UTRWALANIE WYGLĄDU LITER:
Jednym ze sposobów utrwalania liter można uznać zabawę plastyczną polegającą na narysowaniu, jak największej liczby obrazków, których nazwa rozpoczyna się na utrwalaną literę.
Inną odmianą takiej zabawy jest narysowanie rysunku, którego jednym z elementów będzie utrwalana litera oraz jego nazwa będzie się rozpoczynała tą literą, np. wielka litera A z dorysowanymi anielskimi skrzydłami.
Kolejnym sposobem jest wypełnianie konturu danej litery różnymi materiałami plastycznymi, np. wyklejanka skorupkami jajek, papierem ściernym, gazetą, kolorowym papierem...; malowanka farbami plakatowymi, plakatówkami wymieszanymi z solą (farba powinna być gęstawa, tak aby sól sie nie rozpuściła), podobny efekt można osiągnąć mieszając kaszę manną z farbą, bądź piasek, jednakże do farby trzeba dodać jeszcze kleju...
Można również modelować litery za pomocą drucików, ciastoliny, masy solnej bądź plasteliny, która nie jest tak wdzięcznym materiałem jak wcześniejsze. Polecam masę solną, ponieważ można ją po wysuszeniu jeszcze pomalować, co daje nam kolejne ćwiczenie, gdyż łączy modelowanie z malowaniem.
Układanie puzli również jest atrakcyjną zabawą. Proponuję, żeby wykonać model litery do utrwalenia i pociąć go na kilka części (ilość uzależniona od umiejętności dziecka).
Świetną zabawą jest dorysowywanie brakujących części litery.
DO CZEGO MOŻE POSŁUŻYĆ GAZETA?
1. Detektyw
Do tej zabawy najlepiej przyda się gazeta z czarnym drukiem, bez ilustracji i zakreślacz oraz flamaster, kredki albo farby.
Zaproponuj dziecku zabawę w odszukiwanie liter (jednej - wybranej przez Ciebie). Gdy dziecko odnajdzie ją w tekście zaznaczy zakreślaczem. Poproś, żeby szukało na całej kartce tak, żeby punkty były rozmieszczone w różnych miejscach. Gdy uznasz, że litery zostały poprawnie odnalezione i zaznaczone, zachęć do połączenie ich w taki sposób, aby powstał jakiś rysunek. Rysunek można pokolorować flamastrami, kredkami bądź farbami.
2. Wydzieranka
Na kartce papieru napisz literę, którą chcesz z dzieckiem utrwalić. Następnie zachęć, aby wykleić jej kształt kawałkami gazety. Tak wyklejoną można pomalować farbą, tuszem, albo zrobić imitacje marmuru obrysowując skrawki gazety flamastrem.
3. Wyklejanka wypukła
Na kartce papieru napisz literę, którą chcesz z dzieckiem utrwalić. W miseczce rozrób miksturę z kleju do tapet i ręczników jednorazowych. Proponuję, aby była lekko gęstawa, przypominała masę papierową. Zaproś dziecko do wyklejenia szablonu masą z miseczki. Literka powinna być wypukła. Gdy wyschnie możecie pomalować.
4. Gra na gazecie
Zabawa polega na wydzieraniu pasków z gazety w rytm muzyki. I podawaniu dźwięku głoski podczas wydzierania.
Etapy nauki czytania
Wyróżnia się dwa etapy nauki czytania: wyrabianie gotowości do czytania (tzw. etap przedliterowy), i wprowadzenie elementów czytania, czyli systematycznego zapoznania z kolejnymi literami.
Etap I - Wyrabianie gotowości do czytania
Rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej
W przygotowaniu tym, ważną rolę obok doskonalenia wymowy dziecka odgrywa usprawnianie działania analizatora wzrokowego i słuchowego. Działanie analizatora wzrokowego usprawniamy poprzez rozwijanie spostrzegawczości wzrokowej, potrzebnej do rozróżniania liter. W procesie rozwijania spostrzegawczości wzrokowej możemy wyróżnić następujące etapy:
- zwracanie uwagi na drobne fragmenty ilustracji tematycznych,
- porównywanie obrazków różniących się jedynie małymi szczegółami,
- odszukiwanie w zbiorze takich samych obrazków i figur abstrakcyjnych,
- pojęcie szeregu, wyróżnianie składników szeregu i ustalanie kolejności ich występowania.
