Pedagogika społeczna zajmuje się przede wszystkim środowiskiem, w którym możemy obserwować i badać to środowisko. W XIX wieku w Niemczech pedagogika społeczna jest określana jako pedagogika społeczna i socjalna.

Termin pedagogika społeczna pierwszy raz pojawiła się w 1834 roku w Niemczech w książce H. Pisterwerga (pedagog, historyk) skierowanej do nauczycieli. Uważał, że trzeba rozszerzyć zadania nauczycieli nie tylko w szkole ale także powinni wejść i poznać środowisko ucznia, wychowanka aby lepiej mu pomóc. Stwierdził, że inteligencja jest odpowiedzialna za niższe warstwy społeczne, uważał, że trzeba wyrównać szanse każdemu dziecku.

Nauczyciel powinien nie tylko nauczać ale i także być opiekunem poświęcającym więcej czasu dziecku i środowisku rodzinnym.

Pedagogika społeczna dotarła do Polski na początku XX wieku.

• Pierwszym znaczącym pedagogiem była H. Radlińska, która wprowadziła jako pierwsza do słownika miano pedagogiki społecznej. Mówiła o tym, że bardzo ważnym dla rozwoju człowieka jest kultura, którą trzeba krzewić od początku życia, która dla człowieka to uprawa i plony, czyli trzeba dbać o rozwój kulturowy. Uważała, że każdy jest twórcą swojej kultury, że są kreatywni ludzie w środowisku, w którym żyją. Środowisko społeczne - rodzinne jest dla dziecka najlepszą metodą wychowawczą, dla jego rozwoju a placówka, w której dziecko przebywa nie jest w stanie nauczyć się wszelakich uczuć oraz innych rzeczy, jakie może doznać w rodzinnym gronie.

Propagowała domy zastępcze, ponieważ lepszym środowiskiem dla dziecka były rodziny zastępcze. Opieka była również ważna dla rozwoju kulturowego nie tylko ludzi starszych, ale od najmłodszych lat.

• Drugim pedagogiem społecznym jest A. Kamiński - harcerz, propagował wychowanie harcerskie, w grupie, w której dzieci uczą się zachowań od siebie samych. W 1971 roku wydano raporty, w których a. Kamiński był jednym z autorów, który propagował utworzenie zerówek dla dzieci, w której miały nabywać potrzebne zdolności oraz je rozwijać. Ważna sprawą był kontakt z wychowankiem - twórca, jeden z prekursorów metod pracy, czyli kontakt wychowanka z wychowawcą.

• Trzecim pedagogiem społecznym dla współczesnej pedagogiki jest R. Wroczyński - jako pierwszy pedagog, który starał się zebrać całość materiału o pedagogice społecznej w całość i wydał książkę do pedagogiki społecznej w 1984 roku. Szkoła powinna być otwarta, czyli szkoła środowiskowa gdzie rodzice mają cos do powiedzenia, powinna nadawać kierunek, idee do środowiska społecznego a jednakże odpowiadać na różne pytania dotyczące tego środowiska.

Metodologiczne ujęcie pedagogiki społecznej

Nauka - zdobywanie wiedzy o czymś, poznanie. Każda nauka ma swoje metody badawcze, sposób zdobywania wiedzy według pewnych reguł, przepisów, które daną metodę określają. Każda metoda określa sposób gromadzenia danych. Każde badania powinny być metodyczne, czyli zorganizowane, precyzyjne, zaplanowane.

P Cechy metod badawczych - naukowych, każda metoda powinna być:

• powtarzalna - cechuje nam jasno określone szczegóły,

• uporządkowana

• skuteczna

• efektywna lub ekonomiczna

Wiedza powinna być: interesująca, zrozumiała, komunikatywna, intersubiektywnie sensowna, sprawdzalna, kontrolowalna czyli intersubiektywnie sprawdzalna.

P Nauka powinna spełniać pewne wyróżniki nauki:

• przedmiot badań (co?)

• metoda (jak?)

• cel (po co?)

• język

• kolejność czyli uporządkowaną strukturę

Te wyróżniki decydują jaka jest dyscyplina.

Ze względu na przedmiot dzielimy nauki na:

• przyrodnicze

• humanistyczne

Ze względu na metodę dzielimy nauki na:

• indukcyjne

• dedukcyjne

Ze względu na cel dzielimy na:

• teoretyczne

• praktyczne

WYRÓŻNIKI NAUKI

PRZEDMIOT METODA CEL JĘZYK KOLEJNOŚĆ

BADAŃ

• przyrodnicze - indukcyjne - teoretyczne

• humanistyczne - dedukcyjne - praktyczna

Pedagogika społeczne jest nauką:

• humanistyczną

• praktyczną

• aksjologiczną

Zadaniem pedagogiki społecznej oraz celem jest pewne świadome wpływanie na daną rzeczywistość. Pedagogika społeczna mówi o sposobach zmian tej rzeczywistości oraz o celach, do których się zmierza wprowadzając te zmiany. Zajmuje się szukaniem sposobów, procedur, wprowadza te zmiany po to, aby osiągnąć właściwe stany tych zjawisk.

