VI. Prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne
I Standardy i mechanizmy kontrolne w ONZ
1) Oba Pakty zaczynają się 3 podobne artykuły zawierające ogólne zasady ochrony praw człowieka:
Art.1: prawo wszystkich narodów do samostanowienia (swobody wyboru statusu politycznego, określania rozwoju gospodarczego, społ i kult, w tym rozporządzania bogactwami nat; żadnego narodu nie można pozbawić jego środków egzystencji).
- Art.2: zobowiązanie państw do przestrzegania zasady niedyskryminacji w korzystaniu z praw zawartych w Pakcie bez względu na jakiekolwiek różnice (11 te, o których mówi PDPCz).
- Art.3: zobowiązanie zapewnienia mężczyznom i kobietom równych praw w korzystaniu z praw i swobód wymienionych w Pakcie.
2) I Pakt: art. 22- do stowarzyszania się i związków zawodowych
3) PAKT PRAW GOSPODARCZYCH, SPOŁECZNYCH I KULTURACH 1966
a) Problematyka regulowana przez II Pakt jest przedmiotem wielu uregulowań międzynarodowych + działalności różnych organizacji w systemie NZ i poza nim: MOP, UNESCO, WHO, FAO. Struktura i działalność ONZ jest skierowana przede wszystkim na realizacje praw ekonomicznych i społecznych (w dużo mniejszym zakresie praw politycznych i obywatelskich).
- 1974r. ZO NZ przyjęło Deklarację w sprawie ustanowienia nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego + Kartę Praw i Obowiązków Ekonomicznych Państw. Projekty nowego ładu nie zostały zrealizowane.
b) Uznanie praw ekonomicznych i społecznych- kraje zachodnie negatywnie rozstrzygały tą kwestię, a kraje komunistyczne te prawa były nawet ważniejsze niż polityczne czy obywatelskie.
c) w preambule- uznanie praw gosp, społ i kult za umożliwiające wprowadzenie ideału innych PC
d) w odróżnieniu od PDPC, II Pakt zawiera rozbudowane i precyzyjne formuły:
prawo do samostanowienia, zasada niedyskryminacji, równość kobiet i mężczyzn (jak w I Pakcie)
prawo do pracy- w sensie prawo do uzyskania możliwości utrzymania się przez pracę swobodnie wybraną. Obowiązki państwa- szkolenia, porady, polityka gosp itd.
prawo do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy (bezpieczeństwo, higiena, wypoczynek, płatny urlop, godziwe i równe wynagrodzenie za daną pracę, równe możliwości awansu etc.)
prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych oraz ich swobodnej działalności
prawo do zabezpieczenia społecznego (w tym ubezpieczenia społecznego)
ochrona rodziny, dzieci i młodzieży, szczególnie w kontekście pracy
prawo każdego do odpowiedniego poziomu życia- wyżywienie, odzież, mieszkanie, prawo do wolności od głodu
prawo do korzystania z ochrony zdrowia
prawo do nauki- bezpłatne, równe i obowiązkowe nauczanie podstawowe, i stopniowo średnie; wyższe dostępne na równych zasadach
prawo każdego do udziału w życiu kulturalnym, korzystania ze zdobyczy nauki, ochrony praw autorskich
e) To, co różni II Pakt od I Paktu jest moc zawartych w nich norm i zobowiązań. I Pakt: państwa zobowiązały się do przyjęcia odpowiednich środków ustawodawczych. II Pakt: państwa zobowiązują się do podjęcia odpowiednich kroków w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw progresywność II Paktu postanowienia realizowane będą stopniowo, w miarę możliwości).
f) korzystanie z praw zapewnionych przez państwo tylko poprzez ustawę i tylko w stopniu, w jakim jest to zgodne z istotą praw oraz wyłącznie w celu popierania powszechnego dobrobytu w społeczeństwie demokartycznym
4) Komitet praw gosp, społ i kult- powołany 10 lat po II Pakcie przez ECOSOC
- System kontroli II Paktu (bardzo skromny)- jedynie instytucja sprawozdań przedkładanych początkowo Sekretarzowi Generalnemu ONZ. Sprawozdania miała rozpatrywać ECOSOC.
- W 1985r. ECOSOC zadecydowała o utworzeniu Komitetu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (18 ekspertów wykonujących funkcje we własnym imieniu).
