1

Budowa i zastosowanie

wybranych maszyn do uprawy

gleby

** Uprawa płużna roli
- pługi lemieszowe, zawieszane, półzawieszane,

obracalne, wahadłowe,

- głębosze,
** Narzędzia do upraw popłużnych
- włóki,

- brony,

- kultywatory,

- wały.
** Aktywne maszyny uprawowe

- pługofrezarki,

- glebogryzarki,

- brony aktywne.

2

Pługi

Orka jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym, od

którego zależy cały dalszy rozwój roślin uprawnych.

Cele orki:

Cele orki:
• uniemożliwienie rozwoju darni przez jej przykrycie

glebą,

• wydobycie i przemieszczenie ku powierzchni roli

koloidów wypłukanych wcześniej w głąb przez wodę,

• rozluźnienie roli, zwiększenie jej pulchności, ilości i

wielkości porów,

• przykrycie nasion i rozłogów chwastów

uniemożliwiające wydostanie się ich kiełków na

powierzchnię roli i inne.

3

Według jakości powierzchni pola można wyróżnić

:

•

orkę w ostrą skibę, stosowaną jako orka zimowa, po

której rola pozostaje przez okres zimy nie uprawiona, a

znaczne nierówności jej powierzchni pozwalają wchłonąć

w tym czasie dużą ilość wilgoci,

•

orkę z przyorywaniem, służącą do wprowadzenia w

glebę obornika, nawozów zielonych, roślin lub resztek

ścierniska znajdujących się na powierzchni pola,

•

orkę siewną, przy której jest wymagana możliwie płaska

i wyrównana powierzchnia pola, pozwalająca na

przygotowanie roli pod siew przy możliwie małej liczbie

zabiegów doprawiających.

Natomiast według głębokości orki można wyróżnić:

•

orkę płytką, stosowaną jako podorywkę, wykonywaną

na głębokość nie przekraczającą 10-12 cm,

•

orkę średnią, wykonywaną pługami ciągnikowymi

zwykle na głębokość 20-22 cm,

•

orkę głęboką, wykonywaną na głębokość nie mniejszą

niż 25 cm i dochodzącą do głębokości maksymalnych,

wynikających z budowy danego pługa.

4

Pługi

Praca pługa polega na odcinaniu skib odpowiedniej grubości
(głębokości) szerokości, ich odwracaniu i kruszeniu.

Podstawowym zespołem roboczym każdego pługa
lemieszowego jest korpus płużny.

korpus płużny.

Rozróżniamy dwa rodzaje

Rozróżniamy dwa rodzaje

korpusów płużnych:

korpusów płużnych:

•

lemieszowy,

lemieszowy,

•

talerzowy

talerzowy

.

.

Zadaniem

Zadaniem

korpusu płużnego jest podcięcie warstwy ornej

przez lemiesz, odwrócenie jej, pokruszenie przez odkładnicę i
przemieszczenie.

5

Korpus płużny lemieszowy

a) widok z lewej strony b) widok z prawej
strony

1 - lemiesz, 2 – pierś odkładnicy, 3 - skrzydło odkładnicy, 4 - słupica,
5 - płóz, 6 - piętka, 7 – listwa usztywniająca

Korpus płużny talerzowy

1 – talerz, 2 –
srobak, 3 - słupica

6

Rozróżnia się lemiesze

lemiesze

trapezowe (a) i dziobowe (lepiej

utrzymują daną głębokość orki) (b)

Odkładnica cylindryczna

Odkładnica cylindryczna

(a) dobrze kruszy glebę, lecz słabo ją odwraca.

Odkładnica cylindroidalna (kulturalna)

(b) dobrze kruszy i odwraca glebę,

zalecana zarówno do gleb lekkich i próchniczych.

Odkładnica półśrubowa

(c) słabiej kruszy glebę, natomiast dobrze ją odwraca

i jest stosowana w pługach do orki gleb bardziej zadarnionych.

