Rehabilitacja osób z niepełnosprawnych intelektualnie w Środowiskowym Domu Samopomocy w Przasnyszu
WARSZAWA 2009
SPIS TREŚCI:
Wstęp…………………………………………………………………………………..3
ROZDZIAŁ I…………………………………………………………………………..4
1.1. CHARAKTERYSTYKA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ…………………………………………………………..………4
1.2.REHABILITACJA…………………………………………..…………………..5
ROZDZIAŁ II……………………………………………………..…………………..6
1.1. PRZEDMIOT I CELE BADAŃ…………………………………..…………..6
1.2. PROBLEMY BADAWCZE…………………………………………..…..…….7
1.3. HIPOTEZY BADAWCZE………………………………………..………..…..8
1.4. CHARAKTERYSTYKA WYBRANEJ METODY BADAWCZEJ……..….9
1.5. WYBRANE TECHNIKI i NARZĘDZIA STOSOWANE W
BADANIU…………………………………………………..…..……………..9
ROZDZIAŁ III..…………………………………………………………………....11
1.1. CHARAKTERYSTYKA GRUPY BADANYCH OSÓB………………..…11
ROZDZIAŁ IV…………………………………………………………………….…12
1.1. REHABILITACJA OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W
ŚRODOWISKOWYM DOMU SAMOPOMOCY……………………….…12
1.2. OCENA PROCESU REHABILITACYJNEGO DS. PRZEZ
PENSJONARIUSZY…………………………………………….........……12
1.3. PROCES REHABILITACJI PODOPIECZNYCH
ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY WIDZIANY PRZEZ
OPIEKUNÓW......................................................……………….13
BIBLIOGRAFIA………………………………………………………..…………..14
ANEKSY……………………………………………………………………………...15
WSTĘP
Ucząc się jeszcze w szkole średniej byłam wolontariuszką w Środowiskowym Domu Samopomocy. W trakcie wolontariatu poznałam ludzi niepełnosprawnym zarówno intelektualnie, jak i ruchowo. Zobaczyłam, w jaki sposób patrzą na otaczający nas świat. Wiele rzeczy zaczęłam zauważać. Osoby, które nigdy nie miały do czynienia mojego takimi osobami zazwyczaj traktują je jak nieszczęśliwych czy też „kosmitów”, ale to są normalni ludzie, którzy odczuwają zarówno i miłość, nawiązują sympatie. Często potrafią dać dużo więcej ciepła.
Moje doświadczenia z tamtych lat skłoniły do wyboru takiego tematu badania.
ROZDZIAŁ I
1.1. CHARAKTERYSTYKA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI INTELEKTUALNEJ
W badaniu prowadzonym przeze mnie, będę badała rehabilitację osób niepełnosprawnych intelektualnie. Aby zrozumieć, dlaczego ta rehabilitacja jest dla nich ważna, postanowiłam przybliżyć specyfikę samej niepełnosprawności.
Niepełnosprawność intelektualna (upośledzenie umysłowe) definiuje się jako obniżone możliwości poznawcze (intelektualne), ograniczenie zachowań adaptacyjnych i potrzebę wspierania dla osiągnięcia samodzielności w życiu, w szkole i w społeczności.
Niepełnosprawność intelektualna musi wystąpić w okresie rozwojowym (od poczęcia do 18 roku życia). Choć przez ostatnie 20 - 30 lat ludzie z niepełnosprawnością intelektualną uzyskali większy dostęp do edukacji, życia w społeczeństwie i niezależności, to jednak uczniów z tym rodzajem niepełnosprawności nadal charakteryzuje jeden z najniższych wskaźników integracji w klasach kształcenia ogólnego.
Upośledzenie umysłowe jest niepełnosprawnością charakteryzującą się znacznym ograniczeniem zarówno w zakresie funkcjonowania intelektualnego, jak i zachowań przystosowawczych, które wyrażają się w umiejętnościach poznawczych, społecznych i praktycznych. Niepełnosprawność ta ujawnia się przed 18 rokiem życia.
