15. Zagrożenia biologiczne w sieci wodociągowej.

1. Mianem zagrożenia biologicznego określa się organizmy lub substancje pochodzenia organicznego, które stanowią zagrożenie dla zdrowia człowieka. Mogą to być odpady medyczne, np. mikroorganizmy, wirusy lub toksyny (pochodzenia biologicznego), które mogą zagrażać życiu człowieka. Zagrożeniem biologicznym mogą być również substancje stanowiące zagrożenie dla zwierząt.

Po prawej: Międzynarodowy znak zagrożenia biologicznego.

2. Sieci wodociągowe są szczególnie narażone na zagrożenia biologiczne. Środowisko w jakim znajdują się przewody, kształtuje warunki do rozwoju bakterii wywołujących korozję. Bakterie te nie są groźne dla człowieka bezpośrednio, jednak ich destruktywna działalność spowoduje przedostanie się do wnętrza groźnych bakterii kałowych. W niektórych przypadkach korozja może okazać się tak szybka, że nie zostanie zidentyfikowana. W takiej sytuacji może dojść do masowych zatruć.

W sieciach wodociągowych bakterie mogą się namnażać doprowadzając do całkowitego zaczopowania prześwitu rury. Dzieje się tak zazwyczaj w starszych budynkach gdzie wraz z bakteriami żelazowymi występuje nagromadzone w ich otoczeniu zawiesiny.

3. Bakterie groźne dla człowiek. Bakterie i wirusy zawarte często w wodach są źródłem wielu chorób zakaźnych, jak czerwonka bakteryjna, dury - brzuszny i rzekomy, salmonelloza, wirusowe zapalenie opon mózgowych, zapalenie wątroby. Za pośrednictwem wody mogą być przenoszone również jaja pasożytów, np. glisty ludzkiej.

4. Wymagania mikrobiologiczne określa

Rozporządzenie Ministra Zdrowia
dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

E. coli spotyka się w jelicie człowieka i zwierząt jak również powszechnie w glebie i wodzie, gdzie trafiają z wydzielinami i kałem. Obecność E. coli w wodach powierzchniowych (tzw. miano Coli) jest często stosowanym wskaźnikiem ich zanieczyszczenia. Bakterie E. coli mogą kolonizować skórę i błony śluzowe jamy ustnej oraz układu oddechowego.

Clostridium perfringens. Gram-dodatnią, beztlenowa laseczka. C. perfringens jest wszechobecna w środowisku i może być odnaleziona jako normalny składnik kompostu, osadu dennego, układu pokarmowego człowieka i innych kręgowców, a także u owadów oraz w glebie. W zasadzie każda próbka gleby kiedykolwiek zbadana, z wyjątkiem piasków Sahary zawierała C. perfringens.

5. Bakterie wywołujące korozję. W przypadku korozji metali inicjowanej przez drobnoustroje, w glebie i wodzie albo w świetle rur, najważniejszą rolę odgrywają trzy grupy bakterii:

#1 bakterie z rodzaju Thiobacillus, utleniające siarkę, tiosiarczany, siarczki i liczne związki polisiarczkowi do siarczanów; powodują równocześnie powstawanie mocnych kwasów;

#2 bakterie redukujące siarczany z gatunków Desulfovibrio, Desulfotomaculum, utleniające siarczek żelaza do kwasu siarkowego; występują w glebach, morzu, wodach powierzchniowych i podziemnych, ściekach, mule, otworach naftowych, wodach portowych, a także w emulsjach do urządzeń stosowanych w głębinowych kopalniach węgla kamiennego;

#3 bakterie żelazowe, powodujące korozją żelaza, należące do rodzajów Gallionella i Sphaerotilus.

Na korozję wywołaną przez bakterie żelazowe najlepsze jest stosowanie rur z polichlorku winylu PVC.

8. Przykłady korozji w systemie wodociągowym (przewody miedziane) wywołane przez bakterie. Podatne na korozję wywołaną przez drobnoustroje są rury miedziane szczególnie w instalacji wody ciepłej. Ewentualne zmiany temperatury, stężenia tlenu, zapowietrzała instalacja mogą stworzyć warunki do rozwoju bakterii korodujących. Oto kilka przykładów:

- W Warszawie, w szpitalu, uszkodzenia na prostych odcinkach rur z dala od połączeń po 20 latach użytkowania.

- W Krakowie w hotelu korozja na złączkach i kolankach po 10 latach.

- W Mrągowie, w hotelu korozja lokalna na kolankach i zwężkach po 10 latach eksploatacji.