P Przedmiotem badań pedagogiki społecznej:

• jednostka - człowiek

• środowisko

• działanie społeczne

• wartości

P Współczesne definiowanie pedagogiki społecznej:

• wg Wiesława Theiss`a - pedagogika społeczna zajmuje się teorią środowiskowych uwarunkowań edukacji i rozwoju człowieka oraz teorią i praktyką kształtowania środowiska

• wg Stanisława Kawula - pedagogika społeczna skupia się na problematyce środowiskowych uwarunkowań procesów wychowawczych oraz na analizie warunków, czynników umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych człowieka, grup społecznych, w różnych fazach jego życia i różnorodnych sytuacjach życiowych

• wg Andrzeja Radziewicza-Winnickiego - pedagogika społeczna jest teorią edukacyjnego działania w środowisku gdzie obok takich działań jak kompensacja i profilaktyka ważna jest modernizacja

• wg Anny Przecławskiej - przedmiotem pedagogiki społecznej jest problematyka konstruowania środowiska wychowawczego, ułatwiającego osobowy rozwój człowieka oraz metody wychowawczego postępowania, które temu sprzyjają

• wg Alicji i Józefa Kargulów - przedmiotem pedagogiki społecznej są te jednostki i grupy społeczne, które nie nadążają za rozwojem społecznym i cywilizacyjnym oraz te jednostki, grupy i organizacje społeczne a także podejmowane przez nie działania, które skutki owych opóźnień niwelują

• wg Wojciecha Pasterniaka - najistotniejszym zadaniem pedagogiki społecznej jest zmierzenie się z problemem rozpoznawania, rozumienia, akceptowania i respektowania wartości w warunkach życia społecznego stworzenia społecznej pedagogiki wartości.

Wykład 26.10.2006

Koncepcja człowieka w pedagogice społecznej

Trzy podstawowe pytania, na które trzeba w pedagogice społecznej odpowiedzieć:

1. kim jest człowiek, co dla rozwoju człowieka jest ważne, rozwój człowieka warunkuje środowisko?

2. poziom epistemologiczny, w jaki sposób człowiek poznaje swoje środowisko, co może poznać, poznawanie człowieka zależy od środowiska?

3. płaszczyzna aksjologiczna dotycząca wartości, pytają o działanie i co warunkuje działanie człowieka, jaką rolę odgrywają wartości w jego życiu?

Pedagogika społeczna odpowiada na pytanie to, że właśnie środowisko warunkuje na człowieka. Środowisko społeczne i instytucjonalne ma znaczenie w życiu człowieka.

Dzięki grupie społecznej określa się rozwój, kontakt ze społeczeństwem, pozwala zaspokoić różne potrzeby jak moralne, religijne, poznawcze. Człowiek uczy się w drodze naśladownictwa, po przez zachowania z własnego wyboru.

Jednym ze statusów społecznych jest rola społeczna.

Rola społeczna, jest to zdefiniowany i społecznie określony, spójny wewnętrznie zespół przepisów i oczekiwań dotyczących pożądanego zachowania jednostek w konkretnych sytuacjach związanych z ich pozycjami społecznymi a także zbiór określonych przywilejów, obowiązków, praw, które są społecznie przepisane do pozycji w grupie.

Postawa społeczna - to nasza wewnętrzna sprawa. Jest to uwewnętrznienie przez jednostkę sposób reagowania w społecznie zdefiniowany sposób poprzez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na określone oczekiwania społeczne.

Z funkcjonowaniem człowieka w środowisku związana jest metodologia badań. Są trzy metodologiczne podejścia do funkcjonowania jednostki w środowisku i w jakim stopniu środowisko oddziałowuje na człowieka:

1. bada środowisko jako miejsce naturalnego rozwoju człowieka

2. środowisko jest źródłem celowo stosowanych bodźców dla kształtowania człowieka

3. środowisko powinno być traktowane jako miejsce interakcji świadomych podmiotów społecznych

ad.1.

Zwolennicy tego kierunku mówią, że wychowanie powinno polegać na rozwoju naturalnych cech człowieka. Środowisko powinno wytworzyć jak najlepsze warunki, aby odezwały się naturalne talenty człowieka. Trzeba zrobić diagnozę, należy zrobić diagnozę środowiska. Zdaniem pedagogów jest to po to, aby ukształtować środowisko, aby.

Można wyróżnić dwie metodologiczne orientacje

1. psychopedagogiczna - diagnoza obejmuje potrzeby osób wychowawczych i również oczekiwania jakich można udzielić. Rolę wychowawcy jest to, aby zapewnić wychowankowi psychiczne wsparcie, zapewnić bezpieczeństwo. Powinien zapewnić pomoc w osiąganiu sukcesów, ale i także w uzyskiwaniu porażek. Rola pedagoga społecznego to rola facylitatora.

2. socjopedagogiczna - pedagodzy przede wszystkim koncentrują się na środowisku. Diagnoza, którą powinni dokonać dotyczy środowiska, które powinno spełniać funkcje wspomagające rozwój wychowanka. Zadaniem jest udoskonalić funkcjonowanie środowiska, by rozwój człowieka przechodził bez zakłóceń.

Pedagog społeczny ma za zadanie propagować zmiany w środowisku.

ad. 2.

Środowisko jest jako źródło bodźców stymulujących rozwój wychowanka. Zwolennicy twierdzą, że każde środowisko powinno dostarczać zdefiniowanej puli bodźców, które mają rozwój jednostki stymulować i modelować. Kontakt z wychowankiem ma charakter przyczynowo - skutkowy.

Diagnoza jest na poziomie rozwoju wychowanka oraz diagnozujemy środowisko pod katem tego, jakie środowisko ma wpływ na daną jednostkę.