- Od 1987r. Komitet rozpatruje składane co 5 lat sprawozdania. Przepytywanie przedstawicieli rządu danego państwa. Na zakończenie Komitet formułuje wnioski, sugestie i zalecenia przekazywane rządowi.
- Komitet opracowuje też od niedawna uwagi ogólne (general comments) dot. implementacji postanowień II Paktu.
- 1990r. pocz. opracowywania protokołu fakultatywnego do II Paktu: instytucja skargi dot. niewykonywania przez państwo określonych praw zawartych w konwencji- projekt wzbudza wiele kontrowersji.
II Standardy i mechanizmy kontrolne w RE- Europejska Karta Socjalna:
1) Uchwalenie:
a) 1961, w Turynie
b) miała być uzupełnieniem EKPC; odpowiednik II Paktu z 66 roku
c) 1988- protokół dodatkowy
2) Zawarte prawa społeczne obywateli, m.in.:
- do pracy
- do sprawiedliwych warunków pracy
- do bezpieczeństwa i higieny pracy
- do właściwego wynagrodzenia
- związkowe- do organizowania się i swobodnej działalności, w tym strajku
- prawa dzieci i młodzieży do ochrony szczególnej w kontekście pracy
-ochrona kobiet w ciąży w kontekście pracy
- prawo do kształcenia zawodowego i poradnictwa
- prawo do ochrony zdrowia
- do zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej
- prawa niepełnosprawnych w kontekście pracy
- do ochrony rodziny
- prawa osób migrujących
* protokół dodatkowy dodał:
- prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiębiorstwie
- wprowadza zasadę niedyskryminacji w zatrudnianiu i w pracy ze względu na płeć,
- prawo pracowników do brania udziału w polepszaniu warunków pracy
- prawo osób w podeszłym wieku do ochrony socjalnej.
* rewizja z 1996 dodała:
- prawo do ochrony w razie rozwiązania stosunku pracy
- prawo pracowników do ochrony ich roszczeń w razie niewypłacalności pracodawcy
- prawo do ochrony godności w miejscu pracy
- prawo do ochrony przed ubóstwem i marginalizacją społeczną
- prawo do mieszkania
- zakaz dyskryminacji wszelkiej
3) ochrona dotyczy tylko obywateli państw stron oraz cudzoziemców z państw będących stroami
4) Państwa mają tylko obowiązek tworzenia odpowiednich warunków dla zapewnienia urzeczywistnienia tycg praw
=> nie postają żadne podstawy do dochodzenia praw przed sądem wew czy zew.
5) Mechanizm kontrolny- skromniejszy niż EKPC
a) Karta powołała do życia 2 Komitety:
- Niezależnych Ekspertów (komitet siedmiu)
-Rządowy (przedstawiciele państw- stron)
b) Komitet Niezależnych Ekspertów:
- analizuje raporty rządów i formułuje wnioski przesyłane 2 komitetowi
c) Komitet Rządowy:
- na podstawie wniosków 1 komitetu redaguje własny raport
- do raportu możliwe jest załączenie komentarza Zgromadzenia Parlamentarnego RE
- całość jest przesyłana do Komitetu Ministrów
d) Komitet Ministrów:
- ma prawo, większością 2/3, udzielić rządom zaleceń. Nie są one prawnie wiążące, ale z reguły przynoszą pozytywny skutek.
6) Zagadnienie reformy i wzmocnienia EKS:
a) 1988- Protokół dodatkowy- dodanie praw
b) 1991- Protokół Zmieniający EKS:
- uściśla kompetencje 2 Komitetów
c) 1992- Protokół dodatkowy ustanawia system kart zbiorowych:
- międzynar organizacje pracowników i pracodawców, organizacje krajowe, inne NGO's mające status konsultacyjny prze RE mogą składać skargi dotyczące braku wypełniania zobowiązań z Karty
- skarga przechodzi drogę jak raport i może zakończyć się zaleceniem Komitetu Ministrów
d) 1996- przyjęcie zrewidowanej EKS:
- rozwinięcie praw wcześniej ustanowionych
- nowe prawa
- mechanizm kontrolny- bez zmian.
=> obowiązują obie na razie, bo nie wszyscy ratyfikowali nową.
