Uprawa gleby

T:SYSTEMY UPRAWY, CELE I ZADANIA UPRAWY ROLI, PODSTAWOWE ZABIEGI UPRAWOWE.

AGRONOMICZNE WŁAŚCIWOŚCI ROLI:SPRAWNOŚĆ ROLI - okresowy stan charakteryzujący się optymalnym układem właściwości fizykochemicznych i biologicznych, zapewniających najlepsze warunki wzrostu i rozwoju natury. Sprawność roli to stan krótkotrwały będący wynikiem zabiegów uprawnych oraz pogody, rodzaju gleby i kultury roli.

WYDOBRZENIE - okres po którym rola nabiera sprawności

KULTURA ROLI - zdolność gleby do szybkiego nabywania sprawności i utrzymywania jej przez dłuższy czas.Jest ona wynikiem wieloletniego stosowania przez rolnika:

Prawidłowej uprawy roli

Właściwego nawożenia organicznego i mineralnego

Uprawę roślin strukturotwórczych

Poprawnego zmianowania roślin i wapnowania

Gleba o wysokiej kulturze ma:

dobrą i trwałą strukturę

optymalne stosunki wodno- powietrzne

właściwy odczyn

jest zasobna w próchnicę i w składniki pokarmowe

niezachwaszczona i aktywna biologicznie

SYSTEM UPRAWY ROLI - jest to sposób oddziaływania mechanicznego narzędzi i maszyn uprawowych na uprawianą warstwę gleby.Wyróżniamy w Polsce 3 systemy uprawy roli:

1) System uprawy płużnej (tradycyjny) oparty o pracę pługa odkładnicowego

2) System uprawy bezorkowy w którym wyeliminowano orki zastępując pług innymi narzędziami uprawowymi

3)Siew bezpośredni, w którym gleba nie jest w ogóle uprawiana narzędziami i maszynami uprawowymi, a siew następuję w glebę nieuprawioną przy wykorzystaniu specjalnych siewników do siewu bezpośredniego.

UPRAWA ROLI- wszystkie czynności wykonywane narzędziami i maszynami uprawowymi działające bezpośrednio i mechanicznie na uprawianą warstwę.

TECHNOLOGIA UPRAWY ROLI- kolejno wykonywane zabiegi uprawowe różnymi sposobami i za pomocą rozmaitego sprzętu dla osiągnięcia zamierzonego celu.

UPRAWKI- pojedyncze zabiegi uprawowe wykonywane narzędziami tego samego rodzaju, podobnie działające na glebę.

CEL UPRAWY ROLI- nadanie glebie najkorzystniejszego układu (stanu fizycznego) zapewniającego optymalną zwięzłość i dobre stosunki wodno- powietrzne, cieplne i pokarmowe roślinom uprawnym.Cele te można osiągnąć przez realizację następujących zadań:

¨ Utrzymanie roli w wysokiej sprawności i kulturze oraz nadanie jej struktury gruzełkowatej

¨ Regulowanie właściwości wodno-powietrznych, cieplnych, chemicznych i biologicznych gleby

¨ Pobudzenie aktywności mikrobiologicznej gleby

¨ Przygotowanie wierzchniej warstwy roli do siewu (spulchnianie i wyrównanie roli)

¨ Zwalczanie chwastów, chorób i szkodników

¨ Wprowadzenie do gleby nawozów organicznych, mineralnych, naturalnych oraz resztek pożniwnych

¨ Poprawę żyzności gleb piaszczystych poprzez stosowanie orek agromeriolacyjnych.

ZABIEGI UPRAWOWE Dzielą się na:

1. podstawowe- odwracające:

- odwrócenie skiby (orka)

- kęsa (gryzowanie)

2. uzupełniające (doprawiające):

a) spulchniające i wyrównujące powierzchnię roli (włókowanie, równiarkowanie, bronowanie, kultywatorowanie)

b) ugniatające i kruszące, wykonywane wałami

c) pielęgnacyjne (w łanie i międzyrzędowe)

ORKA -zabieg uprawowy wykonywany pługami lemieszowymi lub talerzowymi, który odwraca, kruszy i miesza glebę, spulchniając ją na głębokość od 10 do 40 cm.