1.2. REHABILITACJA
Zakres i formy opieki państwa nad osobami niepełnosprawnymi, a przede wszystkim zapewnienie pełnej i dostępnej, całościowej rehabilitacji jest zadaniem niezwykle trudnym do realizacji. Wynika to z faktu, że problematyka ta, z jednej strony obejmuje swym zasięgiem praktycznie wszystkie działy państwa, od finansów począwszy a na budownictwie skończywszy, a z drugiej strony na bardzo niskiej świadomości problemów i potrzeb osób niepełnosprawnych, nie tylko w społeczeństwie, ale nawet wśród elit politycznych, a więc tych, którzy w imieniu państwa podejmują różnego rodzaju decyzje dotyczące tego środowiska.
Rehabilitacja jest procesem, który umożliwia osobom niepełnosprawnym osiąganie i utrzymanie wysokiego poziomu funkcjonowania.
Rehabilitacja społeczna ma na celu umożliwianie
osobom niepełnosprawnym uczestniczenia w życiu społecznym, czyli poprzez uczestnictwo w kulturze, sporcie i rekreacji.
Do podstawowych form rehabilitacji społecznej zalicza się zwłaszcza uczestnictwo w:
warsztatach terapii zajęciowej,
turnusach rehabilitacyjnych,
integracyjnych imprezach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych
Ponadto zadania zaliczone do zakresu rehabilitacji społecznej to:
likwidacja barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych,
zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, środki pomocnicze i przedmioty ortopedyczne.
ROZDZIAŁ II
1.1. PRZEDMIOT I CELE BADAŃ
Z. Skorny w swojej pracy o pisaniu prac magisterskich określił, iż „Przedmiotem badań naukowych jest określony zbiór zjawisk, przedmiotów lub osób. Badania psychologiczne i pedagogiczne dotyczą wybranej kategorii osób określanej mianem populacji”.
Przedmiotem moich badań jest Rehabilitacja osób niepełnosprawnych intelektualnie w ŚDS.
Decydując się na ten wybór, sugerowałam się różnymi kryteriami, które odgrywają dużą rolę doborze tematu badawczego. Jak twierdzi E. Bo. Wilson „Sukcesy i sławę w nauce zawdzięcza się nie tyle dzięki zręczności w rozwiązywaniu problemów co umiejętności ich wybierania”.
Dlatego też, ważna rolę w wyborze odgrywało, czy zjawisko przez mnie badanie jest dostępne badawczo, czy koszty wykonania są ekonomiczne oraz mój związek emocjonalny z ze środowiskiem badanym.
Badanie pedagogiczne najczęściej jest określane przez cele, do których służą.
Dlatego też, celem mojego badania jest ukazanie, w jaki sposób przebiega rehabilitacja osób z niepełnosprawnością intelektualną w Środowiskowym Domu Samopomocy
1.2. PROBLEMY BADAWCZE
Problem badawczy jest to „pytanie o naturę badanego zjawiska, o istotę związków między zdarzeniami lub istotami i cechami procesów, cechami zjawiska, inaczej mówiąc jest to uświadomienie sobie trudności z wyjaśnieniem i zrozumieniem określonego fragmentu rzeczywistości”.
Formułując problemy badawcze należy wyczerpać swoją niewiedzę, bo w ten sposób nasze badanie będzie obszerniejsze i będzie zawierać najistotniejsze informacje.
Problem główny:
Jak przebiega rehabilitacja osób niepełnosprawnych intelektualnie w Środowiskowym Domu Samopomocy w Przasnyszu?
Problemy szczegółowe:
Aby obszerniej przedstawić sytuację panującą w tym ośrodku określiłam następujące pytania badawcze:
Jakie przyczyny skłoniły pensjonariuszy do uczestniczenia w zajęciach organizowanych w ŚDS?
Jak zajęcia rehabilitacyjne prowadzone przez ośrodek oceniają pensjonariusze?
Czy domownicy są dobrze traktowani przez innych pensjonariuszy i pracowników?
Jak rehabilitację oceniają pracownicy?
1.3. HIPOTEZY BADAWCZE
„Hipotezą nazywa się wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne, a więc też i domysł w postaci uogólnienia, osiągniętego(…) na podstawie danych wyjściowych”.
Budując hipotezę, wierzymy w przekonanie o uniwersalności związków przyczynowo - skutkowych. Jest to nasz zabieg polegający na zbudowaniu teoretycznego poglądu na dane zjawisko, które badamy.
