80. - Pojęcie broni palnej

Rzecz której posiadanie bez wymaganego zezwo­lenia jest przestępstwem.

Bronią palną jest takie urządzenie (przyrząd) które: w swym zgodnym z przeznaczeniem użyciu może być niebezpieczne dla życia lub zdrowia człowieka. Jest zdatne do rażenia pociskami na znaczną odległość.

Takie pojmowanie broni palnej było wystarczające jeszcze przed 40-50 laty, bowiem obecnie, w świetle najnowszych zdobyczy techniki, jest ono zawodne i rodzi wspomniane kontrowersje. Wszak pojawiły się nowe typy i rodzaje broni, które najczęściej uważa się za broń palną, mimo że nie posiadają przynajmniej jednej z wymienionych wyżej cech np. broń:

pneumatyczną, w której w ogóle nie dochodzi do żadnego spalania się materiału miotającego, gdyż wyrzut pocisku z lufy na­stępuje w wyniku działania sprężonego powietrza lub gazów. Mogą być jednak bardzo niebezpieczne, bowiem w tych egzemplarzach tradycyjny tłok zo­stał zastąpiony pojemnikiem z dwutlenkiem węgla dzięki czemu broń uzyskała dużą siłę wyrzutu pocisku.

broń gazową czyli przedmiot do miotania chemicznych środ­ków obezwładniających oraz odstrzeliwania amunicji alarmowej i sygnałowej. Używana zgodnie z przeznaczeniem i na obo­wiązujących zasadach użycia, broń ta nie jest na ogół niebezpieczna dla życia i zdrowia. Staje się taką, gdy strzela się z odległości mniej­szej niż 8 cm.

Z tych powodów, a także ze względu na coraz częstsze używa­nie do celów przestępczych broni gazowej, wyłoniła się koncepcja, poszerzenia pojęcia broni palnej. Zgodnie z tą koncepcją bronią palną w rozumieniu konwen­cjonalnym (umownym) byłoby zatem urządzenie:

które w swym zgodnym z przeznaczeniem użyciu byłoby niebezpieczne dla życia i zdrowia ludzkiego,

zdolne do wielokrotnego rażenia na odległość,które raziłoby pociskami lub substancjami niestałymi, a także oddziaływaniem termicznym, względnie optycznym, dzięki wyko­rzystaniu fal elektromagnetycznych (broń laserowa).W tym ujęciu niknie zatem cecha posiadania lufy oraz zdol­ność do wyrzucania jedynie pocisków dzięki spalaniu się materiału miotającego.

81.Systematyka i budowa broni palnej

Podział broni ze względu na jej rozmiary:

broń długą (karabiny, strzelby, karabinki, sztucery itp.),

broń krótką (pistolety( automatyczne, samopowtarzalne ), rewolwery),

broń kombinowaną (która może być zarówno krótką, jak i długą - np. po dostawieniu kolby - tak pistolet Mauser),

broń pośrednią (niektóre typy małych pistoletów maszynowych np.Uzi),

Podział broni ze względu na cechy lufy wyróżnia:

- broń o lufach gwintowanych (karabiny, pistolety, rewolwery),

- broń o lufach gładkich (strzelby myśliwskie, rakietnice).

Ze względu na przeznaczenie broni :

- wojskową

- myśliwską - ( kulowa, śrutowa, kombinowana )

- sportową - ( palna i pneumatyczna )

- specjalnego przeznaczenia - ( np. sygnałowa )

Ze względu na sposób produkcji :

- produkowana fabrycznie
- produkowana chałupniczo
- fabryczna przerabiana chałupniczo ( np. pistolet gazowy przerobiony na broń ostrą )

Budowa broni palnej:

1 - kurek; 2 - dźwignia bezpiecznika iglicy; 3 - szczerbinka (Novak LoMount Carry); 4 - łącznik; 5 - sprężyna blokady iglicy; 6 - blokada iglicy; 7 - skrzydełko bezpiecznika; 8 - podajnik magazynka; 9 - kołek pazura wyciągu; 10 - pazur wyciągu; 11 - kołek wodzika żerdzi sprężyny powrotnej; 12 - sprężyna wodzika sprężyny powrotnej; 13 - gniazdo ryglowe w zamku; 14 - pierścień ryglowy na lufie; 15 - zamek; 16 - muszka; 17 - lufa; 18 - łożysko lufy; 19 - żerdź sprężyny powrotnej; 20 - sprężyna powrotna; 21 - szkielet; 22 - szyna montażowa akcesoriów z jednym gniazdem standardu Picatinny; 23 - gniazdo żerdzi sprężyny powrotnej; 24 - sprężyna ogranicznika szyny spustowej; 25 - ogranicznik szyny spustowej; 26 - język spustowy; 27 - sprężyna kołka języka spustowego; 28 - kołek języka spustowego; 29 - zatrzask magazynka; 30 - denko magazynka; 31 - sprężyna magazynka; 32 - nit mocujący denko magazynka; 33 - gniazdo żerdzi sprężyny uderzeniowej (opora sprężyny uderzeniowej); 34 - okładziny chwytu; 35 - sprężyna uderzeniowa; 36 - magazynek; 37 - popychacz kurka; 38 - sprężyna przerywacza; 39 - przerywacz; 40 - oś obrotu przerywacza; 41 - szyna spustowa; 42 - kołek łączący popychacz z kurkiem; 43 - oś obrotu kurka; 44 - dźwignia zwalniająca przerywacz; 45 - dźwignia blokady iglicy.

Ogólnie:

Szkielet broni
- lufa, mechanizm spustowo-uderzeniowy, na rękojeści nakładki z tworzywa sztucznego
Zespół zamka
- mechanizm iglicy, przeważnie bezpiecznik typu listkowego, w górnej części zamka znajdują się przyrządy celownicze (muszka i szczerbinka), w niektórych typach broni (np.P-64)w tylnej części zamka znajduje się wskaźnik naboju
Magazynek
- szkielet, w dolnej części tzw. stopka, wewnątrz sprężyna, w górnej części znajduje się dosyłacz
Sprężyna powrotna
- służy do dosłania zamka w przednie położenie, osadzona jest na lufie

82.Identyfikacja grupowa broni palnej.

Identyfikacja grupowa broni może nastąpić na podstawie badania pocisku lub łuski. Rodzaj amunicji w tym jej kalibru, pozwala na określenie typu i systemu broni, z której wystrzelono pocisk.

Na łusce mogą się znajdować ślady pozostawione przez broń, z której oddano strzał, w postaci:

-łapek ładownika

-wślizgu do komory nabojowej

-czółka trzonu zamkowego

-odcisku grota iglicy

-pazura wyciągu

-wyrzutnika łusek.

Natomiast pociski wskutek nadania im w lufie ruchu wirowego co jest rezultatem gwintowanej lufy, jej pól i bruzd, noszą na sobie głownie ślady „nagwintowania” i stanowią negatyw w stosunku do wnętrza lufy. Dzięki badaniom tych śladów można ustalić:

typ i system broni na podstawie pocisku lub łuski

83.Identyfikacja indywidualna broni palnej

Oprócz wielu dowodów, które dostarcza patolog po zbadaniu ewentualnych ran zadanych bronią palną, przy identyfikacji stosuje się przede wszystkim testy porównawcze. Aby na pocisku nie pozostawały ewentualne ślady materiałów, strzały porównawcze oddawane są obecnie do zbiornika z wodą. Do wyhamowania pędzącej kuli wystarczy około 2 metrów wody. Porównuje się przede wszystkim:

sposób gwintowania lufy
W celu zwiększenia celności broni nadaje się pociskom ruch obrotowy. Osiąga się to poprzez gwintowanie lufy. Ponieważ maszyna, która wykonuje tą pracę zużywa się, powstają w każdym egzemplarzu indywidualne różnice i nierówności na dnie bruzdy. Powoduje to powstawanie na kuli zadrapań, które są cechą charakterystyczną dla danego egzemplarza broni palnej. Dlatego też przestępcy na filmach tak mocno starają się odzyskać znalezione przez policję łuski lub naboje.

łuski pocisku
Podczas oddawania strzału iglica przechodzi przez mały otwór w zamku i uderza w spłonkę naboju. Ciśnienie dociskając łuskę do zamka powoduje odbicie na niej każdej skazy stali, wyrzutnika łusek oraz obrazu iglicy na spłonce. Pozwala to ekspertom na jednoznaczną identyfikację broni po znalezieniu choćby jednej łuski. 

Badając pocisk można ustalić: czy dowodowy pocisk został wystrzelony z konkretnego egzemplarza broni palnej oraz czy łuska znaleziona na miejscu zdarzenia pochodzi z użycia konkretnego egzemplarza broni palnej.

Zdarza się jednak, że na miejscu zdarzenia nie można znaleźć pocisku, co może wynikać stąd, że: pocisk przebił cel i znajduje się tak daleko, że tylko teoretycznie można go odnaleźć, pocisk znajduje się w celu, np. w ciele ludzkim i tylko odpowied­nie badania (np. sekcja zwłok) są w stanie go ujawnić, pocisk znajduje się poza celem np. w ziemi lub głęboko w ścia­nie pomieszczenia.

