ANDRAGOGIKA

Andragogika jako nauka - jest nauką o rodowodzie pedagogicznym.

Ander (Andros - dzielny, dorosły)

↓

mężczyzna, mąż, człowiek

Agein - prowadzić

Ago

Andragogika - o prowadzeniu ludzi dorosłych (H.Radlińska - okres międzywojenny).

Po raz pierwszy pojęcie Andragogika zostało użyte w 1833 r. przez Kapp'a oraz przez Poggler'a.

II połowa XX w. rozwój Andragogika - było utożsamiana z teorią rozwoju dorosłych.

Po II W.Ś. A.Uziębły - 1-wszy podręcznik tego autor z Andragogika 1968 r.

Andragogika w ujęciu H.Radlińskiej - jednym z dzieł które wydała w 1935 r.

Andragogika to nauka o prowadzeniu ludzi dorosłych.

Podobnie jak pedagogika zajmuje się składnikami dnia dzisiejszego…

Andragogika ma przyczynić się do podniesienia rozwoju życia społecznego. To ożywianie ma się odnosić do ideałów.

Należy włączyć w krąg oddziaływania społecznego siły społeczne.

Andragogika - dbałość o szczęście człowieka dorosłego, oraz wspomaganie jego rozwoju.

Nauka pedagogiczna, która zajmuje się wspieraniem rozwoju człowieka dorosłego i zmierza do szczęścia człowieka.

Powinna mieć charakter interdyscyplinarny.

H.Radlińska - Andragogika to teoria wychowania dorosłych.

REFLEKSJE POWOJENNE (lata 1970-1980 r.):

Lucja Turos - autor podręcznika w latach 1970-1980 „Wprowadzenie do Andragogika).

1993-1999 „Andragogika ogólna”.

Definicja Turosa - Andragogika - to nauka o celach, treściach, formach, metodach, technikach i zasadach kształcenia, wychowania, uczenia się, samokształcenia, samowychowania ludu dorosłego.

Andragogika bada proces wychowania ludzi dorosłych, przede wszystkim z punktu widzenia znaczenia tego procesu dla przygotowania dorosłych do pracy, nauki, twórczości, życia społecznego i kulturalnego.

Andragogika jest nauką korzystającą z dorobku innych nauk społecznych, przyrodniczych, filozoficznych, ekonomicznych, uwzględniająca uwarunkowania historyczne.

Założenia ideowe, procesy, skutki, umysłowego, społeczno-moralnego, estetycznego, higieniczno-zdrowotnego, politechnicznego wychowania ludzi dorosłych.

Andragogika obejmuje - bada instytucje oświaty i wychowania dorosłych (a szczególnie szkoły).

Czesław Maziarz: (koniec lat 80-tych)

Andragogika (tekst z 1986 r.) - „Teoretyczna fizjonomia andragogiki”.

Andragogika jest refleksją naukową, którą tworzą teoretycy, teoretycy nie praktycy, tworzą ideologowie wszelkich grup społecznych.

Obejmuje teorię kształcenia i wychowania dorosłych.

Jest nauką młodą i jest jedną z subdyscyplin pedagogicznych. Jest nauką praktyczną → rozwiązuje praktyczne tematy, dylematy; ma teleologiczny tok badania (przyjmuje cel dla refleksji).

Przedmiot badań andragogicznych → jest ogromnie złożone zjawisko wychowania ludzi dorosłych.

Bada ona swoiste rodzaje zmiennych, których nie da się wyizolować z życia.

Andragogice występują teorie rekonstrukcyjne, które odzwierciedlają badaną rzeczywistość.

Teorie optymalizacyjne - te, które oferują modele przekształcania rzeczywistości.

Dominują teorie rekonstrukcyjne = diagnostyczne.

Tadeusz Wujek - „Wprowadzenie do Andragogika” 1996 r.

Andragogika to „zjawisko kulturowe, wymagające szerokiego rozpoznania naukowego (syntezy, wiedzy humanistycznej o człowieku dorosłym), przy pomocy nowych, krytycznych paradygmatów badawczych.

Andragogika miałaby być taką subdyscypliną w poprzek nauk humanistycznych, miałaby zebrać wiedzę socjologiczną, filozoficzną.…

Tadeusz Aleksander - Ostrowiec Świętokrzyski 2002 r. „Andragogika”

Andragogika jest Teorią Oświaty Dorosłych.

Andragogika jest nauką autonomiczną.

Przedmiotem badań są procesy kształcenia i wychowania ludzi dorosłych - to wielość zagadnień związanych z systemem instytucji, oświaty dorosłych, urządzeń edukacyjnych, programów, metod i organizacji oddziaływać dorosłych w różnych środowiskach i znajdowały się w różnym biologicznym wieku, a co za tym idzie, w odmiennej sytuacji społeczno-zawodowej.

Mieczysław Malewski:

1990 r. - „Andragogika w perspektywie metodologicznej”

1998 r. - Teorie andragogicznej”

Andragogika jest młodą dyscypliną, nauką o edukacji, na dalekich peryferiach nauk społecznych.

Zajmuje się problemami edukacyjnego wspomagania rozwoju ludzi dorosłych.

Andragogika jest nauką zajmująca się edukacją wspierającą rozwój człowieka dorosłego.

Funkcja praktyczna - Andragogika wytwarza wiedzę interdyscyplinarną, wytwarzając wiedzę, która jest ……

Spojrzenie na andragogikę jako naukę o edukacji - lata 90-te.

Tradycja naszej andragogiki jest pedagogiczna.

W przypadku nauk o edukacji, mamy tu podejście opisowe, a nie wartościujące (zachodnioniemieckie).

Nauki pedagogiczne, nauki o wychowaniu, pedagogika (ten podział odnosi się do kryterium wieku wychowania):

PAIS (dzieciństwo) HEBE (młodość)

Pedagogika, paidagogika dojrzałość płciowa

- zajmuje się wychowaniem dziecka hebagogika - zajmuje się człowiekiem dojrzewającym

- pedologia - nauka interdyscyplinarna, (od 18 do 25 roku życia)

zajmuje się dzieckiem (0-12 rok życia)

I dział - pedagogika wieku prenatalnego

II dział - hebe - hebagogika

III dział - aner - andragogika - andrologia → nauka interdyscyplinarna

IV dział - geron - geragogika - nauka interdyscyplinarna - gerontologia (60-65 rok życia)

V dział - tanatos - tanatogogika - nauka interdyscyplinarna to tanatologia.

