Pojęcie operacji bankowych
Operacje bankowe to :
* „wszelkiego rodzaju usługi świadczone przez banki”
* „czynności dokonywane przez banki, zgodnie z dyspozycją klientów lub wynikające z zawartych umów, powodujące zmiany w stanach rachunków i prowadzonej ewidencji księgowej” - definicja wg Zarzadzenia nr 16/92 Prezesa NBP
Definiując operację bankową należy zwrócić uwagę na zbliżone znaczeniowo terminy:
* produkt bankowy - usługa bankowa - szczegółowo zdefiniowana usługa, operacja, czynność, korzyść stanowiąca element oferty bankowej
*instrument finansowy - pisemny dokument mający wartość pieniężną lub ewidencjonujący wartość pieniężną
Czynnościami bankowymi są (wg prawa bankowego):
* przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów
* prowadzenie innych rachunków bankowych
* udzielanie kredytów
* udzielanie gwarancji bankowych
* emitowanie bankowych papierów wartościowych
* przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
* wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach
oraz
* udzielanie pożyczek pieniężnych
* operacje czekowe i wekslowe
* wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
* terminowe operacje finansowe
* nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
* przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych
* wykonywanie czynności obrotu dewizowego
* udzielanie poręczeń
* wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
Rodzaje operacji bankowych:
* wg przedmiotu działania
- bierne - celem ich jest pozyskanie pieniądza z rynku (pasywa)
- czynne - polegają na lokowaniu pieniądza towarzyszy im wypływ pieniądza z banku (aktywa)
-pośredniczące - ich zadaniem nie jest ani pozyskanie ani jego sprzedaż
* wg podmiotu operacji
- własne - wykonywane we własnym imieniu i na własny rachunek
- klientów - wykonywane na zlecenie, koszt i ryzyko klienta
*wg ujęcia w bilansie banku
- bilansowe - mające bezpośredni wpływ na ewidencję księgową banku
- pozabilansowe - nie ujmowane bezpośrednio w bilansie banku
* wg kryterium produktowego
nazwy poszczególnych produktów/usług bankowych - w praktyce stosowane różnego rodzaju nazewnictwo przez poszczególne banki
* wg stron transakcji
- wewnetrzne - operacje dokonywane wewnątrz jednego oddziału, banku
- międzyoddziałowe - operacje dokonywane pomiędzy oddziałami banku - wystepują , gdy oddziały tego samego banku prowadzą odrębne księgi
- krajowe - operacje nie wykraczające poza system finansowy, prawny i karny danego kraju
- zagraniczne - operacje wykraczające poza jurysdykcję władz danego kraju
*wg formy rozliczeń
▪ gotówkowe - polegają na dokonywaniu obrotu gotówkowego - wpłaty/wypłaty
▪ bezgotówkowe - operacje, którym nie towarzyszy przepływ gotówki, są one dokonywane przy użyciu papierowych lub elektronicznych nośników informacji
* wg waluty operacji
▪ złotowe
▪ walutowe
*wg kryterium segmentu rynku finansowego
▪ operacje rynku pieniężnego
▪ operacje rynku kapitałowego
▪ operacje rynku kredytowego
▪ operacje rynku pochodnych instrumentów finansowych
▪ operacje walutowe
Rachunek bankowy - zasady prowadzenia, funkcje i rodzaje rachunków
Umowa rachunku bankowego
* podstawa prawna współpracy klienta i banku, zawarta na podstawie określonych przepisów prawa - Kodeksu cywilnego i Prawa bankowego (oraz odnoszącymi się do ustawy prawo bankowe zarządzeniami Prezesa NBP) oraz regulaminów bankowych.
Podstawowe zasady prowadzenia rachunku bankowego :
* określenie stron - bank - klient, na podstawie dokumentów identyfikujących właściciela rachunku oraz osoby uprawnione do reprezentacji
* umowa zawarta pomiędzy stronami - zawarta na zasadzie porozumienia stron, co umożliwia negocjowanie warunków i dostosowywanie jej do potrzeb klienta
* określenie kosztów związanych z prowadzeniem rachunku (odpłatności)
Rodzaje i funkcje rachunków bankowych
* rachunek bieżący - służy do gromadzenia środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych
* rachunek pomocniczy - służy do przeprowadzania przez posiadacza rachunku określonych rozliczeń pieniężnych
* rachunek lokaty terminowej - służy do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku przez czas określony w umowie z bankiem
* rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe - rachunki osób fizycznych, które nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej
* rachunek nostro - rachunek jaki prowadzi dla danego banku jego bank korespondent
* rachunek loro (vostro) - rachunek prowadzony przez dany bank dla banku, dla którego jest korespondentem
* rachunek kredytowy - rachunek otwarty dla klienta, któremu udzielono kredytu
* rachunek maklerski - inwestycyjny - składający się z dwóch subkont - rachunku pieniężnego oraz rachunku depozytowego, na którym ewidencjonuje się papiery wartościowe
* rachunek wspólny - rachunek posiadający przynajmniej 2-ch współwłaścicieli
* rachunek skonsolidowany (koncentryczny) - rachunek służacy koncentrowaniu środków gromadzonych na rachunku
* rachunek zastrzeżony, nazywany również powierniczym lub escrow (ang. escrow account)
Identyfikacja klienta
Dokumentem potwierdzającym tożsamość jest :
* dowód osobisty
* tymczasowy dowód osobisty
* tymczasowe zaświadczenie tożsamości
* paszport
* paszport dyplomatyczny
l* paszport służbowy MSZ
*paszport blankietowy
* karta stałego pobytu
* karta czasowego pobytu
* w przypadku osób małoletnich za dokument tożsamości uznaje się również ważną legitymację szkolną.
