ELEMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ MARKETINGU I PRAWA GOSPODARCZEGO

TEMAT:

PRZEDSIĘBIORSTWO, STRUKTURY ORGANIZACYJNE, FUNKCJE, FORMY PRAWNE DZIAŁALNOŚCI, CELE DZIAŁALNOŚCI, PROCES REJESTRACJI I ZAKŁADANIA

MiBM-6

Sem. IV.

Grzegorz Gardynik

Paweł Pierchała

Paweł Surma

Marcin Wojciechowski

PRZEDSIĘBIORSTWA

PRZEDSIĘBIORSTWO

Przedsiębiorstwo to wyodrębniona pod względem ekonomicznym i prawnym jednostka gospodarcza, która prowadzi działalność w celu osiągnięcia zysku. Obecnie zamiast terminu przedsiębiorstwo używa się częściej pojęcia „podmiot gospodarczy”. Związane to jest z tym, że za czasów socjalizmu pojęcie przedsiębiorstwo używało się przede wszystkim w znaczeniu przedsiębiorstwa państwowego.

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

To samodzielna, samorządna i samofinansująca się jednostka organizacyjna prowadząca działalność gospodarczą, powołana w celu zaspokajania potrzeb społecznych i jednoczesnego osiągania efektywnych ekonomicznie wyników. Proces prywatyzacji ogranicza udział tych przedsiębiorstw w gospodarce narodowej

Organami założycielskimi są:

• naczelne i centralne organy administracji państwowej,

• banki państwowe,

• wojewodowie.

Organami przedsiębiorstwa państwowego są:

• ogólne zebranie pracowników lub delegatów,

• rada pracownicza,

• dyrektor przedsiębiorstwa.

Strukturę organizacyjną przedsiębiorstwa państwowego reguluje statut przedsiębiorstwa uchwalony przez ogólne zebranie pracowników.

Wartość majątku przedsiębiorstwa państwowego odzwierciedlają dwa fundusze:

• fundusz założycielski przedsiębiorstwa (wartość wydzielonej dla przedsiębiorstwa części mienia narodowego),

• fundusz przedsiębiorstwa (wartość majątku po odliczeniu funduszu założycielskiego).

Podział przedsiębiorstw państwowych:

• przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych,

• przedsiębiorstwa użyteczności publicznej.

PRZEDSIĘBIORSTWA UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Są to przedsiębiorstwa powołane w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb ludności zamieszkałej na określonym terenie np. gminy miejskiej lub wiejskiej. Prowadzą działalność przede wszystkim w zakresie: komunikacji miejskiej, dostaw energii, gazu, ciepła itd. Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej działają na innych zasadach niż inne przedsiębiorstwa. Mają mniejszą samodzielność i mogą być dotowane z budżetu państwa. Dotacje są konieczne ze względu na bardzo ważną rolę, jaką pełnią dla ludności i małą opłacalność prowadzonej działalności, nie pozwalającą na pokrycie kosztów z uzyskanych przychodów.[1]

PRZEDSIĘBIORSTWA PRYWATNE

Przedsiębiorstwo, które należy do prywatnego właściciela. Działalność takiego przedsiębiorstwa prowadzona jest po dokonaniu przez terenowy organ administracji rządowej wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa prywatne odgrywają dużą rolę w gospodarce narodowej, jest to następstwo procesu prywatyzacji.[1]

PRZEDSIĘBIORSTWO MIESZANE

Przedsiębiorstwo, którego majątek należy do dwóch lub więcej właścicieli. Jeśli powstaje w wyniku umowy zawartej przez przedsiębiorstwo państwowe z określonym podmiotem zagranicznym, to mamy do czynienia z przedsiębiorstwem międzynarodowym. Jeżeli zaś umowa dotyczy przedsiębiorstwa państwowego i spółdzielni lub organizacji społecznej, powstaje przedsiębiorstwo międzysektorowe.

PRZEDSIĘBIORSTWO WSPÓLNE

Przedsiębiorstwo, powstałe w wyniku połączenia dwóch lub więcej przedsiębiorstw państwowych, nowe przedsiębiorstwo powołane przez terenowy organ administracji rządowej lub też powstające na podstawie umowy między tymi przedsiębiorstwami.¹

STOWARZYSZENIE

Stowarzyszenie to drobne zrzeszenie posiadające osobowość prawną, powołane w celach niezarobkowych. Są samodzielne i samorządne tzn. określają samodzielnie swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne. Działalność stowarzyszeń opiera się na pracy społecznej ich członków, przy czym do prowadzenia swoich zadań mogą zatrudniać pracowników. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zgromadzenie członków. Stowarzyszenia mogą prowadzić działalność gospodarczą, ale osiągnięty dochód nie może być przeznaczony do podziału między członków stowarzyszenia, lecz musi być wykorzystywany na działalność statutową.

Statut stowarzyszenia określa:

• tryb wyboru zarządu,

• kompetencje zarządu.

FUNDACJA

Fundacja to organizacja ustanowiona do realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, do których można zaliczyć: ochronę zdrowia, naukę, kulturę i sztukę, rozwój gospodarczy itd. Może być ustanowiona przez osobę fizyczną lub przez osobę prawną. Posiada statut i po wpisaniu do rejestru fundacji otrzymuje ona osobowość prawną. Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w zakresie produkcji, usług lub obrotu towarowego.

ZAKŁAD RZEMIEŚLNICZY

Zakład rzemieślniczy zajmuje się głównie produkcją typu przemysłowego wykonywaną sposobem niefabrycznym, czyli wyroby są wykonywane na zamówienie. W zakładach rzemieślniczych zatrudnieni mogą być poza osobą wykonującą rzemiosło:

• członkowie rodziny,

• uczniowie,

• pracownicy najemni do 15 osób.

SPÓŁDZIELNIA

Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, która w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Działalność spółdzielni obejmuje działalność gospodarczą, społeczną i działalność kulturalno-oświatową.

Powstawanie spółdzielni.

Spółdzielnia powstaje poprzez założenie jej przez członków-założycieli i wpisania do rejestru prowadzonego przez sądy rejonowe. Z chwilą wpisanie do rejestru uzyskuje osobowość prawną. Założycielami spółdzielni powinno być, co najmniej 10 osób fizycznych (w spółdzielni produkcji rolnej 5 osób fizycznych) lub 3 osoby prawne.

Statut spółdzielni określa:

• nazwę, siedzibę, cel i przedmiot działania spółdzielni,

• wysokość udziałów członkowskich,

• prawa i obowiązki członków oraz zasady ich przyjmowania,

• organy samorządu spółdzielni i zasady ich działania,

• zasady podziału nadwyżki bilansowej i pokrywania strat.

Nazwa spółdzielni powinna zawierać:

• wyraz „spółdzielnia” lub „spółdzielczy”,

• siedzibę spółdzielni,

• powinna informować o przedmiocie działalności spółdzielni.

Rozróżnia się dwie grupy spółdzielni

1. spółdzielnie użytkowników - spółdzielnie zaspokajające potrzeby gospodarcze członków:

• handlu,

• handlu i przetwórstwa,

• oszczędnościowo-pożyczkowe.

2. spółdzielnie wytwórcze (pracy) - spółdzielnie zatrudniające członków zarobkowo:

• rolne,

• pracy.

Organizacja wewnętrzna spółdzielni oparta jest w pełni na zasadzie samorządności.

W strukturze spółdzielni można wyróżnić:

• organy samorządu spółdzielni,

• aparat administracyjny spółdzielni,

• aparat wykonawczy spółdzielni, czyli komórki operatywne.

Organy samorządu spółdzielni:

• walne zgromadzenie członków (każdy członek ma prawo na nim być, ale tylko osobiście z prawem jednego głosu bez względu na liczbę wniesionych udziałów),

• rada nadzorcza (nadzoruje i kontroluje działalność zarządu spółdzielni oraz czuwa nad właściwym wykonywaniem przez spółdzielnię jej zadań statutowych; w jej skład wchodzi, co najmniej 3 członków spółdzielni),

• zarząd spółdzielni (kieruje działalnością spółdzielni oraz reprezentuje ją na zewnątrz).