Hipoteza główna:
Rehabilitacja osób niepełnosprawnych intelektualnie w ŚDS przebiega prawidłowo, zaś pensjonariusze są z niej zadowoleni
Hipotezy szczegółowe:
Pensjonariusze są bardzo zadowoleni z prowadzonych zajęć, w których aktywnie uczestniczą
Prowadzone zajęcia z pensjonariuszami pozytywnie wpływają na przebieg rehabilitacji
W DPS nie ma dużych konfliktów pomiędzy samymi pensjonariuszami. Żyją w przyjaźni, mimo odmiennego zdania na poszczególne tematy
Nie wszyscy pensjonariusze są zadowoleni z relacji pomiędzy nimi, a pracownikami domu
1.4. CHARAKTERYSTYKA WYBRANEJ METODY BADAWCZEJ
Określając cel badania, jakie chcę przeprowadzić zdecydowałam się na metodę sondażu diagnostycznego i monografię pedagogiczną. Wykorzystanie tych dwóch metod sprzyja lepszemu zapoznaniu się z tematem badań i obszerniejszemu i bardziej rzetelnemu jego przestudiowaniu.
„Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - posiadających znaczenie wychowawcze - w oparciu o specjalnie dobrana grupę reprezentującą populację generalną, w której badanie występuje”
Monografia pedagogiczna zaś jest metodą, której przedmiotem badań jest określona instytucja wychowawczy, czy tez placówka. Ze względu na to, ze moje badanie przeprowadzę w Środowiskowym Domu Samopomocy postanowiłam, także skorzystać z tej metody. Monografia może być realizowana za pomocą wielu technik badawczych.
1.5. WYBRANE TECHNIKI i NARZĘDZIA STOSOWANE W BADANIU
„Technika badań pedagogicznych są to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami, pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii, faktów”.
Przy przeprowadzaniu badania postanowiłam zastosować trzy techniki badań pedagogicznych. Są nimi obserwacja, ankieta oraz wywiad.
Obserwacja - jest to czynność badawcza, która polega na gromadzeniu danych poprzez postrzeżenia.
Prowadząc badania obydwoma metodami obserwacja jestem jednym z najważniejszych elementów przygotowawczych.
Polega ona na gromadzeniu pewnych informacji w postaci notatek, opisów, czy tez fotografii i arkusza obserwacyjnego. W moim badaniu zastosuję obserwacje w postaci własnych notatek i fotografii oraz zbadam dostępną dokumentację
Wywiad - jest to rozmowa badającego respondentami według opracowanego wcześniej planu dyspozycji w oparciu o specjalnie przygotowany kwestionariusz. Ta technika służy poznawania faktów i opinii badanej zbiorowości. Przygotowując wywiad skonstruowałam kwestionariusz, który będzie służył mi w uzyskaniu pewnych informacji. Pytania zawarte w kwestionariuszu będę czytała badanym osobom, a odpowiedzi notowała w przygotowanym przez siebie zeszycie.
Ankieta - jest to technika gromadzenia informacji, która polega na wypełnieniu kwestionariuszy, które najczęściej zostały wcześniej przygotowane przed badającego .
Pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety są zarówno zamknięte, jaki i otwarte. Tym typem narzędzi badawczych będę badała tylko pensjonariuszy ŚDS. Ponieważ są to osoby niepełnosprawne intelektualnie każda z badanych osób wypełni ankietę indywidualnie z moją pomocą, bez obecności innych osób, aby na wypowiedzi nie wpływały inne czynniki, jak np. inni pensjonariusze, czy też pracownicy ośrodka.
ROZDZIAŁ III
1.1. CHARAKTERYSTYKA GRUPY BADANYCH OSÓB
Zanim przejdę do typowej charakterystyki badanej zbiorowości skoncentruję się na terenie, w którym przebywają te osoby. Określę podstawowe informacje dotyczące powiatu przasnyskiego, a także, ile osób niepełnosprawnych zamieszkuje w tym regionie.
Zorientuje się, w ilu instytucjach przebywają osoby niepełnosprawne i na jakich warunkach, a także określę w jaki sposób działa Środowiskowy Dom Samopomocy w Przasnyszu, w którym przeprowadzę badanie.
Charakteryzując badana grupę sprawdzę wiek badanych, płeć, ich stan cywilny, a także wykształcenie.
