oprac uwr 030603, POZOSTAŁE


PRAWO KARNE

Prawo Karne jest to zespół norm prawnych (jednostek pozatekstowych, wyinterpretowanych z przepisów prawnych) regulujących stosunki prawne. Prawo karne nie ma odróżnionej dziedziny, jak na prawo cywilne.

P. Karne strzeże interesów państwa, reżimu politycznego, jaki w danym państwie obowiązuje. Jest wyrazicielem kryminalno - politycznych przesłanek danego państwa

Sankcja w prawie karnym jest najbardziej rygorystyczna.

Kara w prawie karnym jest środkiem szczególnym i jest zwana karą kryminalną.

W Kodeksie Karnym z 1932 i 1969 Karę dzieliło się na:

W Kodeksie Karnym z 1997 Kara dzieli się na:

Od 1932 obok kar występują środki zabezpieczające, w szczególności środki leczenia, np. alkoholików czy narkomanów

Kodeks w którym występują kary i środki zabezpieczające zwany jest kodeksem dwutorowym

Przestępstwo

Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.

§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Cechy prawa karnego sformułowane w Oświeceniu:

  1. ZASADA OKREŚLONOŚCI PRZESTĘPSTWA

Nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy czyli:

Art. 1 §1 K.K.- Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Art. 42 Konstytucji.....

  1. ZASADA OKREŚLONOŚCI KARY

Nulla poena sine lege - nie ma kary bez ustawy

  1. ZASADA WINY

Nullum crimen sine culpa

Art. 1 §3 K.K.- Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

  1. ZASADA PRAWA KARNEGO CZYNU A NIE PRAWA KARNEGO SPRAWCY

podstawą odpowiedzialności jest zachowanie określone w ustawie jako zabronione, a nie sam człowiek

  1. ZASADA INDYWIDUALIZACJI ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ I WYMIARU KARY

Art. 21 §1K.K. - Okoliczności osobiste, wyłączające lub łagodzące albo zaostrzające odpowiedzialność karną, uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą.

  1. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI PRAWA KARNEGO

  2. ZASADA RÓWNOŚCI WOBEC PRAWA

  3. ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI

przestrzeganie przez organy wymiaru sprawiedliwości przewidzianych reguł odpowiedzialności karnej i postępowanie ściśle wg tych reguł

  1. ZASADA HUMANITARYZMU

Art. 3 K.K. - Kary oraz inne środki przewidziane w tym kodeksie stosuje się z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.

FUNKCJE PRAWA KARNEGO:

DZIAŁY PRAWA KARNEGO

  1. Prawo Karne Materialne - określa pojęcie przestępstwa, określa poszczególne czyny zabronione, zasady odpowiedzialności za nie, kary i inne środki. źródło - Kodeks Karny

  1. prawo karne powszechne (dawniej sądowe) - dotyczy przestępstw powszechnych, od dawna rozstrzyganych przez sąd

  2. prawo karne wykroczeń- od 17.10.2001 pełne usądowienie

  3. działy szczególne :

  1. Prawo Karne Procesowe - określa tok postępowania w sprawie karnej od chwili zawiadomienia właściwego organu o popełnieniu przestępstwa do momentu uprawomocnienia się wyroku w tej sprawie. źródło Kodeks Postępowania Karnego

  2. Kodeks Karny Wykonawczy - dotyczy wykonywania kar i innych środków Określa statut osoby pozbawionej wolności, jej prawa i obowiązki

Nauki pokrewne

kryminologia, wiktymologia, penologia (nauka o karze), kryminalistyka, medycyna sadowa, itp.

KIERUNKI ROZWOJU PRAWA KARNEGO

Oświecenie stworzyło idee przewodnie prawa karnego, które są wykorzystywane do dziś.

Powstał;

postulat formalnej równości wobec prawa

postulat kodyfikacji prawa karnego,

postulat oddzielenia pojęcia przestępstwa od pojęcia grzechu,

postulat o uznanie za przestępstwo „czynu zewnętrznego”

Postulaty te zaczęto powoli realizować w ustawodawstwie XVIII w. I tak powstają pierwsze kodeksy karne:

W Polsce były próby przygotowania kodeksu ( Projekt Zbioru Praw Zamoyskiego) w 1789 odrzucony przez Sejm. Później rozbiory kraju nie pozwoliły na uchwalenie kodeksu karnego.

