PEDAGOGIKA SPECJALNA

07.10.2010r.

• Pedagogika specjalna - to nauka o nauczaniu i wychowaniu jednostek w jakikolwiek sposób odchylonych od normy rozwojowej (fizycznej, intelektualnej, psychicznej i społecznej).

• Zadanie: organizacja: realizuje formy pomocy osobie niepełnosprawnej by ta, mimo utrudnionych warunków mogła urzeczywistnić się jako osoba i stała się niezależnie od swoich możliwości produktywnych członkiem społeczeństwa.

• Zainteresowanie pedagogiki specjalnej jest jednocześnie osobowa, jak i społeczna sytuacja jednostki niepełnosprawnej.

• Pedagogika specjalna podejmuje problemu osób chorych i niepełnosprawnych:

• Dydaktyczno-wychowawcze jest to działanie wychowawcze, edukacyjne i

• Społeczno-zawodowe terapeutyczne - rewalidacja

• Pedagogika specjalna jest nauką empiryczną, ponieważ bada, analizuje i porównuje prawidłowości oraz specyfikę rozwoju procesów psychofizycznych osób z odchyleniem od jakiejkolwiek normy rozwojowej.

Nauka teoretyczna, gdyż uogólnia uzyskane drogą empiryczną dane oraz wyprowadza teorie wyjaśniające wieloaspektowe przyczyny, charakter i konsekwencje niepełnosprawności.

Normatywny charakter pedagogiki specjalnej przejawia się zaś w formułowaniu celów leczniczych i pedagogicznych, sposobach oddziaływania na wychowanków oraz zasad, jakie powinny być uwzględnione na procesie wychowawczym.

• W rozumieniu pedagogiki specjalnej jest nią jednostka, u której występują trudności w rozwoju, poznawaniu otaczającego świata i przystosowaniu się do środowiska społecznego.

• Jednostka, która bez pomocy specjalnej nie może osiągnąć cele kształtowania i należytego stopnia samodzielności społecznej w konsekwencji oddziaływań, metod, środków stosowanych w odniesieniu do jednostek normalnych. (Sowa)

• Niewydolność nerwowo-psychiczna, uszkodzenie narządów zmysłowych czy narządów ruchu (lub ich brak) nie pozwalają (jednostce) na bogate i wszechstronne przeżywane zjawisk dostępnych innym, utrudniają lub nie pozwalają na adekwatne twórcze ustosunkowanie są na prawach współpartnerstwa i równości z otoczeniem w równych zakresach życia społecznego -> utrudniają życie codzienne. (Doroszewska)

• Podmiotem zainteresowania pedagogiki specjalnej są osoby w każdym wieku, wymagający wychowania, terapii i nauczania.

• Rozwój jednostek, którym się pomaga może być utrudniony lub ograniczony nieodwracalnie.

• Podział jednostek odchylonych od normy (Doroszewska):

1. Upośledzeniu umysłowo - o różnym stopniu nasilenia upośledzenia, o różnej etiologii oraz dynamice rozwoju.

2. Głusi, ogłuchli całkowicie, z resztkami słuchu, niedosłyszący, posługujący się mową, głusi upośledzeni umysłowo w połączeniu z innymi niepełnosprawnościami ( tzn. upośledzenie sprzężone).

3. Niewidomi i ociemniali całkowicie, z resztkami wzroku, niedowidzący, niewidomi, upośledzeni umysłowo z innymi upośledzeniami (tzn. nakładającymi się).

4. Przewlekle chorzy: somatycznie, nerwowo, psychicznie.

5. Niepełnosprawni w zakresie narządu ruchu.

6. Jednostki z wadami wymowy.

7. Społecznie niedostosowani o różnym nasileniu i rożnej etiologii wewnątrzpochodnej i zewnątrzpochodnej (środowiskowej).

14.10.2010r.

• Fundamentem idei pedagogiki specjalnej jest teza, że każde poważniejsze odchylenie od normy nigdy nie jest częściowe.

• Kryterium możliwości aktywnego włączania się jednostki niepełnosprawnej do życia społecznego (Doroszewski):

• Jednostki, których odchylenie od normy ma charakter czasowy. Osoby przewlekle chore, nieprzystosowane społecznie oraz te osoby niepełnosprawne sensorycznie (głownie z uszkodzonym narzędziem ruchu), których uszkodzenie jest trwałe.

• Jednostki niepełnosprawne sensorycznie. Jeśli ich możliwości intelektualne i przystosowawcze pozwolą po odpowiedniej rehabilitacji.

• Jednostki niepełnosprawne, których niepełnosprawność charakteryzuje głęboki stopień i rodzaj.

• Działania naprawcze pedagogiki specjalnej:

• Jeśli w wypadku ograniczonego uszkodzenia nie można całkowicie go usunąć (domena medycyny), to przynajmniej zmniejszyć przyczyny, objawy, a zwłaszcza konsekwencje zaburzeń.

• Jak najbardziej zmniejszyć lub usunąć dalsze konsekwencje tych nieprawidłowości:

• w zakresie wtórnych uszkodzeń

• w zakresie własnego stosunku danego osobnika do jego odchylenia

• pomoc w znalezieniu czynników kompensujących te braki

• Cel pedagogiki specjalnej.