Wykaz dokumentów niezbędnych do otwarcia konta dla przedsiębiorcy
Niezależnie od formy prawnej podmiotu występującego z wnioskiem o podpisanie Umowy konta dla firmy zobowiązany jest on dołączyć do Umowy konta następujące dokumenty :
* potwierdzające z prawem powstanie i funkcjonowanie firmy (podmiotu),
* wskazujące osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych danego podmiotu,
* zawiadomienie o nadaniu numeru stystycznego , tzw REGON,
* inne dokumenty, jeśli obowiązek ten wynika z odrębnych przepisów, np. NIP (po uzyskaniu nr NIP powinien on zostać dołączony do rachunku; jeżeli NIP jeszcze nie ma, należy załączyć zgłoszenie rejestracyjne NIP do Urzędu Skarbowego).
PESEL - numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności -
nadawany osobom fizycznym poprzez organy wydające dowody osobiste.
NIP - Numer Identyfikacji Podatkowej - nadawany podatnikom prze lokalne urzędy
skarbowwe.
REGON - numer identyfikacyjny Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów
Gospodarki Narodowej - nadawany przedsiebiorcom przez lokalne Urzędy
statystyczne.
KRS - Krajowy Rejestr Sądowy
PORĘCZENIE - umowa, której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać określone zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik tego zobowiązania nie wykonał. W umowie tej uczestniczą dłużnik tego długu i poręczyciel. Umowa zawsze związana jest z inną podstawową umową, a mianowicie z umową między dłużnikiem z wierzycielem. To związanie (akcesyjność) oznacza, że jeżeli dług główny okazał się nie ważny, to nie ważne jest też poręczenie. Jeśli dług główny został umorzony, to wygasa też poręczenie. Poręczyciel może też postawić wierzycielowi zarzuty tak samo, jak dłużnik główny, np. zarzut przedawnienia.
OSOBY:
1.wierzyciel - bank
2.dłużni - kredytobiorca
3.poręczyciel - zabezpieczający spłatę zobowiązania
UMOWA GWARANCJI BANKOWEJ - gwarantem jest bank, czyli wypłaci wierzycielowi pieniądze, gdy dłużnik ich nie odda. Gwarancja różni się od poręczenia tym, ze ma charakter samodzielnego zobowiązania.
NAJEM - umowa na podstawie której przedsiębiorstwo może używać rzeczy na potrzeby własne firmy. Przez umowę najmu wynajmujący - właściciel rzeczy, zobowiązuje się wydać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz, czynsz może być w formie pieniężnej lub świadczeniach innego rodzaju. Ze względów podatkowych najczęściej wyrażony jest w pieniądzu.
Wynajmujący powinien wydać najemcy rzecz w stanie przydatnym do używania i utrzymywać ją w takim stanie przez cały czas trwania umowy. Naprawy rzeczy obciążają najemcę.
DZIERŻAWA - rzeczy wydana do używania.
Wydzierżawiając - wydaje rzecz do używania.
Dzierżawca- dzierżawi rzecz
Dzierżawca może z niej czerpać pożytki. Najczęściej dzierżawi się nieruchomości rolne (płody rolne, jabłka z sadu).
LEASING - (dzierżawa, najem szczególny) umożliwia okresowe użytkowanie dobra trwałego bez konieczności, ale z możliwością nabycia go na własność. Umowę zawieramy na określony czas w zamian na określone z góry płatności. Przedmiotem umowy mogą być wszelkie środki trwałe, nowe lub używane, najczęściej środki transportu, sprzęt biurowy, maszyny, linie technologiczne, oprogramowanie komputerowe, nieruchomości.
Osoby:
* leasingodawca (finansujący) - bank, firma leasingowa - udostępnia rzecz, Leasing pośredni
* leasingobiorca (korzystający) producent dobra, Leasing bezpośredni
Leasingodawca nie jest zobowiązany w trakcie trwania umowy leasingowej, do zapewnienia używalności rzeczy, czyli jak się zepsuje, to leasingobiorca musi ją naprawić, albo odstawić w kąt i czekać, aż umowa wygaśnie - płaci raty leasingowe
Koszty ubezpieczenia - pokrywa leasingobiorca.
OPŁATA ZA UŻYWANIE - zawsze w formie pieniężnej.
UMOWA na okres oznaczony
Nie można brać w leasing praw do czegoś - umowa dzierżawy
Leasing operacyjny (eksploatacyjny, usługowy, bieżący) - umowa podpisana na okres krótszy niż okres przydatności rzeczy. Majątek zaliczany do majątku leasingodawcy
Leasing finansowy (kapitałowy) - umowa na czas przydatności do użycia rzeczy. Majątek leasingobiorcy.