W XIX w. dalszy rozwój ustawodawstwa karnego, uwzględniający idee Oświecenia i zasady odpowiedzialności karnej opartej na szkole klasycznej, w szczególności kodeksy:

SZKOŁA KLASYCZNA

Okres ten przyczynił się do rozwoju dogmatyki prawa karnego. Przedmiotem zainteresowań dogmatyków jest norma prawna, konstrukcje prawne.

Podstawowe założenia w zasadzie odpowiedzialności karnej:

odpowiedzialność karna opiera się na czynie i na winie sprawcy rozumianej jako wyraz wolnej woli człowieka

Szkoła klasyczna co do celów kary opierała się na zasadzie odpłaty. Kara rozumiana była jako odpłata, a wpływ na takie pojęcie kary miały poglądy filozoficzne Kanta i Hegla.

Immanuel Kant(1724-1804) - ujmował karę jako akt sprawiedliwości. Wniosek ten wynikał z jego teorii kategorycznego imperatywu rozumu praktycznego, pojmowanego jako wrodzony nakaz określonego postępowania. Realizacją jednego z tych postępowań był wymiar sprawiedliwości, gdyż celem wymiaru sprawiedliwości jest ukaranie każdego sprawcy i za każdy czy w myśl zasady: odpłata równym za równe. W tym zawiera się zasada współmierności kary do wagi przestępstwa. (Kara jako zadość sprawiedliwości)

Georg Hegel (1770-1831) - wg niego kara była odwetem dialektycznym. Kara jest tzw. negacją negacji, czyli zaprzeczeniem przestępstwa przeczącego prawu. W ten sposób staje się potwierdzeniem prawa. Kara w sensie logicznym przywraca stan pierwotny, stan prawa, które jest urzeczywistnieniem rozumnej woli zaprzeczonej przez przestępstwo. Kara ma więc swoje logiczne uzasadnienie.

Anzelm Feuerbach(1775-1833) - miał szersze podejście do celów kary. Zgłosił koncepcję tzw. przymusu psychologicznego (odstraszające działanie ustawowego zagrożenia karą).

NURT NATURALISTYCZNY(pozytywizm naturalistyczny)

Nurt naturalistyczny przesuwa akcenty w prawie karnym:

W ramach pozytywizmu naturalistycznego wyróżnia się 2 szkoły:

SZKOŁA ANTROPOLOGICZNA

Zmienia podejście do prawa karnego, do odpowiedzialności karnej.

Cesare Lombroso (1836-1909) - traktował przestępstwo jako przejaw atawizmu, niedorozwoju moralnego jednostki. Na podstawie obserwacji anatomii, stwierdził że istnieje przestępca z urodzenia, który może być rozpoznany na podstawie cech antropologicznych, fizjologicznych, morfologicznych. Napisał atlas, w którym łączył np. kolor oczy czy włosów ze skłonnościami do kradzieży czy gwałtów. Jego teza o przestępcy z urodzenia nie przyjęła się w prawie karnym, choć miała swoich zwolenników, jak na przykład:

Enrico Ferri(1856-1929) - znany włoski prawnik (napisał Socjologię kryminalną).

Wymienia on 3 grupy czynników przestępczości:

Wyróżnił też 5 typów przestępców ,a każdej z nich zaproponował odpowiednie środki:

  1. przestępcy obłąkani - środki lecznicze

  2. przestępcy z urodzenia - kara śmierci lub dożywotniego więzienia

  3. przestępcy nałogowi - długoterminowe kary

  4. przestępcy przypadkowi - krótkie kary, warunkowe zwolnienia

  5. przestępcy z namiętności, jako odmiana przestępców przypadkowych, jedyna grupa mogąca ulec poprawie

Raffael Garofalo (1856-1934) - autor Kryminologii

Uznawał przestępcę jako istotę niżej stojącą od innych ludzi, a skłonność do popełnienia przestępstwa za wyraz niedorozwoju i cechę wrodzoną. Jest autorem pojęcia przestępstwa naturalnego, tj. rozpatrywanego w oderwaniu od ustroju społecznego, czasu i miejsca. Przestępstwem takim jest czyn naruszający jedno z dwu uczuć altruistycznych człowieka: litości dla człowieka lub sprawiedliwości.