SPÓŁKA

Zespół wspólników działających dla realizacji wspólnego celu gos­podarczego. Wspólnicy grupują środki, które każdy z nich przeznaczył na osią­gnięcie tego wspólnego celu. W polskim systemie prawnym rozróżnia się spółki cywilne i spółki handlowe, a także spółki z udziałem podmiotów za­granicznych. Spółka jest formą przedsiębiorstwa.

SPÓŁKA HANDLOWA

Spółka, której funkcjonowanie uregulowane jest przepisami prawa handlowego. W gru­pie spółek handlowych wyróżnia się spółkę jawną, która jest spółką osobową i spółki kapitałowe, do których zalicza się spółkę akcyjną i spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

SPÓŁKA OSOBOWA

Spółka, której podstawą istnienia jest wspólne działanie osób uczestniczących w spółce, w odróżnieniu od spółki kapitałowej, która opiera się na kapitale. Przykła­dem spółki osobowej jest spółka jawna i spółka cywilna.

SPÓŁKA JAWNA

Jest spółką handlową i jednocześnie spółką osobową, to znaczy taką, w której podstawą dzia­łania jest nie kapitał, lecz praca wspól­ników. Spółka jawna nie posiada wpra­wdzie osobowości prawnej, ale zgo­dnie z przepisami prawa handlowego posiada ona uprawnienia pozwalające na prowadzenie działalności, np.: występo­wanie przed sądem jako strona, zawieranie umów. Wspólnicy zawierają umo­wę spółki, po czym jest ona rejestrowana w rejestrze handlowym. Wspólnicy odpowiadają całym swym osobistym majątkiem za zobowiązania spółki wobec wierzycieli spółki. Majątek spółki stanowią pieniężne i niepieniężne wkłady wspólników, powiększone o zysk spółki. Udziałem może być także praca własna wspólnika. Każdy wspornik ma prawo do takiego samego udziału w zys­kach i stratach spółki, jak inni wspólnicy i to bez względu na rodzaj i wartość wniesionego wkładu, chyba że umowa spółki stanowi inny podział zysku czy udział w pokryciu strat. Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę na zew­nątrz, a także obowiązek prowadzenia spraw spółki. Umowa spółki lub też pod­jęta uchwała wspólników może powierzyć prowadzenie spółki jednemu lub kilku wspólnikom.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA

Spół­ka prawa handlowego, w której przy­najmniej jeden ze wspólników odpowiada całym swym majątkiem za zobowią­zania spółki (tak jak w spółce osobowej), a inni wspólnicy odpowiadają jedynie do wysokości swojego wkładu kapitałowego (jak w spółce kapitałowej).

SPÓŁKA KAPITAŁOWA

Spółka, której podstawą działania jest kapitał złożony z udziałów (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) lub akcji (spółka akcyjna). Patrz też spółka oso­bowa.

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPO­WIEDZIALNOŚCIĄ

Spółka two­rzona przez jedną lub więcej osób w celach gospodarczych. Wspólnikami mo­gą być podmioty posiadające zdol­ność do czynności prawnych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością odpo­wiada za swoje zobowiązania tylko własnym majątkiem, co oznacza, że ryzyko ponoszone przez udziałowców ograniczone jest tylko do wysokości wkładów, jakie wnieśli oni do spółki. Powstanie spółki jest możliwe po speł­nieniu następujących warunków:

— zawarcie umowy spółki w formie aktu notarialnego,

— zebranie kapitału zakładowego,

— ustanowienie władz spółki,

— wpis spółki do rejestru handlowego.

Kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) składa się z udziałów, które mogą być równe lub nierówne (rozstrzyga się o tym w umowie spółki). Gdy udziały są równe, wspornicy mogą mieć po więcej niż jed­nym udziale. Gdy udziały są nierówne, każdy wspólnik może mieć tylko jeden udział. W umowie spółki określa się imiennie wspólników i wysokość posiadanych przez nich udziałów. Odróżnia się spółkę z o.o. od spółki akcyjnej, w której akcje są anonimowe i posiadają taką samą war­tość. Spółka prowadzi księgę udziałów, w której zapisuje się: imię i nazwisko każdego wspólnika, jego adres oraz liczb i wysokość udziałów. Władze spółki z o.o. dzielimy na: obligatoryjne (zgromadzenie wspólników i zarząd) i fa­kultatywne (rada nadzorcza lub komisja rewizyjna). W przypadku, gdy liczba wspólników jest większa niż 50, w spółce musi funkcjonować rada nadzor­cza lub komisja rewizyjna.

SPÓŁKA AKCYJNA

Spółka kapi­tałowa, której działalność uregulowana jest przepisami prawa handlowego. Posiada osobowość prawną. W prze­ciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być tworzona nie tylko w celu gospodarczym, ale w każdym dozwolonym prawnie celu. Od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością różni spółkę akcyjną także to, że posiada ona z reguły większy kapitał, większą liczbę wspólników, a także większy roz­miar działalności. Podstawą działania spółki akcyjnej jest kapitał akcyjny, wniesiony przez wspólników w formie akcji. Uczestnikami spółki akcyjnej są akcjonariusze, czyli właściciele akcji. Mają oni prawo do udziału w zysku osiągniętym przez spółkę (dywidenda). Ponadto mają oni prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu i prawo głosu. Jedna akcja daje prawo jednego głosu. Właściciele akcji nie odpowiadają osobiście swoim majątkiem za zobowiązania spółki, co oznacza, że spółka odpowiada za swoje zobowią­zania jedynie do wysokości majątku. Odróżnia to tę spółkę od spółki jaw­nej. Założyciele spółki, których powinno być co najmniej trzech, opracowują statut spółki w formie aktu notarial­nego, zbierają kapitał akcyjny i składają wniosek o wpisanie spółki do rejestru handlowego. Do władz spółki zalicza się: walne zgromadzenie akcjonariuszy, radę nadzorczą lub komisję rewi­zyjną i zarząd.

SPÓŁKA CYWILNA

Spółka, której funkcjonowanie regulują przepisy prawa cywilnego. Nie posiada oso­bowości prawnej. Wspólnicy, którymi mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, zawierają umowę spółki, w której określają cel spółki, czas jej trwania, rodzaj działalności, rodzaj i wysokość wkładów, udział wsporników w zyskach i stratach oraz sposób reprezento­wania spółki na zewnątrz. Wspólnicy wnoszą wkład oznaczony w umowie spół­ki, przy czym wkład ten nie musi mieć postaci pieniądza, może on występować jako nieruchomość, licencja czy nawet świadczona na rzecz spółki praca. Wspól­nicy osiągają korzyści gospodarcze przez udział w podziale zysku osiągniętego przez spółkę, realizując tym samym gos­podarczy cel spółki.

SPÓŁKA CICHA

Spółka, w której udział jednego ze wsporników ogranicza się do udostępnienia niezbędnego ka­pitału i uczestnictwa w podziale zysku. Osoba ta nie występuje formalnie jako wspólnik.

2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA PRZEDSIĘBIORSTWA

Struktura organizacyjna określa stosowany przez nią podział pracy, pokazuje powiązania między różnymi funkcjami i czynnościami, wskazuje na stopień specjalizacji pracy, opisuje strukturę hierarchii i władzy w organizacji oraz przedstawia układ odpowiedzialności. Zapewnia trwałość i ciągłość, umożliwiającą organizacji przetrwanie.

Istnieje duża gama określeń i definicji struktury organizacyjnej. K. Bolesta-Kukułka twierdzi, że „...strukturę organizacji tworzą wyodrębnione elementy (stanowiska pracy), połączone więziami organizacyjnymi: służbowymi (hierarchicznymi), funkcjonalnymi, technologicznymi i informacyjnymi w podsystemy (komórki organizacyjne, działy, wydziały, oddziały lub piony) oraz w całość podporządkowaną jednolitemu kierownictwu”.

Formalną strukturą firmy w postaci graficznej jest schemat organizacyjny. Przedstawia on zależności i stosunki służbowe między poszczególnymi ludźmi, komórkami oraz stanowiskami. Jest również jednym z najważniejszych dokumentów przedsiębiorstwa.

Wyróżnia się trzy podstawowe struktury: liniową, funkcjonalną i sztabową.