Leasing zwrotny - przedsiębiorca sprzedaje leasingodawcy rzecz, a potem przedsiębiorca odkupuje ją w leasingu. Występuje najpierw umowa sprzedaży a potem leasingowa. Stosowany w momencie, gdy przedsiębiorstwo traci płynność finansową.
Faktoring -nabywanie przez specjalistyczne instytucje faktoringowe nie przeterminowanych wierzytelności od różnych podmiotów gospodarczych, którym należności te przysługują z tytułu dostarczenia towarów i usług.
Osoby:
* faktorant - dostawca towarów I usług, który zbywa swoją wierzytelność
* faktor - instytucja faktoringowa - bank, firma faktoringowa, która nabywa wierzytelności od faktoranta
* dłużnik - odbiorca towarów i usług Metody faktorowania
* awansowa - faktor płaci awansem (z góry) w większości do 50% - 95%
* dyskontowa - środki pieniężne w wysokości dyskonta, mniejsze pieniądze kwoty pieniężne, płatność od razu
Faktoring
właściwy- ryzyko niewypłacalności przechodzi na faktora (bank martwi się, aby dłużnik mu zapłacił)
niewłaściwy- ryzyko pozostaje po stronie faktoranta (bank jeśli nie otrzyma pieniędzy, to musi mu oddać je faktor
mieszany- jest ustalony pułap do którego ryzyko ponosi bank i faktorant
SYSTEMATYKA ROZLICZEŃ PIENIĘŻNYCH
ROZLICZENIA PIENIĘŻNE:
1 a) wydłużone formy pieniądza:
* gotówkowe : wpłaty, wypłaty gotówkowe, czeki gotówkowe, inkaso samochodowe, skarbiec nocny,
* bezgotówkowe: polecenie przelewu, polecenie zapłaty, czek rozrachunkowy, akredytywa, inkaso bankowe,
b) kierunek przemieszczenia środków pieniężnych:
* uznaniowe,
* obciążeniowe,
c) instrumenty płatnicze:
* forma papierowa,
* forma elektroniczna,
d) umiejscowienie podmiotów:
* krajowe,
* zagraniczne,
e) regularność dokonywania płatności:
* regularna,
* nieregularna,
f) z punktu widzenia pośrednika:
* rozliczenia dokonywane bez udziału pośredników,
* dokonywane z udziałem pośredników:
- z udziałem banków,
- bez udziału banków,
g) ze względu na uczestników biorących udział:
* rozliczenia między bankami komercyjnymi,
* rozliczenia między bankami komercyjnymi, a innymi podmiotami,
* rozliczenia między innymi podmiotami,
h) * rozliczenia uwarunkowane,
* rozliczenia nie uwarunkowane,
POLECENIE PRZELEWU
- dłużnik składa polecenie przelewu w swoim banku,
- bank dłużnika przekazuje środki do banku wierzyciela,
- poinformowanie wierzyciela o wpływie środków na konto,
POLECNIE ZAPŁATY
Udzielona bankowi dyspozycja wierzyciela obciążająca określoną kwotą rachunek dłużnika w celu uznania rachunku wierzyciela.
ZALETY POLECENIA ZAPŁATY:
Dla wierzyciela:
* terminowość,
* łatwiejsze zarządzanie środkami,
Dla dłużnika;
* oszczędność czasu,
* terminowość
WADY: pomyłkowo wystawiona faktura przez wierzyciela
WYSTAWIA 3 OSOBY:
=> wystawca czeku- nosi nazwę trasant,
=> płatnik- trasat,
=> beneficjent - remitent
TRASANT- osoba, która posiada rachunek bankowy, płatnikiem jest zawsze w przypadku czeków bank.
REMITENT- może być podany imiennie lub na okaziciela
PODZIAŁ CZEKÓW:
- czeki imienne- czeki, które zawierają określenie remitenta,
- czeki na okaziciela- kto posiada ten czek ma prawo otrzymać płatność,
- czeki gotówkowe (kasowe)- czeki, które upoważniają do podjęcia gotówki,
- czeki rachunkowe- nie mogą być wykorzystane do podjęcia gotówki,
- czeki potwierdzone- zawierają oświadczenie trasata, ze na rachunku wystawcy czeku są pieniądze na wykonanie płatności,
CZEK ROZRACHUNKOWY
Musi się na nim znajdować informacja, że jest czekiem rozrachunkowym, nie uprawnia do podjęcia gotówki.
Wykorzystywany głównie w obrocie gospodarczym.
Występują w tej transakcji 4 podmioty:
* wierzyciel,
* dłużnik,
* bank dłużnika,
* bank wierzyciela,
1) Przekazanie przez wierzyciela dłużnikowi dokument za dokonaną usługę lub za wykonanie dostawy,
2) Wierzyciel otrzymuje od dłużnika czek rozrachunkowy,
3) Wierzyciel przekazuje czek do własnego banku,
4) Bank wierzyciela przekazuje czek bankowi dłużnika,
5) bank dłużnika obciąża konto dłużnika i informuje o tym fakcie dłużnika i wierzyciela,
6) Bank wierzyciela księguje operacje
ROZLICZENIE PLANOWE
Wykorzystane jest do regulowania zobowiązań wynikających z cyklicznych świadczeń. Okresy płatności oraz ich kwoty ustala się w umowie z bankiem, przy czym kwoty są niezależne od wartości zobowiązania.