Brakiem uczucia litości dla człowieka jest brak uczucia wstrętu do przelewu cudzej krwi. A więc przestępstwem naturalnym jest przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu.

Najniższą postacią sprawiedliwości jest brak rzetelności, która zakazuje człowiekowi naruszania cudzej własności. Tak więc drugim naturalnym przestępstwem jest przestępstwo przeciwko mieniu.

Myśli szkoły antropologicznej, jako bardzo skrajne nie przyjęły się w prawie karnym, ale zwiększyły zainteresowanie badaniami przestępców od strony ewentualnego wpływu budowy organizmu ludzkiego na zachowania człowieka.

SZKOŁA SOCJOLOGICZNA

W przeciwieństwie do szkoły antropologicznej, przyczyniła się do rozszerzenia postrzegania zagadnień odpowiedzialności karnej z punktu widzenia nauk społecznych.

Zdaniem F. von Liszta nie czyn, lecz sprawca ponosi karę i osoba sprawcy wymaga zainteresowania.

Szkoła socjologiczna odchodzi od klasycznego rozumienia kary jako odpłaty. Do celów kary nie należy odpłata za czyn, lecz poprawa, odstraszenie lub unieszkodliwienie sprawcy. Jest to przeciwne zasadzie współmierności kary do przestępstwa.

Rozwinęły się takie instytucje jak: warunkowe skazanie, przedterminowe zwolnienie, szczególne podejście do sprawców nieletnich i młodocianych. Pojawiła się idea Środków zabezpieczających, przy czym przyjęły się tylko rzeczy wartościowe, jak środki lecznicze wobec sprawców niepoczytalnych.

Pod wpływem tego nurtu powstał pierwszy Kodeks Karny w Polsce w 1932 r. a jego zwolennikami byli tacy penaliści jak Wróblewski, Makarewicz, Makowski.

KIERUNEK NORMATYWNY (pozytywizm prawniczy)

Przedmiotem zainteresowań były normy prawne, regulujące określone instytucje, a więc badanie treści prawa pozytywnego w oderwaniu od społecznego podłoża.

W tym czasie powstaje mnóstwo podręczników i komentarzy do kodeksów karnych; ten rozwój dogmatyki prawa karnego rozwinął się znacznie w obszarach niemieckojęzycznych. Jego przedstawicielami byli K. Binding, autor „Normy i ich przekroczenie”, w której bada relacje między normą a przepisem prawa karnego oraz E. Beling, autor „Nauki o przestępstwie”, który analizował struktury przestępstwa od strony jurysdycznej jako pojęcia ogólnego.

RUCH OCHRONY SPOŁECZNEJ

Po drugiej wojnie światowej odżywają idee nawiązujące do szkoły socjologicznej. Ruch ten łączy się z powstaniem w 1947 roku Międzynarodowego Instytutu dla Studiów Obrony Społecznej. Była to koncepcja dwunurtowa: włoska (bardziej radykalna) i francuska (umiarkowana).

Nurt włoski - Filippo Gramatica - odżywają pojęcia człowieka antysocjalnego, stanu zagrożenia dla społeczeństwa. Osłabione zostały role czynu i winy (podstawowe założenia klasycznego prawa karnego).

Nurt francuski- Marek Ancel - zmierzał do humanizacji prawa karnego, prowadzenia badań osobopoznawczych i resocjalizacji. Resocjalizacja była bardzo ważna.

Pod wpływem ruchu nowej ochrony społecznej powstają niektóre kodeksy, jak

W niektórych przypadkach unika się określenia „kodeks karny” i wprowadza się w to miejsce pojęcie „ustawa kryminalna” oraz słowo „kara”.

WSPÓŁCZESNE TENDENCJE W PRAWIE KARNYM

W związku z niepowodzeniem ochrony społecznej (przestępczość wcale nie malała), powrócono do myśli kary sprawiedliwej, zabezpieczającej porządek prawny, który przywędrował z USA. W wielu europejskich krajach rozwija się myśl zadośćuczynienia ofierze w ramach działań prawa karnego (w '69 jako kara dodatkowa do ograniczenia wolności, a w nowym kodeksie z 1997 jako środek samoistny). W 1974 powstaje fundusz alimentacyjny na rzecz osób pokrzywdzonych przez sprawców nierealizujących tego obowiązku (tzw. nawiązka).

