Metodologia nauk społecznych - wykład 5

Temat: Próba badawcza.

1. Charakterystyka próby badawczej

Całkowity zbiór elementów (osób, obiektów, rzeczy, zjawisk, zdarzeń) poddawanych analizie nazywamy populacją.

Ta część populacji, w oparciu o którą dokonywane jest uogólnienie na jej całość nazywa się próbą badawczą. Próba badawcza powinna w jak największym stopniu odzwierciedlać populację.

Ta część populacji, którą wybrano do badań i która w maksymalnym stopniu reprezentuje populację nazywa się próbą reprezentacyjną. Reprezentatywność próby jest tym wyższa, im więcej jednostek z populacji jest objętych badaniem oraz im skuteczniej przeciwdziałano tendencyjności w jej doborze.

2. Sposoby doboru próby badawczej

1. Dobór nielosowy - polega on na świadomym i zamierzonym wyborze do badań osób, instytucji, rzeczy, zjawisk, zdarzeń, itp.

• Okolicznościowy - próbę tworzą osoby „łatwodostępne”. Zaletą tego doboru okolicznościowego jest wysoka dostępność osób, a wadą - brak możliwości określenia stopnia reprezentatywności próby okolicznościowej.

• Celowy - o tym, kto weźmie udział w badaniu decyduje sam badacz subiektywnie, kierując się ustalonymi przez siebie kryteriami. Inna nazwa doboru celowego to próba ekspercka lub arbitralna. Zaletą takiego doboru próby jest właśnie próby jest właśnie próba ekspercka, a wadą jest to, że nieraz trudno jest określić dlaczego badacz wybrał daną osobę do badania. Próba celowa nie jest próbą reprezentacyjną.

• Kwotowy - służy dobraniu próby maksymalnie podobnej do populacji. Brak reprezentatywności. Zaletą tego doboru jest to, że próba w największym stopniu od innych jest populacji.

Podsumowanie

Dobór nielosowy nie pozwala oszacować parametrów populacji. Nie ma możliwości określenia prawdopodobieństwa włączenia określonego elementu do próby oraz nie ma gwarancji, że każdy element może zostać włączony do próby z równym prawdopodobieństwem. Po mimo tego dobór nielosowy w naukach społecznych jest często wykorzystywany z powodu:

• Wygody;

• Czynniki ekonomiczne;

• Korzysta się z niego wtedy, gdy trudno jest precyzyjnie zdefiniować populację, albo też nie ma możliwości stworzenia pełnej listy jej elementów;

• Wtedy, gdy populacja jest bardzo mała;

• Zbadana ma być konkretna instytucja, obiekt, itp.

1. Dobór losowy - w doborze próby badacz zdaje się na los, czyli na działanie przypadku, dbając jednocześnie o to, aby każda jednostka z populacji miała równe szanse wyboru do badań.

• Prosty - polega na ponumerowaniu od 1 do n wszystkich elementów populacji, a następnie wylosowaniu tylu elementów ile ma liczyć próba badacza. Ponumerowany spis wszystkich jednostek składających się na populację nazywa się operatem losowania. Dobór ten stosuje się przy użyciu tablic liczb losowych.

• Systematyczny - jest zalecany wtedy, gdy populacja jest bardzo duża i gdy próba badawcza ma być bardzo liczna. Polega na wybieraniu k-tego elementu z populacji, począwszy od pierwszego elementu, który zostaje wskazany w sposób losowy.

Kolejne kroki badacza

1. Przygotowanie operatu losowania.

2. Ustalenie odstępu losowania (k), czyli co który element będzie włączony do próby badawczej, według następującego wzoru:

N N - wielkość populacji

k =

n n - wielkość próby

Np. Jeżeli spośród 150 studentów (wielkość populacji) należy

wybrać do badania 10 (wielkość próby badawczej), to:

150

k = = 15

10

3. Wskazanie dowolnego numeru z operatu losowego, od którego należy rozpocząć wybór co k-tego (tj. co piętnastego) elementu do próby badawczej.

Np. Jeżeli przyjmuje się, że numerem początkowym będzie liczba

15, to w próbie badawcze znajdują się numery:

5, 20, 35, 50, 65, 80, 95, 110, 125, 140.

• Warstwowy - jest zalecany w przypadku dużej i wewnętrznie zróżnicowanej populacji, a badacz chce mieć pewność, że poszczególne grupy składające się na populację są właściwie reprezentowane w próbie.

Jego podstawą jest podzielenie populacji na grupy - zwane warstwami - w taki sposób, aby elementy należące do danej grupy były do siebie jak najbardziej podobne. Podstawą wyróżnienia warstw są cechy stanowiące przedmiot badania (zmienne).

Kolejne kroki badacza

1. Podzielenie populacji na homogeniczne warstwy.

2. Losowanie próby z każdej warstwy oddzielnie:

1. W sposób stały - z każdej warstwy należy wylosować jednakową liczbę elementów.

2. W sposób proporcjonalny - liczba elementów, które należy wylosować z każdej warstwy zależy od tego, jaką częścią całej populacji jest ta warstwa, (ten sposób daje większą szansę otrzymania „miniatury” populacji).

W każdej warstwie dokonywany jest prosty dobór losowy.

3. Połączenie prób wylosowanych z poszczególnych warstw w jedną próbę badawczą.

Np. Celem badania jest określenie rzeczywistego czasu pracy

nauczycieli.

Populacja N = 40 000 osób (bardzo duża i zróżnicowana pod

względem zmiennej; są to wskazania do zastosowania doboru

warstwowego).

Ad.1. Podział populacji na homogeniczne warstwy:

• N1 - nauczyciele przedszkoli

/5 000 osób/;

• N2 - nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów

/15 000 osób/;

• N3 - nauczyciele liceów i szkół maturalnych

/10 000 osób/;

• N4 - nauczyciele praktycznej nauki zawodu

/2 000 osób/;

• N5 - nauczyciele placówek oświatowo-

wychowawczych

/8 000 osób/.

Ad.2. Dobór próby z każdej warstwy:

Podjęcie decyzji czy próba ma być stała, czy

proporcjonalna.

Np. Badacz decyduje, że dokona losowania

proporcjonalnego 1:100 dla każdej warstwy. Oznacza to,

że w próbie znajdzie się 400 osób, w tym:

• 50 nauczycieli przedszkoli;

• 150 nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów;

• 100 nauczycieli liceów i szkół maturalnych;

• 20 nauczycieli praktycznej nauki zawodu;

• 80 nauczycieli placówek oświatowo -

wychowawczych.

W każdej warstwie badacz dokonuje prostego doboru

Losowego tylu elementów, ile wyżej wskazano.

Ad.3. Połączenie prób wylosowanych z poszczególnych warstw

w jedną próbę badawczą.

• Grupowy - zalecany jest do bardzo dużych populacji. Jest najmniej kosztownym doborem w zakresie doborów losowych. Do próby dobierane są nie pojedyncze osoby, lecz określone grupy. Operatem losowania jest ponumerowany spis grup. Jedna grupa stanowi jedną jednostkę lodowania. Grupy dobierane są do próby drogą losowania prostego lub warstwowego.

Podsumowanie

W doborze losowym każdy element populacji ma jednakową szansę na włączenie go do próby.

2. Dobór oparty na ochotnikach - dobór oparty na dobrowolnym zgłaszaniu się osób do badań. Próba nie jest traktowana jako reprezentatywna. Przydatna jest do badań na tematy intymne albo moralnie nieakceptowane.

---