- przywrócenie jednostce w jakikolwiek sposób niepełnosprawnej możliwej do osiągnięcia normalności.

- cele pedagogiki specjalnej łączą się ściśle z celami pedagogiki ogólnej w kierunku pogłębiania, dynamizowania i wzbogacenia metod pracy poprzez tworzenie warunków:

a) budzących wewnętrzny dynamizm wychowanka

b) kształtujący poszukująco-badawczą postawę wychowanka

c) dążący do uaktywnienia go i usamodzielnienia

d) wprowadzających wychowanka w nurt otaczającego go świata

• Zadania jakie spełnia pedagog specjalny:

• Ze względu na rozpiętość wiekową wychowanków

• Ze względu na rozpiętość i rodzaj odchyleń od normy

• Ze względu na formy pracy

• Związki pedagogiki specjalnej z innymi dziedzinami wiedzy.

- określone dyscypliny naukowe ściśle współdziałają z pedagogiką specjalną w każdym zakresie jej badań:

• W poznawaniu danej jednostki, jego odchyleń od normy rozwojowej.

• W planowaniu, organizowaniu i realizowaniu postępowania naprawczego z uwzględnieniem swoistości w zakresie reakcji danego osobnika na to oddziaływanie naprawcze.

• W poznawaniu specyfiki środowiska otoczenia jednostki (pomagającego, hamującego lub niweczącego proces naprawczy).

• W wyborze (i dostosowaniu) odpowiedniego wzorca, modelu pracy do możliwości danej jednostki odchylonej od normy rozwojowej i jego właściwości indywidualnych - zmienionych pod wpływem tych odchyleń. (Doroszewski)

REWALIDACJA

- dążenie do przywrócenia każdemu upośledzonemu człowiekowi warunków do możliwie największego wszechstronnego rozwoju.

- u podstaw rewalidacji lezy więc pojęcie zdrowia, człowieka zdrowego validus. Całkowita rewalidacja jest dostępna tylko w stosunku do dzieci przewlekle chorych (także nie we wszystkich przypadkach). W stosunku do pozostałych pojęcie rewalidacji należy rozumieć w znaczeniu przenośnym (M. Grzegorzewska)

- rewalidacja - rehabilitacja

REHABILITACJA

- to wszechstronne przywracanie do „normalnego” życia ludzi w jakiś sposób uszkodzonych.

- rehabilitacja: medyczna i ruchowa

• Kierunki oddziaływań rewalidacyjnych w ujęciu M. Grzegorzewskiej:

- kompensacja badań

- korygowanie zaburzeń (korektura)

- usprawnianie

- dynamizm

Zasadniczym czynnikiem rewalidacji jest kompensacja.

KOMPENSACJA

- z znaczeniu pedagogicznym: wyrównanie braków opiekuńczo-wychowawczych i kulturowych środowiska życia dziecka w celu poprawienia stanu jego rozwoju. (Maciarz)

- złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowania deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze. Odtwarzanie czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego. (Dykcik)

- zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej. Może dotyczyć zmysłów np. braku słuchu, wzroku. Może być społeczna - chce zastąpić niepełnowartościowość fizyczną osiągnięcia w nauce. (Sowa)

Kompensację należy rozpatrywać (tak jak wszystkie czynności naprawcze) z punktu widzenia potrzeb danej jednostki: biologicznych, psychicznych i społecznych.

Postacie kompensacji:

- biologiczna - automatyczne mechanizmy obronne organizmu.

- biologiczno-psychiczna - odbieranie informacji za pomocą zmysłów.

- psychospołeczna - przez zorganizowane grupy trzeba dać możliwość zaistnienia jednostce niedocenionej.

Nadkompensacja - osoba niepełnosprawna stara się zaprzeczyć swojej słabości, próbując wybić się w tej dziedzinie, w której jest najsłabsza.

28.10.2010r.

KOREKTURA

- usuwanie wad, likwidowanie nieprawidłowości, poprawianie stanu wyjściowego, ulepszanie stanu wyjściowego np. w zakresie widzenia, słyszenia itp. lub myślenia, zachowania się, działania. (Sowa)

- działanie mające na celu usunięcie lub zmniejszenia wady, błędu lub nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu jakiegoś przedmiotu, urządzenia czy organów ciała. (Maciarz)

• Rola pedagoga specjalnego:

- motywowanie pacjenta przy ćwiczeniach korekcyjnych;

- podejmowanie działań korygujących przed pedagoga jest weryfikacja niedostatecznie adekwatnych wyobrażeń i pojęć niewidomych, głuchych czy osób niepełnosprawnych intelektualnie;

- korygowanie podstaw wychowanków, błędnych „obrazów świata”, „obrazu samego siebie”; korygowanie zaniżonych czy nadmiernie zawyżonych błędnych wyobrażeń.

• Obowiązki pedagoga specjalnego: czynności terapeutyczno-wychowawcze o charakterze usprawniającym.