Powstaje idea mediacji między przestępcą a ofiarą.

Zgodnie z art. 53 § 3. Wymierzając karę sąd bierze także pod uwagę pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji pomiędzy pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę pomiędzy nimi osiągniętą w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem.


NAUKA O USTAWIE KARNEJ

  1. ŹRÓDŁA PRAWA KARNEGO

W sensie materialnym źródłem prawa karnego jest wola społeczna (wola Narodu), realizowana w jego imieniu przez ciała przedstawicielskie.

W sensie formalnym źródłami prawa karnego są zwyczaj, orzecznictwo, nauka i ustawa (patrząc na historię), a współcześnie ustawa lub inne formy prawa stanowionego przyjęte w danym systemie prawnym.

Obecnie, źródłem prawa karnego może być, wyłącznie w Europie, ustawa.

Najwłaściwszą postacią prawa stanowionego jest ustawa uchwalona przez Sejm. Jednakże pewne zasady są na tyle stabilne, że są wykorzystywane przez wiele lat, jak np. poglądy Makarewicza na temat zasad odpowiedzialności podżegacza i pomocnika zostały ponownie wykorzystane w obowiązującym kodeksie.

Znaczny rozwój nauki prawa karnego przypada na okres po wyzwoleniu za sprawą:

W latach dwudziestych działali nadal:

Oraz trzy ośrodki:

Kodeksy przed 1932

Kodeks z 1932 uchylił wszystkie obowiązujące na ziemiach polskich prawo państw okupacyjnych, a więc:

  1. kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871r., który zastąpił kodeks pruski z 1851r., który zstąpił Landrecht Pruski z 1794r.

  2. ustawa karna austriacka z 1852r., która zastąpiła kodeks Cesarza Franciszka z 1803r., który zastąpił kodeksy Cesarza Józefa z 1787r. i Marii Teresy z 1768r.

  3. kodeks karny rosyjski z 1903r.(tzw. Tagancewa), który obowiązywał w czasie I Wojny Światowej, który zastąpił Kodeks Kar Głównych i Poprawczych w wersji dla Królestwa polskiego z 1847r.

  4. kodeks karny węgierski z 1878r., obowiązujący na Spiszu i orawie

TRZY KODEKSY KARNE

Kodeks Karny z 1932r.

- wchodzi w życie 1 września 1932

Kodeks ten miał również wpływ na ustawy:

Kodeks Karny z 1969r.

Kodeks Karny z 6 czerwca 1997

- obowiązuje od 1 września 1998

- łagodniejsze założenia w porównaniu z poprzednimi

2. BUDOWA PRZEPISU PRAWA KARNEGO

przepis prawny-zespół znaków graficznych, jednostka tekstu prawnego

norma prawna-jednostka pozatekstowa, wyinterpretowana z przepisów prawnych

mamy normy sankcjonujące i sankcjonowane.

Np. Art. 278. § 1. „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą (sankcjonowana), podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5 (sankcjonująca)”

W budowie przepisu, znajdującego się w części szczególnej kodeksu karnego wyróżnia się hipotezę, dyspozycję i sankcję.

Dyspozycje można dzielić na 4 sposoby:

  1. nazwowe i opisowe

  2. proste i złożone

  3. kazuistyczne i syntetyczne

  4. pełne i niepełne


Ad 1) Dyspozycje nazwowe określają tylko nazwę czynu zabronionego, dlatego też nie są już prawie w ogóle używane. Dyspozycje opisowe zawierają opis czynu zabronionego

Ad 2) Dyspozycje proste to takie, które opisują tylko jeden zespół znamion czynu zabronionego, obejmują jeden zespół czynności, np. art. 148 § 1 k.k. - „Kto zabija człowieka”, w art. 278 § 1 „zabiera w celu przywłaszczenia”.

Dyspozycje złożone mogą charakteryzować się koniunkcją, jak np. w art. 177 § 1 k.k. - gdzie czyn zabroniony opisany został jako „naruszenie zasad bezpieczeństwa w ruchu...” a w §2 jako „śmierć innej osoby” lub

budową alternatywną jak w art. 270, gdzie opisane jest więcej niż jedno zachowanie. ( Kto, w celu użycia za autentyczny, podrabia (1) lub przerabia dokument (2) lub takiego dokumentu jako autentycznego używa (3)...).