PODZIAŁ OREK ZE WZGL NA GŁĘBOKOŚĆ:

a) orki płytkie- 8-12 cm

b) średnie 12-20 cm

c) głębokie 25-35 cm

d) bardzo głębokie 35-50

PODZIAŁ OREK ZE WZGLĘDU NA ZADANIA:

1. zasadnicze: podorywka, orka siewna, orka przedzimowa (zimowa), razówka

2. orki uzupełniające: odwrotna, wiosenna

3. orki specjalne: agromelioracyjna, orka terenów zadarnionych

Orka powinna być wykonywana przy tzw. OPTYMALNEJ WILGOTNOŚCI UPRAWOWEJ GLEBY, gdyż wówczas daje pożądane efekty.

WŁAŚCIWYM OKRESEM do wykonywania orki jest późne lato i jesień, a należy unikać orki wiosennej.

Po orce gleba jest spulchniona i silnie pokruszona. Stopień pokruszenia i rozdrobnienia zależy od rodzaju odkładnicy

PODORYWKA ZADANIA:· Zmniejszenie strat wody przez ograniczenie parowania,

· Przyoranie resztek pożniwnych i przyspieszenie ich rozkładu,zwalczanie chwastów,ułatwienie wykonania następnej orki.WYKONYWANA JEST:specjalnymi wieloskibowymi pługami (zmniejszone korpusy z kulturalnymi cylindrycznymi odkładnicami,zwykłe pługi wieloskibowe,brony talerzowe,glebogryzarki,kultywatory ścierniskowe.

ORKA SIEWNA to orka średnia wykonywana na głębokość 15-20 cm na 3-4 tygodnie przed siewem roślin ozimych. Powinna być jak najmniej wyskibiona i wykonana przy optymalnej wilgotności,jeżeli orka siewna jest wykonana na 3-4 tyg. Przed siewem to należy połączyć ja z bronowaniem ( za pługiem brona),kiedy orka siewna jest spóźniona, czyli wykonana kilka dni przed siewem, to należy połączyć ją z wałowaniem, aby przyspieszyć osiadanie gleby.

W przypadku orka siewna jest wykonana bez wcześniejszej podorywki to należy zastosować pług z przedpłużkiem.ZADANIA:odpowiednio głębokie spulchnianie roli,wprowadzenie nawozów i ich wymieszanie z glebą,nadanie roli sprawności i doprawienie jej do siewu,przykrycie resztek pożniwnych, jeżeli wcześniej nie było podorywki.

ORKA PRZEDZIMOWA(ZIEMBLA, ZIMOWA) - orka głęboka (25-30cm) stosowana przed zimą jako zakończenie uprawek jesiennych pod rośliny jare.ZADANIA:zwiększenie pojemności wodnej gleby ( magazynowanie wody),głębokie spulchnianie roli (ułatwienie strukturotwórczego działania mrozu), wydobycie na powierzchnię gleby części spławianych i składników pokarmowych wypłukiwanych w głąb gleby, niszczenie chwastów, szkodników i chorób,zwiększenie miąższości warstwy uprawnej oraz niszczenie podeszwy płużnej (zastosowanie pogłębiaczy lub orki pogłębionej),doprowadzenie gleby do stanu , który ułatwia i przyspiesza wykonanie uprawy wiosennej

ORKA RAZÓWKA - orka o średniej głębokości dobrze odwracająca i krusząca skiby, wykonana pługiem z przedpłużkiem, tylko raz w ciągu całej uprawy pod daną roślinę (rodzaj orki siewnej - raz wykonana w całokształcie uprawy).ORKA ODWROTKA - orka średnia lub płytka wykonana jesienią w celu przykrycia obornika (przyorania obornika) pod rośliny jare. Stosowana po uprzedniej podorywce a przed orką przedzimową.Obecnie ze względów oszczędnościowych tej orki się nie stosuje.ORKA WIOSENNA - orka płytka lub średnia wykonywana wiosną i uważana jako zło konieczne, gdyż przesusza glebę. Wykonuje się ją gdy:stosujemy na wiosnę obornik pod ziemniaki ( należy po przyorać),uprawiamy plony wtóre po międzyplonach ozimych,wymarzły oziminy i musimy dokonać na wiosnę przesiewu,przed zimą nie zdążyliśmy wykonać orki przedzimowej.ORKA TERENÓW ZADARNIONYCH - średnia lub głęboka wykonana na użytkach zielonych pługiem łąkowym a na użytkach leśnych pługiem leśnym.ORKA AGROMELIORACYJNA - bardzo głęboka 4-60 cm, wykonywana specjalnymi pługami: na glebach ciężkich w celu poprawy właściwości powietrznych gleby, na glebach piaszczystych lekkich w celu poprawy właściwości wodnych przez wniesienie do podglebia obornika iłu czy gliny.