STRUKTURA LINIOWA

Jest stosowana przede wszystkim w małych przedsiębiorstwach. Kierownik firmy jest w stanie objąć całość procesów i zdarzeń zachodzących w przedsiębiorstwie. Struktura liniowa ma następujące zalety:

- każdy podwładny ma tylko jednego przełożonego, od którego otrzymuje polecenia, zadania, wskazówki i przed którym odpowiada za ich wykonanie (zasada jednoosobowego kierownictwa),

- łatwość utrzymania dyscypliny,

- prostota,

- łatwość wyznaczenia odpowiedzialności za braki, wady, niedociągnięcia.

Rys. Struktura liniowa

STRUKTURA FUNKCJONALNA

Każdy podwładny ma więcej niż jednego przełożonego specjalizującego się w określonej funkcji. Tutaj zasadę jednoosobowego kierownictwa zastąpiono zasadą najkrótszej drogi. Ma ona kilka zalet:

- oparta jest na planowanym podziale pracy między kadrą kierowniczą;

- podział pracy prowadzi do specjalizacji, co gwarantuje wyższy poziom umiejętności oraz skraca drogę między przełożonym a wykonawcą.

Za główną wadę tej struktury uważa się możliwość otrzymania przez wykonawców sprzecznych poleceń, od różnych kierowników, co prowadzi do konfliktów. Mankamentem tej struktury jest również trudność w zlokalizowaniu odpowiedzialności za ewentualne braki i wady produkcyjne.

Rys. Struktura funkcjonalna

STRUKTURA SZTABOWA

Jest rozwiązaniem, w którym przywraca się zasadę jednoosobowego kierownictwa, a jednocześnie wykorzystuje się wysokie kwalifikacje osób pracujących w komórkach sztabowych (zaznaczonych na rysunku jako koła). Komórki sztabowe mają za zadanie przygotowywać materiały, zbierać i przetwarzać informacje, przygotowywać analizy. Robią to na zlecenie kierownika, do którego są „przywiązane”. Na podstawie tych materiałów, informacji itd. kierownik podejmuje decyzje.

Rys. Struktura sztabowa

Oprócz wyżej przedstawionych, tradycyjnych struktur organizacyjnych istnieje kilka innych, nowoczesnych struktur. Zalicza się do nich struktury: macierzową, przedmiotową, dywizjonalną i terytorialną.

STRUKTURA PRZEDMIOTOWA

Charakteryzuje się tym, że komórki organizacyjne wydziela się na podstawie rodzaju aktywności. Odpowiada ona szczególnie przedsiębiorstwom o zróżnicowanej działalności. Zazwyczaj nie ma możliwości ani pełnego „zamknięcia” komórek o charakterze przedmiotowym, ani objęcia nimi wszystkiego. Dlatego też część komórek ma jednak charakter funkcjonalny.

Z tworzeniem komórek przedmiotowych wiąże się też przekształcenie ich w jednostki (centra) kosztów lub zysku. Takie centra, zwłaszcza o charakterze kosztowym, można tworzyć również w odniesieniu do komórek funkcjonalnych, na przykład zaopatrzenia, finansów itp. Dlatego też niekiedy wyodrębnia się rodzaj struktury kształtowany w oparciu o centra kosztów lub zysku.

Struktura przedmiotowa może być budowana w przedsiębiorstwach jedno- i wieloinstancyjnych. Daje ona utworzonym na jej bazie komórkom, szczególnie w połączeniu z centrami zysku, więcej samodzielności.

STRUKTURA MACIERZOWA

Zawdzięcza swą nazwę występowaniu kolumn i wierszy. Kolumny to odpowiedniki funkcji, zaś wiersze to pojawiające się sporadycznie nietypowe procesy, produkty, systemy, czy programy. Jeśli więc w przedsiębiorstwie wykonuje się pewne produkty, programy czy procesy według wierszy, tzn. że przenikają one kolumny, czyli tradycyjne funkcje. W strukturze macierzowej powstaje zatem siatka wzajemnie przenikających się zadań (procesów, programów itd.) oraz funkcji. Konsekwencją tego jest pojawienie się dwóch ośrodków władzy, kierownika funkcji i kierownika zadania (programu). Kompetencje obu kierowników krzyżują się w pewnym fragmencie struktury macierzowej. Rodzi to konflikty, które mogą przyczynić się do wyzwolenia twórczej inwencji i innowacyjności pracowników przedsiębiorstwa. Tę cechę struktury macierzowej uważa się za jej zaletę. Oprócz tego do walorów tej struktury zalicza się większą giętkość w dostosowywaniu się do zmiennego otoczenia, lepszy przepływ informacji, a przede wszystkim całościowe ujecie poszczególnych zadań (problemów, procesów). Struktura macierzowa nie jest pozbawiona wad, takich jak: odejście od zasady jednoosobowego kierownictwa, niepewność wynikająca z faktu zaangażowania pracownika tylko do rozwiązania określonego zadania, brak zrozumienia i zaufania miedzy kierownikami funkcji a kierownikami zadania (projektu).

Struktura macierzowa znajduje zastosowanie w małych i dużych przedsiębiorstwach. Jest ona strukturą doraźną, tzn. po zrealizowaniu zadania, programu, projektu, znikają w niej wiersze i likwidowane są stanowiska kierowników zadań, programów itd.

Struktura macierzowa zazwyczaj nie obejmuje wszystkich komórek, czyli nie wypełnia całej struktury organizacyjnej. W dużych przedsiębiorstwach wieloinstancyjnych do rozwiązywania niektórych spraw powołuje się komitety, które mogą mieć charakter stały i wówczas tworzą strukturę przedmiotową zarządzania. Typowe dla struktury macierzowej są one wtedy, gdy mają charakter czasowy. Struktura macierzowa stanowi podłoże kształtowania się, a jednocześnie gaszenia konfliktów. W grę bowiem wchodzi sprzeczność między interesem (jak również prestiżem) własnej funkcji a rozwiązaniem i realizacją wspólnego zadania.

Rys. Struktura macierzowa

STRUKTURA DYWIZJONALNA

Jest tworzona w przedsiębiorstwach instancyjnych (dwu- i wielopoziomowych). Polega ona na tym, że według odpowiedniego kryterium: przedmiotowego, technologicznego czy geograficznego tworzy się oddziały (dywizjony), którym nadaje się znaczne uprawnienia do zarządzania grupami jednostek geograficznych. W skrajnym przypadku dywizjonem jest pojedyncza jednostka gospodarcza i wtedy ona sama otrzymuje te uprawnienia. Dywizjonalizacja jest obecnie najwyższą formą decentralizacji zarządzania przedsiębiorstwem.

STRUKTURA TERYTORIALNA

Zwana też geograficzną, tworzy się z reguły wtedy, gdy przedsiębiorstwo wieloinstancyjne prowadzi działalność na różnych obszarach. Wówczas w zarządzie przedsiębiorstwa nadrzędnego tworzy się komórki lub jednostki organizacyjne według podziału terytorialnego. Wydziela się komórki np. dla różnych specyficznych stref danego kraju lub tylko według ścisłego kryterium terytorialnego (np. Polska południowa, Polska północna lub ds. Polski, krajów Wspólnoty Europejskiej, Kanady i Stanów Zjednoczonych, Azji itp.).

Tworzenie struktury według kryterium terytorialnego usprawnia zarządzanie, ale jednocześnie stwarza warunki do dezintegracji zainteresowania całością przedsiębiorstwa. W celu jej utrzymania pozostawia się zatem niektóre komórki o charakterze funkcjonalnym, jak np. finanse i kadry. Struktura terytorialna stwarza przestanki do większej decentralizacji zarządzania.

3. FORMY ORGANIZACYJNO - PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW

Osoba lub osoby rozpoczynające działalność gospodarczą stają przed koniecznością wyboru określonej formy organizacyjno-prawnej swojego przedsiębiorstwa. Forma przedsiębiorstwa jest związana z jego rozmiarami. Wybór ten ma istotne znaczenie dla przebiegu i rezultatów podejmowanej działalności. Wybór ten przesądza o bardzo wielu ważnych sprawach; takich jak: poziom bezpieczeństwa majątkowego właściciela lub właścicieli, charakter i zakres odpowiedzialności właściciela za zobowiązania, wkład stosunków wewnętrznych czyli władzy, sposób reprezentowania przedsiębiorstwa na zewnątrz, koszt oraz tryb tworzenia i likwidacji przedsiębiorstwa, zasady opodatkowania i formy księgowości.