OKRESOWE ROZLICZENIA SALD
ROZLICZENIA GOTÓWKOWE:
a) wpłaty i wypłaty gotówkowe
- kasa, sortowania, skarbiec- wydziały banku, które zajmują się gotówką,
b) skarbiec nocny
- umożliwia dokonywania wpłat do banku w nocy
SEJFY I SKRYTKI BANKOWE
Zadania ZBP
* tworzenie sprzyjających warunków organizacyjnych i prawnych rozwoju sektora bankowego poprzez współdziałanie z organami państwa
* organizowanie współdziałania banków na rzecz rozwoju sektora bankowego i infrastruktury międzybankowej
* podejmowanie działań na rzecz tworzenia i rozwoju infrastruktury obsługujących sektor bankowy, np. rozliczenie pieniężne, organizacja izb rozliczeniowych
BFG
KIR- centrala + 17 bankowych izb rozliczeniowych. W ramach Elixiru są 3 sesje:
*poranna 9:30-11
* południowa13:30-15
*popołudniowa 16:30-17:30
Do czasu rozpoczęcia danej sesji bank może przesyłać do systemu elixir wszystkie operacje płatnicze o określonej godzinie (początek sesji) KIR zamyka dostęp do systemu i rozpoczyna się przetwarzanie zleceń oraz rozliczanie sesji co trwa ok. półtorej godziny. Następnie banki zaczynają pobierać z systemu wynik sesji, np. przelewy przesłane na rachunki ich klientów. Pieniądze nie pojawiają się z na rachunkach natychmiast po zamknięciu sesji. Staje się to dopiero po zaimportowaniu plików z elixiru do systemu informatycznego banku i po ich zaksięgowaniu w głównym systemie pieniężnym.
SORBNET - system rozliczeń brutto, uczestnikiem jest KIR, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych, jednostki NBP oraz banki bez banków spółdzielczych. Rozliczenia przekazywane są natychmiast. Operuje się wysokimi kwotami. Pilność, nieodwracalność operacji, rozliczenia międzybankowe.RYZYKO BANKOWE
RYZYKO- zagrożenie nie osiągnięciem zamierzonych celów
NIEPEWNOŚĆ- podobna def. co ryzyko
Ryzyko rożni się od niepewności tym, że w przypadku ryzyka znane są prawdopodobieństwa występowania określonych zdarzeń, a więc znana jest wartość oczekiwania zmiennej losowej
RYZYKO- możliwość zmniejszenia lub zwiększenia (możliwość realizowania innej niż oczekiwana, zaplanowana, zamierzona) rynkowej wartości kapitału własnego podmiotu gospodarczego w określonym momencie przyszłości w wyniku niekorzystnych bądź korzystnych zmian czynników wewnętrznych lub zewnętrznych.
RYZYKO:
* strategiczne- wpływa na długookresową zdolność jednostki do konkurowania na rynku,
* operacyjne- które ma znacznie krótszy horyzont czasowy
* r. finansowe (dla instytucji),
* r. techniczno- organizacyjne (dla wszystkich podmiotów),
* r. zewnętrzne (systematyczne)- będące wynikiem sił niezależnych od jednostki,
* r. wewnętrzne (niesystematyczne)- zależy od specyfiki danej jednostki, może być przez nią kontrolowana
PODZIAŁ RYZYKA ZEWNĘTRZNEGO:
* r. st. procentowej- zmiana st.% na rynku (oprocentowanie depozytów),
* r. walutowe (kursowe)- kiedy podmiot rozlicza się w różnych walutach, (kursy walutowe+> np. osłabienie waluty związane ze stratami),
* r. zmian kursów akcji (rynku)- gdy podmiot ma udział w spółkach akcyjnych
* r. siły nabywczej - może dojść do wzrostu inflacji. Siła nabywcza pieniądza wtedy maleje, gdy inflacja rośnie
r. polityczne - zmiana rządów - wprowadzają nowe prawa
* r. wydarzeń - zawsze może się wydarzyć coś niespodziewanego (powódź, meteoryty)
PODZIAŁ RYZYKA WEWNĘTRZNEGO (indywidualne dla podmiotów)
* r. niedotrzymania warunków - związane z podpisaniem umowy z partnerem ale on nie dotrzymuje określonych warunków umowy
* r. zarządzania - zwłaszcza ze złym zarządzaniem firm (spadek akcji danej firmy przez złe zarządzanie)
* r. biznesu - zmienność dochodów (z miesiąca na miesiąc zmieniają się dochody)
* r. finansowe - nadmierne zadłużenie podmiotu
* r. bankructwa - nieprzestrzeganie spłaty zobowiązań, niedotrzymanie określonej umowy
RYZYKO BANKOWE
I Wg Cramera:
* r. techniczno-organizacyjne (zależy od maszyn i pracowników, np. zły przelew przez pracownika)
- r. kadrowe zatrudnienie siły pracownika
- r. rzeczowo-techniczne - psucie się komputerów, problemy z materialnymi aspektami
* r. rynkowe - określone przez rynek (ceny kształtowane na rynku)
- r. płynności
- r. stopy procentowej
- r. dewizowy
* r. określone od klienta(zależy od klienta)
- r. indywidualne - kredytobiorca bierze kredyt i nie spłaca go
II Bank rozliczeń międzynarodowych:
* r. kredytowe - jako niebezpieczeństwo na wywiązanie się partnera transakcji z jego zobowiązań
* r. rynkowe - obejmuje zmiany cen rynkowych, wszystko to, co jest z tym związane
- r. stopy procentowej - zmiany stóp procentowych na rynku
- r. walutowe (kursowe)
- r. innych cen (ceny akcji, indeksów, ceny towarów)
* płynności:
- uzależniony jest od konkretnego instrumentu finansowego lub rynku
- związane jest z wypłacalnością danej instytucji (brak zdolności do realizowania bieżących zobowiązań)
- r. operacyjne - związane z błędami pracowników, systemu informacyjnego, organizacja i kontrola
- r. prawne - zmiany przepisów prawnych
WSZYSTKIE RYZYKA SĄ ZE SOBĄ POWIĄZANE, WPŁYWAJĄ NA SIEBIE.