Zdaniem wychowawcy jest to, aby dostarczać jednostce jak najwięcej pożądanych wzorów, sytuacji, zadań. Musi być zgodny z wzorem kulturowym.

Zwolennicy tego podejścia mówią o dobru wspólnym, które je wytwarzamy i mamy do niego prawo. Wszyscy członkowie tej kultury muszą poprawnie w niej funkcjonować, aby rozwijać tę kulturę.

Pedagog powinien być ożywczym duchem danego środowiska oraz wzorem do naśladowania.

ad. 3.

Podejście to mówi, że środowisko ma takie znaczenie, jakie nadają mu jednostki tworzące to środowisko. Człowiek rozwija się poprzez interakcje z innymi ludźmi, instytucjami. Rozwój jest takim procesem stawania się człowiekiem, co realizuje się poprzez rozwiązywanie życiowych problemów. Nie można usuwać ani sztucznie symulować rozwoju człowieka, ale należy pamiętać, że w ciągu życia, czyli rozwoju biologicznego i psychicznego człowiek uczy się reagowania na różne bodźce, interpretować różne zdarzenia.

Pedagog - wychowawca w tym podejściu musi zwracać uwagą na reakcję wychowanka, powinien traktować proces wychowania jako proces wspólnego dopasowania się, jako proces wspólnego języka.

Człowiek kształtuje się i rozwija przez całe życie.

Wykład 9.11.2006

Dobro wspólne.

O dobru wspólnym zaczęto mówić już w starożytności i określano je jako wspólny pożytek oraz pomyślność społeczeństwa. Idea dobra wspólnego rozwinęło chrześcijaństwo i jako pierwszy rozwinął św. Augustyn. Najpełniej rozwinął to dobro św. Tomasz z Akwinu. Mówił on o dobru wspólnym odwołując się do modelu świata, dobrem wspólnym nazywał Boga oraz uważał ład wszechświata gdzie uczestniczą wszyscy poszczególni ludzie. Ponadto określał też jako porządek społeczny, który był wynikiem działalności człowieka, który ze swojej natury dąży do szczęścia. Dobro wspólne było uważane przez niego jako społeczna zasada moralna, która jest w konkretnym czasie i miejscu.

Wyróżniał dwa poziomy:

1. ontologiczny - dobrem wspólnym jest Bóg i ład kosmosu

2. antropologicznym - dobrem wspólna jest dobro ludzkości lub konkretnej społeczności

Na początku XX wieku przyjęto, że człowiek tworzy dobro wspólne, ale jednocześnie korzysta z tego dobra. Wiek XX przyjął takie rozumowanie dobra wspólnego jako kulturę, w której żyjemy - ekonomiczna, artystyczna, moralna. Dobrem wsi są normy społeczne, które porządkują nasze życie, ale jednocześnie dla dobra rozwoju duchowego jest zapewnienie istnienia pewnych trwałych wartości i trwałych norm.

Wyróżniono trzy podejścia do dobra wspólnego:

1. indywidualistyczne - nazywane jest często podejściem liberalistycznym; w tym podejściu kategoria dobra wspólnego jest pomijana albo poniżana do wartości materialno-ekonomicznych, podkreśla dobro jednostki, indywidualności czyli to co chce człowiek i potrzebuje, pomijane są tutaj zobowiązania społeczne jednostki - to podejście kształtuje postawy społeczne, wartości i normy moralne, które są relatywizowane czyli to kiedy mi coś służy;

2. kolektywistyczne - dobro wspólne odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju społecznym, akceptuje się dobro struktury społecznej organizacji a wszystkie działania jednostek powinny być podporządkowane

3. personalistyczne - możemy wyróżnić dwa elementy, które się na to składają

• wewnętrzny - ma tzw. charakter antologiczno - aksjologiczny, najważniejszy jest rozwój osobowy jednostki i wszystkich tych wartości, które są do tego niezbędne

• zewnętrzny - ma charakter społeczno - instytucjonalny

Razem z trzema podejściami są ważne zasady np.:

• pomocniczość - pomagamy tym co tej pomocy potrzebują aby mogły stanąć na własne nogi, aby mogły dalej postępować same

• autonomia wspólnot mniejszych względem mniejszych np.: autonomia mniejszości narodowych, rodzinnych

• personalizm - wyższość konkretnej osoby nad rzeczami i społecznościami

• solidarności społecznej - reguluje wzajemne relacje między członkami jakiejś wspólnoty, grupy społecznej

Cechy dobra wspólnego wg Żaka Maritain`a:

• dobro wspólne powinno być rozdawane w sensie tworzenia warunków do rozwoju człowieka społecznego, tym jednostką, które sobie nie radzą trzeba im pomóc

• dobro wspólne zakłada istnienie władzy społecznej, jest ona naszym dobrem wspólnym oraz czuwa nad realizacją dobra wspólnego aby się pomnożyło

• dobro wspólne powinno być dobrem etyczno-godziwym

Sumienie społeczne jest potrzebne do pomnażania wspólnego dobra. Jest to predyspozycja człowieka do urzeczywistnienia dobra wspólnego w wymiarze rzeczywistym oraz zdolność rozpoznawania jak je realizować w konkretnych sytuacjach.

Rozwój dobra wspólnego dużo zależy od wychowania.

Obowiązki względem sumienia:

• kształtowanie sumienia prawego -sumienie zgodne z obowiązującym porządkiem moralnym

• posłuszeństwa osądom własnego sumienia

• wstrzymywanie się od czynu w przypadku wątpliwości ( czy tez określeniu czynu czy jest dozwolony - zdrowy rozsadek)

Wykład 16.11.2006

Definiowanie działań społecznych.

