwyższa Izba Kontroli ( ustawa z 23.12.1994 o Najwyższej Izbie Kontroli )

2) Rzecznik Praw Obywatelskich ( ustawa z 15.07.1987 o Rzeczniku Praw Obywatelskich )

3) Kontrola społeczna

III) WEWNĘTRZNA

1) resortowa- wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu, gdzie zarówno organ kontrolujący i organ kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji państwowej,

2) instancyjna- kontrola stanowienia aktów administracyjnych sprawowana w stosunku do organów wydających te akty przez organy wyższego stopnia.

3) międzyresortowa- przez inspekcje specjalne

- Inspekcja Handlowa ( ustawa z 15.12.2000 o Inspekcji Handlowej )

- Inspekcja Sanitarna ( ustawa z 14.03.1985 o Inspekcji Sanitarnej )

- Inspekcja Ochrony Środowiska ( ustawa z 20.07.1991 o Inspekcji Ochrony Środowiska ).

- Inspekcja Farmaceutyczna ( ustawa z 06.09.2001- Prawo farmaceutyczne ),

- Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa ( ustawa z 18.12.2003 o ochronie roślin, ustawa z 26.06.2003 o nasiennictwie ),

- Inspekcja Weterynaryjna ( ustawa z 29.01.2004 o Inspekcji Weterynaryjnej ).

- nadzór budowlany ( ustawa z 07.07.1994- Prawo budowlane )

- nadzór geodezyjny i kartograficzny ( ustawa z 17.05.1989- Prawo geodezyjne i kartograficzne ).

4) prokuratorska ( ustawa z 20.06.1985 o prokuraturze ).

KONTROLA SĄDOWA ADMINISTRACJI

Typy kontroli sądowej administracji:

a) sprawowana przez specjalnie powołane, wyodrębnione sądownictwo administracyjne ( w 1801 we Francji- Rada Stanu ),

SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE- celem jest kontrola aktów i działań ( czynności organów administracji ), dokonywana z punktu widzenia zgodności z prawem. Sądy takie badają wyłącznie aspekty prawne działania administracji, nigdy celowościowe. Kontrola ta prowadzi do

- UCHYLENIA ( KASACJI ) aktu sprzecznego z prawem w razie uwzględnienia skargi,

- ODDALENIA skargi, gdy nie stwierdzono niezgodności aktu ( działania ) administracji z prawem,

- ODRZUCENIA skargi ze względów formalnych.

Wyróżniamy dwa modele sądownictwa administracyjnego

- służący ochronie obiektywnego porządku prawnego- sąd może wkraczać z urzędu lub w wyniku skargi powszechnej, a jego kontroli poddane są także akty o charakterze generalnym.

- mający na cel zapewnienie ochrony publicznych praw podmiotowych- sąd uruchamia czynności kontrolne na wniosek ( SKARGĘ ) osoby, której prawo podmiotowe zostało naruszone i ogranicza się do orzekania tylko o aktach indywidualnych, które zaskarżyły osoby uprawnione.

Może ono działać w oparciu o:

- klauzulę generalną,

- system enumeracji

b) sprawowana przez sądy powszechne,

c) mieszana

Cechy sądowej kontroli administracji:

- kontrolę tę uważa się za najdoskonalszy środek ochrony publicznych praw podmiotowych- sprawa administracyjna przechodzi do rozpatrzenia w postępowaniu, w której administracja nie ma już dominującej pozycji, następuje zrównanie pozycji stron,

- jej niezależność od administracji i związaną z nią niezawisłość sędziów,

- fachowość ( sędziowie sądów administracyjnych posiadają szeroki zakres wiedzy z zakresu prawa i administracji ),

- obiektywizm wynikający ze szczególnego statusu sędziów i sądów,

- prewencyjna rola orzecznictwa sądowego, które pozwala organom administracji na unikanie błędów przy rozpatrywaniu podobnych spraw w przyszłości i tym samym doskonalenie orzecznictwa administracyjnego,

- doprowadzenie do ujednolicenia wykładni prawa administracyjnego poprzez publikację orzeczeń sądowych i inne formy ujednolicania orzecznictwa,

- zasada skargowości- uruchomienie kontroli sądu administracyjnego, a także powszechnego zależy od inicjatywy uprawnionego podmiotu.