PRZYCZYNY WZROSTU RYZYKA W DZIAŁALNOSCI BANKOWEJ:
* Globalizacja rynków finansowych w połączeniu z integracją gospodarek, np. w UE i liberalizacją funkcjonowania rynków finansowych
* Obniżenie środków własnych w finansowaniu inwestycji przez firmę, związane z tym zwiększone zapotrzebowanie na kredyty szczególne przez małe i średnie firmy
Rozwój nowych instrumentów finansowych (instrumenty pochodne)
* Zmiana struktury klientów bankowych, wzrost znaczenia klientów instytucjonalnych
Zmiany technologiczno-organizacyjne
ZARZĄDZANIE RYZYKIEM
Całą gamę środków skierowanych na indywidualizację ewentualnych zagrożeń wyniku finansowego, ograniczeniem możliwości wystąpienia zagrożenia lub złagodzenie jego skutków.
FAZY SKUTKÓW
identyfikacja i oszacowanie ryzyka
kontrola i sterowanie ryzykiem
finansowanie ryzyka
METODY OSZACOWANIA RYZYKA:
oparte na szacowaniu niebezpieczeństwa
symulacyjne
bazująca na analizie wartości
bilansowe
wskaźnikowe
DURATION - mierzą ryzyka składowe, poszczególne fragmenty.
metoda przeciwstawna - Value at Risk (VaR) - pozwala oszacować całkowite ryzyko bankowe
DZIAŁALNOŚĆ BANKÓW
Płynny kurs walutowy - rynek ustala cenę złotego wobec innych walut
Sztywny kurs walutowy - odpowiedni organ państwowy ustala burs waluty tego kraju względem innych walut, przy czym istnieje możliwość zmiany tego kursu co jakiś stosunkowo długi czas.
Pozyskiwanie Operacje bankowe bierne (pasywna) - związane z pozyskiwaniem pieniądza przez bank
* gromadzenie środków na rachunkach bankowych (pozyskiwanie depozytów)
* emitowanie własnych papierów wartościowych- emituje: certyfikaty depozytowe i bony towarowe
* pozyskiwanie lokat międzybankowych
Wydawanie operacje czynne (aktywne)
* udzielanie pożyczek, kredytów
* kupno papierów wartościowych przez bank
zakładanie lokat międzybankowych w innych bankach
Ani nie przybywa pieniądza, ani nie ubywa operacje bankowe pośredniczące
* obsługa rachunków bankowych
* rozliczenia pieniężne
* doradztwo bankowe
* pośrednictwo w obrocie papierami wartościowymi
za pomocą rachunków bankowych bank pozyskuje depozyty
RACHUNKI BANKOWE: dla osób fizycznych, dla osób prawnych
* rachunek oszczędnościowo - rozliczeniowy (ROR) konto osobiste
- stosowany przez gospodarstwa domowe, osoby fizyczne
- oszczędności klienta
- bank pobiera opłaty za prowadzenie rachunku
- prowizje żądane przez bank
- dzięki rachunkowi klient może prowadzić rozliczenia z innymi instytucjami - wpłaty i wypłaty
* rachunek bieżący osoby prawne, przedsiębiorstwa
- przedsiębiorstwo gromadzi wpływy
- posługuje się do wypłaty pieniędzy innymi kontrahentami
rachunki pomocnicze
- związane z wypłatą rozliczeń w innych oddziałach tego samego banku lub też innym banku, który prowadzi rachunek bieżący
* rachunek lokat terminowych dla osób fizycznych i prawnych
- AVISTA (lokaty na dany termin np. 1 rok - oprocentowanie lokat)
Oprocentowanie lokat: stałe - z góry narzucone, zmienne - znane tylko na początku lokaty
OPŁATY: koszty prowadzenia rachunku w jaki sposób bank nalicza nam odsetki, za prowadzenie lokaty bankowej
Rachunek skonsolidowany
- korzystne dla przedsiębiorstw, które mają wiele placówek
rachunek przejściowy
- dla przedsiębiorstw, które jeszcze nie mają określonej osobowości prawnej
rachunek dla operacji zagranicznych
rachunek walutowy gromadzenie depozytów w różnych walutach
- rachunki depozytowo - pieniężne do przechowywania papierów wartościowych
Domy maklerskie prowadzone są przez banki
RACHUNKI NASZEGO BANKU w innych bankach NOSTRO
RACHUNKI INNYCH BANKÓW w naszym banku LORO
OTWARCIE RACHUNKU