III Standardy w MOP- międzynarodowe ustawodawstwo pracy:
A) Zasady, struktura mechanizmy MOP:
1) Jest wyjątkową organizacją ze względu na:
- precyzyjne normy
- wysoką skuteczność i stopień zaawansowania procedur i technik kontrolnych
=> jest przykładem dla innych systemów ochrony PC
2) Powstał w 1919 roku; 174 państwa; na system składa się:
a) konstytucja MOP (rozdział XIII Traktatu Wersalskiego)
- wraz z aneksem- Deklaracją Filadelfijską z 10 maja 1944
b) konwencje przyjęte przez MOP (181; 6500 ratyfikacji; Polska- 81 ratyfikacji- czołówka światowa, USA mają 11)
c) zalecenia przyjęte przez MOP (183)
d) rezolucje Międzynarodowej Konferencji Pracy
e) orzecznictwo organów kontroli MOP
3) Cele i zakres przedmiotowy międzynarodowego ustawodawstwa pracy:
a) sprawy najmu siły roboczej
b) walka z bezrobociem
c) możliwość sprawiedliwego udziału wszystkich w rezultatach postępu, co ma się wyrażać w:
- normowaniu czasu pracy- godzin, maksymalnej długości dnia i tygodnia roboczego
- warunkach pracy
- zagwarantowanie zarobku zapewniającego warunki przyzwoitego utrzymania
d) uznanie zasady wolności zrzeszania się i prawo do udziału w rokowaniach zbiorowych
e) rozwój gwarancji zabezpieczenia społecznego:
- ochrona pracowników na wypadek choroby i chorób zawodowych,
- ochrona na wypadek nieszczęśliwych wypadków w pracy
- ubezpieczenia na wypadek starości i niezdolności do pracy
f) ochrona zdrowia i życia pracowników
g) gwarancje równych szans
h) ochrona dzieci, młodzieży i kobiet
i) ochrona interesów robotników na wychodźstwie
j) uznanie zasady równej płacy za pracę
k) organizacja wykształcenia zawodowego i technicznego
l) inne, podobne przedsięwzięcia.
4) podstawowe zasady działalności MOP:
a) praca nie jest towarem
b) wolność słowa i zrzeszania się jest niezbędnym warunkiem trwałego postępu
c) ubóstwo, gdziekolwiek występuje, stanowi zagrożenie dla dobrobytu wszystkich
d) walkę z niedostatkiem należy prowadzić zarówno w granicach kraju, jak i w drodze demokratycznej współpracy międzynarodowej.
e) każdy człowiek ma prawo do postępu i rozwoju duchowego w warunkach wolności, godności i bezpieczeństwa ekonomicznego
f) stworzenie ku temu odpowiednich warunków powinno stanowić cel wszelkiej polityki narodowej i międzynarodowej. Obowiązek koordynacji współpracy międzynarodowej w tym zakresie ciąży na MOP
5) Organy:
a) najwyższy- konferencja Ogólna = Międzynarodowa Konferencja Pracy:
- trójstronne delegacje wszystkich państw członkowskich- rząd, pracodawcy i pracownicy 2:1:1
- zwoływana raz do roku
b) Organ wykonawczy- Rada Administracyjna
- 14 państw, w tym stale przedstawiciele 10 największych potęg przemysłowych
- też trójstronne, 4 osobowe delegacje 2:1:1
c) Międzynarodowe Biuro Pracy- czyli sekretariat
- na czele- Dyrektor Generalny
- siedziba- Genewa
6) Wypracowywanie norm:
a) ze względu na duże zróżnicowanie warunków panujących w państwach, bardzo trudno jest wypracowywać kompromis; stąd zróżnicowanie:
- MOP przyjmuje konwencje i zalecenia do konwencji, które są przetarciem drogi dla późniejszych konwencji, uzupełnieniem konwencji (interpretacja) lub formułują normy, których stosowanie jest uzależnione od możliwości państw
- niektóre konwencje zawierają normy ogólne, inne bardziej szczegółowe, które mogą być przyjęte jest nie przez część państw
- pewne konwencje przewidują możliwość zgłaszania zastrzeżeń
- zasada trójstronności zapewnia realizm.
b) trwałość konwencji:
- wystąpienie z MOP nie zwalnia od obowiązku dalszego stosowania norm, które przyjęto przez ratyfikację określonej konwencji
- konwencje MOP można wypowiadać raz na 10 lat (czyli daną konwencję można wypowiedzieć po 10, 20, 30 latach obowiązywania)
c) Spory dotyczące wykładni konwencji mają być- zgodnie z konstytucją- rozstrzygane przez MOP
=> ale w praktyce akceptowanej przez państwa członkowskie interpretacji na co dzień dokonuje głównie Biuro
7) System kontroli realizacji konwencji:
- rozbudowany i stale udoskonalany- najlepszy na świecie.