I dział klasyczny andragogiki - teoria wychowania dorosłych, a dziś teoria edukacji dorosłych.

II dział klasyczny - teoria nauczania człowieka dorosłego.

III dział historia andragogiki.

IV dział - metodologia andragogiki.

V dział - andragogika porównawcza.

VI - andragogiki szczegółowe - treściowe działy andragogiki.

VII dział - andragogika prac szczegółowych.

VIII - andragogika bezrobocia.

IX - andragogika szkolna

PRZEDMIOT BADAŃ ANDRAGOGIKI:

Przedmiotem badań andragogiki współczesnej jest wielowymiarowy proces edukacji człowieka dorosłego.

Edukacja składa się z dwóch zasadniczych procesów pedagogicznych (→ podział treściowy → aktywność → zakres aktywności):

I. Heteroedukacja I. Proces autoedukacji

(wychowanie) (co ja sam ze sobą robię - samowychowanie)

Cechy kierunkowe: procesy: wychowanie

II. cechy instrumentalne kształcenia II. Samokształcenie

(nauczanie)

III. Uczenie się.

Początki myśli andragogicznej:

STAROŻYTNOŚĆ

Platon - wychowanie do starości, należy człowieka przygotować do starości poczynając od dzieciństwa.

Sokrates - prekursor samowychowania (samokontrola, samopoznawanie) cechy cnotliwe → refleksja nad sobą i światem.

CZASY NOWOŻYTNE:

Jan Amos Komeński (prekursor) - twórca nowożytnej idei andragogicznej - XVII w.

W XXVI „Waryncjusz” - Szymon Karyncki w 1555 r. wydał książkę pt. „O szkołach czyli akademiach księg wojen”.

J.A.Komeński - „Wielka dydaktyka” i „Pampaedia”. W „Pampaedi” Komeński pisał, że trzeba uczyć wszystkich, wszystkiego - idea kształcenia przez całe życie.

Socjaliści utopijni - Tomasz Mones, Rober Owen - mieli wizję spostrzegania świata w kategoriach utopijnych.

Bujny rozwój idei oświeceniowych (XVIII w.) - wpływ rewolucji francuskiej i dążeń do równouprawnienia.

Rewolucja francuska - we Francji w 1792 r. został opracowany przez Condorcet - „Projekt organizacji wychowania publicznego” - to projekt, który obejmuje cały system kształcenia, w tym system oświaty dorosłych (pierwszy zarys systemu oświaty dorosłych).

Oświata bardzo duży nacisk kładzie na poszerzanie wiedzy.

Wiek XIX - powstają instytucje oświaty - powstanie Uniwersytetu Ludowego = Grundt - zaczyna się podnoszenie poziomu świadomości chłopa. Przekaz wiedzy regionalnej, kulturowej.

Koniec XVII w. - KEN - już podjęła pomysł pedagogizacji rodziców - widziała potrzebę oświecania rodziców w ich rolach rodzicielskich (Ksiądz Piramowicz).

Wiek XIX - prądy, ruchy robotnicze - początek XX w. żądanie udostępniania wiedzy wszystkim obywatelom.

J.A.Komeński - zwrócenie uwagi na to, że rozwój człowieka jest procesem całożyciowym → idea bardzo nowatorska (całe życie jest szkołą) tzn., że Komeński wyznacza zgodnie z wiekiem człowieka 8 szkół, do których człowiek uczęszcza:

1. szkoła narodzin.

2. szkoła dziecięctwa (dziś okres ok. 7 roku życia).

3. szkoła chłopięctwa (7 rok życia).

4. szkoła wieku dojrzewania (koniec dzieciństwa).

5. szkoła dojrzałej młodzieży (okres po addescencji - do 22-25 roku życia współcześnie).

6. szkoła mężczyzn (wiek dojrzały, dorosłość).

7. szkoła starości (wyróżnione z okresu dorosłości).

8. szkoła śmierci.

Rozwój człowieka u Kodeńskiego jest procesem permanentnym = ciągłym i jest wszelako uwarunkowany:

- siły przyrody (dziś zadatki genetyczne i wpływ środowiska zewnętrznego).

- wpływ wychowawczy (oddziaływanie innych osób).

- własna aktywność = samorozwój, samokształcenie.

Człowiek ciągle czegoś więcej chce w różnych dziedzinach.

Komeński mówi o tym, że człowiek dorosły przekracza to, co już osiągnął (koncepcja transgresyjna Kozieleckiego). Człowiek ciągle się może rozwijać.

Dorosły, sam dla siebie jest nauczycielem i uczniem (aktywność własna). Może innym przekazać wiedzę i sam też może się uczyć.

Teoria rozwoju - rozwój człowieka wiąże się z wychowaniem, kształceniem. Są to procesy nieustające, uzupełniające się nawzajem, są to procesy, które pozwalają na rozwiązywanie zadań życiowych. Miarą dorosłości jest samokierowanie, a przy tym skuteczność działania (wskaźnik dorosłości w dojrzałości).

Człowiek dorosły ma nieograniczone możliwości rozwoju (możliwości działania, edukacji), ten potencjał jest nieograniczony.

Zdaniem Kodeńskiego dziecko jest ograniczone.

>>> Rozwój dorosłego zdaniem Kodeńskiego rozwija się poprzez działanie swobodne.

Kontakty społeczne - czynniki - to różnorodne z ludźmi obcowanie. Im ludzie się bardziej różnią między sobą, tym bardziej mogą się rozwijać.

Dorosłość wg. Kodeńskiego - to osiągnięcie takiego poziomu rozwoju, który umożliwia wywiązywanie się z obowiązków społecznych oraz realizowanie własnych ideałów.

Ta definicja zwraca uwagę na 2 funkcje dorosłości:

1. funkcja adaptacyjna - jeżeli jednostka nie spełnia wymagań społeczności, nie jest uważana za dorosłą.

2. realizowanie własnych ideałów - mamy tu odniesienie do ideałów - droga do ostatecznego rozwoju jednostki.