TALERZOWANIE - zabieg spulchniająco- odwracający wykonywany broną talerzową na głębokość 10-15cm w celu:

1)doprawienia zaoranych gleb ciężkich lub zadawnionych

2)pocięcia nawozów zielonych

3)zastąpienia podorywki po zbiorze roślin zbożowych i przemysłowych

ZABIEGI DOPRAWIAJĄCE -ZADANIA I CELE ZABIEGÓW SPULCHNIAJĄCO - WYRÓWNUJĄCYCH:

1) niszczenie skorupy glebowej - zmniejszenie parowania wody

2) doprawienie roli do siewu po orce - spulchnienie wierzchniej warstwy

3) wymieszanie nawozów mineralnych i herbicydów doglebowych z glebą

4) niszczenie kiełkujących i wschodzących chwastów

ZABIEGI SPULCHNIAJĄCO - WYRÓWNUJĄCE :

· WŁÓKOWANIE - wykonywane włóką, która działa powierzchniowo i bardzo płytko (1-3cm) ; wczesna wiosna na glebach ciężkich przed siewem roślin jarych

· BRONOWANIE - wykonywany najczęściej bronami zębatkowymi; spulchnia glebę na głębokość (2-10cm) - brony lekkie(2-5cm) , brony średnie(4-6cm), brony ciężkie (6-10cm)

· KULTYWATOROWANIE (drapaczonowanie) - wykonywany kultywatorem, który głęboko spulchnia, kruszy i miesza rolę bez jej odwracania (10-20cm); kultywator ścierniskowy często zastępuje podorywkę.

ZADANIA I CELE ZABIEGÓW UGNIATAJĄCO - KRUSZĄCYCH

1) zagęszczanie gleby zbyt pulchnej

2) kruszenie brył lub skorupy glebowej

3) wyrównywanie powierzchni pola

4) przyspieszanie osiadania roli

5) dociskanie skib do warstwy podornej

ZABIEGIEM JEST WAŁOWANIE wykonywane za pomocą wałów ugniatających (gładkich), kruszących (pierścieniowe) oraz wałów działających wgłębnie (strunowe)

ZESPÓŁ UPRAWEK - to szereg zabiegów uprawnych następujących po sobie na tym samym polu aby uzyskać konkretny cel agrotechniczny.W Polsce mamy 5 zespołów uprawek:

· Zespół uprawek pożniwnych

· Zespół uprawek przedsiewnych jesiennych (pod rośliny ozime)

· Zespół uprawek przedzimowych

· Zespół uprawek przedsiewnych wiosennych ( pod rośliny jare)

· Zespół uprawek pielęgnowania

ZESPÓŁ UPRAWEK POŻNIWNYCH- latem po zbiorze zbóż, przemysłowych. Zadania tego zespołu są takie same jak podorywki.ZABIEGI:· podorywka + bronowanie, dwu-trzykrotne bronowanie w miarę pojawienia się siewek chwastów.Gdy jest mało czasu na wykonanie tego zespołu to wykonujemy skrócony zespół uprawy pożniwnej - stosujemy tylko kultywator ścierniskowy lub bronę talerzową.

ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDSIEWNYCH JESIENNYCH - wykonujemy 2 -3tyg przed siewem ozimym; zadania jak u orki siewnej.ZABIEGI:zastosowanie fosforu i potasu + obornik,orka siewna + bronowanie(gdy jest wykonana 3 tygodnie przed siewem ozimin) lub orka siewna + wałowanie (gdy jest wykonywana krótko przed siewem),wysiew azotu mineralnego,agregat uprawowy (kultywator + wał strunowy) na glebach ciężkich i średnich lub tylko bronowanie na glebach lekkich,siew i bronowanie posiewne.

ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDZIMOWYCH wykonywany na polach przeznaczonych pod rośliny jare; listopad; zadania takie same jak u orki przedzimowej (ziębli).ZABIEGI:nawożenie fosforem i potasem mineralnym + obornik,orka przedzimowa pozostawiona w ostrej skibie (wysztorcowana),Jeżeli zadaniem orki przedzimowej jest przykrycie obornika to należy tę orkę spłycić.