Do charakterystyki dołączę pytanie dotyczące przyczyn przystąpienia pensjonariuszy do zajęć prowadzonych w Środowiskowym Domu Samopomocy w Przasnyszu
ROZDZIAŁ IV
1.1. REHABILITACJA OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W ŚRODOWISKOWYM DOMU SAMOPOMOCY
W tym rozdziale przedstawię, jak wygląda rehabilitacja w Środowiskowym Domu Samopomocy, a głównie, jaka jest atmosfera panująca wewnątrz.
W szczególności interesuje mnie:
jak zostali przyjęci podopieczni przez personel ŚDS po przybyciu do Ośrodka,
czy w Domu występują sytuacje konfliktowe,
czy jest w Ośrodku poszanowanie godności osobistej,
czy pensjonariusze wprowadziliby jakieś zmiany w Domu.
1.2. OCENA PROCESU REHABILITACYJNEGO ŚDS PRZEZ PENSJONARIUSZY
W tej części pracy przedstawię, jak wygląda proces rehabilitacji w Środowiskowym Domu Samopomocy widziany przez samych mieszkańców. Najbardziej skupiłam swoją uwagę na tym, czy są oni zadowoleni z oferty rehabilitacyjnej, jaka jest im oferowana, czy nie. I w jakich zajęciach najczęściej, bądź najbardziej aktywnie uczestniczą.
W szczególności interesuje mnie:
czy korzystają z zajęć rehabilitacyjnych,
jeśli tak, to z jakich,
jak oceniają przebieg rehabilitacji,
czy odpowiada im oferta rehabilitacyjna ŚDS,
jaki jest stosunek pracowników do pensjonariuszy.
1.3. PROCES REHABILITACJI PODOPIECZNYCH ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY WIDZIANY PRZEZ OPIEKUNÓW
W tej części przedstawię, jak wygląda proces rehabilitacji widziany przez pracowników Środowiskowego Domu Samopomocy.
Interesują mnie takie zagadnienia jak:
co skłoniło dane osoby do podjęcia pracy jako opiekun ŚDS,
jak oceniają warunki panujące wewnątrz,
jakie mają trudności w opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie,
czy pensjonariusze chętnie podchodzą do wykonywanych zajęć,
jak opiekunowie oceniają proces rehabilitacji swoich podopiecznych.
BIBLIOGRAFIA
Firkowska - Mankiewicz, G. Szumski, Pedagogika Specjalna podręcznik akademicki 1, Warszawa 2008
T. Kotarbiński, Kurs logiki. Warszawa, 1960
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984
ANEKSY
WYWIAD
dla pracowników Środowiskowego Domu Samopomocy
Szanowna Pani
Prowadzę badania na temat Środowiskowego Domu Samopomocy i jego pensjonariuszy. Proszę o zapoznanie się z moimi pytaniami i o rzetelne odpowiedzi na nie.
Badania są anonimowe i będą wykorzystane tylko i wyłącznie do celów naukowych.
Dziękuję
1. Co skłoniło Panią do podjęcia pracy jako opiekun w Środowiskowym Domu Samopomocy?
2. Jak ocenia Pani warunki panujące w Środowiskowym Domu Samopomocy?
3. Czy podoba się Pani praca w Środowiskowym Domu Samopomocy i dlaczego?
4. Jak ocenia Pani relacje panujące w Środowiskowym Domu Samopomocy między pensjonariuszami a pracownikami?
5. Jakie są Pani największe trudności w pracy i opiece nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie?
6. Co najbardziej lubi Pani w swojej pracy robić z pensjonariuszami?
7. Czy ma Pani w podopiecznego, z którym najlepiej się współpracuje i dlaczego?
8. Czy czerpie Pani z tego zadowolenie?
9. Czy pensjonariusze z chęcią podchodzą do wykonywanych zajęć?
10. Co najbardziej lubią Wasi pensjonariusze robić?
11. Co sprawia pensjonariuszom największe trudności w wykonywaniu prac?
12. Jak często zdarza się Pani być zadowoloną z pracy i osiąganych rezultatów?
13. Czy bywa Pani niezadowolona ze swojej pracy i co jest przyczyną?
14. Jak ocenia Pani proces rehabilitacji swoich podopiecznych?
15. Czy zamieniłaby Pani pracę w Środowiskowym Domu Samopomocy na inną i dlaczego?
16. Czy pensjonariusze są zadowoleni z udzielanej im pomocy Środowiskowego Domu Samopomocy i jak to jest odczuwalne?
17. Co zmieniłaby Pani w Środowiskowym Domu Samopomocy?
18. Czy wprowadziłaby pani do programu Środowiskowego Domu Samopomocy jakieś ulepszenia, dodatki?
KWESTIONARIUSZ ANKIETY
dla mieszkańców Środowiskowego Domu Samopomocy
Uprzejmie proszę o wypełnienie ankiety, która będzie wykorzystana do określenia sytuacji życiowej osób zamieszkujących w Środowiskowym Domu Samopomocy.