(Komeński) Ciągła konfrontacja teorii praktyką - jest potrzeba posiadania jakiejś wiedzy, ale trzeba ja spożytkować o praktyce. Praktyka daje skuteczność w działaniu. Zadania człowieka na przestrzeni jego życia ma służyć praktyce życia.

Komeński mówi, że wiedza człowieka, jego mądrość jest kontynuacją tego, co wyniósł z faz wcześniejszych.

Wiedza miała uczyć interpretowania faktów religijnych.

Kultura myślenia miała człowieka odciągać od dogmatyzmu. Akcentuje się tu zdolność do krytyki, interpretowania faktów.

Starość jest najczęściej kontynuacją wcześniejszych faz życia.

Rola czytelnictwa - czytanie książek, które rozwijają osobowość, książki dotyczące zawodu, historii, także najnowszej, książki powinny być pisane językiem zrozumiałym. Taka książka daje mądrość, roztropność.

Jeżeli po przeczytaniu książki lepszym jestem człowiekiem, to jest to dobra książka.

Rola pracy - praca ma dawać satysfakcję, praca nie powinna zniewalać, by nie była przymusem, koniecznością.

ZWIĄZEK ANDRAGOGIKI Z INNYMI NAUKAMI:

Andragogika łączy się z naukami pedagogicznymi, społecznymi, a także z naukami ścisłymi i przyrodniczymi.

Lata 80-te interdyscyplinarny charakter andragogiki.

Związki psychologią - z punktu widzenia - koncepcja porzeźb osobowości, postaw, emocji, uczuć, aktywności.

Związki z socjologią - koncepcja ról społecznych, uspołeczniania, interakcji społecznych, komunikacji społecznej, zegara społecznego, koncepcja norm społecznych.

Związki z filozofią - filozofia wychowania, aksjologia (wartości i cele wychowania), prakseologia, estetyka.

Związki z historią instytucji systemu oświaty dorosłych, historia wychowania.

Związki z naukami przyrodniczymi - biologia, stanowienie o normach rozwojowych człowieka dorosłego, teorii rozwoju biologicznego, choroby wieku dorosłego, starczego, jak im zapobiegać.

Całość wiedzy o kulturze i człowieku - antropologia kulturalna (społeczna, religijna, antropologia pedagogiczna). To podejście może służyć postulacie …uniwersalnych. (Tego co wspólne przy uwzględnianiu różnic).

Gerontologia - nauka interdyscyplinarna o starości i starzeniu się.

Demografia - bada, diagnozuje procesy demograficzne, bada wskaźnik urodzeń.

Ekologia - nauka systemowa, o środowisku życia człowieka, bardzo szeroko pojmowanym środowisku. Subiektywna ekologia życia.

Cybernetyka - informacje, przekaz informacji.

Logika - w refleksji w badaniach, wnioskowania.

Statystyka - w podejściu ilościowym.

Genetyka -

Społeczne potrzeby edukacyjne - trudno sobie wyobrazić andragogikę jako naukę odrębną.

Pole podstawowych pojęć andragogiki:

EDUKACJA DOROSŁOŚĆ UCZEŃ DOROSŁY

↓ ↓ ↓

kształcenie i wychowanie człowiek dorosły, dorosłość uczący się dorosły, nauczyciel

samokształcenie i samowychowanie doskonałość, rozwój, wiek dorosłych, uczestnicy oświaty dorosłych

nauczanie, uczenie się czas życia, biografia andragog (teoretyk), oświatowiec

formacja, autoformacja edukacja + dorosłość → opi- (praktyk)

sywanie dorosłości - aktywność,

socjalizacja, , inkultunacja, personalizacja,

emancypacja.

FUNKCJE OŚWIATY DOROSŁYCH (jakie zadania spełnia oświata dorosłych):

Klasyfikacja funkcji w raporcie E.Faure pt. „Uczyć się, aby żyć”.

1. Z - zastępcza funkcja oświaty dorosłych - chodzi o uzupełnianie braków w podstawowym wykształceniu. Podwyższanie wykształcenia do poziomu podstawowego, niwelowanie analfabetyzmu.
   Analfabetyzm literalny - kiedy nie potrafimy czytać, pisać, podpisać się.
   Analfabetyzm funkcjonalny - pokazuje, iż jednostka niedostatecznie opanowała podstawy wiedzy, która pomogłaby jej w komunikowaniu się ze światem zewnętrznym.
   Analfabetyzm kulturalny - wiąże się z brakiem umiejętności rozpoznawania danej kultury.
   Akcja, która polega na likwidacji analfabetyzmu to analfabetyzacja.

2. U - uzupełniająca (kształcenie) - mamy brak wykształcenia (średniego, bądź zasadniczego, zawodowego).

3. P - przedłużająca kształcenie - osoba chce się kształcić dalej, to uzyskiwanie poziomu kształcenia średniego, mamy możliwość dalszego kształcenia.

4. D - doskonalenia - posiadamy pewne kompetencje, ale chcemy uzyskać jeszcze coś więcej, doskonalenie zawodowe, może wykroczyć poza kształcenie wyższe.

5. O - osobistego rozwoju - człowiek może rozwijać swoje zainteresowania, kształcić swój charakter, kształtować postawy wobec zjawiska śmierci, samotności.

Funcie zastępcze - do uzupełnienia podstawowej wiedzy.
Funkcje właściwe - główny cel oświaty dorosłych.
(John Lowe) - wyróżnił funkcje oświaty dorosłych:
a- funkcje ogólnonarodowe - te, które spełniają cele ważne dla danego regionu, państwa.
b- funkcje społeczności lokalnej - oświata dorosłych wychodzi naprzeciw potrzebom społeczności lokalnej.

Ad. A - Funkcje ogólnonarodowe:

Akcentuje się kształcenie zawodowe i się je reguluje. Powiązanie między polityką zawodową, uwzględnia się przemiany społeczne.

- bezrobocie, dokształcanie, różne oferty kursów.

- demokratyzacja życia.

- wychowanie polityczne - wiedza polityczna narodu jest bardzo nikła.

Ad. B - Funcie społeczności lokalnej:

Cele lokalne - to diagnoza potrzeb danego środowiska.

Nie jest autorstwa J.Lowe tylko Gelpi.

Funcie globalne = ziemskie (obywatele ziemi).