Formy organizacyjno-prawne, które przyjmują przedsiębiorstwa we współczesnym świecie są bardzo różne.

W Polsce mogą funkcjonować i być tworzone następujące formy:

1. Przedsiębiorstwa indywidualne (jednoosobowe).

2. Spółki:

A. Spółki osobowe: jawna, komandytowa, cywilna.

B. Spółki kapitałowe: akcyjne, z o.o..

3. Przedsiębiorstwa państwowe.

4. Spółdzielnie.

5. Inne.

PRZEDSIĘBIORSTWO INDYWIDUALNE (JEDNOOSOBOWE)

Przedsiębiorstwo indywidualne (jednoosobowe) jest najprostszą formą podmiotu gospodarczego. Jest to przedsiębiorstwo należące do jednego właściciela, który ma prawo do całości dochodów, a także ponosi pełną odpowiedzialność za ewentualne straty. Każdy z nas może otworzyć sklep z obuwiem, wynająć lokal oraz personel do obsługi klientów. Całość zysków przypada wówczas właścicielowi, ale w przypadku pojawienia się strat musi on ogłosić bankructwo. Oznacza to, nasze aktywa, łącznie z osobistym majątkiem: dom, samochód będą musiały zostać sprzedane, a pieniądze rozdzielone między wierzycieli.

Mankamentem jednoosobowego prowadzenia przedsiębiorstwa są z reguły ograniczone możliwości finansowe jednej osoby. Trwanie takiego przedsiębiorstwa jest zależne od długości życia właściciela i jego aktywności jako przedsiębiorcy. Przedsiębiorstwo jedno osobowe w Polsce może prowadzić działalność ewidencjonowaną lub koncesjowaną. W pierwszym przypadku byt pewny przedsiębiorstwa rozpoczyna się z chwilą zgłoszenia działalności do ewidencji, w drugim - dopiero po uzyskaniu zgody (koncesji).

SPÓŁKI OSOBOWE

Do spółek osobowych należą spółki jawne, komandytowe i cywilne. Spółka cywilna jest połączeniem wysiłku (pracy) i majątku osób chcących prowadzić działalność gospodarczą. Taka spółka ma status osoby fizycznej. Różni się ona od firmy jednoosobowej zawarciem umowy pisemnej między wspólnikami. Określa się w niej cel i przedmiot działalności spółki, wysokość wkładów poszczególnych wspólników, sposób prowadzenia i reprezentowania spółki, udział wspólników w zyskach i w pokrywaniu strat. Podstawową zasadą jest zasada pełnej (całym majątkiem osobistym) i solidarnej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki. Ta zasada ma chronić interesy wierzycieli spółki i podnosi jej wiarygodność. Tryb rozwiązania spółki cywilnej jest prosty i wymaga spisania umowy oraz w zależności od przedmiotu działalności - zgłoszenia do ewidencji lub uzyskania koncesji.

Spółka jawna nie ma osobowości prawnej, jest spółką z nieograniczoną odpowiedzialnością, stąd też w przypadku bankructwa jej właściciele muszą spłacić długi firmy, sprzedając jeśli to konieczne, również swój majątek.

Zasady podziału zysku, wielkość udziału w firmie, prawa wspólników zawarte są w umowie o spółce. Wielkość kapitału spółki jawnej zależy od możliwości i stanu majątkowego jej udziałowców. Różnica między spółka jawną a cywilną polega głównie na tym, że spółka jawna jako tzw. Kupiec rejestrowany posiada (obiera) firmę, tj. nazwę sądownie zastrzeżoną, pod którą prowadzi przedsiębiorstwo oraz podlega rejestracji sądowej w rejestrze handlowym.

Następnym rodzajem spółek są spółki komandytowe, w których część wspólników odpowiada całym majątkiem za zobowiązania spółki (są to tzw. komplementariusze), część zaś tylko do wysokości zadeklarowanego udziału (tzw. komadytariusze). Zobowiązania w imieniu spółki zaciąga główny udziałowiec. On też nie zarządza, tzn. że oprócz kapitału wnosi także pracę. Zwykle uczestniczy także w wyższym stopniu w podzielonym zysku. Spółka komandytowa nie ma osobowości prawnej. Jest ona zawiązywana w drodze umowy, która pod rygorem nieważności musi mieć formę aktu notarialnego. Byt prawny spółki rozpoczyna się z chwilą wpisu do rejestru handlowego. Osobami uprawnionymi i zobowiązanymi do prowadzenia spraw spółki są komplementariusze. Komadytariusze, nie mają prawa ani też obowiązku prowadzenia spraw spółki , chyba że w umowie spółki postanowiono inaczej. Komadytariusz może domagać się odpisu rocznego bilansu oraz przeglądać księgi i dokumenty, celem sprawdzenia ich rzetelności.

Mankamentem tej spółki jest duże ryzyko utraty majątku osobistego przez komplementariuszy.

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest spółką kapitałową. Jest ona osobą prawną. Udziałowcy odpowiadają za zobowiązania jedynie do wysokości wkładu (udziałów).

Spółki z o.o. nie mają obowiązku publikacji bilansu. Ze względu na osobowość prawną spółki z o.o. jej wspólnicy muszą powołać ustawowo określone organy spółki. Organami obligatoryjnie tworzonymi jest: zgromadzenie wspólników i zarząd, a w spółkach powyżej 50 wspólników albo 25.000 nowych złotych jako kapitał zakładowy, również i radę nadzorczą lub komisje rewizyjną.

Najważniejszym organem podejmującym strategiczne decyzje jest zgromadzenie wspólników. Każdy ze wspólników, bez względu na ilość objętych udziałów, ma równe prawa do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników i podejmowania uchwał.

Rada nadzorcza lub komisja rewizyjna są organami działającymi w imieniu wszystkich wspólników. Podstawową rolą tych organów jest sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki i jej zarządu. Są one zobowiązane do składania okresowo (z reguły raz w roku) sprawozdania zgromadzenia wspólników. Zarząd spółki jest organem wykonawczym, odpowiedzialnym za prowadzenie wszystkich bieżących spraw spółki. Ma stać na straży przestrzegania przez spółkę przepisów ustawy i umowy oraz ogólnie obowiązującego prawa.

Mankamentem tej spółki jest stosunkowo skomplikowany i kosztowny tryb tworzenia i prowadzenia spraw spółki, zaletą zaś „bezpieczeństwo majątkowe” wspólników, wynikające z oddzielenia prawnego majątku spółki od majątku osobistego wspólników i ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania spółki do wysokości wniesionych udziałów.

Podstawą istnienia i funkcjonowania spółki akcyjnej jest kapitał akcyjny podzielony na określoną w statucie liczbę akcji o równej wartości nominalnej.

Prawa i obowiązki właścicieli spółki akcyjnej (akcjonariuszy) są ściśle powiązane z liczbą i rodzajem posiadanych akcji. Akcjonariuszom przysługują prawa majątkowe (prawo do udziału w zysku i kwocie likwidacyjnej, prawo poboru akcji przy podwyższeniu kapitału akcyjnego oraz prawo korporacyjne (prawo głosu w walnym zgromadzeniu, prawo do zwoływania walnego zgromadzenia, prawo domagania się wyjaśnień od zarządu, prawo zaskarżenia uchwał wolnego zgromadzenia, prawo dochodzenia roszczeń o odszkodowanie służące spółce).

Struktura organów w spółce akcyjnej to: walne zgromadzenie akcjonariuszy lub/i komisja rewizyjna oraz zarząd.

Spółka akcyjna stanowi dogodną formę organizacyjno - prawną dla przedsiębiorstw dużych i bardzo dużych o wysokim kapitale zakładowym.

