Temat: Rodzina jako podstawowe środowisko życia współczesnego człowieka.

1. Rodzina jako grupa społeczna, jako środowisko wychowawcze, kulturowe i wspólnota osób.

2. funkcje rodziny

3. typologia rodzin

4. problematyka badań nad rodziną.

5. Zagrożenia, struktury i funkcjonowanie współczesnej rodziny a sytuacja dziecka:

1. dziecko w rodzinie biednej

2. dziecko w rodzinie zdezorganizowanej strukturalnie (niepełnej)

3. dziecko w rodzinie zdezintegrowanej w sferze więzi emocjonalnej

4. dziecko w rodzinie patologicznej

5. dziecko w rodzinie zmedializowanej

Rodzina jako grupa społeczna (czym się różni od innych grup społ.)

1. jest to pierwotna grupa społeczna (dziecko rodzi się w niej)

2. jest to naturalna grupa społ. (dziecko nie musi spełniać żadnych warunków)

3. jest to najważniejsza i niezastąpiona grupa społeczna

4. jest małą grupą społeczną

5. jest środowiskiem wychowawczym naturalnym

6. środowisko kulturowe rodziny - ogół wartości materialnych i duchowych (symbol.) udostępnionych i przekazywanych młodemu pokoleniu przez pokolenie starszych. W celach poznawczych, kształcących, wychowawczych itp.

Rodzina jako wspólnota osób

Wspólnota - forma życia społecznego, czynnikiem który scala wspólnotę jest więź emocjonalna i system wartości akceptowany przez członków

Rodzina jako wspólnota oznacza naturalne zespolenie osób ze względu na:

- wspólne cele;

- wspólne dążenie;

- silną więź emocjonalną;

Cechy wspólnoty rodzinnej:

1. emocjonalna

2. opiekuńcza

3. wychowawcza

4. kulturowa

5. majątkowa

6. wspólnota nazwiska

7. wspólnota zamieszkania domu rodzinnego

Czym różni się wspólnota rodziny od innych wspólnot?

1. geneza powstania

2. struktura wewnętrzna funkcjonowanie

3. więź rodzinna, miłości

Funkcje: elementy tworzące pojęcie

- zadania, cele

- określone działania

- skutki

Funkcje rodziny - są to działania, czynności codzienne, stałe, podejmowane w rodzinie zgodnie z mniej lub bardziej uświadamianymi zadaniami i prowadzące do określonych skutków, efektów

Podstawowe funkcje rodziny:

Klasyfikacja funkcji Z. Tyszki

1. Psychosocjologiczna ( - prokreacyjna; -seksualna)

2. Ekonomiczna (- materialna; -opiekuńczo-zabezpieczająca)

3. Społeczno-wyznaczająca (-legalizacyjna; -kontrolna)

4. Socjalizacyjno-wychowawcza (-socjalizacyjna; - wychowawcza; - kulturalna; -emocjonalno-ekspresyjna; -rekreacyjno-towarzyska)

Klasyfikacja wg S.Kawuli

1. funkcja prokreacyjna

2. ekonomiczna

3. wychowawcza (opiekuńcza, wychowawcza, towarzysko-kulturalna, zabezpieczająca, zrozumienia i uznania, ekspresji uczuć, psychohigieniczna)

Typologia rodzin

Kryterium grupy zawodowe - typy rodzin

- rodziny nauczycielskie; lekarskie, górnicze;

Kryterium - Źródło utrzymania rodziny

- rodzina rolnicza, robotnicza, inteligencka, bezrobotna, tzw.biznesmenska

Kryterium - struktura wewnętrzna rodziny

1. rodzina pełna ( biologicznie, adopcyjna, zrekonstruowana po jej rozbiciu, rodzina zastępcza)

2. rodzina niepełna (osierocona śmiercią rodzica, rozbita w wyniku rozwodu małżeństwa, biologicznie-samotny rodzic)

3. rodzina rozłączona-czasowo niepełna (na skutek wyjazdu jednego z rodziców za granicę w celach zarobku - r.migracyjna; na skutek charakteru pracy zawodowej np. marynarz; w wyniku odbywania kary w zakładzie karnym; na skutek przewlekłej choroby i przebywania w zakładzie leczniczym)

kryterium - liczba dzieci w rodzinie

1. rodzina małodzietna (1-2 dzieci)

2. rodzina wielodzietna ( 3 i więcej)

inny podział:

• rodzina małodzietna (1-2 dzieci)

• rodzina sredniodzietna (3-4 dzieci)