(Społeczność narodowa, obywatel ziemi z pełną troską o jej dalsze losy).

John Lowe:

- następujące kwestie, które realizowała (funkcje) - (biorąc pod uwagę kierunki działań):

1. Stwarzała dorosłym jeszcze jedną szansę edukacyjną.

2. Organizowanie róznego rodzau kursów (kształcenie kursowe - H.Siebert - 2004).

3. Popularyzacja →

4. Uaktualnianie kwalifikacji zawodowych.

5. Orientowanie dorosłych na rozwiązywanie problemów osobistych.

6. Pobudzanie do działań społecznych.

Klasyfikacja Jadwigi Nowak (dla lat 70-80-tych w Polsce):

1. Funkcja kształcąca - odnosi się do zdobywania wiedzy, kształcenia się, poprzez różne formy kształcenia.

2. Funkcja kulturalna - uczestnictwo w kulturze.

3. Funkcja rekreacyjna - oświata dorosłych powinna zaspokoić potrzeby związane z regeneracją sił, odpoczynkiem.

Koniec lat 80-tych (1989 r.) artykuł Muszyńskiego:

Pokazuje nowe funkcje oświaty dorosłych - oświata dorosłych ma oddziaływać na całość potrzeb człowieka dorosłego.

1. Funkcja KOMPENSACYJNA - wypełniamy ewidentne braki.

2. Funkcja EMANCYPACYJNA (wyzwolenie) - wyzwolenie spod różnych zniewoleń, odnosi się do pracy nad osobowością (pozwala nam dobrze spełniać role społeczne).

3. Funkcja REOWENTACYJNA - jesteśmy gotowi, ale ciągle jest przemiana, musimy ciągle dostosowywać się do warunków.

4. Funkcja ROZWOJOWA - rozwój jako proces wszelkich zmian, gromadzenie nowych kompetencji, nowych doświadczeń, nowe doświadczenie jednostki, pojawia się nowa konfiguracja.

5. Funkcja PERSONALIZACYJNA = (personalizacja = uosobienie, osoba, maska) wydobywanie z człowieka osoby, osoba ma pewne atrybuty np. każdej osobie przyprawiona jest godność, odpowiedzialność.

6. Funkcja PRAGMATYCZNA - oświata dorosłych powinna być pomocna (użyteczna) człowiekowi w zakresie życia codziennego, zawodowego, materialnego.

7. Funkcja SOCJALIZACYJNA - (uspołecznienie) - uczestnictwa w życiu społecznym.

8. Funkcja KULTUROWA (dorobek materialny i niematerialny) - oświata dorosłych dostarcza wiedzy o kulturze, tworzenie kultury i uczestnictwo w kulturze.
   Oświata dorosłych jest siłą napędową rozwoju społecznego jednostek.

Cele i zadania oświaty dorosłych (za Muszyńskim):

• Oświata dorosłych powinna budzić aspiracje i potrzeby edukacyjne.

• Kształtowanie postawy otwartości (tendencja do stawiania pytań).

• Ugruntowywanie tendencji do samooceny i samokontroli (bez tego nie ma uczenia się).

• Rozbudzenie odwagi i gotowości do nieustannego kierowania swoim życiem.

• Rozwijanie kompetencji edukacyjnych (umiejętności, sprawności, które pomagają człowiekowi w edukacji, pozwalają na edukację).

• Rozwijanie gotowości i chęci pokonywania trudności na drodze edukacji (trudności zewnętrznych i trudności wewnętrznych).

• Wyposażenie jednostki w realistyczny obraz samego siebie (jednostka ma poznać swoje aspiracje, intencje, zainteresowania).

!!! Zadania oświaty dorosłych wyrażają nic innego, jak dążenie do pomocy ludziom i czynieniu ich zdolnymi do trudu świadomego pokierowania własnym rozwojem.

Globalne problemy świata a Oświata dorosłych (K.Rzygulski):

Przedstawia on kilka głównych zjawisk we współczesnym świecie, które wymagają oświaty dorosłych:

1. Przygotowanie człowieka do zmieniającego się szybko świata.
   Owe zmiany mają charakter globalny.

2. Dostarczenie wiedzy o owych problemach (przemian makroekonomicznych, przemian w naturze).

Główne problemy to:

1. Problemy ekologii - (ekopedagogika) - dbałość o środowisko zewnętrzne, wewnętrzne, przyrodnicze (człowieka).
   Potrzeba wychowania do współżycia pokojowego z przyrodą.

2. Zdrowie - alergia, choroby psychiczne, epidemia, pandemia.

3. Procesy geograficzne - podział świata, jakby na „północ” (jest ubogie) i „południe” (jest bogate).
   Zmniejszenie liczby ludności na północy a zwiększenie liczby ludności na południu. Co za tym idzie starzenie się północy → problem rent, bezrobocie.

4. Ruchy migracyjne - w sposób stały lub czasowy, edukacja międzykulturowa, szanse i warunki rozwojowe, koszta.

5. Unia Europejska - zmierzanie ku zintegrowanej Europie.

Pewne przemiany kulturowe:

1. renesans religii (koniec XX w.) - ludzka potrzeba religijności.

2. wzrost napięć nacjonalistycznych - terroryzm jest zagrożeniem.

Współczesna tożsamość kulturowa - gdzie my ludzie jesteśmy zakotwiczeni, jak formułować tożsamość współczesnego człowieka.

Przede wszystkim jesteśmy zakorzenieni w określonej kulturze.

Struktura Oświaty Dorosłych:

Rodzaje kształcenia, tory kształcenia (budowa systemu).

Sens znaczeniowy:

1. kształcenie szkolne.
   - kształcenie formalne (lata 80-te i 90-te).
   - w odniesieniu do organizacji formalnych.

2. Kształcenie pozaszkolne zinstytucjonalizowane:
   - nieformalne (do lat 80-tych) od lat 90-tych => określenie pozaformalne, z angielskiego nonformal.
   - kształcenie kursowe (wykłady, prelekcje - 2004 r.).

3. Kształcenie na tle życia = swobodne, dowolne, przypadkowe do lat 80-tych => kształcenie incydentalne = przypadkowe.
   Do la 90-tych => kształcenie nieformalne (Majewski, Kargul). Informal.
   - odbywa się poza instytucjami.