USPRAWNIANIE

- jako jedna z czynności rewalidacyjnych, jest to akcja usprawniania funkcji zaburzonych lub właśnie nie zaburzonych, które muszą te pierwsze kompensować.

- przeprowadzanie z osoba niepełnosprawną różnego rodzaju ćwiczeń w celu doskonalenia pewnych umiejętności, poruszania się na wózku inwalidzkim czy ćwiczeń mowy.

DYNAMIZOWANIE

- istotą dynamizującą jednostki jest stwarzanie warunków ułatwiających jednostce realizowanie potrzeb związanych samorealizacją, do realizowania potrzeb o charakterze społecznym, intelektualnym, moralnym itp. potrzeb związanych z niezależnością swobody ruchów działania.

- polega na spowodowaniu, że jednostka niepełnosprawna aktywnie włącza się w proces rewalidacji (wychowawca ma zrobić wszystko) i przejmuje odpowiedzialność za siebie.

Głównym oddziaływanie procesów jest wychowanek (musi chcieć).

- wzmaganie aktywności jednostki niepełnosprawnej, jej inicjatywy, chęci usprawniania siły woli w przezwyciężaniu trudności, zapału do walki z ograniczeniami spowodowanymi upośledzeniem lub chorobą.

-dokonywanie jest poprzez uświadamianie jednostce zachowanych sprawności i dyspozycji, możliwości do osiągnięcia poprawy jej stanu zdrowia i sprawności oraz poprzez akceptowanie jej osobowości.

Ważnym elementem koncepcji dynamizowania jest autorewalidacja (każdy sam musi się włączyć w proces).

Pedagog specjalny nie pracuje DLA jednostki upośledzonej ale Z NIĄ.

18.11.2010r.

Zasady rewalidacji:

- Z. Akceptacji - dziecko upośledzone akceptowane nie jako "dziecko specjalne" ale jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi i z tego tytułu ma prawo do szczególnej opieki i pomocy. Społeczeństwo i instytucje mają wspierać jego rozwój i dostosowywać swoje wymagania do jego możliwości.
- Z. Pomocy - aktywizacja jego sił biologicznych, usamodzielnianie go, w przezwyciężaniu trudności rozwojowych, kształtowanie właściwej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych w środowisku dziecka.
- Z. Indywidualizacji - dostosowanie treści kształcenia, metod, środków i organizacji nauczania do indywidualnych możliwości dziecka, z uwzględnieniem jego indywidualnego celu kształcenia.
- Z. Terapii pedagogicznej - wspieranie działań lekarza i współdziałanie z psychoterapeutą. Albo też prowadzenie terapii pedagogicznej równocześnie z inną formą leczenia.
- Z. Współpracy z rodzicami - uzgodnienie wspólnego działania: szkoły i domu. Duże znaczenie ma tu dobrze prowadzona pedagogizacja rodziców, która często przyczynia się do zmiany form postępowania rodziców z dziećmi, a przez to poprawne warunki rozwojowe.

Zasady rewalidacji:

a) z. wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalną.

b) z. podejścia wielospecjalistycznego.

c) z. powiązania oceny z usprawiedliwieniem.

d) z. integracji.

• Działy pedagogiki specjalnej. Z punktu widzenia organizacji szkolnictwa specjalnego w pedagogice specjalnej wyróżnia się:

• Pedagogika specjalna kompensacyjna - leży u podstaw nauczania, wychowania i rewalidacji niewidomych raz niedowidzących, niesłyszących i niedosłyszących upośledzonych umysłowo i niepełnosprawnych umysłowo.

- redukcja przeszkód utrudniających rozwój osobowości (kompensacja)

• Pedagogika specjalna resocjalizacyjna - obejmuje młodzież z zaburzeniami zachowania oraz młodzież, wobec której zastosowano środek wychowawczy lub poprawczy (wychowanków zakładów wychowawczych i poprawczych).

• Pedagogika specjalna lecznicza(podtrzymująca) - realizuje swoje cele poprzez naukę dzieci i dorosłych umiejętności przetrwania krytycznych dla nich okresów życia czy długotrwałych okresów leczenia. Dotyczy osób przewlekle chorych.

Klasyczny podział pedagogiki specjalnej na subdyscypliny obejmujące teoretyczne i metodyczne zagadnienia związane z określoną grupą jednostek odchylonych od normy rozwojowej.

A)Pedagogika rewalidacyjna:

1) oligofrenopedagogika (dotyczy jednostek upośledzonych umysłowo)

2) surdopedagogika (zajmuje się jednostkami z uszkodzonym narządem słuchu)

3) tyflopedagogika (dotyczy jednostek z uszkodzonym narządem wzroku)

4) pedagogika terapeutyczna ( dotyczy jednostek przewlekle chorych, niepełnosprawnych lokomocyjnie)

B) Pedagogika resocjalizacyjna ( jednostki nieprzystosowane społecznie)

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA

( gr. oligos - mało, phern - umysł)

- to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo. Często termin ten używany jest zamiennie z terminem „niedorozwój umysłowy” lub „niepełnosprawność intelektualna”.