BANKOWEGO następuje na podstawie umowy pomiędzy bankiem, a jego klientem.Umowa może być zawarta na czas określony lub nieokreślony.Prawo otwarcia rachunku bankowego określa kodeks cywilny i prawo bankoweUMOWA POMIĘDZY KLIENTEM A BANKIEM- zgodna z prawem- powinna zawierać określenie strony umowy
- zawarte jest w niej jaki ma być rodzaj prowadzenia rachunku
- zawarta jest informacja o walucie prowadzonego rachunku
- czas, na jaki zawierana jest umowa
- czas, na jaki jest oprocentowany rachunek
- sposób dysponowania środków na rachunku
- terminy wypłat i kapitalizacji odsetek
- terminy realizacji zleceń na rachunku
- zakres odpowiedzialności banku za prowadzenie rachunku
- sposób identyfikacji klienta
- na jakich warunkach można dokonywać zmian umowy
- w jakim przepadku i kto ma prawo wypowiedzieć umowę
UZNANIE RACHUNKU - przybyło nam pieniędzy na rachunku
OBCIĄŻENIE RACHUNKU - pieniądze zostały wypłacone
SALDO: debetowe: nie mamy pieniędzy na rachunku, wypłaciliśmy więcej pieniędzy niż mieliśmy na rachunku; kredytowe: są pieniądze na rachunku do mojej dyspozycji
Rynek pieniężny
* rynek instrumentów o najwyższym stopniu płynności i największym bezpieczeństwie, o terminie spłaty nie przekraczającym 1 roku,
* w węższym znaczeniu obejmuje tyko obroty nadwyżkami pieniądza Banku Centralnego w celu wyrównywania płynności banków.
* w szerszym znaczeniu obejmuje 3 płaszczyzny:
- stosunki pomiędzy bankami komercyjnymi a bankiem centralnym
- stosunki pomiędzy bankami komercyjnymi
- stosunki pomiędzy bankami komercyjnymi a ich klientami
Rynek kapitałowy
* rynek instrumentów o wysokiej płynności i dużym bezpieczeństwie o terminie spłaty przekraczającym 1 rok,
* instrumenty :
-akcje
-obligacje rządowe
-obligacje przedsiębiorstw
-świadectwa udziałowe
-obligacje zamienne na akcje
Stopa procentowa - cena pieniądza; informuje jaki procent kwoty kredytu lub pożyczki należy zapłacić tytułem odsetek za umowny okres wykorzystania obcego pieniądza. Odsetki obliczane są według obowiązującej stopy procentowej są ceną, którą zobowiązany jest zapłacić kredytobiorca lub pożyczkobiorca za możliwość dysponowania pieniądzem kredytodawcy lub pożyczkodawcy. Kredytodawca wynagradzany jest za to, że nie może dysponować w tym czasie swoimi pieniędzmi oraz ponosi ryzyko związane z możliwością niewypłacalności dłużnika i spadku realnej wartości pieniądza.
Emitenci instrumentów krótkoterminowych:
- Skarb Państwa
- Bank Centralny
- banki komercyjne
- różni emitenci
Funkcje rynku pieniężnego:
* alokacyjna - przepływ krótkoterminowego kapitału od podmiotów dysponujących jego nadwyżką do podmiotów sygnalizujących jego niedobór
* dochodowa - uczestnicy rynku pieniężnego poprzez zawieranie transakcji finansowych osiągają zyski
* kształtowanie płynności finansowej w systemie bankowym i małej gospodarce
* regulacyjna - wykorzystanie stóp procentowych będących po stronie popytu na pieniądz i podaży pieniądza
* informacyjna - ukazuje sytuację gospodarczą kraju i wskazuje na możliwości korzystnego lokowania lub pozyskiwania pieniądza
Cechy charakterystyczne rynku pieniężnego
- krótkoterminowość operacji (1 rok)
- nie ma stałego miejsca, oznaczonego
- kontrolowany przez bank centralny (nie pełna kontrola, częściowa)
- podstawowe źródło utrzymania płynności finansowej podmiotów gospodarczych
-kształtuje się cena pieniądza
Podmioty:
* Bank Centralny
*Skarb Państwa
*Banki komercyjne
*Fundusze inwestycyjne
*Instytucje ubezpieczeniowe
*Instytucje emerytalne
*Instytucje nie finansowe (duże przedsiębiorstwa)
Instrumenty rynku pieniężnego:
-lokaty międzybankowe - między bankami komercyjnymi najbardziej płynny segment z całego rynku pieniężnego.