Odpowiedzialność akcjonariuszy za straty spółki jest ograniczona do wysokości sum wydanych pierwotnie na zakup akcji. Akcjonariusze w odróżnieniu od właścicieli firm jednoosobowych i udziałowców spółek jawnych nie muszą być zmuszeni do sprzedaży majątku osobistego, aby spłacić dług. W najgorszym razie posiadane przez nich akcje mogą stać się kawałkiem bezwartościowego papieru.

PRZEDSIĘBIORSTWO PAŃSTWOWE

Przedsiębiorstwo państwowe w Polsce funkcjonuje nadal zgodnie z regulacjami prawnymi pochodzącymi aż z 1981 roku, a więc z okresu scentralizowanej gospodarki planowanej. Podstawowym mankamentem tej konstrukcji są niejasno określone stosunki własnościowe i wynikające z nich uprawnienia decyzyjne i odpowiedzialność. Ustawa o przedsiębiorstwie państwowym nie określa bowiem wprost, kto jest właścicielem majątku przedsiębiorstwa.

SPÓŁDZIELNIE

Spółdzielnia ma osobowość prawną, którą nabywa z chwilą zarejestrowania przez sąd jej statusu. Zgodnie z ustawą z 16 września 1982 roku liczba założycieli spółdzielni nie może być mniejsza od dziesięciu, jeżeli są nimi osoby fizyczne i od trzech jeżeli spółdzielnie zakładają osoby prawne.

Członkowie spółdzielni zobowiązani są do wniesienia wpisowego oraz zadeklarowania udziałów stosownie do postanowień statutu. Ich udział w pokrywaniu ewentualnych strat spółdzielni ograniczony jest do wysokości zadeklarowanych udziałów. Struktura organów spółdzielni jest ustawowo określona: walne zgromadzenie, rada nadzorcza i zarząd.

INNE

Istnieje jeszcze wiele form organizacyjno - prawnych przedsiębiorstw. Możemy wymienić tutaj: spółkę joint - venture, która jest prawnie wyodrębnionym podmiotem (ma osobowość prawną), powstałym w wyniku połączenia kapitałów dwóch lub więcej niezależnych od siebie partnerów (podmiotów gospodarczych) z różnych krajów. Partnerzy tworząc spółkę joint -venture wspólnie nią zarządzają i wspólnie - w relacji do wniesionych udziałów ponoszą odpowiedzialność za jej działalność. Wspólne przedsięwzięcia tego typu mają z reguły na celu: poszerzenie posiadanych rynków zbytu, zapewnienie dostępu do tanich źródeł zaopatrzenia, wspólne opracowywanie i wymianę technologii, a także pokonanie barier celnych i administracyjnych ustanowionych przez kraj jednego z partnerów. W Polsce spółki joint - venture muszą posiadać status spółki z o.o. lub spółki akcyjnej. Oznacza to, że do spółek z udziałem zagranicznym stosuje się przepisy kodeksu handlowego.

Koncern stanowi grupę prawnie samodzielnych przedsiębiorstw należących do wspólnego właściciela i prowadzonych pod jednolitym kierownictwem.

Dobór koncernu może odbywać się w kierunku poziomym lub pionowym. W pierwszym przypadku łączy się przedsiębiorstwa tej samej pokrewnych dziedzin, natomiast w przypadku drugim włącza się do koncernu przedsiębiorstwa uzupełniające się w ramach określonego procesu produkcji lub stanowiące kolejne formy procesu technologicznego. Charakterystyczne dla koncernowego zgrupowania przedsiębiorstw jest to, że funkcje kierowania koncernem realizuje z reguły jedno z przedsiębiorstw dominujących.

Coraz większą popularność zyskuje holdingowa forma integracji przedsiębiorstw, która pozwala łączyć zalety małych (przedsiębiorczość i elastyczność działania) oraz dużych (siłę ekonomiczną) podmiotów gospodarczych.

Holding jest zgrupowaniem spółek kapitałowych („spółka spółek”), w ramach którego spółka wiodąca (tzw. matka) posiada wszystkie lub większość akcji spółek podporządkowanych („córek”), dzięki czemu zajmuje nadrzędną pozycję w strukturze zarządzania. W zależności od roli, jaką pełni spółka holdingowa wyróżnić można trzy rodzaje holdingów:

1. operacyjny holding zarządzający, w którym spółka „matka” kontroluje na bieżąco nie tylko finanse i strategie podległych mu spółek, lecz także ich działalność bieżącą.

2. strategiczny holding zarządzający, gdzie rola spółki holdingowej ogranicza się do kontroli finansów i działalności strategicznej podległych spółek.

3. holding finansowy, gdy kierownictwo spółki handlowej nadzoruje jedynie przepływy finansowe, nie ingeruje w działalność operacyjną i strategię spółek podporządkowanych.

Kartel i syndykat są porozumieniami zawieranymi między przedsiębiorstwami tej samej branży w celu ograniczenia lub zlikwidowania konkurencji i zapewnienia pozycji monopolistycznej w danym segmencie rynku. Kartele powstają w wyniku zawierania tzw. umów kartelowych między wszystkimi lub przynajmniej najważniejszymi przedsiębiorstwami danej branży. Przedsiębiorstwa tworzące kartel zachowują swoją osobowość prawną. Przystąpienie do kartelu zobowiązuje ich jedynie do przestrzegania norm np.: stosowanie jednolitych cen, utrzymywania ilości produkcji i sprzedaży na uzgodnionym poziomie.

Syndykat jest silniejszą formą porozumienia kartelowego. Pojawia się on wówczas, gdy przedsiębiorstwa wchodzące w skład kartelu tworzą dodatkowo oddzielne, specjalne przedsiębiorstwo, którego przedmiotem działania jest sprzedaż produktów wytwarzanych przez przedsiębiorstwa kartelu. Trust stanowi połączenie kilku przedsiębiorstw w jedno nowe przedsiębiorstwo, powstałe w miejsce dotychczas istniejące. Przedsiębiorstwa integrowane w truście tracą swoją samodzielność i osobowość prawną, stając się typowymi zakładami. Trust powstaje najczęściej przez opanowywanie jednego przedsiębiorstwa przez inne np. przez skup jego akcji lub udziałów.

Konsorcjum jest grupą (zrzeszeniem) przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych lub banków, które zawierają okresowe porozumienie, aby zgodnie z nim wspólnie realizować duże przedsięwzięcie gospodarcze lub określoną operację handlową czy finansową wymagającą dużych nakładów kapitałowych.

Przedsiębiorstwa produkcyjne lub handlowe tworzą zazwyczaj konsorcja wówczas, gdy dane zamówienie jest tak duże i skomplikowane, że żadne z nich nie mogło by go wykonać samodzielnie.

4. CELE DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW

Cele przedsiębiorstwa są skutkiem oddziaływania interesów poszczególnych grup społecznych występujących z różną siłą w różnych typach jednostek gospodarczych.

Głównym celem każdej organizacji, bez względu na jej charakter i typ działalności jest przetrwanie (istnienie) na rynku. Warunkiem tego trwania (egzystencji) jest zapewnienie trwałej zyskowności firmy oraz uzyskiwanie przez nie płynności finansowej. Przetrwanie można zaklasyfikować do głównych celów w sytuacji kryzysowej, gdy grozi przedsiębiorstwu upadek. W normalnych warunkach jest uznawane za cel wstępny, umożliwiający realizację pozostałych celów.

Celem bardziej pożądanym i mającym więcej zwolenników jest rozwój firmy (ilościowy i jakościowy). W dynamicznej i konkurencyjnej gospodarce może być on warunkiem przetrwania.

Cele powinny być mierzalne, by można było na bieżąco oceniać wykonanie strategii firmy. Cele firmy powinny być wyrażone w formie motywującej pracowników.

Cele spełniają dwie bardzo ważne funkcje. Po pierwsze, nadają jednolity kierunek działania personelowi przedsiębiorstwa. Pozwalają zrozumieć dokąd ono zmierza i jakie znaczenie ma ten docelowy stan. Po drugie, cele umożliwiają skuteczną ocenę i kontrolę tego co w firmie się dzieje. Pozwalają precyzyjnie określić wielkość odchyleń między rzeczywistymi a planowanymi rezultatami działań.

Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem:

• ekonomicznym - przedsiębiorstwo samodzielnie podejmuje działalność

ekonomiczną , pracuje na własny rachunek i własne ryzyko, wydatki

pokrywa z własnej działalności, a nadwyżkę ekonomiczną

zagospodarowuje we własnym zakresie,

• techniczno-organizacyjnym - przedsiębiorstwo posiada w

użytkowaniu lub ma własność określone środki produkcji. Z drugiej

strony przedsiębiorstwo jest jednostką organizacyjną całego systemu

gospodarczego. Posiada swoją strukturę wewnętrzną (działy, wydziały,

zakłady i inne komórki organizacyjne),

• prawnym - przedsiębiorstwo samo nawiązuje stosunki prawne (np.

podpisuje umowy z innymi podmiotami gospodarczymi) oraz ponosi

odpowiedzialność prawną za swoją działalność,

• terytorialnym - przedsiębiorstwo zlokalizowane jest na określonym

terytorium.

W każdym ustroju przedsiębiorstwo musi realizować cele społeczne tzn. wytwarzać dobra i usługi zaspokajające ich potrzeby.

Oprócz celów społecznych przedsiębiorstwo ma cele własne:

• maksymalizacja zysków,

• umocnienie pozycji przedsiębiorstwa na rynku,

• maksymalizacja dochodów pracowników,

• rozszerzenie sfery wpływów.

Cele własne powiązane są z celami społecznymi, ponieważ maksymalizacja zysku jest niemożliwa bez zaspokojenia potrzeb społeczeństwa. Zysk maksymalizowany jest w wyniku sprzedaży towarów, zaś fakt zakupu ich oznacza zaspokojenia potrzeb. Dążenie przedsiębiorstw do osiągania celów własnych łączy się jednocześnie z realizowaniem celów społecznych. Tworzy to system gospodarczy.

5. PROCES REJESTRACJI I ZAKŁADANIA PRZEDSIĘBIORSTWA

ZGŁOSZENIE DLA CELÓW EWIDENCYJNYCH

Zgłoszenie działalności gospodarczej lub uzyskanie koncesji jest podstawą do podjęcia dalszych działań zmierzających do stworzenia własnej firmy. Dlatego na wstępie należy skierować swoje kroki do Urzędu Miejskiego lub innego terytorialnego oddziału administracji państwowej, gdzie w wydziale drobnej wytwórczości i usług należy złożyć odpowiedni druk zgłoszenia

DRUK ZGŁOSZENIA

Druki te posiada wydział uprawniony do wydawania zaświadczeń o wpisie do ewidencji. Należy go pobrać i wpisać w odpowiednie rubryki:

1. oznaczenie podmiotu gospodarczego

2. siedzibę podmiotu, czyli adres lokalu, w którym firma będzie działała, a w przypadku prowadzenia działalności w domu, adres zamieszkania; miejsce zamieszkania podaje się również w przypadku, gdy działalność prowadzona jest bez określenia siedziby (np. prowadzenie taksówki),

3. określenie przedmiotu działalności, czyli czym firma będzie się zajmować; radzimy w tym miejscu wpisać raczej, czym firma może się zajmować. Należy tu ująć również działalność firmy planowaną, która być może w przyszłości zostanie podjęta. Nieuwzględnienie planowanego rozwoju firmy spowoduje, że po pewnym czasie, gdy przedsiębiorca zapragnie rozszerzyć działalność, będzie zmuszony zmienić dane zawarte już w dokumencie rejestracyjnym, co pociągnie za sobą dodatkową opłatę skarbową w wysokości 15,00 zł.,

4. miejsce wykonywania działalności, czyli adres firmy lub teren działania, (np. taksówkarz wpisuje teren województwa),

5. data rozpoczęcia działalności; dopiero od tej daty mogą być księgowane (wpisywane do księgi podatkowej) wydatki związane z tą działalnością,

6. pełnomocnik, czyli osoba uprawniona do prowadzenia spraw firmy w imieniu właściciela, np. żona.

ZGŁOSZENIE DLA CELÓW PODATKOWYCH

Zgłoszenia w urzędzie podatkowym dokonuje się za pomocą druku VAT-R oraz w przypadku wyboru zwolnienia, lub nie, od podatku od towarów i usług należy złożyć stosowne oświadczenie, czyli druk VAT-6.

Zgłoszenie rejestracyjne należy złożyć przed rozpoczęciem działalności, przy czym za rozpoczęcie działalności uważa się dzień, w którym podatnik dokona czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług (sprzedaż, usługa, zamiana, darowizna, eksport, import). Zasady klasyfikowania zdarzeń gospodarczych znajdą Państwo w rozdziale 6 poradnika.

DRUK VAT-R

Zgłoszenie rejestracyjne w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego (VAT-R) należy złożyć w urzędzie skarbowym właściwym ze względu na miejsce wykonywania czynności, a jeżeli czynności te wykonywane są na terenie dwóch lub więcej urzędów skarbowych - urząd skarbowy właściwy ze względu na siedzibę podatnika. Wzór tego zgłoszenia określa załącznik do rozporządzenia MF z dnia 20 grudnia 1999 r. (Dz. U. z 99 Nr 106, póz. 1208).

Wymagane jest, aby druk wypełniony był na maszynie, komputerowo lub ręcznie, dużymi drukowanymi literami, czarnym lub niebieskim kolorem. Rubryki jasne wypełnia podatnik, natomiast ciemne urząd skarbowy.

DRUK VAT-6

Oświadczenie o wyborze zwolnienia (rezygnacji ze zwolnienia) od podatku od towarów i usług (VAT-6) składają wszyscy podatnicy, zgodnie z art. 14 ust. 2, 5 i 6 ustawy z dnia 08.01.93 o podatku od towarów i usług. Zgłoszenie to składa się do urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce wykonywania czynności, na tych samych zasadach, co druk VAT-R.

ZGŁOSZENIE DO ORGANÓW KONTROLI

Zgodnie z ustawą Kodeks pracy, pracodawca

1. rozpoczynający działalność,

2. zmieniający miejsce prowadzenia działalności,

3. zmieniający rodzaj i zakres prowadzonej działalności,

4. zmieniający technologię i profil produkcji,

5. zaprzestający działalność lub likwidujący zakład pracy jest obowiązany, w terminie 14 dni od rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić:

• właściwego państwowego inspektora pracy,

• właściwego państwowego inspektora sanitarnego

O miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, przewidzianej liczbie zatrudnionych pracowników oraz wykonaniu zobowiązań wynikających z przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących danej dziedziny działalności.

Właściwy inspektor pracy lub właściwy państwowy inspektor sanitarny może zobowiązać pracodawcę, prowadzącego działalność powodującą szczególne zagrożenie dla zdrowia lub życia pracowników, do okresowej aktualizacji informacji.

Zgłoszenia dokonuje się na drukach, którymi dysponują Inspektoraty Pracy i Inspektorzy Sanitarni. Druki te nie różnią się zasadniczo od siebie, dlatego jako wzór zgłoszenia przedstawimy Kartę Zgłoszenia Okręgowego Inspektora Pracy w Katowicach.

Zgłoszenie to powinno zawierać:

• pieczątkę firmową pracodawcy,

• określenie zdarzenia, z którego wynikła konieczność przesłania zgłoszenia,

• nazwę i adres zakładu pracy oraz numer telefonu i faksu,

• datę rozpoczęcia, zmiany, zaprzestania lub likwidacji działalności; podaje się datę tylko tego zdarzenia

• ilość zatrudnionych pracowników lub ilość miejsc pracy oraz ilość kobiet i młodocianych

• pieczątkę z numerem identyfikacyjnym REGON,

• formę własności, prawną i organizacyjną,

• rodzaj działalności; skrót EKD oznacza Europejską Klasyfikację Działalności przedsiębiorstwa,

• określenie substancji i czynników szkodliwych,

• informacje o zastosowanych środkach ochrony oraz inne zabezpieczenia techniczne,

• informacje o posiadanych przez zakład instrukcjach,

• pieczątkę i podpis pracodawcy.