Odkładnica śrubowa

(d) bardzo dobrze odwraca skibę, przy bardzo słabym jej

kruszeniu i dlatego jest stosowana w pługach do orki łąk i pastwisk.

Odkładnice mogą być pełne lub ażurowe.
Ażurowe mają o ok. 30% mniejszą
powierzchnię roboczą, co wpływa na
zmniejszenie oporów roboczych pługa
podczas orki o 15 – 20%.

7

Pługi wyposaża się w pomocnicze zespoły robocze: kroje,
przedpłużki, ścinacze listwowe i pogłębiacze.

Krój

Krój

umieszczony przed korpusem płużnym,

odcina od calizny równe skiby. Powstaje wówczas
gładka ścianka bruzdy, która ułatwia prowadzenie
kół ciągnika w bruździe.

Przedpłużek

ułatwia przyorywanie obornika

i nawozów zielonych przez zrzucanie ich na dno
bruzdy, gdzie zostają przykryte skibą
odkładaną przez główny korpus płużny.

Ścinacze listwowe

(6) w nowoczesnych pługach

spełniają zadanie przedłużników. Są mocowane na
górnej części odkładnicy.

Pogłębiacz

(7) służy do spulchnienia gleby poniżej

dna bruzdy, bez wydobywania jej na powierzchnię pola.
Niszczy tzw. Podeszwę płużną, powstałą w wyniku
wykonywania orki na jednakową głębokość.

8

Pługi zawieszane i półzawieszane

Pług ciągnikowy zawieszany

Pług ciągnikowy zawieszany
łączy się z ciągnikiem za
pomocą trzypunktowego
układu zawieszenia. Podnośnik
hydrauliczny ciągnika
umożliwia podnoszenie pługa
w położenie transportowe i
opuszczanie go w położenie
robocze.

Do ramy pługa jest mocowane
koło kopiujące 9, z korbą 8 do
regulacji jego położenia. W
pługach nie mających koła
kopiującego głębokość orki
ustawia się za pomocą
podnośnika hydraulicznego
ciągnika, a jej utrzymywanie
na zadanym poziomie odbywa
się automatycznie przy
wykorzystaniu siłowej bądź
mieszanej regulacji głębokości
pracy.

9

Pługi zawieszane i półzawieszane

Pługi półzawieszane łączy się z ciągnikiem za pomocą dwóch cięgieł
dolnych układu zawieszenia, bez potrzeby zastosowania łącznika
górnego. W tylnej
części pługa znajduje się koło podporowe (6), na którym opiera się
on podczas pracy i transportu. Podczas transportu pługa jego część
przednia zostaje podniesiona podnośnikiem hydraulicznym ciągnika,
a część tylna zawsze opiera się na kole.
Ze względu na znaczną długość pługa półzawieszanego regulację
głębokości
jego pracy wykonuje się osobno dla przedniej i tylnej części. Do
regulacji głębokości roboczej przedniej części pługa jest
wykorzystywany podnośnik hydrauliczny ciągnika. Głębokość tylnej
części pługa nastawia się za pomocą koła podporowego (6), przez
ustawienie zderzaka korby regulacyjnej (7) w odpowiednim
położeniu.

10

Pługi specjalne

Pługi obracalne

służą głównie do wykonywania orki na stokach,

gdyż dzięki dwóm zestawom korpusów umożliwiają odkładanie skib
zawsze w jednym kierunku tj. w górę zbocz, co zapobiega
nadmiernej erozji gleby. Stosuje się je również na terenach płaskich
do wykonywania orki bezzagonowej.

Pługi te mają większą masę niż pługi jednostronne oraz dość
skomplikowany mechanizm obrotu, co zwiększa ich cenę - w
porównaniu z pługami tradycyjnymi o 30÷50%.