• wielodzietna (5 i więcej)

kryterium - władza w rodzinie

1. rodzina patriarchalna (ojciec)

2. rodzina matriarchalna (matka)

3. egalitarna czyli partnerska

kryterium - warunki materialne

- rodzina (zamożna, średniozamożna, niezamożna, biedna, żyjąca w ubóstwie)

Struktura rodziny:

1. wielka

• wielodzietna

• wielopokoleniowa

1. mała

• małodzietna (2-3 dzieci)

• jedynak

1. niepelna

• osierocona śmiercią

• rozbita (rozwód)

1. zrekonstruowana

• z ojczymem

• macochą

1. pozornie pełna

• przez nieobecność

• przez poczucie oddalenia

Typologia rodziny

1. ze względu na liczbę osób żyjących w zw. małżeńskim

- monogamiczne

- poligamiczne

- grupowe (komuny)

* zrzeszenia rodzin (wspólne zamieszkanie)

* komuny właściwe

2. ze względu na dobór małżonków

- egzogamiczne (z różnych grup społecznych)

- endogamiczne (z tej samej grupy społecznej)

3. ze względu na zamieszkanie młodego małżeństwa

- rodzina patrylokalna

- neolokalna

- matrylokalna

Rodziny o różnym poziomie funkcjonowania:

1. Rodzina normalna

- realizuje funkcje rodziny

- rodzina zintegrowana

- występują „normalne kłopoty”

2. Rodzina niewydolna wychowawczo

- dochodzi często do zaburzeń we współżyciu rodziny

- konflikty rodziny ze szkołą

- brak planów „żyje się z dnia na dzień”

- brak aspiracji kulturalnych, edukacyjnych

- są to często rodziny niepełne

3. Rodziny patologiczne

- pozostają w stałej kolizji z prawem, rabunki, kradzieże, gry hazardowe, przemyt, prostytucja, włóczęgostwo;

- rozkład współżycia wewnątrz rodziny

- osłabienie lub zerwanie więzi rodzicielskiej i małżeńskiej

- trwały konflikt ze szkoła

B. Rodzina o skumulowanych czynnikach patogennych

Badania nad rodziną

Trzy grupy tematyczne badań:

1. struktura wewnętrzna rodziny

2. funkcjonowania: materialnego, wychowawczego, opiekuńczego, kulturowego, społecznego itp.

3. czynniki warunkujące przemiany zachodzące we współ. rodzinie (czynniki mikro- i makrospołeczne)

1. Rodzina jako wartość

2. Procesy wychowania w rodzinie

3. Uwarunkowania funkcji wychowawczej rodziny

Struktura rodziny

Atmosfera wychowawcza

Kultura środowiska rodziny

Kultura pedagogiczna rodziny

Rodzice jako osoby znaczące

Dziecko w rodzinie i jego dzieciństwo

IV Realizacja funkcji wychowawczej

Rodzina - szkoła miłości

Wychowanie do wolności i prawdy

Wychowanie patriotyczne

Wychowanie rodzinne przygotowujące do życia w społeczeństwie

Współczesne obszary …………………… pracy socjalnej:

- zagrożone dzieciństwo;

- rodzina dysfunkcyjna;

- przemoc;

- alkoholizm;

- środowisko lokalne;

- praca socjalna w sprawach sądowych;

Temat: Zagrożenia funkcjonowania współczesnej rodziny (sytuacja dziecka) 12.04.08

Dysfunkcyjność rodziny - zagrożenie funkcji rodziny np. rodzina biedna, bezrobotna, niepełna, z problemem alkoholowym itp. Nie realizuje swoich podstawowych funkcji.

Dysfunkcyjność:

- okresowa np. bezrobocie

Sytuacja społeczna dziecka (w rodzinie dysfunkcyjnej)

O sytuacji „(…) mówimy wtedy, gdy rozpatrujemy pewien układ ze względu na człowieka, będącego jednym z jej elementów, ale z jakiegoś względu elementem wyróżnionym. Człowiek ze względu na którego rozpatrujemy cały układ jest podmiotem sytuacji”.