1. W diagnozie upośledzenia umysłowego znaczenie odgrywają dwa kryteria:

- poziom inteligencji

- poziom dojrzałości społecznej ( jaką rolę odgrywamy w społ.?; przez tę rolę jesteśmy oceniani; czy upośledzony jest świadomy swojej choroby?)

2. Niepełnosprawność intelektualna to nie tylko problematyka strefy poznawczej, ale całej osobowości jednostki.

• Do postawienia diagnozy upośledzenia umysłowego nie wystarcza badanie testowe inteligencji dziecka i określenie niskiego ilorazu inteligencji. Diagnoza powinna obejmować także przystosowawcze zachowanie jednostek.

• Zachowanie przystosowawcze to efektywność lub stopień, w jakim jednostka realizuje wymogi niezależności osobistej i odpowiedzialności społecznej, oczekiwanej ze względu na wiek i środowisko (w jaki sposób się przystosowują akceptacja, obserwacja zachowań).

3. Niepełnosprawność intelektualna (model biopsychiczny)

• Stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenie we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.

• Istotny niższy, niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego ( o dwa odchylenia standardowe) występujący łącznie z upośledzeniem; powstały w okresie rozwojowym.

4. Niedorozwój umysłowy, niesprawność intelektualna, oligofrenia - to terminy używane zamiennie na określenia upośledzenia umysłowego.

• Upośledzenie umysłowe to istotnie niższy od przeciętnego (co najmniej dwa odchylenia standardowe) poziom funkcjonowania intelektualnego o charakterze globalnym wraz z zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania, spowodowany przez wyniki endo- i egzogenne na podłożu względnie trwałych zmian na funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego.

5) Stopień upośledzenia może przyjąć następujące formy:

• Utrudniona - dana osoba może wykonywać określone zadania życiowe, spełniać role społeczne, lecz przychodzi jej to z trudnością;

• Ograniczona - dana osoba może wypełniać swoje role w niepełnym lub częściowym zakresie;

• Uniemożliwiona - dana osoba nie może w ogóle wykonać swoich zadań.

6. Upośledzenie może dotyczyć sfer życia:

• Orientacja w otoczeniu, obejmująca również zdobywanie u wymianę informacji, zdobywanie wiedzy;

• Czynności życia codziennego - niecodzienność ich wykonywania;

• Poruszanie się w przestrzeni;

• Praca zawodowa

• Integracja społeczna - aktywny udział w różnych formach życia społecznego;

• Niezależność ekonomiczna - możliwość uzyskania środków na własne utrzymanie.

7. E. Doli wysuwa 6 kryteriów orzekania o niedorozwoju umysłowym, które traktuje się w powiązaniu ze sobą nawzajem. Jego zdaniem niepełnosprawność umysłowa to:

• Niedojrzałość społeczna;

• Spowodowaną przez niską sprawność umysłową;

• O charakterze rozwojowym;

• Nie przemijająca w miarę dojrzewania;

• Pochodzenia konstytucjonalnego;

• Nieodwracalna.

Osoba niepełnosprawna intelektualnie nie przejawia umiejętności utrzymania siebie bez pomocy uciekanie się do środowiska. Trwałości zahamowania intelektualności.

25.11.2010r.

8. Niepełnosprawność intelektualna (model funkcjonalny) jest szczególnym, specyficznym stanem funkcjonowania, powstający w okresie dzieciństwa, w którym istotnie niższy poziom funkcjonowania intelektualnego współwystępuje z ograniczeniem w zakresie umiejętności przystosowawczych jest stanem, w którym charakteryzujące podstawowe są pojęcia: możliwości, umiejętności przystosowawcze środowiska i funkcjonowanie.

9. Klasyfikacja i charakterystyka upośledzenia umysłowego. Kryteria klasyfikacyjne:

• Pedagogiczne

• Psychologiczne

• Medyczne

• Społeczne

• Ewolucyjne

• Osobowościowo-społeczne

• Typów układu nerwowego

• Patopsychologiczne

10. Kryterium pedagogiczne:

• Bierze pod uwagę możliwości wychowania i nauczania dzieci niepełnosprawnych.

• Biorąc pod uwagę kryterium wyuczaności i wychowalności warunków w pedagogice specjalnej stosuje się następującą klasyfikację:

• Dzieci wyuczane w normalnym zakresie przy zastosowaniu odpowiednich metod, technik i urządzeń np. dzieci niedowidzące, niedosłyszące.

• Dzieci wyuczane i wychowalne w ograniczonym zakresie np. dzieci niepełnosprawne intelektualnie.

• Nie można utożsamiać procesu wychowania z procesem przywracania zdrowia, gdyż oba te procesy stanowią różne kategorie. Możliwy zarówno jest przecież postęp rewalidacyjny w pewnych obszarach funkcjonowania bez wyraźnych efektów wychowawczych i sytuacja odwrotna.

• Od 1.01.1980r. obowiązuje klasyfikacja upośledzenia umysłowego wg IX rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów.




11. Iloraz inteligencji jest wykorzystywany jako pomoc w rozróżnieniu stopnia upośledzenia umysłowego. Należy jednak pamiętać, że na globalną diagnozę stopnia upośledzenia umysłowego składać się powinny również oceny z innych niż poznawczych potencjałów funkcjonowania jednostki.

