Niwelator - jest to instrument geodezyjny, mocowany na trójnożnym statywie, umożliwiający pomiar różnicy wysokości (niwelacji) pomiędzy punktami terenowymi.

Niwelator zbudowany jest z :

• Spodarki- nieruchomego trójkątnego lub okrągłego elementu, zawierający trzy gniazda śrub ustawczych (lub pierścieni klinowych) i tuleję, w której obraca się oś alidady; spodarka jest przykręcana do statywu przy pomocy śruby sercowej;

• alidada jest częścią ruchomą, obracającą się względem spodarki

• luneta zbudowana z obiektywu, wewnętrznej soczewki ogniskującej, płytki ogniskowej, na której znajduje się celowniczy krzyż

• libella niwelacyjna (rurkowa)

• libella okrągła, która mocowana jest na alidadzie lub w korpusie zespołu lunety i libelli niwelacyjnej.

• łata geodezyjna-podziałka liniowa na której odczytuje się odczytu niwelatora. Ma długość najczęściej 2, 3 lub 4 m.

Schemat osiowy niwelatora z lunetą stałą i ze śrubą elewacyjną.
1 - spodarka
2 - alidada
3 - luneta geodezyjna
4 - libella niwelacyjna
5 - libella okrągła
6 - pozioma oś obrotu zespołu luneta-libella niwelacyjna
7 - śruba elewacyjna
cc - oś celowa lunety
vv - pionowa oś główna instrumentu (oś obrotu alidady)
ll - oś libelli niwelacyjnej
pg - płaszczyzna główna libelli okrągłej

Ćwiczenie polega na prawidłowym ustawieniu niwelatora I dokonaniu pomiaru.

Najpierw wyjmujemy niwelator z pudełka. Mocujemy go do statywu przy pomocy śruby. Rozkładamy statyw, tak aby otrzymać położenie niwelatora zbliżone do poziomu. Następnie dokonujemy spoziomowania urządzenia przy pomocy 3 śrub nastawczych. Poziomując musimy pamiętać o tym, aby poziom ustawić w dwóch kierunkach. Najpierw stajemy na wprost 2 śrub poziomujących. Kręcimy nimi jednocześnie, w tym samym kierunku. Później stajemy z drugiej strony niwelatora(prostopadle do naszego wcześniejszego położenia względem przyrządu)poziomujemy ponownie urządzenie teraz trzecią śrubą. Po prawidłowym ustawieniu libelli rurkowej, możemy przejść do kolejnego etapu, czyli pozbycia się błędu paralaksy. Polega on na niezgodności różnych obrazów tego samego obiektu obserwowanych z różnych kierunków. Przy pomocy pokrętła ustawiamy oś celowniczą w poziomie. Po wykonaniu powyższych czynności niwelator jest już poprawnie ustawiony i gotowy do wykonywania pomiarów.

---