Działanie społeczne jako kategoria pojęciowa i obszar badań zostało wprowadzone przez E. Marynowicz - Hetke. Zapożyczyła to działanie społeczne z socjologii i sama definiuje jako „intencjonalną aktywność” podejmowaną przez człowieka w celu modyfikacji i polepszenia sytuacji. T. Parsons - rozumie działanie społeczne jako system, który polega samoregulacji, który dąży do osiągnięcia stanu równowagi i ukierunkowany jest na takie procesy jak: adaptacja, maksymalizacja możliwości i osiągania celów, podtrzymywanie równowagi i integracje.

J. Hebermas- działanie społeczne to inaczej opanowanie sytuacji poprzez stworzenie planu działania, poprzez realizację tego planu działania, poprzez osiąganie porozumienia. Podkreśla on też kontekst działania naszej aktywności, który mówi, że to nasze działanie społeczne powinno współtworzyć tą grupę. Zwraca również uwagę na interpretację działania społecznego.

Dla tych autorów działań społecznych jest ważna sytuacja działania, np.: spotkanie.

Koncepcja Marynowicz - Hetki:

Autorka mówi o dwóch możliwościach sposobów rozumienia działania społecznego:

• jest to aktywność oparta na interwencji z zewnątrz;

• aktywność wewnątrz danego środowiska lub danej instytucji, która ma być przetworzona (wobec instytucji społecznej);

• taka rzeczywistość, która podlega zmianą, w którą można łatwo ingerować i poprzez działanie może przeobrażać się w nową jakość, która powinna być oparta przez normy społeczne, poprzez które zostały (rzeczywistość) wprowadzona.

Potrzebne są pewne warunki, aby przeprowadzić ta działalność społeczną:

1. diagnoza - zdefiniowanie sytuacji:, co?, co to jest?, dlaczego tak jest?,

2. cel działania, - po co działamy i dlaczego?,

3. podejmowanie aktywności - trzeba określić warunki działania, metody i techniki działania, - kto?, gdzie? I jak?.

Mechanizm podejmowania działań:

• interes społeczny

• potrzeby społeczne - afiliacja i walidacja społeczna

• wartości

Z socjologii - interes społeczny wiąże się z kategorią potrzeb wartości i definiowany jest jako sytuacja pożądana jednostki, ale także grupy społeczne i zapewniająca im zaspokojenie ich potrzeb i aspiracji.

Potrzeba afiliacji społecznej - to potrzeba przebywania z innymi ludźmi, okazywania wzajemnej akceptacji jest to źródłem podejmowania kontaktów społecznych.

Potrzeba walidacji - ujawnia się wtedy, kiedy nasza opinia różni się od innych. Ta sytuacja wymusza na nas zweryfikowanie naszych sądów, albo podtrzymujemy to nasze zdanie lub je zmieniamy.

Wartości - płaszczyzna zasad, które kierują życiem społecznym.

Typologia działań społecznych wg M. Scheler`a

• wartości czucia zmysłowego, - czyli np.: przyjemne i nieprzyjemne;

• wartości czucia witalnego, - czyli zdrowie i choroba, radość i smutek;

• wartości duchowe - wartości estetyczne, co słuszne i nie słuszne;

• wartości osoby, - które zawierają się w wartości, czym indywidualne w poszanowaniu godności osoby.

W pedagogice społecznej ważne jest wsparcie społeczne, pomoc, ratownictwo, wspieranie rozwoju, kompensacja i profilaktyka.

Wykład 23.11.2006

Zmiana społeczna.

O zmianie społecznej mówi socjologia. Można wprowadzić świadomie pewne zmiany w środowisko, natomiast socjologia na bazie obserwacji uważa, że społeczeństwo nie jest czymś stałym i ciągle się przeobraża i ulega zmianie. Społeczeństwo przekształca się, zmiany są różnorodne i jest ich bardzo wiele.

Zmiana społeczna jest to nieuchronny proces, dzięki którym społeczeństwo przechodzi na kolejny szczebel rozwoju. Źródłem zmiany społecznej jest postęp, rozwój i te czynności pociągają za sobą mniejsze lub większe zmiany w społeczeństwie.

Do zmian społecznych zaliczamy drobne przeobrażenia, które wydaje się nieistotne np.: moda, styl życia, gwara językowa, ale również zmiany trwałe, które są bardzo istotne dla rozwoju grup społecznych, które wpływają na radykalne funkcjonowanie grup społecznych (zmiana rozwojowa w 1989 roku).

Wyróżniamy typy zmian społecznych:

1. procesy codzienne - toczą się nieustannie w każdej społecznej całości, w świecie, w grupie, Sztompka nazywa te procesy „fizjologia społeczeństwa” ma na celu podtrzymywanie, funkcjonowanie społeczeństwa w znajomej nam formie przetrwania pewnej tradycji, są potrzebne do życia społecznego np.: rodzenie i wychowanie potomstwa, dostarczanie pożywienia, przestrzeganie reguł i norm społecznych;

2. procesy w toku, których ulega zmianie cała, większa społeczność i możemy je ocenić w perspektywie historycznej, wpływają na zmianę systemów politycznych, kulturowych.

W badaniach nad zmianami społecznymi dominują trzy podejścia:

1. systemowe (funkcjonalne) - podejście socjologiczne, które szuka odpowiedzi na pytanie, - co ulega zmianie i dlaczego?