• Osoby z upośledzeniem umysłowym są nie tylko niedorozwinięte umysłowo, ale również towarzyszy temu ciężkie upośledzenie fizyczne.

12) Niedorozwój umysłowy - stan, któremu towarzyszy ogólne upośledzenie organizmu. Upośledzenie umysłowe prawdopodobnie nie ogranicza się do ośrodkowego układu nerwowego. Upośledzenie umysłowe jest jakby symptomem nieszczęścia, które dotyka cały organizm.

13) Charakterystyka upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim:

• Osoby te stanowią najliczniejszą grupę w populacji ogólnej osób upośledzonych umysłowo - 75%;

• Dzieci te różnią się na ogół fizycznie od swoich rówieśników. Dopiero szczegółowa obserwacja pozwala na stwierdzenie nieznacznej dysharmonii w rozwoju fizycznym oraz „słabość fizyczną”;

• Najbardziej typowym objawem upośledzenia lekkiego jest odchylenie od normy w rozwoju poznawczym, szczególnie zaś w funkcji spostrzegania, myślenia, pamięci, orientacji społecznej i uczenia się;

• Rozpoznanie stwarza poważne trudności. Wynikają miedzy innymi z podobnych objawów zachowania się dziecka zaniedbanego i upośledzonego umysłowo, ponieważ często warunki środowiskowe, z którym dziecko pochodzi, mogą wpłynąć niekorzystnie na jego rozwój;

• Dzieci te najlepiej radzą sobie z wnioskowaniem w codziennych, prostych sytuacjach życiowych;

• Uzyskują dobre wyniki w rozumowaniu na materiale konkretnym;

• Na poziomie percepcji niekorzystnie wpływa ograniczona zdolności myślenia pojęciowego;

• Spostrzeganie przebiega wolniej i ma stosunkowo wąski zakres;

• Dzieci ujawniają także zaburzenia procesów pamięciowych i uwagi;

• Procesy poznawcze tych dzieci można poszeregować wg stopnia ich zaburzenia;

• Największe zaburzenia występują w zakresie rozumowania, długotrwałej pamięci mechanicznej oraz krótkotrwałej pamięci mechanicznej;

• Stosunkowo najmniejsze defekty występują w zakresie uwagi;

• Myślenie u dzieci upośledzonych umysłowo ma charakter konkretno-obrazowy.

02.12.2010r.

14) J. Wyczesany wyodrębnia następujące przejawy zaburzenia psychofizycznego i społecznego osób upośledzono umysłowych w stopniu lekkim:

• Zaburzenia w procesie poznawczo-emocjonalnym

• Nieprecyzyjny odbiór wrażeń zmysłowych

• Trudności skupienia uwagi

• Słaba wyobraźnia

• Zasadniczo słaba pamięć

• Zubożała selektywność i gotowość poznawcza

• Utrudnione tworzenie pojęć konkretyzm myślenia (ograniczona możliwość myślenia abstrakcyjnego)

• Utrudnione wnioskowanie, uogólnienie, rozumienie i wykrywanie zależności przyczynowo-skutkowych

• Skłonność do mechanicznego przyswajania wiedzy

• Przyswajanie ubogiego słownictwa

• Mała plastyczność myślenia (trudności w zastosowaniu zdobytych wiadomości w praktyce działania)

• Stereotypia myślowa

• Ograniczone samodzielne myślenie

• Duża przydatność na wpływy otoczenia

• Utrudnione panowanie nad popędami i afektami

• Zaburzenia psychoruchowe

• Wydłużony okres reakcji (zwolnione tempo reakcji psychicznych)

• Męczliwość psychoruchowa

• Mała sprawność kinestetyczna

• Zaburzenia w koordynacji ruchowej, wzrokowo-ruchowej

• Hyper- i hipokinezja - ogólne ograniczenie motoryczności (kości, mięśnie)

• Ruchy mimowolne

• Tiki

• Trudności w przystosowaniu społecznym

• Upośledzenie twórczości, przedsiębiorczości, inicjatywy

• Utrudnienie głębszego porozumienia się z otoczeniem z powodu ograniczonego słownictwa oraz ewentualnych nieprawidłowości rozwojowych mowy

• Podatność do naśladownictwa i podporządkowania się silniejszym wpływom (osłabiony krytycyzm)

• Mała wydolność pracy

15) Charakterystyczną cechą osób upośledzonych w stopniu lekkim jest także ich nieadekwatna samoocena - niejednokrotnie uważają się za wyjątkowo zdrowe, zdolne i popularne, dlatego też lekceważą swoje braki i specyficzną sytuację społeczną.

16) Charakterystyka głębszego (umiarkowany i znaczny) upośledzenia umysłowego:

• Ogólny rozwój dziecka upośledzonego w stopniu umiarkowanym i znacznym przebiega z dużym opóźnieniem - różnicuje osoby nim dotknięte.

• Powody tych różnic tkwią przede wszystkim w etiologii (zwykle splot kilku przyczyn powodujących głębsze upośledzenie umysłowe).

