Przyczyny wyodrębnienia się pedagogiki społecznej jako nauki
Pedagodzy zajmujący się badaniem pedagogiką społeczną wyodrębniają przynajmniej trzy lub cztery przyczyny, które legły u podstaw powstawania nowej dyscypliny pedagogicznej pod nazwą pedagogiki społecznej.
Pod koniec XIX i na początku XX wieku nastąpił dynamiczny wzrost różnych nauk, w tym historii, filozofii, psychologii, w tym i pedagogiki. W latach dwudziestych XX wieku nastąpił rozwój różnorodnych badań w pedagogice. Stąd też zaczęły się tworzyć nowe dyscypliny pedagogiczne w ramach pedagogiki takie jak: pedagogika opiekuńcza, szkolna, przedszkolna, dorosłych, a także społeczna.
Pod koniec XIX i na początku XX wieku powstał ruch tzw. nowego wychowania. Zrywano z nauczaniem i wychowaniem herbertowskim. Natomiast w jego miejsce powstały nowe kierunki pedagogiczne (np. wychowanie przez pracę - J. Dewey; wychowanie przez kulturę, wychowanie przez środowisko i inne kierunki pedagogiczne).
Stąd też w tych nowych kierunkach pedagogicznych należało poszukiwać nowej dyscypliny pedagogicznej, która odpowiadałaby nowym kierunkom. Tą nową dyscypliną pedagogiczną w nauczaniu i wychowaniu były podstawy pedagogiki społecznej.
Na początku XX wieku zaczęto organizować różne zajęcia z wychowania pozaszkolnego (ogródki jordanowskie, domy kultury, dziecińce, kolonie letnie i zimowe). Zarówno teoria wychowania i kształcenia w tych ośrodkach pozaszkolnych nie mogła mieścić się w pedagogice ogólnej, lecz w pedagogice społecznej i dlatego też ta dyscyplina naukowa była konieczna.
Pod koniec XIX i na początku XX wieku powstała i rozwijała się klasa robotnicza. Żadna, jak dotąd, pedagogika nie zajmowała się problematyką wychowania i edukacji oraz wypoczynku dzieci z klasy robotniczej. W związku z tym była potrzeba stworzenia nowej dyscypliny pedagogicznej pod nazwą pedagogiki społecznej, która podjęłaby zagadnienia dotyczące problemów społecznych klasy robotniczej.
Przedmiot badań pedagogiki społecznej
Pedagogika społeczna jest z jednej strony nauką teoretyczną, z drugiej strony jest nauką praktyczną. Rozwój teorii wpływa na rozwój praktyki społecznej.
Z drugiej strony rozwój praktyki pedagogicznej powoduje rozwój teorii w pedagogice społecznej.
Pedagogika społeczna jest także nauką pragmatyczną. Oznacza to, że wszelkie badania organizowane w pedagogice społecznej muszą być korzystne dla jednostki ludzkiej, bądź grupy społecznej.
Pedagogika odrzuca wszelkie badania, które w swych założeniach mogą wnosić pewne niekorzystne znamiona dla dzieci czy młodzieży, dorosłych, ludzi starszych.
Nauka teoretyczna ↔ Nauka praktyczna
Nauka pragmatyczna
Do 1990 roku przedmiotem badań pedagogiki społecznej, jak określał Ryszard Wroczyński, jest badanie środowiska społecznego i jego wpływ na wychowanie, socjalizację i osobowość jednostki ludzkiej. Po transformacji ustrojowej (1990) nastąpiło rozszerzenie przedmiotu badań pedagogiki społecznej. Współcześnie przedmiotem badań jest, z jednej strony wspomaganie i pomoc jednostkom i grupom ludzkim, które są w ciężkiej sytuacji życiowej. Z drugiej strony, pedagogika społeczna zajmuje się diagnozowaniem środowiska społecznego i jego wpływem na jednostkę i grupy ludzkie.