ZESPÓŁ UPRAWEK PRZEDSIEWNYCH WIOSENNYCH - wykonywany wiosna na polach przygotowanych pod siew lub sadzenie roślin jarych.ZADANIA:wyrównanie powierzchni pola i ograniczenie strat wody,przyspieszenie ogrzewania roli,wymieszanie z glebą nawozów mineralnych azotowych i preparatów doglebowych,nadanie roli sprawności na okres kiełkowania i wschodów roślin,niszczenie wschodzących chwastów,ZABIEGI:włókowanie(tylko na glebach ciężkich),bronowanie,siew nawozów mineralnych azotowych,agregat uprawowy(kultywator + wał strunowy) na glebach średnich i ciężkich, na glebach lekkich - bronowanie,siew nasion połączony z bronowaniem posiewnym.

Jeśli jest konieczność wykonania orki wiosennej to zespół ten wzbogacamy w orkę wiosenną.

ZESPÓŁ UPRAWEK PIELĘGNACYJNYCH - po wschodach(zasiewach);ZADANIA:zwalczanie chwastów,podtrzymanie stanu sprawności roli,niszczenie skorupy i ograniczenie parowania wody,uaktywnienie życia biologicznego gleby,pobudzanie wzrostu systemu korzeniowego i krzewienia,wykonanie specjalnych zabiegów związanych z uprawa poszczególnych roślin.ZABIEGI PIELĘGNACYJNE: międzyrzędowe - uprawki działające na role na międzyrzędzia; spulchnianie roli, niszczenia chwastów, obredlanie, obsypywania roślin uprawowych, w łanie - uprawki działające na cała powierzchnie uprawy, wykorzystywane spulchniające lub ugniatające.

CAŁOKSZTAŁT UPRAWY ROLI - pod roślinę- zespoły uprawek wykonywane od zbioru plonu do zbioru danej rośliny; dobór zespołów, sposób ich wykonywania zależy od stanowiska rośliny w płodozmianie.

OZIME: po przedplonach wcześnie schodzących z pola (ok. 6tyg)

1. zespół uprawek pożniwnych

2. zespół uprawek przedsiewnych jesiennych

3. zespół uprawek pielęgnacyjnych

4. zbiór

· po wieloletnich motylkowych

1. skrócony zespół uprawek pożniwnych

2. zespół uprawek przedsiewnych jesiennych

3. zespół uprawek pielęgnacyjnych

4. zbiór

· po przedplonach późno schodzących z pola

1. zespół uprawek przedsiewnych jesiennych

2. zespół uprawek pielęgnacyjnych

3. zbiór

JARE:· po przedplonach wcześnie schodzących z pola:

1. zespół oprawek pożniwnych

2. zespół uprawek przedzimowych

3. zespół uprawek wiosennych przedsiewnych

4. zespół uprawek pielęgnacyjnych

5. zbiór

· po przedplonach późno schodzących z pola

1. zespół uprawek przedzimowych

2. zespół uprawek wiosennych przedsiewnych

3. zespół uprawek pielęgnacyjnych

4. zbiór

· po międzyplonach ozimych:

1. zespół uprawek wiosennych przedsiewnych

2. zespół uprawek pielęgnacyjnych

3. zbiór

W ostatnich latach wprowadza się w uprawie roli wiele uproszczeń

RODZAJE UPROSZCZEŃ :

1) W SYSTEMIE UPRAWY PŁUŻNEJ stosuje się uprawę uproszczona lub zminimalizowaną

UPRAWA UPROSZCZONA- uprawa o ograniczonej liczbie zabiegów, wykonana maszynami uprawowymi, zestawami uprawowymi o niezmiennej intensywności oddziaływania na rolę. Uprawa ta polega na scalaniu pojedynczych zabiegów w jeden.

UPRAWA ZMINIMALIZOWANA uprawa o ograniczonej intensywności oddziaływania na rolę przez zastąpienie zabiegów głębszych płytkimi lub wyeliminowanie niektórych zabiegów z poszczególnych zespołów uprawek, pod określoną roślinę, najczęściej uzupełniona nasileniem zabiegów agrotechnicznych.

Np. spłycanie orek, zastępowanie orek innymi,stosowanie opryskiwania herbicydami

2) WPROWADZENIE SYSTEMU UPRAWY BEZORKOWEGO - spulchnianie roli bez jej odwracania; pług jest zastąpiony przez narzędzia spulchniające, np. kultywatory o sztywnych łapach połączony z wałem strunowym

3) WPROWADZENIE SIEWU BEZPOŚREDNIEGO - siew specjalnymi siewnikami w rolę, występujące na polu rośliny są niszczone środkami chemicznymi.Zabiegów uprawowych powinno się stosować tak dużo jak to jest konieczne dla rośliny a jednocześnie tak mało, jak jest to możliwe

---