• Upośledzeniu towarzyszą często niepełnosprawność sensoryczna (niedosłuch, niedowład) co dodatkowo utrudnia proces rewalidacji.

• Umiarkowane: Osoby nie przekraczają poziomu ogólnego rozwoju intelektualnego 8-leniego dziecka pod względem dojrzałości społecznej osiągają poziom 10-leniego dziecka. Znaczne: z kolei osoby te osiągają dojrzałość społeczną na poziomie 7-8-lentiego dziecka, intelektualna - 5-latka.

• Rozwój psychoruchowy i społeczny.

• Dzieci te późno zaczynają samodzielnie chodzić (ok. 4-5r. życia oraz wypowiadać pierwsze słowa).

• Mowa jest agramatyczna, często bełkotliwa i niewyraźna; słownictwo ubogie.

• Dzieci nie przejawiają inicjatywy i samodzielności. Z trudem przyswajają sobie podstawowe czynności (w tym określone nawyki higieny osobistej, ubierania).

• Osoby upośledzone w stopniu umiarkowanym rozumieją proste sytuacje społeczne i na ogół potrafią wyrażać swoje potrzeby, komunikować się i współpracować z innymi.

• Osoby upośledzone w stopniu znacznym często osiągają samodzielność w załatwianiu swoich potrzeb fizjologicznych, mogą poruszać się po bliskiej okolicy.

09.12.2010r.

• Dzieci upośledzone umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym odczuwają potrzebę bezpieczeństwa, miłości; potrafią w sposób żywy przejawiać sympatię i potrzebę kontaktów społecznych.

• Takie osoby radzą sobie same w życiowych sytuacjach: ubieranie, porządki utrzymywane wokół siebie, robienie drobnych zakupów, praca.

• Cechy procesu poznawczo-emocjonalnego:

• Osoby w stopniu znacznym i umiarkowanym przejawiają trudności w myśleniu, w przyswajaniu wiedzy, rozumienie stosunków logicznych.

• Rozwój poznawczy pozostaje na poziomie przedoperacyjnym.

• Upośledzone dzieci znacznie i umiarkowanie mają zaburzone często receptory.

• Trudności w koncentracji uwagi potęgują powolność i niedokładność spostrzeżeń; pamięć jest bardzo wąska i znikoma.

• Ograniczony wzrok i słuch powodują trudności w kinestezji (czucie pozycji i ruchu ciała) co negatywnie wpływa na rozwój procesów psychologicznych.

17) Charakterystyka głębszego upośledzenia umysłowego:

• Osoby te charakteryzuje maksymalny rozwój społeczny na poziomie 4-letniego dziecka, intelektualny na poziomie 3-latka.

• Wady wzroku, słuchu, niedowład, porażenie kończyn lub choroby przewlekłe.

• Osoba dorosła, która osiągnęła pułap swoich możliwości:

• Spostrzega osoby, przedmioty, sytuacje.

• Koncentruje uwagę na interesujących ją przedmiotach.

• Potrafi wymyślać nowe rozwiązania prostych problemów.

• Porozumiewanie proste 2- i 3- wyrazowe zdania.

• Wykonuje proste polecenia.

• Unika wyraźnych niebezpiecznych zagrożeń w życiu.

• W wyniku rehabilitacji potrafi samo się ubrać, jeść, wykonywać proste prace porządkowe.

• U osób głęboko upośledzonych obserwuje się dużą rozpiętość rozwojową poszczególnych sprawności i funkcji zależnie od głębokiego upośledzenia:

• Od braku percepcji do zdolności spostrzegania przedmiotów, czynności, sytuacji.

• Od braku koncentracji uwagi do zdolności koncentrowania się przed dość długi czas.

• Od braku zdolności opanowaniu kilku słów; rozumienia nawet melodii; 2- i 3- wyrazowe zdawania oraz rozumienia prostych poleceń.

• Osoby znacznie i głęboko upośledzone wymagają stałej opieki, ponieważ nie potrafią samodzielnie dbać o bezpieczeństwo oraz zaspokajać podstawowe potrzeby psychofizyczne i społeczne.

18) Tożsamość osób niepełnosprawnych intelektualnie.

• Strategia „wieczne dzieciństwo”.

• Określenie miejsca w strukturach społecznych, w relacjach rodzinno-opiekuńczych.

• Krańcowa sytuacja - ubezwłasnowolnienie całkowite, a także emocjonalno seksualne.

• Niepełnosprawność - odnosi się do osobistych ograniczeń, które utrudniają życie, funkcjonowanie w społeczeństwie.

• Sytuacja psychospołeczna osób upośledzonych umysłowo w bardzo dużym stopniu kreowana jest przez społecznie funkcjonujący obraz osób z upośledzeniem umysłowym i wiedza na ten temat upośledzenia, które mają specjaliści i osoby decydujące o polityce społecznej.

• Głównym doświadczeniem badanych osób upośledzonych są: poczucie niepełnosprawności, zależności, bycia gorszym, brak miłości, odrzucenia.