Prekursorzy pedagogiki społecznej
Robert Owen
Angielski polityk, pedagog, który wniósł pewne podwaliny pod stworzenie nowej dyscypliny pedagogicznej - pedagogiki społecznej.
W swych pismach pedagogicznych i politycznych wzywał właścicieli, przedstawicieli zakładów produkcyjnych i fabrykantów do budowania tak zwanej infrastruktury oświatowo-kulturalnej i sportowej. W infrastrukturze tej miały być budowane szkoły, domy kultury oraz boiska sportowe. Uważał, że te ośrodki są niezbędne do rozwoju dzieci i ich rodzin (do południa - szkoły, po południu - domy kultury, tężyznę, sprawność fizyczne miały być zapewnione przez zajęcia na boiskach sportowych).
Zobowiązywał również właścicieli zakładów do organizowania kolonii dla dzieci, które są słabowitego zdrowia, by tam w tworzonych w miejscowościach wypoczynkowych, pozyskiwać zdrowie. Natomiast w miejscu zamieszkania organizował dziedzińce dla dzieci, by mogły wypocząć.
Henryk Pestalozzi
Był szwajcarskim pedagogiem, organizował zakłady opiekuńcze i sierocińce dla dzieci biednych. Wskazywał na konieczność rozwoju kultury w środowisku wiejskim, zwracał uwagę na podniesienie świadomości wychowawczej rodziców, by mogli oni właściwie wychowywać i edukować swoje dzieci.
Wniósł wiele dla opieki nad dzieckiem biednym, dla wychowania w środowisku rodzinnym, dla rozwoju kultury wiejskiej („Jak Gertruda uczy swoje dzieci”).
Pojęcia stosowane w pedagogice społecznej:
Każda nauka, aby mogła spełniać miano dyscypliny naukowej, musi spełniać przynajmniej trzy warunki:
Musi mieć przedmiot badań.
Musi mieć własne pojęcia, które są stosowane w tej dyscyplinie.
Musi mieć własne własne pojęcia, które są stosowane w tej dyscyplinie.
Musi mieć własne techniki i metody badawcze.
Pojęcia pedagogiki społecznej:
Wychowanie - ujmujemy w wąskim i szerokim znaczeniu:
Wąskie - wychowanie rozumiemy jako celowe, świadome i planowe oddziaływanie wychowawcy na wychowanka w celu kształtowania określonych cech osobowości u wychowanków poddanych procesom wychowawczym. W tym ujęciu wychowania będziemy rozumieć wychowanie w szkole, wychowywanie przez nauczyciela w procesie lekcyjnym, wychowanie na zajęciach pozalekcyjnych, oraz celowo organizowanego wychowania w Domach Kultury czy Pałacach Młodzieży na zajęciach rozwijających zainteresowania.
Szerokie - szeroki strumień różnorodnych oddziaływań społeczno-wychowawczych, które są skierowane na jednostkę ludzką lub grupę społeczną, i mają one wpływ na zachowanie jednostek. W tym znaczeniu rozszerza się zakres oddziaływań wychowawczych. Ponieważ oddziaływania wychowawcze mogą być wywierane na jednostkę, zarówno w szkole Domu Kultury, zakładzie pracy, kościele, bibliotece - niektórzy pedagodzy twierdzą, że nawet na ulicy zachodzi proces wychowawczy (odnosi się to do odpowiednich i pozytywnych zachowań społecznych).
Ponadto, w tym ujęciu rozszerza się także pojęcie wychowawcy. W wąskim ujęciu znaczenia wychowania powinien być z reguły nauczyciel.
Natomiast w szerokim znaczeniu wychowania - rolę wychowawczą może spełniać także instruktor w Domu Kultury, kierownik w zakładzie pracy, drużynowy w ZHP, ksiądz.
Mówiąc o wychowaniu - pedagogika społeczna dowodzi, że jednostka społeczna jest jednostką bio-socjo-kulturalną.
PEDAGOGIKA SPOŁECZNA - WYKŁADY
3