2. rozwojowe (ewolucjonistyczne), które szuka odpowiedzi - jak? np.: w jaki sposób pewna płaszczyzna uległa zmianie?

3. planowe (socjotechniczne) - bliskie jest pedagogice i celem tego podejścia jest wprowadzenie działań w środowisko, które mają za zadanie realizowanie jakiegoś celu.

Pedagogika społeczne wyodrębnia:

• poziom jednostek - rozpatruje sposoby patrzenia na pedagogikę społeczną, przygląda się zmianom dotyczącym jednostek np.: rodzina, grupa rówieśnicza;

• poziom wielkich struktur społecznych - na poziomie warstwy społecznej jest to duży zakres badań, który jest trudny do obserwacji.

Wyróżniamy rodzaje zmian społecznych:

• autonomiczna - (endogeniczna - wewnętrzna) taka zmiana, która w sposób bezpośredni spowodowana została przez wewnętrzne czynniki społeczne;

• egzogeniczna - zewnętrzna - spowodowana bezpośrednio przez czynniki, procesy zewnętrzne wobec procesu społecznego np.: przyroda, migracje ludności, kontakty polityczne, ekonomiczne, kulturowe;

• ewolucyjna - proces rozwojowy, który zmierza bez rewolucji do osiągnięcia pewnego, wyższego poziomu, lepiej funkcjonującego do pewnego ideału;

• rewolucyjna - nagły przewrót, gwałtowna zmiana procesów społecznych o charakterze jakościowym, zmiany są szkodliwe;

• kulturowe - jedna z odmian procesu społecznego w obrębie panującej kultury, wprowadza nowe wzory, nowe elementy kulturowe albo powodują zmianę już istniejących lub zanik przejawów kulturowych np.: muzyka młodzieżowa.

W jaki sposób możemy scharakteryzować zmianę społeczną z punktu widzenia pedagogiki społecznej:

• zmiana społeczna jest to forma procesu społecznego, która polega na pojawianiu się, znikaniu albo restrukturyzacji dotychczas istniejących komponentów pedagogiki społecznej;

• najczęściej ulegają zmianie, struktura społeczna, instytucje społeczne, kultura, organizacja społeczna;

• czynniki, które powodują zmianę społeczną:

• zmiana środowiska naturalnego

• liczebność i rodzaj populacji

• zmiany technologiczne

• dyfuzja kulturowa

• konflikt społeczny - jest to proces społeczny, zachodzący między jednostkami, grupami, narodami wynikającymi ze sprzeczności interesów, celów, intencji powodujący powstanie wrogości między innymi. Teoria konfliktu społecznego mówi, że jest to stały element wszystkich stosunków społecznych, co jest źródłem nieustannej zmiany społecznej.

Konflikt - to sprzeczność interesów różnych grup.

Etapy konfliktu społecznego:

I etap - zaznaczają się w nim sprzeczne interesy i cele.

II etap - powstaje napięcie społeczne, sprzeczne ideały wywołują napięcie społeczne, poczucie frustracji, niepewność, zagrożenia a te zdarzenia prowadzą do konsekwencji natury psychologicznej (powstają bariery między ludźmi), a więc utrudnione jest współdziałanie, następuje zakłócenie we współpracy i powstają nowe konflikty.

III etap - w wyniku sprzeczności i braku współpracy zaczynają się podziały w grupie. Te podziały uniemożliwiają współpracę (niechęć, wrogość, nienawiść). Pojawia się racjonalizacja konfliktu, czyli próba wyjaśnienia źródeł konfliktu.

IV etap - jedna ze stron podejmuje walkę w imię interesów. Walka przyjmuje postać np. agresji (jawnej bądź ukrytej), utworzenie wrogiej koalicji, bojkot współpracy, lub strajk.

V etap - pojawiają się chęci zakończenia konfliktu, do normalizacji sytuacji. Przyczynami tych chęci mogą być:

- całkowite zwycięstwo jednej ze stron

- wyczerpanie uczestników konfliktu (np. politycy rezygnują z funkcji)

- rozwiązanie konfliktowej sytuacji może być czynnikiem negocjacji lub kompromisu.

VI etap - niechęć do drugiej strony pozostaje i jest źródłem do innych problemów, rodzi się następny konflikt, każdy konflikt społeczny to proces złożony w czasie, długi.

Wykład 7. XII

Temat: Nierówności społeczne.

Pedagogika społeczna zajmuje się tymi grupami, które nie nadążają za rozwojem społecznym i udziela tym grupom wsparcia, profilaktyki itp. Nierówności społeczne są wpisane w życie społeczne, są istotą społeczeństwa. Nierówności są wtedy, gdy dana grupa społeczna ma mniejszy, lub nierówny dostęp do pewnych, cenionych społecznie dóbr. Dobrami tymi są rzeczy, których ludzie pragną, które zaspokajają nasze potrzeby i aspiracje, które przynoszą satysfakcję i podnoszą nasze poczucie wartości. Dobra te są takie, których zdobycie jest utrudnione, gdyż nie ma ich tyle, ile byśmy chcieli. Zasób ich jest ograniczony. Tymi podstawowymi dobrami są: bogactwo, prestiż, władza.