Rozwijanie spostrzegawczości słuchowej
Polega to na obserwacji szeregu dźwięków. Demonstruje się różne szeregi dźwięków i dokonuje się w nich następujących operacji:
- zmienia liczbę składników przez dodanie lub odjęcie jednego,
- nie zmieniając liczby wymienia jeden ze składników,
- zmienia tylko kolejność składników,
- ostatnim etapem będzie rozróżnianie dźwięków właściwych i tzw. szmerów (odgłosy dźwięczne i odgłosy głuche).
Rozwijanie słuchu fonematycznego i umiejętności analizy słuchowej
Ćwiczenia słuchu fonematycznego prowadzi się w takiej kolejności:
- stwierdzenie, że wyraz składa się z głosek,
- wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazie,
- wyodrębnienie ostatniej głoski w wyrazie,
- poszukiwanie wyodrębnionych i poznanych w izolacji głosek w środku wyrazu,
- liczenie głosek w wyrazie oraz budowa symbolicznego obrazu czyli tzw. schematu.
W okresie wyrabiania gotowości do czytania dzieci muszą również zapoznać się z umownymi symbolami graficznymi, aby później mogły łatwiej zrozumieć sens zapisu literowego.
Pierwsze umowne symbole graficzne poznają dzieci przekraczając próg przedszkolny. Są to znaki rozpoznawcze, a także znaki dla dyżurnych. W toku realizacji zadań z zakresu poznawania przyrody, obserwują pogodę i w sposób symboliczny zapoznają zjawiska atmosferyczne w kalendarzu pogody. Zapoznając się z zasadami bezpiecznego poruszania się po drogach i ulicach, poznają niektóre znaki drogowe. Umowne symbole graficzne można także stosować do zaznaczenia terenu zabaw oraz miejsc przechowywania zabawek i pomocy.
Wprowadzamy również znaki graficzne w postaci zapisu literowego. Napisy te będą miały miejsce np. w kącikach zainteresowań. Wprowadzamy stopniowo kilka wyrazów do rozpoznawania globalnego, łącząc je zawsze z konkretem. Czytanie globalne stosujemy tylko w pierwszym okresie wyrabiania gotowości do czytania. Następnie wcześniej globalnie poznane wyrazy służą do wprowadzenia nowych liter.
Etap II - Wprowadzenie elementów czytania
Ucząc się czytania, a szczególnie poznając nową literę, dziecko powinno prawidłowo kojarzyć dźwięk z jego odpowiednikiem - literą (analiza i synteza słuchowo-wzrokowa).
Do drugiego etapu, czyli systematycznego zapoznawania dzieci z kolejnymi literami, przechodzimy dopiero wówczas, gdy większość dzieci w grupie dobrze sobie radzi z analizą dźwiękową wyrazów o prostej budowie fonetycznej. Przechodząc do tego etapu nie rezygnujemy z ćwiczeń okresu przygotowawczego, wręcz przeciwnie, w dalszym ciągu systematycznie stosujemy wszystkie: a więc i te wyrabiające umiejętności poprawnego formułowania wypowiedzi, doskonalące mowę i wymowę, rozwijające spostrzegawczość, a przede wszystkim analizę i syntezę słuchową.
Następnie stopniowe przechodzenie od analizy i syntezy słuchowej, poprzez słuchowo-wzrokową (czytanie głośne), do samej wzrokowej (czytanie ciche). Od momentu, kiedy dzieci poznają kilka pierwszych liter i zaczynają czytać tworzone z nich wyrazy, należy organizować zabawy prowadzące do przyswajania umiejętności czytania sylabami. Czytanie sylabami przyspiesza tempo odczytywania wyrazów.
Ćwiczenia w doskonaleniu umiejętności czytania zazwyczaj powinny być włączone w tok różnorodnych zabaw i zajęć, dzięki czemu zostaną bardzo wzbogacone i urozmaicone.