84.Ustalenie okoliczności towarzyszących strzałowi

Na nabój składają się pocisk i łuska. Każde z nich nosi na sobie ślady pozostawione przez broń, z której zostały wystrzelone. Pociski wskutek nadania im w lufie ruchu wirowego co jest rezultatem gwintowanej lufy, jej pól i bruzd, noszą na sobie głownie ślady „nagwintowania” i stanowią negatyw w stosunku do wnętrza lufy. Najczęściej w kolizji z twardą powierzchnią celu, który dosięgły ulegają zniekształceniu. Poza śladami pól i bruzd oraz wielkości kalibru można zbadać: kształt, długość, wagę, budowę i skład chemiczny pocisku. Na podstawie badań łuski oraz pocisku można również określić: miejsce i odległość, z której oddano strzał; pozycję osoby strzelającej; poszukiwania skutków strzału i śladów prochu na ciele i odzieży osoby, co do której oddano strzał, lub też osoby, która użyła broni; ustalenia, czy szyba została przestrzelona na podstawie przestrzelin, określenie odległości i kierunku, z którego oddano strzał; rozstrzygnięcia, czy zakwestionowane urządzenie, z którego oddano strzał, jest bronią palną i stanowi egzemplarz zdatny do użytku. Badania broni są zbliżone do badań mechanoskopijnych. Ślady dowodowe ujawnione i zabezpieczone, a także broń znaleziona podczas przeszukania podlegają dokładnemu opisowi w protokołach. Nie tylko broń może dostarczyć nam dowodów w sprawie. Równie dokładnie bada się też rany postrzałowe, ślady prochu na skórze czy też fragmenty materiałów jakie zabrała podczas lotu pędząca kula.

Eksperci bardzo dokładnie przyglądają się przede wszystkim:

ranie wlotowej i wylotowej pocisku, kanałowi pocisku w ciele oraz tzw. rąbkowi otarcia naskórka; 

przy działaniu gazów - strefie osmalenia i oparzenia;

cząsteczkom prochu wbitym w skórę;

śladom metali i smarów.

Bada się cząstki organiczne i nieorganiczne. Organiczne za pomocą mikroskopu optycznego, barwnych reakcji mikrochemicznych i chromatografi cienkowarstwowej. 
Nieorganiczne to przede wszystkim  drobiny mosiądzu, stali, kryształki siarczanu baru, oraz specyficzna "trójka" - cząstki ołowiu, antymonu i baru. 
Najpopularniejsze metody badania śladów powystrzałowych to:

Barwne reakcje chemiczne pozwalające na:
- identyfikację produktów rozkładu prochu,
- identyfikację śladów metali.

Spektrometria w podczerwieni daje możliwość:
- identyfikacji ziaren prochu.

Analiza pierwiastkowa - cząstek metalicznych:
- metody niespecyficzne (AAS, NAA, XRF),
- elektronowa mikroskopia skaningowa ze spektrometrią rtg (SEM-EDX).

Badanie obrażeń wywołanych postrzałem przynosi czasami zaskakujące rezultaty. Próby i analizy pozwalają na uzyskanie odpowiedzi na takie pytania, jak odległość z której strzelano oraz kierunek wystrzelonego pocisku. Uznaje się, że jeśli znaleziono na przestrzelinie ślady sadzy i nie spalonego prochu (stwierdzono zatem występowanie  tzw. strefy osmalenia) to strzał oddano z bliskiej odległości tzn. do:

25 cm dla broni krótkiej;

30 cm dla broni długiej o gwintowanej lufie;

100 cm dla gładko lufowej broni myśliwskiej.

Jeśli stwierdzamy obecność jedynie ziaren niespalonego prochu to  uznaje się że strzelano z odległości około:

40-50 cm dla broni krótkiej,

60-80 cm dla broni długiej.

Wiele tego typu śladów pozwala na odtworzenie przebiegu sytuacji w której użyto broni palnej lub chociażby wykluczenie zeznań świadka. Jeśli znajdziemy przestrzeliny, możemy określić kierunek z którego strzelano, oraz kąt pod jakim padł strzał. Troche trudniej jest określić te dane w ciele ofiary - musimy ustalić w jakiej pozycji była, gdy padł strzał. 