Ad 3) Dyspozycje syntetyczne opisują czyn ogólnie, a kazuistyczne polegają na wyodrębnieniu z pojęcia ogólnego przypadków szczególnych.

Ad 4) Dyspozycje pełne zawierają kompletny opis czynu zabronionego, a dyspozycje niepełne tylko opis skrócony. Dyspozycje niepełne dzielą się na zależne i blankietowe.

Dyspozycje zależne odsyłają wewnętrznie, najczęściej do artykułu czy do poprzedniego paragrafu, by nie opisywać ponownie czynu zabronionego, np.

Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:

1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,

2) (12) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,

podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka, sprawca

podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Dyspozycje blankietowe odsyłają do przepisów poza daną ustawą (nie powinno się tego używać w p. karnym, gdyż przestaje ono być przez to czytelne), jak np.:

Art. 152. § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy,

podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Chodzi o przepisy ustawy o warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 30 lipca 1996 (Dz.U. Nr 136)

Sankcje określają karę przewidzianą za dany czyn zabroniony. Wyróżniamy:

  1. sankcje bezwzględnie oznaczone

  2. sankcje bezwzględnie nieoznaczone

  3. sankcje względnie oznaczone

Ad 1) Sankcje bezwzględnie oznaczone nie są zbyt często stosowane, ponieważ określają ściśle karę za dany czyn, bez możliwości jakiegokolwiek innego wyboru. Nie jest to zgodne z zasadą indywidualizacji wymiaru kary. Mimo to zdarzają się takie sankcje, jak np. w nadal obowiązującym art. 1 pkt 1 ustawy z 31 sierpnia 1944 o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy...... przewidujący karę śmierci. Obecnie można by było tylko wykonać karę dożywotniego więzienia.

Ad 2) Sankcje bezwzględnie nieoznaczone nie mogą mieć zastosowania w prawie karnym, ze względu na nieokreśloność kary i jej rozmiarów lub tylko rozmiarów, co jest niezgodne z zasadą określoności kary.

Ad 3) Sankcje względnie oznaczone są stale używane w polskim prawie karnym, gdyż określają rodzaj kary i granice tej kary. Granice te są ujmowane elastycznie, by sąd mógł odpowiednio dostosować karę do czynu. Sankcja względnie oznaczona części szczególnej kodeksu karnego podaje dolną i górną granicę kary, jeśli jednak któraś z tych granic nie jest podana, należy ją odczytać z części ogólnej.

WYKŁADNIA

Wykładnia jest to proces myślowy, dążący do ustalenia treści przepisu. Wyróżniamy przedmiotową i podmiotową koncepcję wykładni.

Wykładnia podmiotowa ma charakter statyczny, zmierza do ustalenia treści przepisu tak jak chciał to ustawodawca, czyli „co autor miał na myśli”

Wykładnia przedmiotowa ma charakter dynamiczny, w zamierzeniu dąży do ustalenia treści przepisu zgodnie z aktualnymi potrzebami, wynikającymi z czasu stosowania przepisu.

Możemy wyróżnić rodzaje wykładni:

  1. ze względu na podmiot ją stosujący:

  1. ze względu na sposób jej przeprowadzenia

  1. ze względu na zakres

W prawie karnym należy stosować wykładnie tak, by zapewniały pewność prawa. Nie może dojść w drodze wykładni do pogorszenia sytuacji prawnej sprawcy. Z tego względu w prawie karnym nie powinno się stosować wykładni ścieśniających ani zwężających, a punktem wyjściowym powinna być zawsze wykładnia językowa.

ANALOGIA

Analogia jest to wnioskowanie przez podobieństwo. Wyróżniamy:

Europejska praktyka ustawodawcza zna jednak analogię na niekorzyść w dwóch postaciach, jako:

W polskim prawie karnym nie było i nie ma analogii.

3. ZASADY OBOWIĄZYWANIA USTAWY KARNEJ

Początek obowiązywania ustawy karnej

Początek wejścia w życie ustawy może być określony różnie. Ustawa może podawać konkretną datę, może wskazywać na pewien upływ czasu, od którego rozpoczyna się jej obowiązywanie, wyjątkowo może wejść w życie w chwili jej ogłoszenia. Reguluje te sprawy ustawa z 20 lipca 2000r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62 poz. 718 z późn. zmianami). Obecnie dąży się do tego, by między ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw a wejściem w życie ustawy upłynęło nie mniej niż 14 dni (art. 4 ust.1). Nie wykluczono jednak szybszego wejścia ustawy w życie (art.4ust.2).