Literatura:
1. E. i F. Przyłubscy, Mam 6 lat,
2. Mam 6 lat, Przewodnik dla nauczyciela. Praca zbiorowa,
3. Wychowanie i nauczanie w przedszkolu. Praca zbiorowa pod red. I. Dudzińskiej.
Zadanie:
a) odczytaj całościowo sylaby z tą samą spółgłoską (w poziomie
b) odczytaj kolejno wszystkie sylaby z tą samą samogłoską (w pionie)
|
a |
e |
i |
o |
u |
y |
l |
la |
le |
li |
lo |
lu |
ly |
m |
ma |
me |
mi |
mo |
mu |
my |
d |
da |
de |
di |
do |
du |
dy |
t |
ta |
te |
ti |
to |
tu |
ty |
k |
ka |
ke |
ki |
ko |
ku |
ky |
|
a |
e |
i |
o |
u |
y |
l |
al |
el |
il |
ol |
ul |
yl |
m |
am |
em |
im |
om |
um |
ym |
d |
ad |
ed |
id |
od |
ud |
yd |
t |
at |
et |
it |
ot |
ut |
yt |
k |
ak |
ek |
ik |
ok |
uk |
yk |
la - la |
ma - ma |
ta - ta |
ta - ma |
da - ma |
lo - dy |
ki - ta |
la - to |
lu - ty |
da - ta |
ka - sa |
A - la |
A - da |
Mi - ra |
To - la |
Lo - la |
E - la |
U - la |
I - ra |
Mi - rek |
E - mil |
ko - ty |
ko - ra |
ma - ki |
lo - ki |
le - ki |
ra - ki |
ko - ki |
Ola ma 2 lale.
A Ela ma 3 lale.
1 lala Oli ma loki.
A 1 lala Eli ma kok.
Lala Eli to dama.
Ola tuli lale.
KILKA SłóW O LEWORęCZNOśCI.
CO TO JEST LEWORĘCZNOŚĆ
Leworęczności towarzyszy odmienny wzorzec asymetrii mózgowej zarówno funkcjonalnej, jak i anatomicznej. Co więcej, istnieją dowody, że asymetria funkcjonalna ma związek z anatomiczną. Badania wskazują, że z całą pewnością leworęczni nie są odwrotnie zlateralizowani. U osób praworęcznych - zarówno struktury motoryczne, jak i związane z mową - są asymetrycznie aktywowane (silniejsza aktywacja po stronie lewej). Analogicznie do różnic w aktywacji są różnice dotyczące budowy (są one większe po lewej niż po prawej stronie). U osób praworęcznych więc występuje wyraźna asymetria funkcjonalna i anatomiczna. U osób leworęcznych asymetria taka nie występuje lub jest mniej wyraźna. Wynika to z indywidualnego zróżnicowania osób leworęcznych pod tym względem. Część osób wykazuje wzorzec asymetrii analogiczny do tego, jaki obserwuje się u praworęcznych, część odwrotny, a u części brak jest asymetrii.
Zmiana ręki używanej do pisania u dziecka we wczesnym okresie, gdy rozpoczyna naukę pisania, była szczególnie częstym problemem kilkanaście lat temu i wcześniej. Obecnie odchodzi się od wymuszania u dzieci praworęczności. Jednakże nie można powiedzieć, że zjawisko przestawiania na praworęczność całkowicie wyeliminowano.
Wyniki badań prowadzonych w zakresie asymetrii funkcjonalnej mózgu ludzi przestawionych z lewej ręki na prawą pokazały, iż zdolność do takiego przestawienia można prawdopodobnie powiązać ze zdolnością układu nerwowego do ulegania zmianom plastycznym.
W wyniku zaburzeń lateralizacji i orientacji przestrzennej dziecko może mieć następujące trudności:
Wypowiadanie się - Kłopoty z: rozumieniem sytuacji przedstawionej na obrazku, określeniem miejsca przedmiotu, wzajemnego położenia przedmiotów, operowaniem pojęciami w zakresie stosunków przestrzennych..
Rysowanie - Zmiany kierunku w rysunkach (np. rysowanie szlaczków od strony prawej do lewej...). Trudności z odwzorowywaniem kształtu figur geometrycznych, trudności z właściwym rozplanowaniem rysunku - sprawiają wrażenie chaotycznych, są uproszczone, zawierają małą liczbę szczegółów, chociaż pod względem treści uzupełnianej werbalnie mogą być bardzo interesujące.
Czytanie - Na skutek mylenia kierunków występuje przestawienie i opuszczanie liter, sylab, wyrazów, a nawet całych linijek druku. Wolne tempo czytania, niekiedy w nieprawidłowym kierunku. Wzrokowe odczytywanie liter - zamiast b-d, g-p, u-n, m-w.