-Bony skarbowe - są dłużnymi papierami wartościowymi emitowanymi przez Skarb Państwa (termin od 1 dnia do 364 dni)
Bony ewidencjonowane są w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych w departamencie NBP. Wyróżniamy:
* bony pieniężne NBP - dyskontowy papier dłużny sprzedawany przez NBP we własnym imieniu; są sprzedawane na okres 1 - 364 dni, najczęściej na 7 dni; minimalna wartość oferty przetargowej to 1 mln zł. NBP sprzedaje bony w celu realizacji polityki pieniężnej co powoduje ściąganie nadmiaru środków pieniężnych z rynku międzybankowego w trosce o stabilność krótkoterminowych stóp procentowych. Bony pieniężne są instrumentem operacji otwartego rynku. Minimalna rentowność bonów pieniężnych jest ustalona przez stopę referencyjną NBP, która wynosi 4,5%
* papiery dłużne emitowane przez banki komercyjne
-bony bankowe, certyfikaty depozytowe dzielą się na:
-certyfikaty krótkoterminowe - od 1 miesiąca do 1 roku
-certyfikaty długoterminowe - od 1 - 5 lat
-certyfikaty dyskontowe - o różnych nominałach lub ze zmienną stopą procentową
*krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw:
-bony komercyjne - sprzedają je największe przedsiębiorstwa. Ich sprzedażą zajmują się banki komercyjne
Pieniądz - powszechnie akceptowany środek wymiany dóbr i usług, miernik ich wartości, środek tezauryzacji oraz środek regulowania zobowiązań. Jest prawnie określonym środkiem płatniczym mogącym wyrażać, przenosić i przechowywać wartość. Jest emitowany przez powołanego przez państwo emitenta będącego pod kontrolą władz państwowych.
RODZAJE WSPÓŁCZENEGO PIENIĄDZA
* fiducjarny - pieniądz jest oparty na zaufaniu społecznym (nie ma pokrycia w złocie), zaufanie + złoto = do 1971 r.
* międzynarodowy (światowy) - pełni funkcję pieniądza w tym kraju, gdzie nie został wyemitowany
* gotówkowy - dzieli się na banknoty (papierowy) i zdawkowy = bilon (monety = pamiątki). Emitowany przez bank centralny (w Polsce NBP)
*bezgotówkowy = bankowy = żyrowy, znajduje się na rachunkach bankowych, nie istnieje w formie fizycznej (przelewy, płatności); KREACJA PIENIADZA, tworzony przez system bankowy, czyli wszystkie banki również komercyjne
* elektroniczny - karty płatnicze
POPYT NA PIENIĄDZ - to pożądany przez podmioty nie bankowe, czyli gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, stan ich zasobów pieniężnych.
3 rodzaje popytu na pieniądz
* transakcyjny - skłonności do utrzymywania zasobów pieniężnych na pokrycie wydatków, a w przypadku przedsiębiorstw transakcji kupna i sprzedaży. Pieniądz krąży w gospodarce między nabywcami i sprzedawcami oraz pomiędzy dłużnikami i wierzycielami
* przezornościowy - chęć zabezpieczenia się przed nieprzewidzianymi wydatkami, sytuacjami, nieplanowane transakcje
* spekulacyjny - chęć oszczędzania, środek transakcji, gromadzenie pieniądza
PODAŻ PIENIĄDZA
*nominalna podaż pieniądza - cały zasób środków pieniężnych,
*realna podaż pieniądza - nominalna podaż pieniądza skorygowana o wskaźnik inflacji
Pieniądz jest emitowany przez bank centralny (NBP), a kreowany (tworzony) przez wszystkie banki w danym kraju.
NB NBP nie zarabia,ma walczyć z inflacją - dbanie o stabilny poziom cen
FUNKCJE NBP:
*bank emisyjny - emitowanie pieniądza
*bank państwa - NBP obsługuje skarb państwa
*bank banków - bank dla innych banków
*nie jest bankiem dla osób fizycznych i innych prawnych
Banbanki komercyjne = handlowe (wszystkie inne, oprócz NBP)
* zarabianie pieniędzy - ZYSK!!
* pozyskiwanie depozytów (pieniędzy od os. fizycznych) niżej oprocentowane niż kredyty
* udzielanie kredytów - wyżej oprocentowane niż depozyty
* KREACJA pieniądza bezgotówkowego
Banki są zobowiązane do posiadania rezerw bankowych na koncie w NBP (tak wynika z prawa bankowego).
1/r mnożnik kreacji pieniądza
r - stopa rezerwy obowiązkowej
np. r=10%
1 . = 10
10%
ODP. Z jednej złotówki banki mogą wykreować 10 złotówek, czyli 10x więcej.