a) ratyfikacja oznacza dla państwa podwójny obowiązek:
- przyjęcie normy w drodze legislacyjnej, zagwarantowanie praktycznej jej realizacji oraz
- okresowe składanie raportów
b) w razie nieprzyjęcia:
- obowiązek przedkładania parlamentowi tekstów tych konwencji i zaleceń, których przyjąć państwo nie ma zamiaru
- obowiązek składania do Biura sprawozdań na temat rozwiązań prawnych i praktyki w zakresie regulowanym przez konwencje nie ratyfikowane przez dane państwo
c) wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje mechanizmów kontroli:
- procedury ogólnego stosowania
- kontrola na podstawie skarg
- procedury specjalne dotyczące głównie wolności związkowych
d) procedury ogólnego stosowania
- stała i regularna kontrola na podstawie raportów, składanych co 2 lata; takie raporty przechodzą przez:
* Komitet Ekspertów:
- 20 ekspertów ( w tym prof. Ewa Łętowska)- niezależni od rządów
- ich zadaniem jest wyławianie możliwych różnic między normami MOP prawem czy jego stosowaniem w kraju
- formułuje wnioski w postaci ogólnych spostrzeżeń skierowanych do rządów i ujawnianych publicznie lub:
- zwraca się bezpośrednio do rządów o wyjaśnienia
* Komisję Stosowania Norm:
- w trójstronnym składzie
- dyskutuje różnice zauważone przez KE w celu ich eliminacji
- ustala czarną listę najpoważniejszych przypadków, która stanowi sankcję moralną
e) kontrola sprawowana na podstawie zażaleń i skarg (4 rodzaje):
* mogą wnosić organizacje pracodawców lub pracowników przeciwko swemu państwu jeśli uważają, że państwo niewystarczająco stosuje daną konwencję.
- zażalenie rozpatruje Rada Administracyjna z pomocą KE (większość pracy wykonuje KE), która może zająć publiczne stanowisko w danej sprawie
*możliwość składania skarg przez państwo przeciwko państwu, pod warunkiem ratyfikacji przez oba państwa konwencji, której dotyczy skarga; analogicznie- przez Radę Adm, jednego z delegatów na Konferencję Ogólną (rządowi, związkowi, pracowniczy) oraz międzynarodowe organizacje związków.
- w takich przypadkach Rada tworzy Komisję Śledczą, której raport zawierający rezultaty dochodzenia i zalecenia jest przekazywany przed dyrektora generalnego do Rady Administracyjnej i rządów znajdujących się w sporze.
- rządy mają obowiązek powiadomić dyrektora, czy przyjmują zalecenia zawarte w raporcie Komisji, a jeśli nie- to czy proponują przekazanie sporu do MTS (zgoda obu stron)
- jeśli nic nie uzgodnią- sprawa jest rozpatrywana na forum Rady lub Konferencji Ogólnej
=> duża presja moralna, w praktyce przeważnie państwa stosują się do rozstrzygnięć MOP
f) procedury specjalne:
- dotyczą głównie działalności związkowych
- jeden z głównych nurtów działalności MOP
-główne zasady działalności związkowej są regulowane w konwencjach, zaleceniach i rezolucjach:
* uznanie prawa do zakładania związków zawodowych bez wcześniejszej zgody włądz
* wolny wybór organizacji związkowej
*sprawy funkcjonowania związków, ich rozwiązywania bądź zawieszania
* sprawy zakładania federacji związkowych
* uznanie osobowości pranej związków
* zakaz dyskryminacji antyzwiązkowej
* zakaz ingerencji władz w działalność związków
- procedura ochrony wolności związkowej:
* skargi dotyczące pogwałcenia wolności związkowych rozpatruje Komitet Wolności Związkowej (trójstronny);
* nie jest konieczna zgoda państwa, nawet, jeśli państwo nie jest stroną konwencji związkowych
* Komitet formułuje wnioski w postaci zaleceń dla państw, zwraca Radzie uwagę na określone sytuacje w tej dziedzinie lub zaleca włączenie się Komisji Śledczej i Pojednawczej (9 niezależnych osobistości)
* włączenie się KŚiP wymaga zgody państwa- strony pozwanej bądź uprzedniej ratyfikacji Konwencji nr 87; jest ona organem śledczym i koncyliacyjnym, może składać wizyty na miejscu oraz formułuje wnioski i zalecenia, które są publikowane
=> duży rozgłos funkcjonowania Komitetu i Komisji; dość skuteczne
8) Główne problemy systemu:
- konflikt między zasadą uniwersalności norm i mechanizmów kontroli a tendencją do szkodliwego upolityczniania zagadnień międzynarodowej ochrony PC.