Historia sądowej kontroli administracji:

- w XX- leciu- Najwyższy Trybunał Administracyjny. konstytucja marcowa uregulowała zasady działania sądów administracyjnych. Kompetencja NTA określona była klauzulą generalną, ograniczoną enumeracją negatywną. Do zaskarżania aktu administracyjnego uprawniony był każdy, kto twierdził, że naruszono jego prawo lub że obciążono go obowiązkiem bez podstawy prawnej. NTA miał kompetencje kasacyjne.

- Konstytucja kwietniowa- lakonicznie- powołuje się NTA do orzekania o legalności aktów administracyjnych,

- w 1935- Inwalidzki Sąd Administracyjny,

- 1947- 1974- tylko sądy ubezpieczeń społecznych,

- od 1974 kontrolę aktów administracyjnych w zakresie ubezpieczeń społecznych sprawują wyodrębnione jednostki organizacyjne sądów powszechnych- sądy pracy i ubezpieczeń społecznych,

- 1980- przywrócono ogólne sądownictwo administracyjne, utworzono NSA i 10 ośrodków zamiejscowych tego sądu. Początkowo kompetencje NSA określone były klauzulą negatywną, w 1990 wprowadzona klauzulę enumeracji negatywnej i rozszerzono zakres działalności NSA,

- 1995- ustawa o NSA- sądownictwo administracyjne I- instancyjne, NSA działał w Warszawie i ośrodkach zamiejscowych. Nadzór jurysdykcyjny nad NSA sprawował SN ( obecnie zniesiony ).

KONTROLA SPRAWOWANA PRZEZ SĄDOWNICTWO ADMINSITRACYJNE

Przedmiot kontroli:

- działalność administracji publicznej,

- rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.

- orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego,

- orzekanie o zgodności z ustawami aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej

1) NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY

Struktura

- Prezes,

- Zgromadzenie,

- Kolegium,

- 3 Izby,

- Finansowa

- Gospodarcza,

- Ogólnoadministracyjna

Prezesów i wiceprezesów wsa powołuje i odwołuje spośród sędziów wsa lub NSA Prezes NSA, a Prezesa NSA powołuje Prezydent spośród 2 kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Wiceprezesów NSA powołuje również Prezydent na wniosek Prezesa NSA złożony za zgodą Zgromadzenia Ogólnego ).

Właściwość

a) rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądów wojewódzkich,

Skarga kasacyjna ( od wyroku lub postanowienia kończącego sprawę wydawanego przez wsa )

- w każdej sprawie, pod warunkiem, że będzie oparta na podstawach kasacyjnych ( zarzucenie naruszenia prawa materialnego przez

- błędną jego wykładnię

- niewłaściwe zastosowanie

- naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy ).

- skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu wyroku z uzasadnieniem, za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienia,

- obowiązuje przymus sporządzenia skargi kasacyjnej przez adwokata, radcę prawnego lub doradcę podatkowego ( w sprawach obowiązków podatkowych ) i rzecznika patentowego- w sprawach własności przemysłowej ). Nie obowiązuje gdy skargę wnosi:

- sędzia,

- prokurator,

- notariusz,

- profesor/doktor habilitowany nauk prawnych,

- RPO

Skargę kasacyjną rozpoznaje NSA w składzie 3 sędziów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej w granicach skargi kasacyjnej:

- oddala skargę, jeśli

- nie ma usprawiedliwionych podstaw,

- jeśli zaskarżone uzasadnienie mimo błędne uwzględnienia odpowiada prawu,

- uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby ten sąd nie mógł rozpoznać jej w innymi składzie- innemu sądowi.

NSA rozpoznaje też:

- zażalenia na postanowienia w przypadkach w ustawie wskazanych,

- zażalenia w określonym w ustawie przedmiocie, np. wstrzymania lub odmowy wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, zawieszenia postępowania i odmowy podjęcia zawieszone postępowania, odrzucenia skargi kasacyjnej czy zażalenia, oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego.

b) podejmowanie uchwał wyjaśniających przepisy budzące wątpliwości w orzecznictwie ( abstrakcyjne )- prawo wystąpienia z wnioskiem przysługuje:

- Prezesowi NSA,

- Prokuratorowi Generalnemu,

- RPO

c) podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości w konkretnej sprawie- z wnioskiem mogą wystąpić jedynie składy orzekające NSA.

c) rozstrzyganie sporów o właściwość między niektórymi organami administracji publicznej,

d) rozpoznawanie spraw przekazanych do właściwości tego Sądu na podstawie odrębnych ustaw.

e) informowanie Prezydenta i Krajowej Rady Sądownictwa o działalności sądów administracyjnych i Prezesa RM o problemach funkcjonowania sądownictwa administracji publicznej wynikających ze spraw rozpatrywanych przez sądy administracyjne.

2) WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE

Kompetencja- klauzula generalna- wszystkie sprawy, o których mowa niżej i których właściwość nie jest zastrzeżona dla NSA.

Właściwość- sąd wojewódzki, na którego obszarze ma siedzibę organ administracji, którego działalność została zaskarżona.

Do zakresu właściwości wsa należy orzekanie w sprawach skarg na:

- decyzje administracyjne,

- postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie,

- postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym,

- inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,

- akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej,

- akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5 podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej,

- akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego,

- bezczynność organów w przypadkach 1- 4,

- innych sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę

- rozstrzygają także spory kompetencyjne, o których mowa wyżej

Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:

- wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej,

- wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi,

- odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba, że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa.

SKARGA ADMINISTRACYJNA

Prawo wniesienia skargi:

- każdy, kto ma w tym interes prawny,

- prokurator,

- RPO,

- organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym,

- inny podmiot, któremu przepisy szczególne przyznają prawo wniesienia skargi.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi, w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, po wyczerpaniu środków zaskarżenia, a jeśli ustawa takich nie przewiduje, wnosi się po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu do usunięcia naruszenia prawa w trybie określonym w ustawie.

Wymogi formalne

Skarga powinna spełniać wymagania określonych pism w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać:

- wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności,

- oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności dotyczy skarga,

- określenie naruszenia prawa lub interesu,

Sąd, uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie:

- uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub części, jeśli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, inne naruszenie przepisów postępowania, jeśli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

- stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia w całości lub części, jeśli zachodzą przyczyny określone w kpa lub innych przepisach,

- stwierdza wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeśli zachodzą przyczyny określone w kpa lub w innych przepisach,

- uchyla inny akt lub czynność- może też uznać uprawnienie lub obowiązek wynikające z przepisów prawa,

- stwierdza nieważność uchwały lub aktu prawa miejscowego w całości lub części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa ( jeżeli stwierdzenie nieważności jest wyłączone ) uchyla akt nadzoru,

Środki dyscyplinujące organy administracji- sąd może wymierzyć grzywnę:

- w razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność,

- w razie bezczynności organu po wyroku uchylającym lub stwierdzającym nieważność aktu lub czynności,

- gdy organ nie dopełni obowiązku przekazania sądowi skargi z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę,

- w razie uchylenia się od zastosowania postanowienia sądu podjętego w toku postępowania,

- w razie niewykonania wezwania do złożenia w terminie odpisów dokumentów albo oświadczenia, że ich nie mają.

Grzywnę wymierza się do wysokości 10- krotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim. Stronie, która poniosła szkodę z powodu niewykonania wyroku sądu, służy roszczenie o odszkodowanie od organu, który nie wykonał orzeczenia sądu, na zasadach określonych w kc.

KONTROLA PRZEZ RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH to samodzielny organ państwowy, konstytucyjny, powiązany strukturalnie i funkcjonalnie z parlamentem, niezależny od innych organów, którego zadaniem jest ochrona praw i wolności obywatelskich oraz ogólnoludzkich naruszonych w wyniku nieprawidłowych decyzji, podjętych przez organy administracyjne i sądownicze oraz informowanie parlamentu o stanie praworządności w państwie, co ułatwia kontrolę władzy ustawodawczej nad aparatem administracyjną.