Pisanie - W początkowej fazie nauki pisania może występować odwracanie liter i cyfr, zmiana ich kolejności, opuszczanie końcówek w wyrazach, a nawet całych wyrazów. Dziecko praworęczne i leworęczne może rysować szlaczki i próbować pisać od strony prawej do lewej. Litery koliste często pisane są ruchem zgodnym z ruchem wskazówek zegara, a inne litery pisane od dołu do góry. Przy pisaniu niektórych liter i cyfr mogą występować elementy pisma lustrzanego. Mylenie znaków graficznych różniących się położeniem w stosunku do osi pionowej (p-g, d-b) lub poziomej (w-m, u-n, b-p, d-g). Niewłaściwe rozplanowanie graficzne wyrazów w zeszycie - dziecko „nie mieści się” w liniaturze zeszytu. Poziom graficzny zwykle obniżony. Pismo o nierównym nacisku.
Trudności w innych przedmiotach szkolnych - geografia (kłopoty z orientacją na mapie, w stronach świata), geometria i fizyka (mylenie pojęć przestrzennych i geometrycznych przyswajanych werbalnie - równoległy i prostopadły, zmiany kierunków w rysunkach - wektorach), arytmetyka (niezamierzona zmiana kolejności cyfr w liczbach), wychowanie fizyczne (pomyłki przy zmianie kierunków w rzędzie i szeregu w związku ze słabą orientacją w schemacie ciała), trudności w różnego rodzaju pracach ręcznych, głównie z powodu słabszych umiejętności w rozplanowaniu wykonywanych czynności i zadań.
Z badań naukowych oraz praktycznych doświadczeń pedagogów i psychologów wynika, że zakłócenia procesu lateralizacji odbijają się niekorzystnie na nauce dziecka, jeśli współwystępują z innymi zaburzeniami rozwojowymi. Czasem mogą one występować przejściowo, zwłaszcza w początkowym okresie nauki.
CO MOŻNA ZROBIć? Jak można pomóc?
Umiejętne postępowanie pozwala uchronić dziecko przed niepowodzeniami, uodparnia je na różnego rodzaju urazy, pomaga znieść czekające trudności, umożliwia prawidłowy rozwój osobowości.
W tej sytuacji wiele dzieci potrafi wypracować odpowiednią technikę czynności motorycznych i graficznych, a więc i pisania. Aby to osiągnąć, trzeba mieć świadomość podstawowych zasad postępowania i pracy z dzieckiem leworęcznym:
Właściwa postawa wobec leworęczności - nie jest to powód do niepokoju ani podejmowania działań zmierzających do przeuczania dziecka leworęcznego na prawą rękę. Ważne jest stworzenie odpowiedniej atmosfery wokół dziecka, co zapobiegnie wytworzeniu się aury wyjątkowości czy odmienności.
Wczesna diagnoza dziecka leworęcznego - obserwacja w wieku poniemowlęcym
i przedszkolnym, badanie diagnostyczne obejmujące ocenę lateralizacji, rozwoju motoryki rąk, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni.
Trafna decyzja, co do dalszego postępowania z dzieckiem leworęcznym - nie przeuczamy dzieci na prawą rękę, tylko staramy się usprawniać obydwie - dziecko samo wybierze odpowiednią.
Prawidłowa postawa ciała dziecka leworęcznego podczas pisania. Kształtowanie prawidłowej postawy ciała i ruchów podczas zajęć grafomotorycznych to ważny element wychowania każdego dziecka, tym bardziej leworęcznego, które ma powody do przyjmowania wadliwej postawy ciała. Podczas pisania i rysowania dziecko siedząc przy stole powinno mieć obie stopy oparte o podłogę, a przedramiona o stół, plecy zaś wyprostowane tak, aby centralna oś ciała była pionowa. Należy dbać, aby głowa i górna część tułowia nie odchylały się od tej osi. Tułów nie powinien opierać się o ławkę, lecz znajdować się w pewnej odległości od niej, zapewniając swobodę ruchów rąk. Dziecko leworęczne siedzące w ławce szkolnej powinno mieć sąsiada po swojej prawej stronie (ręka, którą pisze każde z dzieci, znajduje się po „zewnętrznej” stronie). Najlepiej, gdy światło pada na zeszyt leworęcznego dziecka z przodu lub od strony prawej.