Badania mają charakter anonimowy, a zebrane informacje będą wykorzystane jedynie do celów naukowych.
Bardzo proszę o przeczytanie ankiety, a następnie zakreślenie jednej lub kilku odpowiedzi.
Dziękuję za rzetelne wypełnienie ankiety.
1. Miejsce zamieszkania
miasto wojewódzkie
miasto
wieś
2. Płeć
kobieta
mężczyzna
3. Wiek .................... lat
4. Wykształcenie
niepełne podstawowe
podstawowe
zasadnicze, zawodowe
średnie
5. Stan cywilny
kawaler, panna
mężatka, żonaty
wdowa, wdowiec
rozwiedziony
7. Jakie przyczyny skłoniły Pana/Panią do uczestniczenia w ŚDS-ie?
zły stan zdrowia
osamotnienie
brak opieki
złe warunki materialne
złe warunki mieszkaniowe
konflikty rodzinne
niezaradność w życiu codziennym
9. Jak po przybyciu został Pan/Pani przyjęty przez personel?
bardzo serdecznie
serdecznie
obojętnie
10. Czy bierze Pan/Pani udział w pracach organizowanych na rzecz Domu?
tak
nie
11. Czy podoba się Panu/Pani pomieszczenie w którym Pan/Pani przebywa?
tak
nie
nie mam zdania
12. Czy w Domu występują sytuacje konfliktowe?
tak
nie
Jeśli tak, to jakie są przyczyny: ............................................................
...............................................................................................
13. Czy odczuwa Pan/Pani poszanowanie godności osobistej?
tak
nie
trudno powiedzieć
14. Co najbardziej Pana/Panią drażni w zachowaniu współmieszkańców?
brak życzliwości
plotkarstwo
wulgarne słownictwo
nadmierne palenie tytoniu
kradzieże
inne (proszę wymienić) .........................................................................
...............................................................................................................
15. Jak ocenia Pan/Pani stosunki międzyludzkie między pensjonariuszami?
bardzo dobre
dobre
złe
nie mam zdania
16. Jak ocenia Pan/Pani stosunki międzyludzkie między pensjonariuszami a personelem?
bardzo dobre
dobre
złe
nie mam zdania
17. Jak ocenia Pan/Pani warunki panujące w ŚDS-ie?
bardzo dobre
dobre
złe
nie mam zdania
18. Jak ocenia Pan/Pani opiekę w ŚDS-ie?
bardzo dobrze
dobrze
źle
19. Czy korzysta Pan/Pani z zajęć rehabilitacyjnych?
tak
nie
20. Jeśli tak to z jakich?
(proszę wymienić) ...........................................................................................
21. Jak ocenia Pan/Pani przebieg rehabilitacji oferowany przez ŚDS?
bardzo dobrze
dobrze
źle
22. Czy oferta rehabilitacyjna ŚDS jest dobra Pni/Pana zdaniem?
tak
nie
23. Jaki jest stosunek pracowników do pensjonariuszy?
miły
życzliwy
nieprzyjemny
24. Czy uczestniczy Pan/Pani w imprezach kulturalno-rozrywkowych?
bardzo często
często
czasem
nigdy
25. Czy w ŚDS-ie ma Pan/Pani zapewnione poczucie własnego
bezpieczeństwa?
tak
raczej tak
nie wiem
nie
26. Gdyby to od Pana/Pani zależało, jakie zmiany wprowadziłby Pan/Pani w Domu?
(proszę wymienić) .....................................................................................
A. Firkowska - Mankiewicz, G. Szumski, Pedagogika Specjalna podręcznik akademicki 1, Warszawa 2008
Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Kotarbiński, Kurs logiki. Warszawa, 1960,s. 181.
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych strategie ilościowe i jakościowe, Warszawa 2001
2