1 – rama,
2, 3 –
korpusy
płużne,
4 – krój
tarczowy,
5 –
koło
kopiujące,
6 –
pokrętło do
regulacji
koła
kopiującego,
9
– siłownik
hydrauliczny
, 11 – oś
obrotu,
12 –
podpórka

11

Pługi wahadłowe

,

podobnie jak pługi obracalne mogą odkładać

skiby w prawą lub lewą stronę, służą również do wykonywania orki
bezzagonowej. Ich budowa jest jednak znacznie prostsza, gdyż nie
mają podwójnych korpusów płużnych i skomplikowanych zespołów
do zmiany kierunku odkładania skib. Są więc lżejsze i mogą
współpracować z ciągnikami o mniejszej mocy.

1 - rama główna, 2 - rama wychylna, 3 - sworzeń obrotu ramy wychylnej, 4 -
korpus płużny, 6 - siłownik hydrauliczny, 7 - koło podporowe,

Pługi
specjalne

12

Głębosze

Są to bezodkłądnicowe narzędzia do głębokiej uprawy gleby.
Służą do spulchniania gleby na głębokości 0,4 – 0,8 m. Buduje
się je jako narzędzia zawieszane, wyposażone w jeden lub
kilka sztywnych elementów roboczych (3), zakończonych
dłutami o różnym kształcie.

1 – stojak
zawieszenia,

2 – rama,

3 – ząb,

4 – koło kopiujące,

5 – podpórka,

6 – mechanizm
regulacji koła
kopiującego

13

Narzędzia do upraw popłużnych

Orka wykonana pługiem nie zapewnia właściwego
przygotowania roli do siewu i sadzenia. Doprowadzenie
gleby do stanu umożliwiające dalsze prace wymaga
wykonania zabiegów doprawiających. Do doprawiania roli
przed siewem czy sadzeniem stosuje się włóki, brony,
kultywatory, wały i agregaty uprawowe.

Brony

Służą do płytkiego spulchnienia gleby, wyrównania
powierzchni roli, rozbijania brył, niszczenia chwastów,
mieszania nawozów mineralnych z glebą, przykrywania
nasion po siewie.

Pod względem budowy zespołów zębowych dzielimy je na:

zębowe, zębowo – obrotowe, talerzowe i aktywne.

14

Brona zębowa zawieszana

wyposażona jest w tzw.
pola (3), wykonane ze
stalowych płaskowników
w postaci kratownicy. Do
pola brony mocowane są
zęby (4), w taki sposób, że
w czasie pracy ich ślady
nie pokrywają się. Pola
łączy się z ramą (2) za
pomocą łąńcuchów
łączących (5) i nośnych
(6).

Zęby bron lekkich,
stosowanych jako
przedsiewne, są
najkrótsze i mają przekrój
kołowy.

Zęby bron średnich i
ciężkich mają przekrój
kwadratowy i są wygięte
ku przodowi, dzięki czemu
łatwiej wyciągają z gleby
rozłogi chwastów

15

Przykład brony zębowo – obrotowej - Brona łopatkowa

Przykład brony zębowo – obrotowej - Brona łopatkowa

Elementy robocze w kształcie płaskich noży, osadzonych

Elementy robocze w kształcie płaskich noży, osadzonych

na czterech wałach (tulejach) (3)

na czterech wałach (tulejach) (3)

Brona talerzowa

Brona talerzowa

Składa się z dwóch lub czterech sekcji talerzy. Przednia

Składa się z dwóch lub czterech sekcji talerzy. Przednia

sekcja brony ma talerze zębate (3), tylna – talerze

sekcja brony ma talerze zębate (3), tylna – talerze

gładkie (4)

gładkie (4)

16

Kultywator

Kultywator

Służy do spulchniania, przewietrzania, kruszenia i mieszania
roli bez jej odwracania. Kultywatorowanie jest zabiegiem
doprowadzającym rolę wiosną po orce zimowej.