4. Kształcenie formalne, nieformalne i incydentalne.

5. Kształcenie formalne, pozaformalne, nieformalne (Kargul).

Tory:

1. Kształcenie formalne = szkolne.
   Kształcenie szkolne obejmuje wszystkie typy szkół, łącznie z uzupełnianiem kształcenia podstawowego, licealne, policealne, wyższe, podyplomowe, doktoranckie.
   Formy => zaoczne, wieczorowe, eksternistyczne, na dystans.

2. Nieformalne => duża liczba organizatorów (państwo różne stowarzyszenia, oświata prywatna).
   np. kursy => kształcenie kursowe, na czele z kurami zawodowymi, kursy językowe, kusy obsługi komputera, kursy dla potrzeb własnych.
   - różnego rodzaju prelekcje, seminaria, odczyty, wykłady.
   - domy kultury, kluby np. seniora, miłośników amatorskich zajęć, biblioteki, muzea, czytelnie, świetlice.
   - Uniwersytety 3-go wieku, ludowe, robotnicze, wystawy (działalność zespołów amatorskich).

3. Człowiek dorosły uczy się w różnych sytuacjach życiowych:
   - styczności te nie są zinstytucjonalizowane, ani szkolne
   - czytelnictwo, korzystanie z książki i czasopism.
   - procesy samokształcenia (rozmowa i dyskusja).
   - podróże, pielgrzymki.
   - internet, komputer.
   - uczenie się przy okazji.

OŚWIATA DOROSŁYCH NA ŚWIECIE Z PERSPEKTYWY HISTORYCZNEJ:

Platon - idea => kształcenie człowieka wiąże się z dążeniem do doskonałości. W państwie Platona => Filozofowie.

Utopiści i Komeński XVII w.:
Charakterystyka najistotniejszych form oświaty dorosłych:

1 - nurt filantropijny (związany z wolontariatem) i zarówno nurt religijny.

2 - nurt ludowy, dotyczący wspomagania chłopa.

XIX w. nurt robotniczy
Wielka Brytania - kolebka oświaty robotniczej => wiąże się to z postępem naukowo-teoretycznym.
→ XVIII w. - robotnik miał pracować dobrze, efektywnie => miał umieć obsługiwać różne urządzenia.

Formy:

• Instytuty mechaników, które działały od XVIII w. do 1946 r. = kształcenie robotników specjalistów, dostarczały wiedzy zawodowej i kulturalnej.

• Ruch biblioteczny (tworzenie bibliotek od 1850 r.).

• Idea Uniwersytetu rozszerzonego - J.Stuart => dotyczyły wyjścia z wiedzy Uniwersyteckiej poza Uniwersytet Prelekcje pracowników naukowych w terenie).

• Klasy tutorialne (1908 r.) były 3-letnie, był tutaj tzw. Tiutor = pracownik wyższej uczelni, pełnił role kierownika uniwersytetu, kierował procesem samokształcenia, był szeroki zakres wiedzy => wiedza zawodowa i ogólna (historia, geografia, literacka, psychologiczna,…_.

Wielka Brytania - duże działanie na rzecz robotników.

- włączenie się w oświatę dorosłych pracowników Uniwersyteckich.

Francja => od rewolucji francuskiej 1792 r. - projekt obejmujący kształcenie dorosłych.

Kształcenie politechniczne - prowadziło kursy wszelkiego rodzaju, także biblioteki publiczne (1835 r.).

1866 r. - instytucje - Liga Oświaty.

Pod koniec XIX w. - Uniwersytety Ludowe (Paryż, później cały kraj).

1884 r. - wolna szkoła nauk społecznych (studia 2-letnie w zakresie nauk społecznych, religioznawstwa, prawnych, psychologicznych - bez uprawnień).

1975 r. - stowarzyszenie AIUTA - Międzynarodowe Stowarzyszenie Uniwersytetu 3-go Wieku.

Uniwersytet Robotniczy → zajmuje się kształceniem robotników.

Działania popularyzujące wiedzę.

1973 r. - Uniwersytet 3-go Wieku w Tuluzie.

Pierze Velas → idea → studia dla osób w wieku emerytalnym i nie dające uprawnień.

USA - masowość oświaty dorosłych, początki kształcenia korespondacyjnego, czytelnictwo masowe, biblioteki ruchome = objazdowe.

Filozofia => pragmatyzm, kształcenie dorosłych miało być przygotowaniem do zawodu.

Instytucje Licea => Uniwersytety Ludowe (od 1826 r.) ich ewenement => kształcenie językowe (droga humanistycznego kształcenia).

Uniwersytety Wyjazdowe.
kształcenie korespondencyjne - 1891 r. I-wsza międzynarodowa szkoła korespondencyjna w Peurykamii.

Ośrodki kształcenia wakacyjnego - 1873 r. I-wszy w NY, dla ludzi - w trakcie urlopów, dla farmerów, którzy mieli mniej prac.

Kształcenie religijne.

Włochy - Oświata robotnicza i socjalistyczna.

1860 r. - bujny rozwój.

Instytucje oświaty dorosłych - ogólnie w Europie - od XVIII w.

- Ustawa o zwalczaniu analfabetyzmu (1921 r.). Ruch Bibliotekarzy.
- Uniwersytety Ludowe koniec XIX w.

- Stowarzyszenie Procultura - 1898 r. Florencja => odczyty, preelekcja, wykłady, koncerty dla robotników.

- Towarzystwo Humanitarne (1902 r.) - prowadziło Domy Społeczne, które pełniły wiele funkcji:

* opiekuńcza dla bezdomnych, ubogich.

* funkcja kształceniowa.

* funkcja kulturalna.

Dania - kolebka, ojczyzna oświaty chłopskiej.
=> Mikołaj Grundtrig (1783-1873) jest twórcą Uniwersytetu Ludowego. Opracował ideę tego Uniwersytetu.
Uniwersytety Ludowe były szkołami wyższymi => cel główny: związanie chłopa z kulturą, lepsze wykorzystywanie dóbr ziemskich.

- występuje żywe słowo i bezpośredni kontakt

* internat

- brak formalnych uprawnień po ukończeniu Uniwersytetu.