Koniec obowiązywania ustawy karnej

Nowa ustawa w swoich przepisach końcowych zawiera postanowienia uchylające działanie ustawy lub też ustaw wcześniejszych. Należy również pamiętać o zasadzie lex posterior derogat legi priori - ustawa nowa uchyla ustawę dawną, jednak najczęściej ustawy określają czas jej wejścia w życie i końca obowiązywania.

OBOWIĄZYWANIE USTAW W CZASIE, kolizja ustaw

czas popełnienia przestępstwa - (art. 6 §1) - Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany.

bieg przedawnienia przy przestępstwach materialnych (skutkowych) liczy się od czasu nastąpienia skutku (art. 101 §3).

Art. 4 §1 K.K. - Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

KOLIZJA USTAW W CZASIE - przez to pojęcie rozumiemy sytuację gdy czyn sprawcy popełniony pod rządami jednej ustawy jest osądzany pod rządami ustawy nowej, która zastąpiła poprzednią. W tym momencie stosuje się albo ustawę starą w myśl działania wstecz prawa lub nowszą w myśl niedziałania wstecz prawa. W każdym przypadku wyrok ma być korzystniejszy dla sprawcy.

Lex retro agit zastosujemy, gdy:

  1. gdy nowa ustawa nie zmienia sytuacji prawnej sprawcy (art. 4 § 1 zd.1 - Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową).

  2. jeżeli ustawa nowa jest względniejsza dla sprawcy (art.4§1zd2 -jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.)

  3. jeżeli ustawa nowa znosi przestępczość czynu (całkowita depenalizacja) (art. 4 § 4 k.k.- Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa. )

Lex retro non agit zastosujemy, gdy:

  1. gdy wcześniejsza ustawa jest względniejsza dla sprawcy

  2. gdy w czasie popełnienia przestępstwa czyn nie był jeszcze przestępstwem (np. w trakcie vacatio legis)

WYJĄTKI

OBOWIĄZYWANIE USTAWY ZE WZGLĘDU NA MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA, PODMIOTU PRZESTĘPSTWA PRZEDMIOTU CZYNU I UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH

Kodeksy karne formułują zespół zasad obowiązywania ustawy karnej, by zapewnić pełną podległość prawu karnemu kraju sprawców. Do tych zasad należą:

  1. zasada terytorialności

  2. zasada podmiotowa

  3. zasada przedmiotowa

  4. zasada represji wszechświatowej

Ad 1) Zasada terytorialności - polskiemu prawu karnemu podlegają wszyscy sprawcy, obywatele polscy i inne osoby, którzy popełnili czyn zabroniony na terytorium państwa polskiego, na polskim statku wodnym lub powietrznym. Terytorium określają dwie ustawy:

Ta druga określa granice państwa na morzu :

  1. morskie wody wewnętrzne (zalewy, zatoki, porty)

  2. morze terytorialne - czyli pas wód morskich o szerokości 12 mil morskich od linii wybrzeża najniższego stanu czyli w lecie.

quasi - terytorium - polski statek wodny lub powietrzny poza granicami państwa

miejsce popełnienia czynu zabronionego - art. 6 §2 - Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. To podkreślone jest nazywane przestępstwem dystansowym.

Ad 2) Zasada podmiotowa -

Polskiemu prawu karnemu podlegają obywatele polscy, nawet jeśli popełnili przestępstwo poza granicami państwa. „Art. 109. Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.” Jednak przestępstwem jest dopiero wtedy, gdy przestępczość czynu zostaje potwierdzona przez ustawę, która w kraju, gdzie popełniono czyn, obowiązuje.

Warunek potwierdzenia przestępności czynu zostaje wyłączony gdy

Art. 111. § 1. Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

§ 2. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu, stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

§ 3. Warunek przewidziany w § 1 nie ma zastosowania do polskiego funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej.

Nie stosuje się również potwierdzenia gdy:

Art. 112. Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:

1) przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej,

2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,

3) przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym,

4) przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego.

Ad 3) Zasada przedmiotowa - kryterium podległości polskiemu prawu karnemu jest tu przedmiot popełnionego czynu.