9) sprawa Polski:
a) 1982- PRL zawiesza współpracę z MOP
- ponieważ przyjęcie przez Radę Administracyjną do wiadomości raportu Komisji Śledczej dotyczącego sytuacji ruchu związkowego w Polsce władze PRL uznały za jaskrawą ingerencję w sprawy wew oraz wyraz tendencyjnego i niechętnego stosunku niektórych kół w MOP wobec Polski
b) 1987- PRL zdecydowała się zawiesić decyzję o zawieszeniu współpracy z MOP
c) pełna normalizacja stosunków z MOP nastąpiła po zwycięstwie wyborczym Solidarności w VI 1989 i demokratyzacja.
B) Niektóre konwencje MOP
=> numerowane- jako jedyne na świecie
1) Zakaz pracy przymusowej- konwencja nr 30 z 1930 roku; 145 ratyfikacji
a) zobowiązanie państw do zniesienia stosowania pracy przymusowej lub obowiązkowej we wszelkich jej postaciach w możliwie krótkim czasie
b) w okresie przejściowym praca przymusowa będzie mogła być stosowana jedynie dla celów publicznych i na drodze wyjątku, pod warunkami i przy gwarancjach, jakie przewidują dalsze artykuły konwencji
c) praca przymusowa to wszelka praca lub usługi wymagane od osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie.
d) nie dotyczy to wszelkiej pracy lub usług:
- wymaganych w myśl ustaw o obowiązkowej służbie wojskowej
- wchodzący w zakres normalnych obowiązków obywatelskich
- wymaganych w wypadkach wojny, klęsk lub groźby klęsk
e) Konwencja z 1957- uzupełnia- dalsze ograniczenia w okresie przejściowym:
- zobowiązanie do zniesienia natychmiast pracy przymusowej i nie korzystania z niej pod postacią:
* nacisku na opozycję
* jako metody mobilizowania lub wykorzystywania siły roboczej dla celów rozwoju gospodarczego
* jako środka dyscypliny pracy
* jako kary za udział w strajkach
* jako środka dyskryminacji rasowej, społecznej, narodowej albo religijnej
2) Prawo do pracy: Konwencja z 1964 roku
a) w celu pobudzania wzrostu, podnoszenia poziomu życia robotników i alki z bezrobociem, każde panstwo członkowskie określi i będzie stosować aktywną politykę zmierzającą do popierania pełnego i swobodnego zatrudnienia.
b) polityka ta ma zmierzać do zapewnienia:
- pełnego zatrudnienia dla osób chcących pracować
- największej produktywności
- swobody wyboru zatrudnienia
c) polityka ta powinna brać pod uwagę specyfikę i potrzeby lokalne.
3) Zasada niedyskryminacji (równości):
a) konwencja 1951 o równości wynagrodzenia kobiet i mężczyzn- dążenie państw za pomocą:
- ustawodawstwa krajowego
- określania wynagrodzenia znanego przez ustawodawstwo
- układów zbiorowych
- bądź przez ich połączenie
b) konwencja z 1958 roku o dyskryminacji w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu
- dyskr to wszelkie rozróżnienie, wyłaczenie czy uprzywilejowanie ze względu na… , które powoduje nierówność szans lub traktowania w zakresie zatrudnienia lub wykonywania zawodu.
-rozróżnienia oparte na kwalifikacjach nie są dyskryminacją
- nie są dyskryminacją ograniczenia wobec osoby, która stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, jeśli ma możliwość odwołania się od tej decyzji
- każde panstwo ma obowiązek przeciwdziałać aktywnie dyskryminacji.