Niemcy 1851 r. - I-wszy Uniwersytet Ludowy => K.Kold → Uniwersytety Ludowe na wzór duński → były dla chłopów i robotników.

Większe Uniwersytety na religię - dział wydawnictwo Reklam → wydawnictwo książek.

Uniwersytet Frandfurdzki => 1921 r. Uniwersytecka Akademia Pracy - kształcenie na poziomie wyższym robotników, głównie dotyczy rozwoju zawodowego.

NRD - stowarzyszenia URANIA → prelekcje, wykłady, telewizja, czasopiśmiennictwo.

Organizowane kursy przygotowawcze robotników do kształcenia wyższego.

Państwo Rosyjskie:

1. państwo Carskie.
- w II poł. XIX w. - popularne - szkoły niedzielne - działały po nabożeństwie, dla chłopów, którzy byli analfabetami.
- forma zainstytucjonalizowana Uniwersytet Powszechny 1908 r. - Instytucja dla dorosłych nie dająca uprawnień.

2. państwo Radzieckie.

Kształcenie ideologiczne → likwidacja analfabetyzmu - akcja 1900-1950 r. zmniejszono procent analfabetów.

- kursy polityczne nazywane poligramotą => uczono podstaw czytania, pisania, uświadamiania.

- szkoły partyjne (dla działaczy).

- nurt - propaganda i oświata antyreligijna (1923 r.) - Związek Bezbożników => poprzez publikacje ukazywali, ośmieszali religię.

- masowe, liczne biblioteki publiczne.

- działanie wychowawcze => tanie czasopisma, kolorowe z dobrego papieru.

- robocze fakultety => kursy przygotowawcze robotników na wszystkie uczelnie.

1947 r. - towarzystwo ZNANIJE - wiedza kulturalna, społeczna, gospodarcza, ideologiczna.

Oświata dorosłych - funkcje właściwe - wykształcenie na poziomie wyższym.

1950 r. Polskie TWP.

1975 r. - Polski I-wszy Uniwersytet 3-go Wieku - Halina Schwarz

Dzieje Oświaty Dorosłych w Polsce:

XVIII w. → na podłożu Skokratyzmu uświadamianie chłopa, kwestie narodowościowe.

KEN (Grzegorz Piramowicz)- była rzecznikiem oświaty rolniczej, na poziomie elementarnym, szkoły parafialne, dla ludu.

Ks. Brzostkowski (1767 r.) → jednostka na zasadzie działania filantropijnego.

XIX w. → kontynuacja działania oświecającego lud.

1818 r. - Księżna Izabela Czartoryjska, autorka książki historycznej „Pielgrzymi w dobronilu” = nauki wiejskie. Włączenie się arystokracji w proces oświaty ludu.

Z.Siemieński „Wieczory pod lipą” (1845 r.)

Zabór pruski => oświata wiąże się z ruchem gospodarczym w przypadku Polaków - ruch spółdzielczy.

Książka i biblioteka ostoja (w zaborze Pruskim - Towarzystwo Czytelni Ludowych (1880-1939 r.)). Wydawano czasopismo dla Bibliotekarzy => „Czytelnia Ludowa” (biblioteki, czytelnie).

Zabór austriacki => największe swobody rozwoju kulturowego.

Uniwersytet Ludowy na wzór Grundwiga działał w 3-ech środowiska:
1 - wśród rzemieślników => Towarzystwo Oświatowe Gwiazda.
2 - środowiska wiejskie => działało Towarzystwo Szkoły Ludowej Adama Asnyka (1891-1939). Angażowanie się znakomitości w ten ruch. Celem tego towarzystwa - obrona przed zakłusy zaborcy. Czasopismo wydawane przez Towarzystwo - „Przewodnik oświatowy”.

3 - wśród robotników - lata (1898-1925) działało Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych im. A.Mickiewiczka. został wydany I-wszy podręcznik oświaty dorosłych (1913 r. redagowany przez H.Orszu, H.Radlińską, Krzywiki - podręcznik miał 500 stron) - tytuł „Praca oświatowa jej zadania, metody i organizacja”.

Zabór rosyjski =>ograniczano analfabetyzm, nie występowało wykształcanie obywateli, przeciwdziałanie wynarodowieniu.

K.Przeszyński (Promyk) - I-wszy Elementarz dla dorosłych (1875 r.) na poziomie elementarnym pisanie i czytanie → nauka dla dorosłych.

1897 r. - St.Michalski „Poradnik dla samouków” (15 tomów) obejmowało wiedzę na poziomie średnim i wyższym.

Ruchy robotnicze ożywiały dostęp do oświaty.

1905-1908 r. - stowarzyszenie kursów dla analfabetów dorosłych, kierował nim B.Prus. Był on również Prezesem Uniwersytetu dla wszystkich (1905-1908).

>>> Towarzystwo kultury polskiej (1906-1913 r.) → A.Świętochowski.

>>> Polska Macierz Szkolna (1905-1907)

>>> Liczne Stowarzyszenia regionalne (St.Żeromski)

• (1906-1918) → Uniwersytet Latający.

OKRES MIĘDZYWOJENNY 1939 r. - ten okres charakteryzował się bogactwem form i metod oświaty dorosłych.

Towarzystwo Polska Macierz Szkolna.

Towarzystwo Szkoły Ludowej.

Ruch Świetlicowy → świetlice mogły być wszędzie.

Ruch Biblioteczny.

Działały Uniwersytety Ludowe na wzór Grundwiga z formami internatowymi.

Uniwersytety Ludowe wiejskie - Szyce (1924-1931).

1932 - 1939 r. - wieś Gadź Przeworska - założyciel I.Solarz (praktyk).

TUR - Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego (1923-1939).

- Rozwój Poradnictwa Oświatowego → czasopisma, dokształcanie kadr.

- lata 20-30 → dokształcanie oświatowych pracowników, istniała w tym celu Centralne Biuro kursów dla dorosłych.

Powstał Instytut Oświaty Dorosłych - 1928-1939.

Studium pracy Społeczno-Oświatowej przy wolnej Wszechnicy Polskiej.

W tym ruchu H.Radlińska, H.Radlińska.Korniłowicz, I.Solarz, J.W.Dawid, W.Radwan.

OKRES POSLKI LUDOWEJ - po 1944 r.:

Etapy:

1. 1944-1948 r.