• Osoby upośledzone umysłowo w różnym stopniu zdają sobie sprawę ze swojej niepełnosprawności, jej objawów i przyczyn. Najczęściej pojęcie to utożsamiane jest przez osoby upośledzone z chorobą psychiczne, czasem z innością, byciem gorszym.

• Podleganie opiece domu pomocy społecznej kształtuje okre3ślnego rodzaju podstawy adaptacyjne do warunków instytucji totalnej. W konsekwencji doświadczeń życia w placówkach opiekuńczych, osoby niepełnosprawne wypracowują określane strategie obronne, które nie stymulują ich aktywności poznawczej i autonomii JA.

• Osoby upośledzone umysłowo mają świadomość braku dostępu do pełnienie wielu ról społecznych. Większość zasadniczych ról społecznych ( rola społeczna kobiety, mężczyzny) jest dla nich nieosiągalna.

• Komaniecka-Wiśniewska (2006) podkreśla silną identyfikację dorosłych-podopiecznych domów pomocy społecznej z określeniem „mieszkańca, mieszkanki”.

• Osoby upośledzone często przeświadczone są, że określenie „kobieta”, „mężczyzna” zarezerwowane są dla pracowników placówki.

• Osoby upośledzone umysłowo najczęściej nieprawidłowo interpretują przyczyny swojej niepełnosprawności, mówią - choroba - coś co da się wyleczyć.

19) Tożsamość zależy od:

• Prestiżu osobistego, czyli cech charakteru, które często były kształtowane podczas serii przejść, czyli traumatycznych momentów zmieniających ich losy.

• Tego w jaki sposób środowisko społeczne rozumie pojęcie upośledzenia umysłowego.

16.12.2010r.

19)Przyczyny upośledzenia umysłowego

• Niepełnosprawność intelektualna spowodowana jest pewnymi organicznymi i funkcjonalnymi zmianami w mózgu, zwałszcza w korze mózgowe.

• Podstawowym kryterium różnicującym przyczyny upośledzenia umysłowego jest czas powstania uszkodzeń - ZAPAMIĘTAĆ

• Czynniki genetyczne (endogenne) powstają w okresie przed zapłodnieniem, czynniki egzogenne zaś w okresie poporodowym i po urodzeniu dziecka. Ta druga grupa czynników gromadzona jest w otoczeniu społecznym, przyrodniczym i materialnym.

Podział oddziaływania czynników powodujących uszkodzenia (H. Spionek, 1975). Kryterium podziału negatywnych wpływów jest czas ich powstawania:

a) komórka rozrodcza

b) zarodek i płód

c) dziecko w chwili porodu

d) dziecko po urodzeniu

• Pierwsza grupa czynników, np. przewlekły alkoholizm rodziców, lub upojenie alkoholowe w chwili poczęcia

• Druga grupa, np.: embriopatie wirusowe, toksoplazmoza wrodzona, zakażenie płodu

• Trzecia grupa, np.: bezpośrednie urazy czaszki, wylewy śródczaszkowe spowodowane urazem, zaburzenia w krążeniu

• Czwarta grupa, np.: tuż po urodzeniu dziecko narażone jest na infekcje, urazy, zaburzenia przemiany materii różnego pochodzenia.

Przyczyny upośledzenia wg AAIDD (Amerykańskie Stowarzyszenie Niepełnosprawności Intelektualnej i Rozwojowej)

• Podział przyczyn na trzy grupy w zależności od czasu wystąpienia- to znaczy czasu, kiedy wydarzenie lub przyczyna zaistniało ( AAMR, 2002)

→ Prenatalne- przed urodzeniem

→ Okołoporodowe- podczas porodu

→ Poporodowe- po urodzeniu

PRZYCZYNY PRENATALNE

• obejmują m.in. czynniki genetyczne i dziedziczne, zatrucia toksynami występujące w czasie ciąży, choroby i wady cewy nerwowej

• czynniki gen. i dziedziczne obejmują takie zaburzenia jak zespół łamliwego chromosomu X, zespół Downa, czy fenyloketonuria (PKU)

• Choroby i infekcje takie jak np. HIV/AIDS, mogą zniszczyć nienarodzone dziecko.

• Toksyny powodujące zatrucia to alkohol, tytoń lub narkotyki, które matka zażywa podczas ciąży

• Wady cewy nerwowej, takie jak bezmózgowie (brak większej części mózgu dziecka) oraz rozszczep kręgosłupa również są prenatalnymi przyczynami niepełnosprawności intelektualnej

PRZYCZYNY OKOŁOPORODOWE

• pojawiają się podczas porodu. Należą do nich np. urazy porodowe spowodowane brakiem tlenu *anoksja lub zamartwica), wypadki związane z pępowiną, uraz położniczy, uraz głowy oraz mała masa urodzeniowa ciała

PRZYCZYNY POPORODOWE

• głównie o charakterze środowiskowym, mają miejsce po urodzeniu, np.: Maltretowanie i zaniedbywanie dziecka, zatrucia środowiskowe i wypadki.