- jest to miejsce, pozycja, jaką zajmuje dziecko w środowisku swojego życia, warunki jego egzystencji ( materialne i niematerialne), wpływy i oddziaływania którym ulega, doznawane przeżycia, doświadczenia, określone zachowania jakie podejmuje

Sytuacja życiowa dziecka:

- materialna;

- opiekuńcza;

- kulturalna;

- emocjonalna;

- wychowawcza;

Trudne warunki materialne rodziny - bieda dziecka

Trudności w zaspokojeniu potrzeb (Masłow):

- fizjologicznych

- bezpieczeństwa

Bieda dziecięca:

- niedożywione dziecko

- głodujące

- żyjące w bardzo trudnych warunkach mieszkaniowych

- pozbawione warunków do realizowania w czasie wolnym

- pozbawione podstawowych warunków do nauki

Zakłócenia realizacji funkcji rodziny:

• ekonomicznej

• socjalizacyjno-wychowawczej ( opiekuńczej, wychowawczej, kulturalnej, rekreacyjnej, towarzyskiej, emocjonalnej)

Dezorganizacja strukturalna rodziny:

- dziecko osierocone

Dziecko osamotnione na skutek śmierci rodziców:

- ból, przeżycie, tragedia

- uraz

- zachwianie bezpieczeństwa

- trudności w zachowaniu równowagi psychicznej

- ciężkie przeżycie traumatyczne

- trudności w nauce

Dziecko osamotnione na skutek rozwodu:

- rozwód (prawny, emocjonalny, ekonomiczny, rodzicielski, psychiczny) jest dla dziecka bolesnym przeżyciem

- jest szokiem uczuciowym

- pojawienie się lęków, depresji, nerwicy

- zachwianie poczucia bezpieczeństwa

- zagrożenie poczucia własnej wartości

- niekorzystne zmiany w układzie relacji dziecko-rodzic

Dziecko w rodzinie niepełnej biologicznie (samotna matka):

- brak więzi emocjonalnej między dzieckiem a drugim rodzicem

- świadomość, że nie ma miejsca dla drugiej osoby

- negatywny obraz ojca (lub matki)

- bardzo trudne warunki materialne

Dezorganizacja strukturalna - dziecko osierocone:

Może nastąpić zakłócenie realizacji funkcji rodziny (nie wszystkich)

1. wychowawczo-socjalizacyjnej (emocjonalnej, opiekuńczej, wychowawczej, rekreacyjno-towarz., kulturalnej, kontrolnej)

2. ekonomicznej

Może nastąpić zakłocenie realizacji i rozwoju potrzeb:

- fizjologicznych

- bezpieczeństwa

- miłości i przynależności

- uznania

- samoaktualizacji

Sytuacja dziecka sieroty zależy od:

- kultury stosunków w rodzinie

- siły więzi emocjonalnej

- atmosfery życia rodzinnego

- charakteru wychowania rodzinnego

Dezintegracja rodziny w sferze więzi emocjonalnej - osamotnienie dziecka:

Przyczyny:

- atomizacja życia rodzinnego

- charakter pracy rodziców

- styl życia rodziny

Prowadzi do:

- rozluźnienia więzi emocjonalnej

- zaniku wzajemnej akceptacji

- braku zaufania

- braku poczucia bliskości

- wyobcowania

- odrzucenia

Dziecko osamotnione na skutek:

- braku ciepła rodzinnego

- miłości

- codziennych kontaktów

- rozmów

Rodzi się postawa:

- „ucieczki psychicznej”

- „ucieczki fizycznej”

Dom przestaje być miejscem:

- miłości, troski, oparcia

- zaspokojenia potrzeb emocjonalnych

- bezpieczeństwa

- wypoczynku

Dziecko osamotnione:

- poniżane

- zagubione

- opuszczone emocjonalnie przez najbliższych

- ignorowane

- niekochane

- atakowane za swą niedoskonałość

Zjawiska dewiacyjne, patologiczne w rodzinie:

Przemoc wobec dziecka

Alkoholizm rodziców

Przestępczość

Agresja

Narkomania

Prostytucja
samobójstwa

Dziecko:

- wykorzystywane seksualnie

- zalęknione, zastraszane

- zniewolone

- wywłaszczone z przestrzeni życia domu rodzinnego

- gnębione psychicznie

- maltretowane

Wykorzystywane fizycznie

Sytuacja dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej:

Dziecko: zaniedbane w rodzinie, biedne, niedożywione, głodujące, bezdomne, pozbawione warunków do nauki, odpoczynku, rekreacji;

Dziecko telewizyjne: chore, rozleniwione, znerwicowane, agresywne;

Dziecko: gnębione, maltretowane, zastraszone, zagrożone, bite, zniewolone, wywłaszczone

Dziecko: zalęknione, niekochane, opuszczone przez najbliższych, zagubione, odtrącone

Dziecko osierocone: naturalnie, społecznie

Temat: Osamotnienie w domu rodzinnym.