BOGACTWO

Bogactwo, czyli inaczej dobra materialne są pożądane, gdyż spełniają pierwszą, podstawową funkcję: czyli egzystencję, zaspokojenie elementarnych potrzeb życiowych (pożywienie, mieszkanie, ubranie), mają one wartość naturalną. Są pożądane, bo są dobrami cenionymi kulturowo. Ich wymaganie jest ustanowione przez kulturę, w której żyjemy, mają więc wartość kulturową. Kultura decyduje o tym jak, w co i u kogo się ubieramy. Doprowadza to do fetyszyzacji kultury, czyli do tego, że jesteśmy nastawieni na konsumpcję kultury (mieć). Mamy z nią do czynienia wtedy, gdy np. całą szafę ciuchów od Armaniego, niekoniecznie nam potrzebnych. Dobra materialne mają również taką wartość, że pomagają nam zdobyć inne cenione przez ludzi wartości. Są one ograniczone w zasobie. Są to dobra rzadkie. Są ograniczone również dlatego, że ludzie mają coraz to wyższe aspiracje, mamy jedno i chcemy następne. Ograniczone są również w sensie absolutnym, bo jest ich skończona ilość, oraz w sensie relatywnym - w stosunku do rosnącego zapotrzebowania.

WŁADZA

Władzą jest panowanie nad innymi. Dobro to jest rzadkie z przyczyn autotelicznych czyli poprzez to, że ją mamy jest ważna, istotna, daje nam poczucie siły, panowania, znaczenia, przewagi nad innymi, bezpieczeństwa, czyli jest ważna sama w sobie. Jest też pożądana z przyczyn instrumentalnych - jest narzędziem do zdobywania innych dóbr, przede wszystkim ekonomicznych, dale większe szanse zdobycia dóbr materialnych. Lepsze zarobki, możliwość manipulacji, zdobycie informacji, umożliwia kontakty osobiste (tzw. znajomości). Dobro, które z reguły przynosi korzyści, dlatego jest dobrem rzadkim.

PRESTIŻ

Prestiż jest uznaniem społecznym, akceptacją, sławą. Pierwszy powód, dla którego prestiż jest dobrem cenionym to „jaźń odzwierciedlona” - polega na tym, że ludzie tworzą opinię o sobie na podstawie tego jak widzą nas inni. Podwyższają swoją samoocenę. Prestiż ma wartość autoteliczną - samą dla siebie. Dobrze się czujemy, gdy towarzyszy nam uznanie. A także wartość instrumentalną - dobro wymienialne na inne dobra. Można szybciej zdobyć lepszą pracę, negocjować wyższe zarobki. Może być wymienialny na inne dobra, a także na władzę. Jest dobrem rzadkim, gdyż opiera się na zasadzie, że niektórzy są postrzegani jako lepsi czy wyżej oceniani przez innych. To uznanie decyduje o tym, że są idole i przeciętni, są laureaci nagrody Nobla i nauczyciele prowincjonalni.

Te trzy dobra są dobrami, które generują nierówności społeczne, decydują o ich powstawaniu.

Grupy społeczne cenią również inne wartości nierówno rozdzielone np. wykształcenie. Jego wartość wynika z tego, że daje satysfakcje autoteliczne, wiedza zaspokaja ciekawość, uczymy się, bo lubimy. Ma wartość instrumentalną - jest pomocą w uzyskaniu wszystkich trzech wartości podstawowych. W społeczeństwach rozwiniętych jest uważany za konieczny element awansu społecznego, daje szansę awansu majątkowego, uzyskiwania władzy. Wysoko ceniona jest wiedza specjalistyczna dla rządzących. Wykształcenie jest ograniczone, bo ograniczony jest dostęp do renomowanych uczelni, urządzeń, bibliotek, które dają dostęp do wiedzy i umiejętności. Wykształcenie jest dobrem, które jest podstawą tzw. regulacji kulturowej - dana kultura, grupa społeczna, wymaga wykształcenia, ale również mobilizuje do jego zdobywania. Ponieważ wykształcenie społeczeństwa stanowi kapitał kulturowy - wartość istotną, społeczeństwa te lepiej się rozwijają, jest mniej konfliktów społecznych, mniej grup marginalizowanych.

Zdrowie - ma wartość autoteliczną - lepiej być zdrowym niż chorym, oraz wartość instrumentalną - jest środkiem do zdobywania władzy, bogactwa i prestiżu czy wykształcenia. Jest pewnym kapitałem kulturowym, istotna jest edukacja i opieka zdrowotna.

Wykład 11.01.2007

Ideologia nierówności.

Każda ideologia zastanawia się czy nierówność społeczna jest sprawiedliwa. Można podzielić ją na trzy podstawowe klasy:

1. ideologie elitarystyczne (arystokratyczne) - mówią o tym, że pewne grupy społeczne są z natury wyższe od innych, człowiek rodzi się w pewnej klasie społecznej i przez ten status społeczny mają wyższą pozycję społeczną, która jest ukazywana w uzasadnionych przywilejach, które grupa otrzymuje od społeczeństwa. Grupy te tworzą się poprzez samo urodzenie, np.: dynastia, arystokracja, szlachta, kasta. Są to grupy, którym należą się przywileje i reszta społeczeństwa nie ma na to wpływu;

2. ideologie egalitarne - są tworzone przez grupy upośledzone, które są, na niższym szczeblu grupy społecznej lub są powoływane w imieniu tych grup, jest wiele rodzajów odłamów tej ideologii.

Pierwszy radykalny nurt sprzeciwia się wszystkim nierównościom społecznym i wszystkim przywilejom, żąda identycznych warunków życia dla wszystkich ludzi.