Urząd ten ma różną nazwę ( "ombudsman" w Skandynawii i Holandii, "mediator" we Francji, "rzecznik sprawiedliwości" w Portugalii, "obrońca ludowy" w Hiszpanii i Austrii, "rzecznik praw obywatelskich" w Polsce ). Pojawił się w Szwecji, gdzie w 1713 r. na mocy ordonansu królewskiego Karola XII pojawił się jako organ nadzorujący działalność instytucji publicznych i funkcjonariuszy z punktu widzenia zgodności z prawem i rzetelności w wywiązywaniu się z urzędowych obowiązków. Następnie pojawił się w innych państwach Skandynawii, w II poł. lat 50- tych XX w.- RFN ( zakres działania obejmował wyłącznie ochronę praw żołnierzy ), w latach 60- tych w krajach Wspólnoty Brytyjskiej, a latach 70- tych i 80- tych w krajach europejskich. 27.09.1995 instytucję ombudsmana powołano w strukturach Unii Europejskiej. Jego zadaniem jest rozpatrywanie skarg obywateli państw członkowskich Unii, których prawa zostały naruszone na skutek decyzji oraz działań instytucji i organów Unii.

W Polsce urząd ten pojawił się w 1987, jako instytucja zupełnie nowa, pod wpływem wydarzeń społecznych i politycznych 1980/81. Uchwała I Kongresu PRON z maja 1983 zawierała postulat ustanowienia sejmowego strażnika praw obywatelskich, jako organu wyposażonego w ustawowe uprawnienia, wnikającego w skargi ludzi mających poczucie, iż zostali skrzywdzenie przez decyzje i działania administracji. Na początku maja 1987 do laski marszałkowskiej wpłynął poselski projekt ustawy o RPO- Ustawa z dnia 15.07.1987 o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Pierwszym RPO została prof. Ewa Łętowska. Urząd początkowo miał charakter fasadowy i służył naprawieniu wizerunku PRL, ale 07.04.1989 trafił do Rozdz. IV Ustawy Zasadniczej. W obecnej Konstytucji zaliczony został do organów kontroli państwowej i ochrony prawnej, poświęcone są mu art. 208- 212.

Zakres działania RPO:

1) stoi na straży wolności i praw człowieka określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych ( art. 208 ),

2) zakres podmiotowy- obywatele polscy, cudzoziemcy, apatrydzi ( bezpaństwowcy ), o ile ich prawa i wolności, gwarantowane przez polskie prawo zostały naruszone działaniem lub zaniechaniem ze strony organów władzy publicznej ( art. 80, art. 18 U. )

3) kontroluje działalność organów władzy publicznej, interweniując wówczas gdy stwierdzi, iż miało miejsce naruszenie prawa będące skutkiem działania lub zaniechania organów i instytucji obowiązanych do przestrzegania oraz realizacji praw i wolności jednostki w państwie ( art. 8 U. )

Wszczęcie postępowania przez Rzecznika następuje na wniosek ( art. 9 U. ):

a) obywateli lub ich organizacji,

b) organów samorządowych,

c) Rzecznika Praw Dziecka,

d) z inicjatywy własnej,

Wniosek nie musi być skierowany w szczególnej formie, jest bezpłatny, powinien jednak zawierać określenie wnioskodawcy oraz osoby, której prawa i wolności zostały naruszone, a także przedmiot sprawy ( art. 10 U. )- tak więc wnioskodawca nie musi być również osobą bezpośrednio zainteresowaną rozstrzygnięciem danej sprawy.

RPO nie jest związany wnioskiem ( zasada swobody w podejmowaniu spraw ), ciąży na nim jedynie obowiązek zapoznania się z treścią. Po zapoznaniu się z wnioskiem może ( art. 11 ):

1) podjąć sprawę, może wówczas ( art. 12 U. )

a) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające. Przysługuje mu wówczas prawo ( art. 13 U. ):

- zbadania, nawet bez uprzedzenia sprawy na miejscu,

- żądania złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,

- żądanie przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz żądanie do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu rozstrzygnięcia,

- zlecanie sporządzenie ekspertyz i opinii.

b) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej ( zasada obligatoryjnego współdziałania ze strony wszystkich organów, organizacji i instytucji, do których zwraca się RPO ),

c) zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części

2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

3) przekazać sprawę według właściwości,

4) nie podjąć sprawy

zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy ( zasada jawności ),

Po zbadaniu sprawy RPO może ( art. 14 ):