2. 1949-1956 r. - w związku ze śmiercią Stalina.

3. 1956-1989 r.

4. 1989 - nadal trwa.

Ad. 1 - 1944-1948:

Cecha ogólna - kontynuacja form oświaty dorosłych z okresu międzywojennego.

Nurt oświaty ludowej i oświaty robotniczej.

Towarzystwo TUR, Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych z dopiskiem RP.

RP → (1948 r.) Komitet Upowszechniania Książki, działał Ludowy Instytut Oświaty i Kultury => wydawał 2 miesięczniki: „Prace oświatowe” i „Oświata i Kultura” - prace metodyczne, instrukcyjne.

Organizacje i ministerstwo - łączenie oświaty z kulturą.

Ad. 2 - 1949-1956:

Bardzo ważne ograniczenia, likwidacja wieku instytucji i zrzeszeń, zamknięcie wielu Uniwersytetów Ludowych.

Powstało Towarzystwo Wiedzy Powszechnej (1950) => zajęło się popularyzacją, prowadziło wykłady, odczyty masowe, popularyzacja idei socjalistycznej.

>>>1949-1951 - prowadzono w Polsce akcję likwidacji analfabetyzmu, udało się nauczyć czytania i pisania około 1 mln. Ludzi.

>>>Cechy: masowość, ideologizacja oświaty dorosłych, likwidacja tych form, które wiązały się z religijnością i patriotyzmem, patriotyzmem powołanie Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.

Ad. 3 - 1956-1989 r.:

>>>Wzrost stosunków demokratycznych kraju.

Zjawisko odradzania się Klubów Uniwersytetów Powszechnych, Uniwersytety Ludowe, zespoły amatorskie, Towarzystwo Regionalne o charakterze oświatowym, naukowym.

Rozwój czasopiśmiennictwa, czasopisma tłumaczone z języka rosyjskiego i niemieckiego (nadzorowane przez państwo).

Domy Kultury, biblioteki, świetlice, również w małych wioskach, zaczynają się uwypuklać działania RV i radia (masowe działania).

Od 1987 r. - nie ma żadnego Centralnego Ośrodka programowo-metodycznego.

Lata 70 i 80 - zaczyna działać Komitet Oświaty Dorosłych.

Lata 57 r. - czasopismo „Oświata Dorosłych”.

>>>Edukacja permanentna:

2005 - czasopismo E'mentor (czasopismo oświatowe).

Powstanie Związku Oświatowców Polskich (Andragodzy) lata 80.

1993 r. I-sze Stowarzyszenie Andragogów (przewodniczący prof. J.Półturzycki).

>>>Biblioteka Edukacji Dorosłych:

Lata 70 - powstanie i rozwój Uniwersytetów 3-go Wieku.

Lata 80 - rozwój kształcenia pozaszkolnego, Kursowego = ZDZ - Zakłady Doskonalenia Zawodowego.

Oświata alternatywna → np. medytacja, transcendentalna.

Ad. 4 - 1989 - to teraz:

1989 r. - powstaje RP, a odejście PRL-u.

>>>Konsekwencje: dla Oświaty Dorosłych:
* oświata Dorosłych stała się dziedziną wolnorynkową → ograniczenie dostępu do oświaty osób bezrobotnych, rencistów, osób biednych.

* wielość form, różnorodność organizatorów:
1 - państwo 2 - stowarzyszenia 3 - osoby prywatne.

(rozwój szkolnictwa niepaństwowego)

* zróżnicowana jakość

* bazar w gospodarce.

>>>Maj 2004 - UE - wymogi dotyczące Edukacji Dorosłych - ujednolicenie jakości kształcenia.

>>>Po 1989 r. - możliwość odrodzenia Uniwersytetów Ludowych na wzór Solarza.

• Ekonomizacja Oświaty Dorosłych → wspieranie kształcenia zawodowego, nie ma miejsca na funkcje rozwoju osobowości, człowiek jest tutaj ograniczony do osoby produkującej, konsumpcji.

• Nie ma ustawy o Edukacji Dorosłych.

Idea Uniwersytetów Ludowych - wyższe szkoły ludowe - bez uprawnień.

Twórcą Uniwersytetów Ludowych jest Mikołaj Gruntwig (Duńczyk), „Mitologia północy” - 1932 r.

Oświata związała chłopa duńskiego z narodem → sens patriotyczno-narodowy oświaty - włączyć chłopa w kulturę narodową, kult ludowości, chłop ma zdolności, inteligencję, jest praktyczny, ma rozsądek.

1814 r. - uprawomocnił się w Danii obowiązek szkolny dla dzieci.

Zajęcia na Uniwersytetach Ludowych - żywe słowo (przekaz bezpośredni), historia, język ojczysty, sztuka ojczysta, geografia.

- kształcenie problemowa → pojednanie ojczyzny (to, co wspólne całemu narodowi).

Poprzez oświatę:

Chłop miał być bardzo wydajny produkcyjnie, aktywność obywatelska,

W Dani zmieniono przymus chrztu małych dzieci.

Prawa człowieka - do nauki, do wyrażania swoich poglądów politycznych, prawo do rozwoju, do swobód obywatelskich.

Idee socjalistyczne →ziemia jest własnością całego narodu.

Idee do dziś aktualne:

• Powszechność oświaty dorosłych.

• Idee iż poprzez oświatę przygotowujemy się do życia społecznego.

• Oświata wyprowadza z myślenia (z prymitywizmu).

• Funkcję narodowo-oświatowe dorosłych.

* Odpowiednik duński w Polsce to I.Solarz (1891-1940) założyciel Uniwersytetów Ludowych.

Autor pracy „Główne czynniki kształcenia duchowości człowieka wsi” to studium dotyczące idei kulturotwórczych chłopa polskiego.
> podnosił walor wiejskiego współżycia człowieka z przyrodą.

> Specyficzny sposób wytwarzania jedzenia.

> odmienny charakter współżycia na wsi.

> przyroda stanowiła źródło bodźców rozwojowych.

Efekty działania Przyrody:

Poczucie bezsiły przy kataklizmach → poczucie biernego przeczekania, cierpliwość, świadomość zmian kolejności, następstwo zmian, optymizm, zahartowanie, chłopski rozum, zdrowie, psychiczne, które daje prace na roli, światopogląd, który charakteryzuje wiara w przeznaczenie, bezradność wobec sił przyrody, ale również aktywność.