Drugi nurt - jest bardziej realistyczny, pokazuje biologiczne podobieństwo ludzi, gdzie wszyscy mają takie same potrzeby i każdemu należy się taki sam sposób zaspokajania potrzeb (np. pożywienia, edukacji, ochrony, zdrowia)

Trzeci nurt - mówi o równości szans osiągania dóbr, czyli wszyscy ludzie powinni mieć takie same szanse życiowe do osiągania pożądanych dóbr.

Czwarty nurt - mówi o równości wobec prawa, wszyscy są wobec niego równi, czyli musi następować identyczna kwalifikacja czynów, taka sama odpowiedzialność za popełnione wykroczenia, takie samo traktowanie bez względu na pozycję społeczną.

Piąty nurt - mówi o potrzebie równości praw podmiotowych, o dostępie praw obywatelskich, niezależnie od klasy społecznej. Kwestie udziału w wyborach oraz kwestia kandydowania w wyborach, prawo swobody wypowiedzi, prawo do zatrudnienia, do edukacji, prawa chroniące godność jednostki, jej wolność, czyli zabronienie drastycznych kar takich jak: tortury, kara śmierci, kara pozbawienia wolności.

3. teorie merytokratyczne - mówią o własnych zasługach dla społeczeństwa. Decydują dwa czynniki:

• stopień własnego wysiłku czy nakładu pracy, posiadanych kosztów lub wyrzeczeń oraz dysponowania talentami, umiejętnościami rzadkimi w społeczeństwie,

• to, co dana grupa społeczna wnosi do społeczeństwa jako całości, co my dzięki nim zyskujemy, zawdzięczamy. Możemy tu wymienić trzy kryteria: w jaki sposób grupa zaspokaja nasze potrzeby, daje nam jakieś korzyści czy satysfakcje np.: artyści, pisarze, sportowcy.

Teorie te mówią, że nierówność społeczna jest wynikiem własnego wysiłku, zasług, pracy na rzecz społeczeństwa. Nierówności są więc usprawiedliwione. Nie chodzi tylko o dobra materialne, ale też o pozycję, jaki te osoby mają odzew społeczny (np. Jurek Owsiak). Są to szczególnie autorytety, które pracują na rzecz czegoś. Te osoby, które działają na rzecz własnej pracy, wysiłku, są wyżej w drabinie społecznej.

Funkcjonalizm społeczny.

Funkcjonalizm społeczny jest potrzebny w pedagogice społecznej w odniesieniu do koncepcji działania społecznego, zajmuje się przede wszystkim funkcjonowaniem instytucji w społeczeństwie. Nie ma życia społecznego bez instytucji, które organizują nam życie społeczne i są w różnego rodzaju relacjach, które zaspokajają nasze potrzeby. Mówi o tym, że instytucje działają w ten sposób, aby zapewnić prawidłowy rozwój człowieka. Należy zwracać uwagę na działanie instytucji, oraz na integrowanie tych działań między instytucjami. Do przedstawicieli funkcji należą: Malinowski, Parsons, Merton. Przedstawiciele mówią, że ważne jest, aby instytucje w społeczeństwie, w grupie społecznej tworzyły pewien zorganizowany system, wzajemnie ze sobą powiązanych organizacji, relacji, których celem powinna być integracja i zapewnienie równowagi całemu systemowi społecznemu. Instytucje stoją na straży ładu społecznego, oraz zapewniają, że życie toczy się systematycznie, planowo.

Ład społeczny - (wg socjologii) jako pewien charakterystyczny dla układu społecznego stan, w którym albo większość, albo wszystkie działające w nim siły są zrównoważone. Ład społeczny jest stanem równowagi układu społecznego, w którym ludzie żyją. Ludzie zawsze zmierzają do ładu społecznego i równowagi, do spokoju, a zmiana społeczna jest przejściem z jednego do drugiego ładu. Ten ład społeczny zapewniają nam instytucje.

Instytucje określają pewne funkcje, zaspokajają potrzeby społeczne. Tymi funkcjami są:

• realizacja potrzeby biologicznej reprodukcji - rodzina;

• pośredniczenie w przygotowaniu do życia dzieci i młodzieży - szkoła, świetlica, placówki wychowawcze;

• zapewnienie dóbr materialnych - zakłady pracy, handlowe, usługowe;

• zapewnienie bezpieczeństwa, porządku społecznego - policja.

Instytucjonalizacja - proces korzystania z instytucji, z dóbr, które instytucje nam zapewniają.

Instytucje powinny działać w sposób prawidłowy, czyli funkcjonalny, aby spełniały nasze potrzeby w sposób właściwy. Złe funkcjonowanie instytucji prowadzi do biurokracji i zachwiania ładu społecznego np.: reforma zdrowia.

Na bazie funkcji społecznych w pedagogice społecznej powstała koncepcja edukacji równoległej (Wroczyński) - mówi, że szkoła nie wystarczy dla wychowania, ponieważ trzyma się pewnego programu, który musi realizować, dlatego różne instytucje równoległe powinny uzupełniać te luki i pomóc w wychowaniu np.: świetlice, domy kultury, środki masowego przekazu.

Koncepcje tą rozwinął na Edukację Równoległą - Trempała - zwrócił uwagę, że szkoła nie nadąża za tymi nowościami światowymi i trzeba zwrócić uwagę na instytucje, które realizują program obok szkoły (np. organizacje, stowarzyszenia, domy kultury, środki masowego przekazu)

Profesor Trempała stworzył - dwie definicje

• węższe znaczenie - jest to kształcenie i wychowanie pozaszkolne jako układ placówek wychowania poza szkołą obejmujący tym oddziaływaniem określoną części dzieci i młodzieży.