Właściwe położenie zeszytu- Najbardziej optymalne położenie zeszytu podczas pisania dla dziecka leworęcznego jest następujące:
Zeszyt powinien znajdować się w pewnej odległości od osi ciała osoby piszącej, ułożenie zeszytu powinno, więc umożliwiać oparcie na stałe całego przedramienia.
Zeszyt powinien być ułożony na ławce ukośnie, nachylony w prawą stronę, lewy górny róg skierowany ku górze, prawy górny - ku dołowi. Kąt nachylenia dziecko reguluje indywidualnie do swoich potrzeb. Przy takim ułożeniu zeszytu dziecko kreśli litery w liniaturze w kierunku z góry ku dołowi.
Zeszyt powinien znajdować się nieco na lewo od osi ciała leworęcznego dziecka.
Prawidłowy sposób trzymania ołówka - Podobnie jak u praworęcznych osób, leworęczne dziecko trzyma ołówek i pióro w trzech palcach: pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu środkowym. Ręka trzymająca ołówek powinna znajdować się w odległości około 2cm od powierzchni papieru.
Prawidłowy układ dłoni, nadgarstka i przedramienia - Dłoń wraz z nadgarstkiem stanowi przedłużenie ramienia (układ liniowy). Brzeg dłoni, nadgarstka i ramię opierają się cały czas o stół i zeszyt, na którym pisze dziecko, i przesuwają podczas pisania. Koniec ołówka powinien być skierowany ku lewemu przedramieniu, a dokładniej znajdować się w połowie odległości między ramieniem a łokciem. Podczas pisania przedramię lewej ręki powinno znajdować się poniżej liniatury zeszytu, gdyż wówczas nie zasłaniają zapisanego tekstu i pozwalają na jego stałe kontrolowanie wzrokiem.
Organizacja ruchów pisania - Wskazane jest dbanie o prawidłowe zapisanie liter (inskrypcja) poprzez ćwiczenia pisania liter zgodnie z obowiązującymi wzorcem. Trening w zakresie progresji dużej - płynnego przesuwania ręki podczas pisania od lewej do prawej krawędzi zeszytu. Wdrażanie do opanowania ruchów progresji małej, aby podczas pisania dłoń i przedramię cały czas pozostawały w kontakcie z zeszytem, a tylko ołówek był unoszony ku górze. Podczas przesuwania ręki z końca jednej linijki do początku drugiej (ruch zwrotny) i uaktywnienia mechanizmu ruchowego, zbliżonego do dużej progresji, powinna przesuwać się dłoń i przedramię, zaś łokieć powinien pozostawać oparty na ławce w tym samym miejscu.
Kontrola i regulowanie napięcia mięśniowego.
Koordynacja ruchów obu rąk.
Współdziałanie oka i ręki.
Z dokonanego przeglądu literatury oraz z własnych doświadczeń praktycznych wiem, że niezbędne jest prawidłowe prowadzenie wychowawcze leworęcznego dziecka od okresu niemowlęcego, aż do końca okresu nauczania początkowego, gdy opanowuje ono i zautomatyzuje prawidłowe nawyki ruchowe związane z czynnością pisania. Opisane zasady postępowania z dzieckiem oraz specjalne ćwiczenia wyznaczają program działania wobec dziecka leworęcznego. Program ten musi być jednak sformułowany indywidualnie w stosunku do każdego dziecka, na podstawie danych dotyczących nie tylko lateralizacji, ale całej jego osobowości.
Dane dotyczące skutków niesłusznego przestawiania leworęcznego dziecka na prawą rękę uczą, że ryzykowne jest podejmowanie decyzji ingerujących w czynności neurofizjologiczne mózgu, takich jak wpływanie na zmianę dominacji półkuli mózgowych poprzez treningi ręki nie dominującej. W sytuacji, gdy jeszcze zbyt mało wiemy o funkcjonowaniu i lateralizacji czynności, dziecko powinno mieć decydujący głos w sprawie wyboru ręki, którą będzie pisało. Dlatego też postępowanie z dzieckiem leworęcznym należałoby rozumieć jako świadome, uzgadniane współdziałanie rodziców, nauczyciela i dziecka.
6