Baza monetarna pieniądz w wąskim znaczeniu (gotówka wypuszczona przez NBP, rezerwy obowiązkowe banków komercyjnych, rezerwy nadwyżkowe banków komercyjnych)
Pieniądz w szerokim znaczeniu
*baza monetarna
*depozyty bankowe
*surogaty pieniądza (substytuty pieniądza, np. wierzytelności pieniężne, które można przekształcić w środki płatnicze)
*agregaty pieniężne - mierzą podaż pieniądza w najmniejszym znaczeniu
KREDYTY BANKOWE
Funkcje:
*kreacja pieniądza
*redystrybucja - udzielanie kredytów jednym podmiotom jest możliwe dzięki oszczędności innych podmiotów
*dochodowe finansowanie działalności przynosi określone dochody
*kontrolna - bank, czyli kredytodawca sprawuje kontrolę nad kredytobiorcą
Czynność bankowa jaką są kredyty może być udzielenie jedynie przez bank.
Kredytobiorca może być każda osoba fizyczna lub prawna (posiadająca zdolność do czynności prawnych). Ale musi mieć także zdolność kredytową - oceniają ją banki (czy jesteśmy w stanie spłacić kredyt).
KREDYT A POŻYCZKA
przepisy regulujące: prawo bankowe; kodeks cywilny
Przedmiot umowy: pieniądze; pieniądze
forma udostępniania: oddanie środków pieniężnych do czasowej dyspozycji; przeniesienie prawa własności przedmiotu pożyczki
Kto udziela: udziela kredytu TYLKO bank; każda osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych
Forma umowy: tylko na piśmie; w formie ustnej lub pisemnej
Cel wykorzystania: trzeba określić; nie trzeba podawać powodu pożyczki
Oprocentowanie: występuje; nie występuje
KREDYTOWANIE - udostępnianie przez kredytodawcę kredytobiorcy określonej kwoty środków pieniężnych na ustalony cel na ustalony termin według ustalonej ceny przy ustalonym zabezpieczeniu i przy określeniu innych warunków
ETAPY PROCESU KREDYTOWEGO
1) przyjęcie wniosku kredytowego wraz z wymaganymi dokumentami
2) wstępna analiza wniosków
3) analiza i ocena zdolności kredytobiorcy
4) podjęcie decyzji przez bank (czy udzielić kredytu czy nie)
5) negocjacje warunków
6) zawarcie umowy kredytowej
7) monitoring kredytobiorcy
RODZAJE KREDYTÓW
1) kto bierze kredyt:
konsumpcyjne (dla gospodarstw domowych)
dla przedsiębiorstw - osób prawnych
obrotowe - związany z majątkiem obrotowym - głównie z pasywami
inwestycyjne - dla przedsiębiorstw, na zakup własnych środków
2) okres trwania umowy kredytowej:
krótkoterminowe do 1 roku
średnioterminowe do 3 lat
długoterminowe powyżej 3 lat
3) waluta umowy:
w walucie krajowej
w walucie obcej
4) według formy zabezpieczenia
a) hipoteczne
b) lombardowe
5) według formy udostępnienia
a) kredyt w rachunku bieżącym - na krótki okres czasu
b) w rachunku kredytowym
c) kredyt odnawialny (można spłacić część kredytu i dalej korzystać ze środków pieniężnych
d) nieodnawialny
e) kredyt dyskontowy (wekslowy) - bank wykupuje weksel przed terminem jego płatności
f) kredyt inwestycyjny
g) faktoring
ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA - zdolność zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w określonym terminie
SPOSÓB BADANIA ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ:
- sprawdza się sytuację finansową i majątkową
- bada się płynność płatniczą (jak realizujemy płatności, czy w terminie)
- bada się efektywność finansową (czy działalność ponosi zyski)
- sprawdza się strukturę pasywów i aktywów
CO SIĘ MUSI ZNALEŹĆ W UMOWIE KREDYTOWEJ?
- strony umowy
- kwota i waluta kredytu
-cel, na który kredyt został udzielony
- zasady i terminy spłaty kredytu
-wysokość oprocentowania (oprocentowanie stałe(WIBOR 1 miesiąc + 2%), zmienne oprocentowanie)
- sposób zabezpieczenia spłaty kredytu
- jaki jest zakres kontroli banków
-termin dostarczenia środków pieniężnych do klienta
- wysokość prowizji
ZABEZPIECZENIE SPŁATY KREDYTU.
a) osobowe (osobiste)
poręczenie według prawa cywilnego
- poręczenie wekslowe AWAL
- gwarancja bankowa
- przelew wierzytelności
b) rzeczowe
- hipoteka
- zastaw rejestrowy
- przewłaszczenie na zabezpieczenie
- blokada środków na rachunku bankowym
Ryzyko kredytowe - ryzyko związane z niezdolnością do spłaty kredytu
Ryzyko płynności - pojawia się wówczas, gdy terminy wpływów i wypływów środków pieniężnych nie są dopasowane
Ryzyko stopy procentowej - związane jest ze zmianą wartości instrumentów finansowych pod wpływem wahań rynkowych stóp procentowych
Ryzyko walutowe - jest ryzykiem zmiany wartości pozycji otwartych denominowanych w walutach obcych, po przeliczeniu na walutę krajową w wyniku wahań kursów walut.