1 – rama, 2 – stojak
zawieszenia, 3 –
ząb, 4 –koło
podporowe, 5 –
korba do regulacji
głębokości pracy

Podnoszenie
kultywatora do
położenia
transportowego i
jego opuszczanie
do pozycji roboczej
odbywa się za
pomocą podnośnika
hydraulicznego
ciągnika.

17

Elementami roboczymi kultywatora są zęby przymocowane do
ramy za pomocą jarzma. Zęby kultywatorów mogą być
sprężyste, półsztywne lub sztywne.

Rodzaje zębów kultywatora: a) sprężysty z redliczką, b)

sprężysty z gęsiostopką, c) półsztywny z gęsiostopką, d)
sztywny z gęsiostopką.

a), b) – stosowane na glebach silnie zaperzonych, ich

drgania w czasie pracy powodują wyciąganie na
powierzchnię pola rozłogów perzu, jednak nadmiernie
rozpylają glebę i niszczą jej strukturę

c) – nadają się szczególnie do przedsiewnej uprawy roli

wiosną

d) – stosowane do głębokiego spulchniania i przewietrzania

gleb zlewnych i zwięzłych

18

Wały

• Przeznaczone są do powierzchniowego i

wgłębnego ugniatania roli,

wyrównywania powierzchni roli i

kruszenia brył czy wgniatania ich w

glebę.

• Dzieli się je na:
- ugniatające (lekkie i ciężkie)
- ugniatająco – kruszące (pierścieniowe,

Cambrridge – Croscill, strunowe)

- wgłębne, tzw. Campbella

19

a) wał gładki,

b) wał

pierścieniow
y,

c) Wał kruszący

(Croscill-
Cambridge)

Wały gładkie

stosuje się do powierzchniowego ugniatania roli przed siewem

nasion lub sadzeniem ziemniaków. Lekkie wały gładkie stosowane są do
wałowania płytko zasianych drobnych nasion w celu zwiększenia podsiąkania
wody. Wykonane są w postaci drewnianych klocków obitych blachą lub
walców z blachy stalowej, wypełnionych wodą lub piaskiem w celu
zwiększenia ciężaru.

Wały pierścieniowe

składają się z klinowych pierścieni osadzonych na

wspólnej osi. Stosuje się je do kruszenia brył na glebach średnio zwięzłych i
dociskania nawozów zielnych przed ich przyoraniem.

Wały kruszące tzw. Croscill-Cambridge

, stosuje się do kruszenia brył

powstałych w czasie orki. Składają się z pierścieni kruszących o różnej
budowie, najczęściej zębatych. Używane są rzadko ze względu na niszczące
oddziaływanie na strukturę gleby.

20

d) wał strunowy,

e) wał specjalny,

f) wał wgłębny

(Campella)

Wały strunowe

ugniatają lekko glebę i dobrze kruszą grudy na powierzchni.

Częściami roboczymi są struny lub pręty płaskie osadzone w kilku tarczach.

Wały specjalne – kolczatki

mają części robocze wykonane w kształcie

gwiazd kolczastych. Wały te często agregatuje się z pługami ciągnikowymi.
Po przejściu agregatu uzyskuje się glebę przygotowaną od razu do siewu.

Wały wgłębne tzw. Campbella

, nazywane ugniataczami podskibia,

stosuje się do ugniatania dolnych warstw gleby po orce. Wał składa się z
wielu wąskich klinowych pierścieni, osadzonych obrotowo na wspólnej osi w
pewnych odstępach.

21

1 – stojak
zawieszenia,

2 – pole
brony,

3- ząb
brony,

4 – wał
strunowy,

5 –
wrzeciono
do regulacji
wału

Agregaty uprawowe

to zestaw ciągnika z maszyną roboczą. Ciągnik pracujący z jedną
maszyną roboczą jest przykładem agregatu prostego. Natomiast
ciągnik pracujący z kilkoma narzędziami lub maszynami roboczymi,
wykonującymi różne zadania agrotechniczne stanowi agregat złożony.
Podczas jednego przejazdu agregatu uzyskuje się łączny efekt
zastosowania różnych narzędzi, co umożliwia zmniejszenie liczby
przejazdów ciągnikiem po polu i zapewnia wzrost wydajności pracy.
Najczęściej agregatuje się pługi ciągnikowe z wałami, włókami i
bronami zębowymi.