W myśl polskiemu prawu karnemu podlegają również cudzoziemcy, którzy za granicą popełnili przestępstwo przeciwko interesom Polski, jego instytucji lub obywateli.

Art. 110. § 1. Ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo skierowane przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej.

Podlega również polskiemu prawu cudzoziemiec, który popełnił za granicą inne przestępstwo zagrożone karą powyżej 2 lat pozbawienia wolności, a który przebywa na terytorium państwa polskiego i nie postanowiono go wydać.

Ad 4) Zasada represji wszechświatowej -

Polskiemu praw karnemu podlegają obywatele polscy oraz cudzoziemcy (jeśli ich nie wydano), którzy popełnili za granicą przestępstwo ścigane na mocy umowy międzynarodowej, której Polska jest uczestnikiem.

Są to przestępstwa międzynarodowego prawa karnego -delicta iuris gentium - w których ściganiu zainteresowana jest społeczność międzynarodowa. Będą to m.in. zbrodnie ludobójstwa, eksploatacja prostytucji, uprawianie niewolnictwa, handel kobietami, dziećmi, niewolnikami, narkotykami, pornografią, piractwo morskie i powietrzne.

WYKONYWANIE ORZECZEŃ ZAGRANICZNYCH

Ukaranie sprawcy, obywatela polskiego, za granicą, nie przeszkadza w ukaraniu go przed sądem polskim:

Art. 114. § 1. Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do postępowania karnego o to samo przestępstwo przed sądem polskim.

Jednak Sąd polski powinien uwzględnić okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą i wykonywaną tam karą, uwzględnić różnica między tymi karami:

Art. 114 § 2. Sąd zalicza na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice zachodzące między tymi karami.

Wyjątek: gdy wyrok skazujący sądu państwa obcego został przyjęty do wykonania na terytorium RP:

Art. 114 § 3. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli wyrok skazujący zapadły za granicą został przejęty do wykonania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również wtedy, gdy orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło przekazanie ścigania lub wydanie sprawcy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Różnice między wyrokiem z zagranicy a polskim rozwiązaniem należy uwzględnić na korzyść skazanego:

Art. 114 § 4. Jeżeli nastąpiło przejęcie obywatela polskiego, skazanego prawomocnie przez sąd obcego państwa, do wykonania wyroku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd określa według polskiego prawa kwalifikację prawną czynu oraz podlegającą wykonaniu karę lub inny środek przewidziany w tej ustawie; podstawę określenia kary lub środka podlegającego wykonaniu stanowi wyrok wydany przez sąd państwa obcego, kara grożąca za taki czyn w polskim prawie, okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonana tam kara lub inny środek, z uwzględnieniem różnic na korzyść skazanego.

EKSTRADYCJA, PRZEKAZANIE I PRZYJĘCIE SPRAWCY

Ekstradycja - wydanie przestępcy innemu państwu, zainteresowanemu jego ukaraniem. Przestępca nie może być obywatelem kraju, na którego terenie on przebywa. Konstytucja RP (art. 55 ust1) i poprzedni kodeks karny zawierają zakaz wydawania własnych obywateli obcemu państwu. Zasady ekstradycji określa Europejska Konwencja o ekstradycji z 13 grudnia 1957r. (Dz.U.z1994 Nr 70).

Przejęcie i przekazanie są umowami dwustronnymi między danymi państwami. ...............

IMMUNITET

Immunitet oznacza uwolnienie od odpowiedzialności karnej lub przeszkodę w prowadzeniu postępowania w odniesieniu do pewnej kategorii sprawcy.

Immunitet:

Szczególny immunitet posiada Prezydent, w myśl art. 145 Konstytucji RP, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności w trybie szczególnym uchwałą Zgromadzenia Narodowego, odpowiada wtedy przed Trybunałem Stanu.

1

12


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
oprac uwr 030609, POZOSTAŁE
oprac wship 021125b, POZOSTAŁE
oprac wship 011210a, POZOSTAŁE
oprac wship 011022, POZOSTAŁE
oprac wship 030611d(1), POZOSTAŁE
oprac wroc 030422, POZOSTAŁE
oprac wship 021125b, POZOSTAŁE
34 Szymon Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, XII Kołacze i XIV Pomarlica, oprac Wiole

więcej podobnych podstron