Zespół łamliwego chromosomu X

• zidentyfikowany w 1991r. Jest obecnie uznawany za najczęstszą dziedziną przyczynę niepełnosprawności intelektualnej, występuje u 1 na 4000 mężczyzn

• Wnika on z mutacji chromosomu X. Powszechnie występującą, związaną z nim komplikacją, jest nawracające zapalenie ucha środkowego i wynikające stąd problemy ze słuchem i mową. Defekty poznawcze mogą być znaczne, uważa się, że około 86% mężczyzn dotkniętych tym zespołem ma niepełnosprawność intelektualną. Wielu z nich ma kłopoty z koncentracją uwagi i nadpobudliwość, u wielu występują zachowania stereotypowe *jak np. klaskanie lub gryzienie dłoni) oraz niezdolność do nawiązywania normalnych relacji z innymi.

• Obecnie uważa się, że 6% chłopców autystycznych ma również zespół łamliwego chromosomu X. Wielu z nich cierpi też na echoralię.

Zespół Downa

• kolejny przykład niepełnosprawności intelektualnej spowodowanej nieprawidłowością chromosomową

• każda ludzka komórka zwykle zawiera w swoim jądrze 23 pary chromosomów (łącznie 46). W najpowszechniejszej odmianie zespołu Downa, trisomii 21, dwudziesty pierwszy zestaw chromosomów zawiera 3 chromosomy, zamiast normalnej pary

• patrz ćwiczenia

• Przeważająca większość z zespołem Downa ma wielorakiem problemu, np. Utrata słuchu, problemu z mową

• u osób z zespołem downa występują zarówno problemu poznawcze, jak również problemu językowe i kłopoty z pamięcią krótkotrwałą, to jednak mają one mniej trudności w zakresie zachowań przystosowawczych niż ich rówieśnicy z innymi postaciami niepełnosprawności intelektualnej

• U osób tych częściej z kolei występuje otyłość

Fenyloketonuria

• jest równownież chorobą dziedziczką, spowodowaną niezdolnością do metabolizmu fynloalaniny, która gromadzi się i osiąga w organizmie poziom toksyczny, prowadząc do uszkodzenia mózgu

• nieleczona fenyloketonuria powoduje w końcu niepełnosprawność intelektualną. Zmiana diety (wyeliminowanie niektórych pokarmów zawierających ten aminokwas, n. mleka) pozwala kontrolować chorobę i zapobiec aniepełnosprawności intelektualnej, choć problemy poznawcze można stwierdzić zarówno u osób leczonych, jak i nieleczonych

• ze względu na groźne skutki fenyloketonurii, dieta osób nią dotkniętych musi być ściśle kontrolowana

• Mamy ty więc do czynienia z chorobą uwarunkowaną genetycznie, ale to białko zawarte w mleku staje się toksyczne dla chorej na nią osoby

Toksyny:

• toksyny są zarówno prenatalnymi, jak i poporodowymi przyczynami niepełnosprawności intelektualnej

• są dwa powody, dla których toksyny zasługują na szczególną uwagę

→ są powszechnie obecne w naszym otoczeniu

→ narażeniu na toksyny można zapobiegać.

• narażenie na działanie toksyn jest szkodliwe dla dzieci

• toksyny są rzeczywistym źródłem niepełnosprawności. Matki, które piją, palą lub biorą narkotyki wystawiają swoje nienarodzone dzieci na poważne ryzyko przedwczesnego porodu, małej masy urodzeniowej ciała, niepełnosprawności intelektualnej

• Jedną z dobrze rozpoznanych przyczyn wad wrodzonych u dzieci jest alkoholowy zespół płodowy, spowodowany piciem alkoholu przez matkę w okresie ciąży

• jest on ściśle związany z niepełnosprawnością intelektualną; osoby nim dotknięte charakteryzują się niższym niż przeciętnym poziomem Intelektualnym

Mała masa urodzeniowa ciała

• mała masa urodzeniowa ciała jest podstawowym czynnikiem ryzyka niepełnosprawności i jest bezsprzecznie związana jest z biedą i brakiem, lub ograniczonym dostępem do opieki prenatalnej

Maltretowanie i zaniedbywanie dziecka

• dzieci maltretowane mają niższcze IQ i gorszy czas reakcji na bodźce poznawcze

• Dzieci maltretowane mają średni wynik IQ na poziomie 88, podczas gdy średni wynik ich niemaltretowanych rówieśników wynosi 101

Z. Sękowska rozróżnia trzy źródła odpowiedzialne za upośledzenie umysłowego

• oligofrenię pierwotną- uwarunkowaną czynnikami dziedzicznymi

• oligofrenię wtórną- spowodowaną przez czynniki wrodzone i nabyty

• oligofrenię uwarunkowaną czynnikami endogennymi i egzogennymi

1. Oligofrenia pierwotna

→ choroby uwarunkowane genetycznie, współistniejące z zespołami niedorozwoju umysłowego, mogą być przyczynowo związane z obecnością zmutowanych genów i aberracjami (zmiany liczby/struktury) chromosomowymi

→ do najczęściej występujących uszkodzeń spowodowanych przez zmutowane geny należą:

1. fenyloketonuria

2. zespół downa

3. zespół Turnera

4. zespół Klinefetera

---