NUMER IDENTYFIKACJI PODATKOWEJ NIP

Ewidencji podatkowej podlegają:

• osoby fizyczne,

• osoby prawne,

• jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które są podatnikami,

• zakłady (oddziały) osób prawnych, które są podatnikami,

• płatnicy podatków,

• podmioty będące płatnikami składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia zdrowotne.

MIEJSCE NADAWANIA NUMERU

Urzędami skarbowymi właściwymi do ewidencjonowania podatników są:

Podatnik	Właściwy urząd skarbowy
Podatnicy podatku od towarów i usług, nie korzystający ze zwolnienia od tego podatku	urząd skarbowy właściwy w sprawach podatku od towarów i usług
Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, korzystające ze zwolnienia od podatku od towarów i usług	urząd skarbowy właściwy ze względu na siedzibę jednostki lub miejsce wykonywania działalności
Pozostali podatnicy będący podat­nikami podatku dochodowego	urząd skarbowy właściwy w sprawach tego podatku
Pozostali podatnicy nie będący podatnikami podatku dochodowego	urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika
Podatnicy nie mający miejsca zamieszkania lub siedziby w Polsce	Drugi Urząd Skarbowy Warszawa -Śródmieście.
Płatnicy podatków oraz płatnicy składek ubezpieczeniowych nie będący jednocześnie podatnikami	Urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę płatnika

RODZAJE DRUKÓW

Podatnicy obowiązani są do jednokrotnego dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego od l marca 1999 r. obowiązują nowe formularze zgłoszeń identyfikacyjnych. Wzory tych druków zostały podane w rozporządzeniu MF z dnia 23.02.99 w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. 99/16/144).

Do celów zgłoszenia służą druki NIP:

NIP-l - Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby fizycznej prowadzącej samodzielnie działalność gospodarczą.

Nie dotyczy podatników prowadzących działalność gospodarczą w formie wolnych zawodów lub w formie spółki cywilnej, jawnej i komandytowej.

NIP-l/A Informacja o wpisach do rejestrów działalności gospodarczej dokonanych w organach rejestrowych.

Załącznik ten składają ci sami podatnicy, co druk NIP-1 w przypadku zgłoszenia rejestracji, aktualizacji danych bądź wyrejestrowana działalności gospodarczej

NIP-2 Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, będącej podatnikiem lub płatnikiem

Druk ten składa osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej, w tym każdy podmiot będący podatnikiem lub płatnikiem podatków lub płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne lub ubezpieczenia zdrowotne.

NIP-2/A Informacja o wyodrębnionych jednostkach wewnętrznych podmiotu, będących podatnikami lub płatnikami. Formularz może być składany przez jednostkę macierzystą tylko jako załącznik do zgłoszenia NIP-2. W przypadku zgłoszenia identyfikacyjnego należy podać dane wszystkich wyodrębnionych jednostek wewnętrznych, a w przypadku aktualizacji - stosownie do okoliczności i zmian. NIP-B Informacja o rachunkach bankowych.

Zasadnicze druki NIP-1 i NIP-2 zawierają rubryki dla wpisania rachunków bankowych otwartych w związku z prowadzoną działalnością. W przypadku jednak, gdy przedsiębiorstwo korzysta z większej ilości kont, dla wpisania danych o tych kontach przewidziano załącznik NIP-B, który można użyć zarówno jako uzupełnienie zgłoszenia NIP-1 Jak i NIP-2.

NIP-C Informacja o miejscach prowadzenia działalności.

NIP-D Informacja o wspólnikach spółki cywilnej, jawnej, komandytowej lub o spółkach wchodzących w skład podatkowej grupy kapitałowej. Jest to załącznik do formularza NIP-2.

Druk ten wypełnia się tylko w trzech przypadkach:

1. zgłoszenia przystąpienia do spółki lub grupy,

2. wystąpienie ze spółki lub grupy,

3. zmiany danych.

NIP-3 Zgłoszenie identyfikacyjne/zgłoszenie aktualizacyjne osoby fizycznej nie prowadzącej samodzielnie działalności gospodarczej

Formularz przeznaczony jest dla osób fizycznych:

• nie prowadzących w ogóle działalności gospodarczej,

• wykonujących wolne zawody nie prowadząc jednocześnie innej działalności gospodarczej,

• wspólników spółek cywilnych, jawnych i komandytowych, jeżeli poza uczestnictwem w tych spółkach nie prowadzą innej działalności gospodarczej.

• płatników podatku dochodowego od osób fizycznych oraz płatników składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, jeżeli nie są podatnikami.

NIP—Z Informacja o miejscach zameldowania/zamieszkania. Przeznaczony jest do wpisywania kolejnych adresów zameldowania/zamieszkania składającego w przypadku, gdy liczba zmian adresów przekracza liczbę miejsc przewidzianych na adresy w formularzach NIP-3.

TERMINY DOKONYWANIA ZGŁOSZEŃ

Osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz inne podmioty będące podatnikami na podstawie przepisów prawa polskiego oraz ratyfikowanych umów międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, w tym także mające miejsce zamieszkania, siedzibę lub zarząd za granicą, w przypadku uzyskania numeru służącego identyfikacji dla celów podatkowych lub ubezpieczeń społecznych w innym państwie, są obowiązane podawać ten numer na żądanie:

1) organów podatkowych,

2) organów kontroli skarbowej i jednostek organizacyjnych kontroli skarbowej,

3) płatników podatków,

4) organów i instytucji ubezpieczeń społecznych

Terminy

Podatnik	Termin dokonania zgłoszenia
1	2
Podatnicy podatku od towarów i usług lub podatku akcyzowego	przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowa­niu jednym z tych podatków
Podatnicy, którzy są zwolnieni z obowiązku składania deklaracji na podatek dochodowy od osób prawnych	nie później niż w terminie złożenia deklaracji, gdyby nie byli z tego obowiązku zwolnieni
Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, nie będące podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, które zatrudniają pracowników	nie później niż w terminie złożenia pierwszej deklaracji dotyczącej zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych
Jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, nie będące podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych, które nie zatrudniają pracowników	w terminie miesiąca od dnia dokonania wpisu w ewidencji działalności gospodarczej lub we właściwym rejestrze
Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, którzy samodzielnie obliczają zaliczki na ten podatek lub samodzielnie opłacają go w formach zryczałtowanych	nie później niż w terminie złożenia deklaracji dotyczącej tej zaliczki albo dokonania wpłaty zryczałtowanego podatku.
Pozostali podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych	nie później niż w terminie złożenia zeznania rocznego
Podatnicy będący wyłącznie podatnikami podatków stanowiących dochody budżetów gmin	nie później niż w terminie złożenia deklaracji lub dokonania pierwszej wpłaty na podatek rolny, leśny lub od nieruchomości
Płatnicy podatków, nie podlegający obowiązkowi ewidencyjnemu jako podatnicy	nie później niż w terminie przekazania do organu podatkowego pierwszej deklaracji podatkowej, do której składania są obowiązani
Płatnicy składek ubezpieczeniowych, nie podlegający obowiązkowi ewidencyjnemu jako podatnicy ani płatnicy podatków	nie później niż w terminach dotyczących zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych lub ubezpieczenia zdrowotnego.

ZASADY POSŁUGIWANIA SIĘ NUMEREM NIP

Podatnicy podają NIP:

1. na wszelkich dokumentach związanych z wykonywaniem zobowiązań podatkowych oraz niepodatkowych należności budżetowych są organy podatkowe lub celne

2. w sprawach dotyczących zobowiązań oraz niepodatkowych należności budżetowych podatnicy mają obowiązek podawać NIP na żądanie:

1) organów administracji rządowej i samorządowej,

2) organów kontroli skarbowej,

3) przedstawicieli Najwyższej Izby Kontroli,

4) banków,

5) stron czynności cywilnoprawnych,

IDENTYFIKACYJNY NUMER REGON

Uzyskanie numeru identyfikacyjnego wymaga złożenia wniosku na odpowiednim formularzu RG-1, dołączenia wypisu, wyciągu z rejestru lub zaświadczenie potwierdzające powstanie podmiotu lub podjęcie działalności. Wniosek o nadanie statystycznego numeru REGON należy składać we właściwym Wojewódzkim Urzędzie Statystycznym, których wykaz zamieszczamy na końcu zarządzenia.

Krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej, zwany dalej „rejestrem podmiotów", obejmujący osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz jednostki lokalne tych podmiotów, prowadzony jest przez Prezesa GUS w sposób zinformatyzowany i nosi skróconą nazwę REGON.

Podmiotom wpisanym do rejestru podmiotów nadawany jest niepowtarzalny numer identyfikacyjny REGON.

Numer identyfikacyjny REGON osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą składa się z dziewięciu cyfr, które nie mogą mieć ukrytego lub jawnego charakteru znaczącego, określającego pewne cechy podmiotu, przy czym osiem pierwszych cyfr stanowi liczbę porządkową, a dziewiąta - cyfrę kontrolną.

KONTO BANKOWE

Do posiadania konta bankowego zobligowani są wszyscy podatnicy, którzy prowadzą księgi handlowe lub podatkowe księgi przychodów i rozchodów. Jedynie ryczałtowcy pozostali poza zasięgiem tego przepisu. Nie oznacza to, że dla własnej wygody nie powinni otworzyć takiego rachunku.

Przedsiębiorca, który zobowiązany jest do prowadzenia ksiąg rachunkowych lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów, obowiązany jest do:

• posiadania rachunku bankowego,

• gromadzenia oraz wydatkowania środków pieniężnych za pośrednictwem rachunku bankowego w przypadku, gdy:

a) jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 3000 EURO (ok. 12 tyś. zł), a stroną transakcji jest inny przedsiębiorca,

b) jednorazowa wartość należności lub zobowiązań przekracza równowartość 1000 EURO (ok. 4 tyś. zł), gdy suma wartości tych należności i zobowiązań powstałych w miesiącu poprzednim przekracza 10.000 EURO (ok. 41 tyś. zł),

• zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku bankowego; zawiadamiając urząd skarbowy należy podać nazwę i adres banku oraz numer rachunku bankowego,

• zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego oraz banku, w którym otwarty jest rachunek bankowy, posiadaniu rachunków bankowych w innych bankach, informując o nazwach i adresach banków oraz o numerach rachunków bankowy

• zawiadomienia banków, w których otwarte są inne rachunki bankowe tego podmiotu, o nazwie i adresie banku, gdzie otwarty jest rachunek podstawowy, oraz o numerze tego rachunku.

• zawiadomienia oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ZUS, w którym opłaca składki na ubezpieczenie społeczne o posiadanych rachunkach bankowych, ich numerach i bankach, w których są otwarte.

Otwarcie rachunku bankowego jest sprawą formalną. Rachunek bieżący służy do gromadzenia środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych. Poza tym podmiot gospodarczy może zażyczyć sobie otwarcia rachunku pomocniczego, służącego do przeprowadzania przez posiadacza rachunku bieżącego określonych rozliczeń pieniężnych w innym oddziale lub w innym banku, lub otwarcia rachunku lokaty terminowej służącego do przechowywania środków pieniężnych przez okres określony w umowie.

Przykładem rachunku pomocniczego jest rachunek przeznaczony na gromadzenie środków pieniężnych na Fundusz Świadczeń Socjalnych.

Środki pieniężne gromadzone na rachunku bankowym mogą być oprocentowane, jeżeli tak stanowi umowa rachunku bankowego. Zazwyczaj oprocentowanie to jest takie, jak w przypadku wkładów a vista.

Zakładając konto bankowe warto wcześniej rozważyć, który ze sposobów przekazywania wyciągów bankowych przez bank jest dla nas lepszy. Wszelkie przelewy na konto i z konta firmy są udokumentowane. Dokumenty te uzupełnione o zestawienie (rozliczenie) za dany dzień nazywają się wyciągami. Wyciągi te można odbierać osobiście (lub przez pełnomocnika) bezpośrednio w oddziale banku, który prowadzi nasz rachunek lub otrzymywać za pośrednictwem poczty. Oba sposoby mają swoje wady. Odbiór osobisty wyciągów wymaga codziennego (gdyż zakładamy, że nasza firma szybko się rozwinie) odwiedzania banku, natomiast odbiór za pośrednictwem poczty powoduje opóźnienia od 3 do 7 dni.

W terminie do 14 dni bank podpisuje umowę i nadaje numer rachunku oraz wystawia książeczkę czekową.

Książeczka czekowa może być gotówkowa lub bezgotówkowa. Czeki książeczki gotówkowej pozwalają na pobranie w każdej chwili przez osobę określoną na czeku gotówki w wielkości określonej na czeku, nie przekraczającej jednak wielkości zasobów finansowych na rachunku wystawcy czeku. Czek bezgotówkowy (rozliczeniowy) pozwala na zapłatę zobowiązań w formie bezgotówkowej.

ZUS

Osoby, które zostają objęte ubezpieczeniem społecznym, powinny również być zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego według zasad, trybu i terminów określonych w ustawie. W roku bieżącym tak jak w ubiegłym, obowiązują zasady rozliczania się z ZUSem ujęte w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. (Dz. U. Nr 137, poz. 887 z późnymi zmianami) oraz ustawie z dnia 6.02.97 o ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. z 97 Nr 28, póz. 153 z późnymi zmianami).

Literatura :

1.Teresa Buczyńska - „Mikroekonomia” ۰ Wydawnictwo Szkolne PWN ۰ Warszawa/Łódź 1999r.

2. Janine Bremind i Marie-Martine Salort - „Odkrywanie ekonomii” ۰ Wydawnictwo Naukowe PWN ۰ Warszawa 1994r.

3. Praca zbiorowa - „Sam prowadzę własną firmę ” ۰ Wydawnictwo „INFORMER” 2000r.

4. Andrzej Komos - „Szkolny słownik ekonomiczny” ۰ Wydawnictwo „EKONOMIK” 1993r.

Teresa Buczyńska , Mikroekonomia . Wydawnictwo Szkolne PWN ۰ Warszawa/Łódź 1999r.

Teresa Burczyńska ,Mikroekonomia . Wydawnictwo Szkolne PWN ,Warszawa / Łódź 1999

Janine Bremind i Marie-Martine Salort ,, Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN 1994

Janine Bremind i Marie-Martine Salort , Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN 1994

Janine Bremind i Marie-Martine Salort , Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN 1994

Janine Bremind i Marie-Martine Salort , Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN 1994

. Janine Bremind i Marie-Martine Salort ,Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN ۰ Warszawa 1994r

. Janine Bremind i Marie-Martine Salort , Odkrywanie ekonomii. Wyd. Naukowe PWN ۰ Warszawa 1994r

Praca zbiorowa ,Sam prowadzę własną firmę . Wydawnictwo INFORMER 2000r.

Praca zbiorowa ,Sam prowadzę własną firmę . Wydawnictwo INFORMER 2000r.

Praca zbiorowa , Sam prowadzę własną firmę . Wydawnictwo „INFORMER” 2000r.

Praca zbiorowa , Sam prowadzę własną firmę. Wydawnictwo „INFORMER” 2000r.

Praca zbiorowa, Sam prowadzę własną firmę . Wydawnictwo „INFORMER” 2000r.

Praca zbiorowa ,Sam prowadzę własną firmę. Wydawnictwo INFORMER 2000r.

Praca zbiorowa .Sam prowadzę własną firmę . Wydawnictwo INFORMER 2000r.

21

Spółki:

1. handlowe:

1. osobowe:

+ jawne,

+ komandytowe.

• kapitałowe:

+ z o.o.

+ akcyjne.

2. cywilne.

Spółdzielnie:

3. użytkowników:

• handlu,

• handlu i przetwórstwa,

• oszczędnościowo-pożyczkowe.

4. spółdzielnie:

• rolne,

• pracy.

Stowarzyszenie:

- zarejestrowane,

- zwykłe.

Zakład rzemieślniczy

Fundacja

Przedsiębiorstwa samorządów terytorialnych

Przedsiębiorstwo wspólne

Przedsiębiorstwo mieszane

Przedsiębiorstwo prywatne

Przedsiębiorstwo państwowe:

• działające na zasadach ogólnych,

• użyteczności publicznej.

Podział przedsiębiorstw

---