4) Swoboda zrzeszania się i wolności związkowe
a) konwencja o wolności związkowej i ochronie praw związkowych 1948
- wolność tworzenia i przystępowania- dla pracodawców i pracowników
- zakaz interwencji państwa
- zakaz zawieszania i rozwiązywania związków w drodze administracyjnej
- prawo zrzeszania się w federacje, konfederacje i miedzynar zrzeszenia
- obowiązek państw stworzenia warunków
b) konwencja o stosowaniu zasad prawa w kontekście organizowania się i rokowań zbiorowych 1949:
- obowiązek stworzenia warunków ochrony członków związków przed represjami lub uzależnianiem przez pracodawców ze względu na przynależność do związku
- wyjątki możliwe- siły zbrojne, policja, urzednicy.
c) konwencja o przedstawicielach pracowników 1971:
- przyznaje im pewne ułatwienia chroniące przed szykanami i dyskryminacją przez pracodawców
- ułatwienia zależą od warunków w kraju, są ustalane w ustawach
d) Konwencja o stosunkach pracy w służbie publicznej:
- likwiduje lukę z konwencji z 49 roku
- wyłącza policję i siły zbrojne
5) W ostatnich latach najważniejszym zagadnieniem w działalności MOP stała się sprawa standardów pracy, szczególnie w kontekście procesów globalizacji: liberalizacja=> konkurencja=> obniżanie cen poprzez obniżanie standardów pracy
- dążenie do ustanowienia przez MOP podstawowych standardów pracy, które powinny być przestrzegane przez wszystkich, nawet przez państwa które nie ratyfikowały odpowiednich konwencji, a MOP powinna zapewnić ich poszanowanie przez wszystkie kraje
=> Deklaracja MOP dotycząca fundamentalnych zasad i praw pracy, 1998:
(1) Wszyscy członkowie MOP, nawet jeśli nie ratyfikowali odpowiednich konwencji, mają- wynikający z samego faktu członkostwa w MOP- obowiązek przestrzegania, realizowania i promowania zasad dotyczących fundamentalnych praw stanowiących przedmiot tych konwencji, a mianowicie:
a) wolności zrzeszania się i skutecznego uznania prawa do rokowań zbiorowych
b) eliminacji wszystkich form pracy przymusowej lub obowiązkowej
c) skutecznej likwidacji pracy dzieci
d) likwidacji dyskryminacji w dziedzinie zatrudnienia i wykonywania zawodu.
(2) Obowiązek MOP wspierania członków (w tym finansowo) oraz zachęcania innych OM w osiąganiu tych celów poprzez:
a) współpracę techniczną i usługi doradcze w celu promowania ratyfikacji i stosowania fundamentalnych konwencji
b) przez wspieranie członków, którzy nie mogą jeszcze ratyfikować niektórych konwencji, w ich wysiłkach na rzecz przestrzegania zasad dotyczących fundamentalnych praw będących przedmiotem tych konwencji (wymienione wyżej)
c) poprzez wspieranie wysiłków członków na rzecz stworzenia klimatu dla rozwoju gosp i społ
(3) podkreślenie, że standardy pracy nie powinny być wykorzystywane dla celów protekcjonizmu handlowego (ukłon w stronę biedniejszych państw, które się tego bały)
+ mechanizm kontrolny, który jednak nie ma charakteru karzącego, lecz promocyjny:
* składanie raportów corocznie prze państwa, które nie ratyfikowały głównych konwencji z zakresu podstawowych standardów
- pracodawcy i pracobiorcy mogą do tych raportów dołączać swe komentarze
- raporty rozpatrywane przez Radę Adm
- celem jest określenie pomocy, której MOP może udzielić w celu przyjęcia standardów
* 2 element- raport globalny Dyrektora Generalnego Biura MOP, określający globalną sytuację w odniesieniu do każdej kategorii podstawowych zasad i praw
=> nacisk na pomoc, nie na ingerencję i kontrolę.
6) Inne ważne zagadnienie w ostatnich latach- prawa dzieci
- 1998- opracowanie projektu Konwencji o najgorszych formach pracy dzieci, wraz z Zaleceniami; obejmuje niewolnictwo, dziecięcą prostytucję i pornografię, wykorzystywanie nieletnich to takiej nielegalnej działalności, jak przemyt narkotyków lub każdej innej, która mogłaby narazić zdrowie dziecka, jego bezpieczeństwo i moralność.
- zmuszanie czy wykorzystywanie dzieci do tego rodzaju prac byłoby uważane za podlegające karaniu przestępstwo.