85.Identyfikacja osoby strzelającej, badania GSR

Na skórze rąk poszukuje się też śladów metali od kolby broni. Niezwykle pożyteczny jest też efekt tzw. podmuchu wstecznego, który sprawia, że do lufy wciągane są cząsteczki substancji z otoczenia (np. włókna z materiału rękawiczek sprawcy). Tak więc aby ustalić "kto strzelał" bada się:

Ślady na broni:
- linii papilarnych;
- drobnych cząstek materii (włókien z odzieży, itp.);
- czasem można na broni stwierdzić także ślady biologiczne. 

Rys. - "Rozkład śladów po strzale - część wewnętrzna dłoni"

Rys. - "Rozkład śladów po strzale - część zewnętrzna dłoni"

Ślady na ciele podejrzanego:
- ślady na dłoni, szczególnie w okolicach między kciukiem a palcem wskazującym. Osadzają się tam cząsteczki gazów wyrzucanych podczas strzału. Jeśli podejrzany trzymał broń w dłoni to osadzają się na niej również cząsteczki metalu (można je znaleźć metoda elektrograficzną). 

GSR, czyli badanie pozostałości po wystrzałach z broni palnej

Aktualnie przedmiotem kryminalistycznych badań pozostałości po wystrzałach z broni palnej są następujące zagadnienia: fakt użycia broni palnej [ujawnienie w badanym materiale tzw. cząsteczek unikalnych i indykatywnych jest sytuacją optymalną], miejsce wlotu pocisku, przybliżona odległość strzału, identyfikacja osoby strzelającej [ślady na odzieży przy ich braku na dłoniach dowodzą, że właściciel odzieży był w pobliżu osoby strzelającej], diagnoza zdarzenia z użyciem broni palnej [zabójstwo, samobójstwo], rodzaj użytej amunicji.

Zasady pobierania [zabezpieczenia] śladów GSR są ściśle określone, precyzyjne i wymagają bardzo skrupulatnego przestrzegania. Odstępstwo może doprowadzić do wydania opinii wprowadzającej w błąd. Śladów GSR należy poszukiwać [niezależnie od dłoni] pod mankietami koszul, w kieszeniach spodni i marynarki [ocieranie rąk] i za paskiem spodni [lufa chowanej tam broni krótkiej]. Czynności te zastrzeżone są dla ekspertów kryminalistyki. Szanse znalezienia śladów GSR w istotnym stopniu zależą od upływu czasu. Przykładowo na dłoniach można je ujawnić 6-8 godzin, maksymalnie 10 godz. od momentu oddania strzału. Na odzieży czas ten może wynieść nawet 24 godziny. Typowe pytanie kierowane przez prowadzącego śledztwo prokuratora do ekspertów laboratorium kryminalistycznego brzmi: "czy na zabezpieczonych stolikach mikroskopowych pobranych z dłoni XY znajdują się pozostałości po wystrzale z broni palnej".

86.Ekspertyza broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych

Badając broń palną mamy do czynienia z cała gamą ekspertyz:

Balistyczną:

- wyznaczanie toru lotu pocisku,

- ustalanie przypuszczalnej odległości strzału,

- określenie kalibru oraz typu broni i amunicji (pocisku),

- badanie sprawności broni i amunicji.

Medyczną: badanie rany w ciele.

Mechanoskopijną.

Fizyko-chemiczną:

- identyfikacja przestrzelin (określenie miejsca wlotu i wylotu pocisku),

- ustalanie przybliżonej odległości strzału, ustalenie osoby strzelającej,

- badanie rozkładu śladów powystrzałowych na miejscu zdarzenia,

- szacowanie czasu, jaki upłynął od oddania strzału,

- rozróżnianie amunicji na podstawie badań śladów powystrzałowych.

Przedmiotem badań balistycznych są:

-miejsce znalezienia łuski - kierunek i odległość wyrzutu łuski jest charakterystyczna dla określonego -typu broni. Jednak w pomieszczeniach zamkniętych należy pamiętać o tym, iż łuska mogła się odbić -od ściany lub przedmiotu, stoczyć itd. 

-miejsce znalezienia pocisku lub śladu po nim;

-ustalenie czy postrzelenie jest bezpośrednie czy też z rykoszetu - szuka się tu przede wszystkim - dodatkowych przestrzelin; 

-ustalenie pozycji strzelającego i ofiary w chwili strzału;

-ustalenie liczby oddanych strzałów.

Ekspertyza broni obejmuje oprócz badania broni również amunicję i to różnych odmian. Bardzo pożyteczne są badania łuski. Mogą się na niej znajdować ślady pozostawione przez broń, z której oddano strzał, w postaci: łapek ładownika, wślizgu do komory nabojowej i czółka trzonu zamkowego, odcisku grota iglicy, pazura wyciągu i wyrzutnika łusek.

---