9. Zalecenia praktyczne w instalacji sieci z rur miedzianych.

- zapewnić czystość wokół instalacji i ograniczyć opóźnienia przy jej rozruchu;

- unikać tworzenia kieszeni powietrza, które powstają przy częściowym napełnieniu rur miedzianych;

- wewnętrzne powierzchnie rur miedzianych czyścić kwasem cytrynowym i/lub kwasem anidosulfonowym;

- izolować od siebie sekcję wody zimnej i ciepłej; utrzymywać temperaturę powyżej 50°C ciepłej, a zimnej poniżej 25°C.

- zminimalizować ślepe końce i długi poziome odcinki rur.

- utrzymywać stałą prędkość przepływu, aby zapewnić stałe stężenie tlenu.

- zainstalować monitoring sieci.

10. Epidemie chorób wodopochodnych

Wiele przypadków epidemii kryptosporydiozy wywołanych przez wodę zanotowano w krajach uprzemysłowionych:

#1. 1984, Texas (USA) - pierwsza odnotowana wśród ludzi epidemia kryptosporydiozy wywołana została przez skażoną wodę w systemie dostarczania wody pitnej - wybuchła równolegle z epidemią wywołaną wirusem Norwalk (podejrzewa się, że woda pochodząca ze studni artezyjskiej została skażona przez ścieki)

#2. 1987, Georgia (USA) - druga odnotowana epidemia (ponad 13.000 zakażonych osób; woda w sieci wodociągowej uzdatniana była tradycyjnymi metodami, obejmującymi koagulację, sedymentację, szybką filtrację piaskową i dezynfekcję).

Dalsze badania wykazały, że nie zostały przekroczone poziomy bakterii z grupy coli oraz mętności.

#3. 1987, UK - trzecia odnotowana epidemia wywołana przez skażenie wody w sieci rozdzielczej spowodowane przez skażenie wody w zbiorniku wyrównawczym, które dodatkowo zwiększyło się po opadach deszczu.

Tym razem również, woda spełniała normy dotyczące zawartości bakterii z grupy coli.

Te pierwsze epidemie wywołane przez wodę pokazały, że

- Cryptosporidium może być przenoszone przez miejskie systemy wodociągowe i powodować epidemie na dużą skalę;

- Szczególnie narażone były systemy, w których stosowano jedynie chlorowanie wody, bez filtracji;

- Epidemie wywoływane były przez wodę przeznaczoną do spożycia spełniającą normy w zakresie zawartości bakterii z grupy coli oraz mętności

#4. 1993, Milwaukee, Wisconsin (USA) - największa epidemia kryptosporydiozy w Ameryce Północnej (liczba zachorowań - ok. 403.000; wywołana przez odchody bydła, przy czym woda była poddana uzdatnianiu przez stację uzdatniania korzystającą z metod tradycyjnych)

#5. 1998, Sydney (Australia) - Cykl zdarzeń związanych ze skażeniem Cryptosporidium.

Wczesne wykrycie zagrożenia, dzięki pobieranym próbkom, a następnie informacja przekazana ludności o konieczności przegotowania wody przed spożyciem, jak również prawdopodobieństwo, że oocysty w sieci wodociągowej charakteryzowały się małą żywotnością lub po prostu przeszacowywanie ich liczby, sprawiły, że nie odnotowano żadnego przypadku kryptosporydiozy, który wiązałby się ze spożyciem wody pitnej.

Wodopochodne epidemie kryptosporydiozy zostały wywołane za skutek:

- skażenia wody z ujęcia w następstwie intensywnych opadów deszczu lub topnienia śniegu

- przedostania się ścieków do studni

- nieszczelności połączeń w sieci rozdzielczej

- stosowania nieodpowiednich praktyk i niewystarczających metod uzdatniania wody

- braków w systemie uzdatniania

- połączenia tych czynników

Anna Szelągowska

Literatura:

-Bronisława Zyska - „Zagrożenia biologiczne w budynku”, 1999

-Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r.w sprawie jakości wody

przeznaczonej do spożycia przez ludzi.

-Strona internetowa - http://www.centrum-wody.pl/

-Microbially Influence Corrosion of Materiale. Ed. E. Hertz, H.-C. Fleming, W. Sand, Springer. Berlin, Heidelberg 1997.

-Mikrobiologiczne czynniki ryzyka zagrażające jakości wody przeznaczonej do spożycia.

Lucia Bonadonna - Wyższy Instytut Zdrowia ,Warszawa, 9-10/10/2007 (materiały szkoleniowe)

---