- konwencja opiera się na tworzeniu narodowych programów zwalczania najgorszych form pracy dzieci.
- konsultacje trwają.
IV Kwestia opracowania protokołu dodatkowego do II Paktu Praw Człowieka
- 1990r. pocz. opracowywania protokołu fakultatywnego do II Paktu: instytucja skargi dot. niewykonywania przez państwo określonych praw zawartych w konwencji- projekt wzbudza wiele kontrowersji.
V Kwestia praw III generacji:
1) „trzecia generacja” praw człowieka- postulat uregulowania tych praw pojawił się na pocz. lat 70.
=> wątpliwy sam termin „generacje” jako sugerujący rozłączność oraz zakres treściowy praw.
2) Kategorie/dziedziny praw człowieka:
prawa fundamentalne, obywatelskie i polityczne pierwsza generacja; rezultat rewolucji liberalnych XVII-XIX w.
prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne druga generacja; rezultat działalności ruchów robotniczych, partii socjalistycznych od poł. XIX w.
prawa kolektywne, prawa solidarności trzecia generacja; rezultat wspólnych dla całej ludzkości globalnych problemów i wyzwań
→ prawo do pokoju, do rozwoju, do środowiska naturalnego, do komunikowania się, do wspólnego dziedzictwa ludzkości oraz do pomocy humanitarnej
3) Prawo do pokoju. Stosunkowo wcześnie dostrzeżono związek między pokojem a prawami człowieka, ale uznanie pokoju za prawo człowieka okazało się niełatwą sprawą.
- wojny zawsze łączą się z naruszeniami PC, zwłaszcza prawa do życia
- u podstaw prawa do pokoju leży prawo do życia
- lansowane przez blok wschodni
a) 1948r. pierwsza pełniejsza definicja pokoju przyjęta przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż: to „dynamiczny proces współpracy opartej na wolności, niepodległości, suwerenności narodowej, równości, poszanowaniu praw człowieka, jak również opartej na słusznym i sprawiedliwym podziale zasobów, w celu zaspokojenia potrzeb ludów”
b)1976r. rezolucja Komisji Praw Człowieka: każdy posiada prawo do życia w warunkach międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa pierwszy raz prawo do pokoju zapisano w dokumencie międzynarodowym.
c) 1978- Deklaracja ZO o wychowaniu społeczeństw w duchu pokoju: pokój jest podstawowym dobrem ludzkości i prawem zarówno narodów, jak i każdego człowieka
=> poza tę formułę nie udało się wyjść, bo upadek bliku wschodniego= upadek adwokata prawa do pokoju
4) Prawo do rozwoju. Idea pojawiła się na pocz. lat 70. wśród prawników z państw słabo rozwiniętych
- chodziło o stworzenie takiej konstrukcji prawnej, która sprzyjałaby najszerzej pojętemu rozwojowi cywilizacyjnemu państw Trzeciego Świata
- prawo to wynikało pośrednio z innych dokumentów, tak w odniesieniu do państw, jak i jednostek; impuls do sformułowania wprost to a):
a)1969r. ZO NZ uchwaliło Deklarację o postępie społecznym i rozwoju- impuls dla koncepcji
b)1979r. Komisja Praw Człowieka w rezolucji uznała, że prawo do rozwoju jest prawem człowieka
- uchwalić to było łatwo, ale sformułować zakres podmiotowy i przedmiotowy już trudniej
c) 1979, 81- rezolucje ZO uznające prawo do rozwoju za niezbywalne PC
c) przełom- 1986r. ZO przyjęło Deklarację o prawie do rozwoju:
- prawo do rozwoju jest nieodłącznym prawem człowieka;
- oznacza to, że każda osoba jest upraniona do uczestniczenia, wnoszenia wkładu oraz korzystania z rozwoju ekonomicznego, społecznego, kulturalnego i politycznego, dzięki któremu wszystkie prawa i wolności mogą być w pełni urzeczywistnione,
-podmiotami są ludzie i państwa, które powinny stwarzać korzystne z punktu widzenia rozwoju warunki wew i międzynarodowe- potrzeba współpracy międzynarodowej
d) 1993r. w Deklaracji przyjętej na zakończenie Światowej Konferencji Praw Człowieka w Wiedniu:
- prawo do rozwoju zostało potwierdzone jako prawo nieodłączne i uniwersalne, stanowiące integralną część praw człowieka.