Przyroda jako siła niszcząca i zarazem tworząca.

Przyroda pozwala zostać sobą.

Czynnik, który wpływa na duchowość chłopa wiejskiego - świadomość posiadania małego gospodarstwo rolnego. (pracowano tyle, ile trzeba, a nie dla zysku - np. by pomagać innym, praca była czynnikiem kształtującym człowieka).

- Chłop miał być niezależny wobec przemocy …, wobec wpływów politycznych.

- Człowiek jako → indywidualizacja celów, do których się dąży.

- Siły autokracyjne - refleksyjność człowieka - uczy się myślenia niezależnego.

Solarz jest w Oświacie Dorosłych przykładem wskazana na fascynację życia na wsi.

Edukacja dorosłych - wybrane zagadnienia:

1976 r. - 19-sta konferencja generalna UNESCO w Nairobi.

Definicja edukacji dorosłych - to kompleks zorganizowanych działań oświatowych formalnych lub innych mających na celu 0 niezależnie od treści, poziomu, metod - kontynuację lub uzupełnienie kształcenia w szkołach, uczelniach lub uniwersytetach, uniwersytetach także naukę praktyczną, dzięki czemu osoby uznawane za dorosłe przez społeczeństwo, do których należą, rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, doskonalą swoje treści i zawodowe kwalifikacje lub zdobywają nowy zawód, zmieniając swoje postawy i zachowania w zakresie wszechstronnego kształcenia osobowości oraz uczestnictwa w zrównoważonym i niezależnym rozwoju społecznego, ekonomicznego, kulturalnego.

KONFERENCJA:

1. Dania - Elsinor w 1949 r. - jak wychowywać młodzież, by nie powtórzyć błędu II W.Ś.

2. Kanada - Montreal w 1960 r. - Robert Kidd - przewodniczył i sformułowano zasady kształcenia ustawicznego: idea, zasada, system.

3. Tokio 1972 r.

4. Paryż 1985 r.

5. Niemcy - Hamburg w 1997 r.

Trzy wymiary kształcenia ustawicznego:

(na konferencji w Montrealu ustalono w 1960 r.):

• Kształcenie w pionie - kolejne szczeble edukacji szkolnej - od przedszkola do podyplomowych.

• Kształcenie w poziomie - edukacja dorosłych powinna dostarczać wiedzę w różnych poziomach życia, niezależnie od kształcenia pionowego - pozwala na większą wszechstronność, nie musi odbywać się w sytuacjach szkolnych.

• Kształcenie w głąb - podnoszenie i utrzymywanie wysokiej JAKOŚCI EDUKACJI, procesy samokształcenia, samowychowania, itd. - indywidualne procesy uczenia SIEBIE.

1949 r. - Rada Europy - powstała, zrzeszyła 10 państw Europy, powołała ona Radę do spraw Współpracy Kulturalnej w 1960 r. - ona zajmowała się projektami edukacji permanentnej itd.

1993 r. - powstała UE, zrzeszyła 15 państw do 2004 r., gdy została rozszerzona o 10 kolejnych państw. Zdecydowana polityka - Biała Księga Państw Europy 1995 r.

(Europejski Rok Edukacji Ustawicznej).

KARTA BOLOŃSKA:

3 lata - licencjat + 2 lata magister - studia + kształcenie doktoranckie, później LLL (Long LIfe Learning) - kształcenie wyższe3 zawodowe.

Tytuł magistra: kształcenie to daje w krajach UE, podstawy do rozumienia człowieka jako wykształconego teoretycznie, doktorat to praktyka.

Memorandum z 2000 r. - dotyczy całości kształcenia, kształcenie zawodowe związane z gospodarką państwową.

Biała Księga - „Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa”.

Edukacja Ustawiczna jest strategią dla Europy - dzięki temu może ona wzmocnić swoją siłę.

Nauczanie i uczenie się - praca instytucji, ale i własna, ciągłe podnoszenie kwalifikacji zawodowych, przekształcanie się.

1996 r. - wydanie raportu J.Deloresa - „Edukacja - jest w niej ukryty skarb”.

- raport sporządzony dla UNESCO.

Filary edukacji:

1 - uczyć się, aby wiedzieć.

2 - uczyć się, aby działać (powiązanie z pracą zawodową).

3 - uczyć się, aby żyć wspólnie.

4 - uczyć się, aby być (umysł, ciało, inteligencja, wrażliwość, estetyka, odpowiedzialność, duchowość).

Bronisław Geremek - był współautorem raportu, który mówi o wielowymiarowości edukacji dorosłych.

Konferencja Hamburska 1997 r. - główne hasło: „Edukacja dorosłych jest kluczem do XXI wieku”.

Hamburska konferencja dorosłych:

1. Uczenie się jest procesem całego życia i jest kluczem do XXI wieku.

2. Całościowe ujęcie wszystkich procesów kształcenia dorosłych.

3. Wprowadzenie w życie edukacji permanentnej LLL.

4. Przygotowanie ludzi do odpowiedzialności - (teoria dopingu - odcięcie od polityki opiekuńczej osób starszych i uaktywnienie tych osób - każdy ma być odpowiedzialny za swój los_.

5. Tworzenie społeczeństwa uczącego się.

6. Likwidacja analfabetyzmu dorosłych.

7. Oprawa do edukacji i uczenia się przez całe życie (zagwarantowanie ustawą np.).

8. Ciągła troska o kobiety - równouprawnienie, edukacja.

9. Kultura pokoju, dialogu.

10. Akcent na różnorodności form edukacji dorosłych.

11. inwestowanie e edukacje publiczną, społeczny sektor i prywatny.

12. odwołanie się do „uczenia się dorosłych powinno być zabawą, radością, prawem i dzieloną odpowiedzialnością”.

Lata 90 - zamieniona całożyciowa edukacja na całożyciowe uczenie się.

Przestrzenie życiowe:

1. życie rodzinne.

2. praca zawodowa.

3. czas wolny.

4. cielesność.

5. stosunki interpersonalne.

Homo pyknolepticus - człowiek, dla którego największą wartością jest szybkość, zmiana.

13

---