1) w sprawach indywidualnych ( art. 14 U. ):

a) wyjaśnić wnioskodawcy, iż nie stwierdza naruszenia praw i wolności,

b) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w której działaniach takie naruszenie stwierdził,

c) wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i wyciągnięcia konsekwencji służbowych wobec osób winnych naruszeń, przy czym adresat wystąpienia nie jest nim merytorycznie związany, musi jednak udzielić RPO odpowiedzi bez zbędnej zwłoki, najpóźniej w terminie 30 dni. W razie braku zgodności stanowisk z jednostką, do której kierował swe wystąpienie, RPO może wystąpić z wnioskiem o zastosowanie przewidzianych prawem środków do organu nadrzędnego nad tą jednostką

d) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i włączenie się do trwającego postępowania na prawach przysługujących prokuratorom,

e) żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa ścigane z urzędu,

f) zwracać się o wszczęcie postępowania administracyjnego, kierowanie skargi do sądu administracyjnego, brać udział w tych postępowaniach na prawach przysługujących prokuratorom,

g) występować z wnioskiem o ukaranie bądź uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

h) wnosić w sprawach cywilnych i karnych kasacje od prawomocnych orzeczeń,

2) w sprawach generalnych ( art. 16 U. ),

a) występować do właściwych organów z wnioskiem o wykonanie inicjatywy ustawodawczej, o wydanie lub zmianę aktów prawnych w sprawach z zakresu praw i wolności jednostki,

b) występować do TK z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności przepisów prawnych

c) występować do SN z wnioskami o podjęcie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, które budzą wątpliwości interpretacyjne i których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie,

Organem pomocniczym RPO jest Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, funkcjonujące w oparciu o statut nadawany przez Marszałka Sejmu ( art. 20 U. ).

Wymogi stawiane kandydatowi na urząd RPO:

- obywatel polski,

- wyróżniający się wiedzą prawniczą ( co wcale nie oznacza, iż musi posiadać wykształcenie prawnicze, choć w Polsce ukształtowała się już praktyka powoływania na to stanowisko wybitnych przedstawicieli nauk prawnych- 1987- 1991 prof. Ewa Łętowska, 1991- 1995 prof. Tadeusz Zieliński, 1995- 2000 prof. Adam Zieliński, 2000- prof. Andrzej Zoll ), doświadczeniem życiowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną ( art. 2 ust. 2 U. ),

RPO powołuje Sejm za zgodą Senatu ( art. 209 ust. 1 ). Kandydata na urząd RPO może zgłaszać Marszałek Sejmu oraz grupa co najmniej 35 posłów. Uchwała Sejmu w sprawie powołania RPO zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Podjęta przez Sejm uchwała trafia do Senatu, który ma miesiąc na to, aby odnieść się do propozycji Sejmu. Uchwała Senatu wyrażająca brak zgody tej izby na kandydaturę zaproponowaną przez Sejm powoduje bezskuteczność uchwały Sejmu. Uchwała Senatu zapada zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Kadencja RPO wynosi 5 lat z możliwością jednokrotnej reelekcji. Początek kadencji wyznacza dzień złożenia przez RPO ślubowania ( art. 5 U. ).

RPO jest w swej działalności niezależny i niezawisły wobec innych organów państwowych, obowiązuje go odpowiedzialność tylko wobec Sejmu ( art. 210 ).

Gwarancje niezawisłości i niezależności:

1) zasada nieodwoływalności RPO przed upływem kadencji, poza następującymi przypadkami ( art. 7 U. )

a) zrzeczenia się urzędu,

b) trwała niezdolność do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił,

c) sprzeniewierzenie się ślubowaniu,

O odwołaniu RPO orzeka Sejm na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2) niepołączalność urzędu RPO z jakimkolwiek innym stanowiskiem z wyjątkiem profesora szkoły wyższej oraz zakaz wykonywania innych zajęć zawodowych ( art. 209 ust. 2 ),

3) apolityczność oraz zakaz przynależności do związków zawodowych i prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością tego urzędu ( art. 209 ust. 3 ),

4) immunitet formalny i nietykalność ( analogicznie jak w innych przypadkach- art. 211 ),

RPO podlega Sejmowi. Przed Sejmem musi on złożyć ślubowanie, ma on także obowiązek co rok składać izbom

a) sprawozdanie ze swej działalności

b) raport o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela ( art. 212, art. 19 U.

57

---