- ale: brak rozwoju nie może być usprawiedliwieniem dla ograniczania innych PC
e) Mimo tych sformułowań brak jest powszechnej zgody co do interpretacji i implementacji tego prawa
- czy jest to kolejne prawo, rodzące zobowiązania np. nowy międzynarodowy ład ekonomiczny, czy ogólny koncept nakierowania innych PC na rozwój?
- generalnie jednak konsensus co do pewnych zagadnień:
* jest to prawo zasadniczo niedefiniowalne, więc należy go interpretować jako szeroki program działań, nie kolejną normę katalogu PC
* istotną sprawą jest zapewnienie uczestnictwa w rozwoju wszystkim jednostkom i krajom
* w zakres tego prawa wchodzi element sprawiedliwości społecznej- konieczność zaspokojenia podstawowych potrzeb oraz jej niedyskryminacji w ochronie praw ekonomi i społ
* podstawowe obowiązki spoczywają tu na państwach- rządach, ale potrzebna jest też współpraca międzynarodowa (ale właśnie zakres tej współpracy jest najbardziej kontrowersyjny)
5) Uznanie prawa do środowiska jako prawa człowieka jest następstwem zagrożeń ekologicznych.
=> Prawo do zdrowego środowiska wynika z prawa do życia.
- jednak prace nad tym prawem nie nabrały tak uniwersalnego charakteru, jak przy prawie do pokoju i rozwoju. Bardzo powolna tendencja do uznania tego za prawo człowieka, raczej jest to regulowane w ustawodawstwie wew.
a)Impuls dla prób normatywnego ujęcia prawa do czystego środowiska:
- 1972r. deklaracja przyjęta przez Sztokholmską Konferencję w sprawie Środowiska Człowieka: człowieka ma podstawowe prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia w środowisku o jakości pozwalającej na życie w godności i dobrobycie.
b) 1992r. w Rio de Janeiro Szczyt Ziemi ONZ: Deklaracja o środowisku i rozwoju (prawo do środowiska ujęto w kontekście ekonomicznym, zwłaszcza idei „trwałego rozwoju”- pominięto aspekt praw człowieka).
c) Większa szansa na normatywizację istnieje w ramach regionalnych, gł w europie (Rada europy, WE- przyjęły wiele norm o ochronie środowiska).
=> ale generalnie sprawa regulowana w ustawodawstwie wew.
6) Prawo do komunikowania się starano się sprecyzować w latach 70, ale do dziś nie doszło do konkretyzacji tego prawa.
- sprawa rozbiła się o istniejące realia, będące pochodną wolnego rynku (koncentracja+ różnice technologiczne)
- idea nowego ładu informacyjnego i eliminacji tzw imperializmu informacyjnego- dominacji wielkich mediów światowych, których właścicielem jest zachód
- ingerencja byłaby sprzeczna z prawem do swobodnego przepływu informacji
7) Prawo do wspólnego dziedzictwa ludzkości obejmuje 2 grupy spraw: dziedzictwo historyczne (kulturalne) i niektóre ziemskie zasoby naturalne.
a) Zasoby, gł. w morzu reguluje konwencja o prawie morza z 1982r. (obszar morza, nie podlegający suwerenności, i jego zasoby stanowi wspólne dziedzictwo ludzkości)
b) dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze:
- UNESCO od 1954r. (Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w czasie konfliktów zbrojnych) dba o ochronę dóbr kulturalnych jako dziedzictwa całej ludzkości.
- Od lat 70 UNESCO prowadzi listę obiektów tworzących światowe dziedzictwo ludzkości, które podlegają ochronie.
- w kolejnych dokumentach związek między wspólnym dziedzictwem a PC jest coraz bardziej widoczny, ale brakuje bezpośredniego sformułowania tego prawa
8) Wszystkie 3 generacje praw człowieka należy postrzegać jako komplementarne względem siebie, tworzące kompleks ochrony praw człowieka.
- trudność w konsensusie- bo pojęcia nieostre+ różnice PN-PD
Próbą doktrynalnej syntezy trzeciej generacji praw człowieka był Program dla Rozwoju przygotowany w ONZ przez Sekretarza Generalnego Boutrosa Boutrosa-Ghali w 1994r. nie odegrał istotnej roli, uznany za wazny tylko na PD
7