• szerokie: jest to całokształt wpływów i oddziaływań zarówno planowych jak i samorzutnych, okazjonalnych na dzieci, młodzież i dorosłych w różnych etapach ich życia i różnorodnych dziedzinach ich aktywności społecznej.

Typologia instytucji równoległych wg Trempały:

1. ośrodki wychowania naturalnego:

• rodzina,

• rodziny zastępcze,

• rodzinne domy dziecka,

2. placówki lokalne wspomagające rozwój dzieci i młodzieży:

• domy kultury,

• kluby,

• działalność amatorska

3. placówki opieki wychowawczej dla dzieci i młodzieży:

• świetlice,

4. instytucje bezpośredniego upowszechnienia kultury i sztuki:

• muzea,

• teatry,

• filharmonie,

• kino,

5. instytucje i środki masowego komunikowania:

• telewizja,

• radio,

• internet

6. instytucje i stowarzyszenia społeczno-wychowawcze.

Na bazie tych instytucji realizuje się wychowanie naturalne, bezpośrednie i pośrednie. Układy: układ rodziny, szkolny, pozaszkolny, poszkolny (po zakończeniu nauki, gdy np. pracujemy, ale chodzimy do teatru itp.)

Trempała - ważna i trudna do zrealizowania jest taka kwestia, że edukacja równoległa mówi o wychowawcy nieprofesjonalnym, który nie jest przygotowany do zawodu, powołany z chęci, powołania i zamiłowania (społecznik i autorytet osobowy). Wychowawca nieprofesjonalny działa w środowisku dzieci, młodzieży, ale jego działalność nie jest powiązana z żadną instytucją. Musi on zgromadzić uczestników i poprowadzić ich do realizacji celu. Młodzi muszą mu zaufać i uwierzyć. Wychowawca musi jednak mieć powiązanie z instytucjami i organizacjami działającymi w środowisku lokalnym, gdyż potrzebne jest to do organizowania i zebrania podobnych grup o tym samym celu, aby ta jego działalność miała sens.

Wykład 18.01.2007

Czas wolny.

Kategoria czasu wolnego pojawiła się w epoce industrialnej, kategoria młoda. Początki czasu wolnego były dla nas nie zrozumiałe, np.: ludzie w fabrykach protestowali, że chcą mieć czas wolny, gdzie chcieli mieć zaspokojone potrzeby. Czas wolny odróżniał warstwy społeczne. Czas wolny jest pewną kategorią charakteryzującą klasy społeczne. Czas wolny jest związany z edukacją równoległą.

Czas wolny można rozpatrywać jako:

• kategorię jakościową - ważna jest jakość, czyli jak wypełniany jest nasz czas wolny,

• kategorię ilościową - ilość godzin spędzonych w wolnym czasie.

Kamiński A. stworzył koncepcje czasu wolnego, stworzył definicję czasu wolnego gdzie nazwał ten czas wczasowaniem. Jest to ta część budżetu czasu, która nie jest zajęta przez pracę zarobkową, naturalną i dodatkową ani przez systematyczne kształcenie się uczelniane ani przez zaspokajanie elementarnych potrzeb fizjologicznych: sen, pożywienie, higiena, ani też przez stałe obowiązki domowe: gotowanie, sprzątanie, pranie, opieka i może być spożytkowana bądź na swobodne wczasowanie bądź na życie rodzinne i aktywność przynoszącą doraźne korzyści.

Kamiński wymyślił czas na wpół wolny, traktował jako dopełnienie czasu wolnego: część budżetu czasu, która jest przeznaczona na czynności, którym towarzyszy poczucie obowiązku ich wykonywania lub świadomości rzeczowych korzyści, ale które są wykonywane z pewnym poczuciem swobody.

Kamiński definiuje wczasy jako część czasu wolnego, którą swobodnie i dobrowolnie dysponując możemy wypełnić odpoczynkiem, zabawą oraz podejmowaną z własnej potrzeby dla własnego rozwoju pracą umysłową (samokształceniem), aktywnością społeczną, artystyczną, sportową, techniczną itp.

Czas wolny ma specyficzną cechę (trzeba rozpatrywać do całego budżetu czasu)-

1. dobrowolność - JA chce a nie jest narzucone,

2. brak korzyści utylitarnych,

3. hedonizm - poczucie zadowolenia, szczęścia,

4. osobisty charakter zajęć.

Zawadzka A. stworzyła własna definicję czasu wolnego - czas poza obowiązkami i zaspokajaniem elementarnych potrzeb fizjologicznych, którym jednostka dysponuje dobrowolnie i wypełnia odpoczynkiem, rozrywką i pracą nad sobą. Jest to sfera życia w największym stopniu kierowana osobistymi potrzebami, dyspozycjami, nawykami, akceptowanymi wzorami postępowania i która oddziałuje na sfery pozostałe i przez nie jest kształtowana.

Funkcje czasu wolnego wg Kamińskiego

• odpoczynek - sens odpoczynku polega na tym abyśmy odreagowali zmęczenie, powinien być realizowany w samotności i w spokoju,

• zabawa - potrafimy zregenerować nasze siły,

• praca nad sobą - doskonalenie się w jakiejś dziedzinie, np.: działalność społeczna.

---