22

Aktywne maszyny uprawowe
(czynne)

to maszyny, których części robocze są napędzane, a
ich średnia prędkość ruchu jest większa niż
prędkość jazdy samej maszyny. Elementy robocze
aktywnych maszyn uprawowych wykonują
najczęściej ruch obrotowy wokół osi poziomej lub
pionowej, podczas którego są odcinane kęsy gleby i
odrzucane w bok lub do tyłu maszyny. Mogą one
wykonywać również ruch wahadłowy lub ruch
złożony. Maszyny aktywne są napędzane od WOM
ciągnika.

Do aktywnych maszyn uprawowych zalicza się
m.in.:

• pługofrezarki,

• glebogryzarki,

• brony wahadłowe i wirnikowe.

23

Pługofrezarki

–

zaliczane do grupy
maszyn
kombinowanych,
posiadają zarówno
aktywne jak i
bierne zespoły
robocze. Praca
tych maszyn łączy
w sobie czynności
wykonywane przez
pług i bronę.

Częściami
roboczymi są
korpusy płużne z
odciętymi
skrzydłami
odkładnic oraz
obrotowe
spulchniacze
wyposażone w
wąskie noże
łopatkowe.

24

Aktywne maszyny uprawowe

Glebogryzarki

– stosowane są do płytkiej uprawy i do

doprawienia roli. Mają elementy robocze w postaci noży
łukowych lub kątowych osadzonych na wspólnym wale o
poziomej osi obrotu, ustawionym prostopadle do kierunku
ruchu. Kęsy gleby odcinane nożami glebogryzarki są
odrzucane do tyłu maszyny. Wał roboczy osłonięty jest od
góry osłoną.

25

Brony aktywne to maszyny, które dobrze rozbijają bryły, spulchniają i
wyrównują powierzchnię pola oraz mieszają nawozy mineralne z glebą.

Brona wahadłowa

ma ramę, wykonaną ze stalowych rur, do której jest

przymocowany stojak zawieszenia (1). Do ramy są przymocowane zespoły
robocze w postaci dwóch belek ruchomych (8, 9) z zębami (10). Mimośród (4)
nadaje belkom ruchy przeciwbieżne w płaszczyźnie prostopadłej do kierunku
ruchu agregatu. Mimośród jest napędzany od WOM ciągnika za pomocą wału
przegubowo-teleskopowego i sprzęgła elastycznego (2).

1 – stojak
zawieszenia,
2 –
sprzęgło
elektryczne,
3 – koło
zamachowo,
4 –
mimośród, 5
– dźwignia
wahacza,
6 – wahacz
środkowy,
7 –
wahacz
boczny,
8 – belka
przednia,
9 – belka
tylna, 10 –
ząb

Aktywne maszyny
uprawowe

26

Brona wirnikowa

ma ramę (5), wykonaną z kształtowników stalowych i

blach. W górnej części ramy są przymocowane elementy układu zawieszenia
(1). W osi ramy, prostopadle do kierunku ruchu agregatu, są zamocowane
obrotowo wirniki robocze 3. Do każdego z nich na stałe są przymocowane
dwa odpowiednio wygięte noże 6, które podczas obrotu łatwo zagłębiają się
w glebę i dobrze utrzymują nastawioną głębokość pracy. Wirniki są
napędzane od WOM ciągnika za pomocą wału przegubowo-teleskopowego i
za pośrednictwem zespołu przekładni zębatych i łańcuchowych.

Aktywne maszyny
uprawowe