1. Pojęcie osamotnienia

2. dziecko osamotnione w rodzinie na skutek doznawanej przemocy

3. dziecko osamotnione przed szklanym ekranem

4. rodzina dysfunkcyjna a obszary dzieciństwa osamotnionego

5. portrety dzieci osamotnionych

Ad. 1

Osamotnienie w domu rodzinnym:

1. Indywidualny specyficzny rodzaj przeżyć

2. osłabienie więzi emocjonalnych w rodzinie

3. zerwanie więzi rodzinnej

4. bolesne doświadczenia

5. niewystarczająca ilość i jakość interakcji społecznych w rodzinie

Źródłem są warunki: sytuacja zewnętrzna (w domu rodz.) wobec których dziecko jest …

Ad. 2 dziecko osamotnione w rodzinie na skutek doznawanej przemocy

- pozbawione poczucia bezpieczeństwa, opieki oparcia w rodzinie

- dziecko odczuwające izolację najbliższych utratę kontaktów emocjonalnych z nimi

- pozbawione możliwości rozwoju intelektualnego, kulturalnego

- niekochane, niedocenione, odtrącone

- zawstydzone, „zamknięte w sobie”

- cierpiące ból fizyczny, bite, maltretowane

- lekceważone, niedoceniane, wyśmiewane, wyzywane

- zalęknione, zastraszone, nadmiernie pobudliwe, nerwowe

Ad. 3 dziecko osamotnione przed szklanym ekranem

- w wyniku zakłócenia organizacji dnia w rodzinie

- w wyniku określonych zachowań członków rodziny przed TV, prowadzących do osłabienia więzi emocjonalnych

- na skutek zastępowania przez TV rodziców w opiece nad dzieckiem

- na skutek zastępowania TV rodzinnych form spędzania wolnego czasu

- na skutek „zastępowania” przez TV (inne media) rodziców w ;przekazywaniu dziecku wiedzy o świecie, norm moralnych i wzorców zachow.

- na skutek ograniczenia permanentnie czasu na rodzinne rozmowy

Ad. 4 rodzina dysfunkcyjna a obszary dzieciństwa osamotnionego

• występujące w rodzinie zjawiska dewiacji, patologii jak: przemoc fizyczna i psychiczna, agresja, alkoholizm, narkotyki, przestępstwa: dzieciństwo „zabrane”, „zniewolone”, wypełnione przemocą i bólem

• dzieciństwo w rodzinie wielodzietnej, niepełnej samotnych matek, w rodzinie z problemem alkoholowym, bezrobotnej, bezdomnej - dzieciństwo w biedzie

• dezintegracja rodziny w sferze więzi emocjonalnej, w sferze porozumiewania się i komunikacji - dzieciństwo …… opuszczone, odtrącone

• dzieciństwo telewizyjne, medialne, multimedialne, komputerowe, sieciowe - „mediatyzacja” życia rodzinnego

• dezorganizacja strukturalna rodziny: rodzina niepełna: osierocona śmiercią, rozwodem, rodzina rozłączona - dzieciństwo osierocone

dzieciństwo - w psychologii określane jest jako pierwszy okres w życiu każdego człowieka, pierwsza faza rozwoju fizycznego, psychicznego, społecznego, okres intensywnych wpływów, oddziaływanie środowiska rodzinnego, szkolnego, grup rówieśniczych;

w pedagogice społecznej określane jest jako świat dziecka tj. suma doświadczanych przeżyć, doznań, nastawień których źródłem jest środowisko w którym dziecko żyje

Ad. 5 niewystarczająca ilość i jakość interakcji społecznych w rodzinie

- dziecko stroniące od innych, unikające kontaktów społecznych, zamknięte w swoim wewnętrznym świecie;

- dziecko przeżywające długotrwałe stany lękowe, koszmary senne, zalęknione, znerwicowane

- dziecko telewizyjne, komputerowe, żyjące w świecie mediów

- dziecko fantazjujące, przyjmujące nowe role

- dziecko zbuntowane, agresywne

Rozumienie przez dzieci pojęć: samotność, osamotnienie

1. jako określony stan fizyczny

`samotny to ten, kto nie ma domu, rodziny”

„samotność gdy człowiek jest sam” „…gdy nie ma rodzica”

2. jako przeżycie emocjonalne: „ osamotniony to ten którego krzywdzą” „….gdy tata pije”

3. jako bardzo negatywny stan psychiczny, któremu towarzyszy: lęk, ból, cierpienie, opuszczenie przez najbliższe osoby

9

---