Ergonomia wstęp

Termin „ergonomia” został po raz pierwszy sformułowany przez wybitnego polskiego przyrodnika, profesora Instytutu Rolniczo - Leśnego w Marymoncie pod Warszawą W. B. Jastrzębowskiego. W roku 1857 Jastrzębowski ogłosił artykuł zatytułowany „ Rys ergonomii, czyli Nauki o pracy opartej na prawach zaczerpniętych z Nauki Przyrody”. Pisał w nim m.in. „Nazwiskiem Ergonomii, wziętym od wyrazu greckiego ergon (praca) i nomos (prawo, zasada), oznaczamy Naukę o Pracy.” W prawie 100 lat później - w 1949 r. powstało w Anglii Ergonomiczne Towarzystwo Naukowe. W latach następnych „ergonomia” przyjęła się w całej Europie, a następnie na innych kontynentach. W 1959 r. powstało Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne (IEA - International Ergonomics Association), a w 1962 r. odbył się w Sztokholmie pierwszy jego Kongres. Międzynarodowe Stowarzyszenie Ergonomiczne skupia obecnie 47 towarzystw krajowych. Kongresy odbywają się co 3 lata. VII Kongres odbył się w sierpniu 1979 r. w Warszawie. W Polsce ergonomię zaczęto propagować i stosować w latach 60..      

Ergonomia jest nauką zajmującą się przystosowaniem maszyn, urządzeń, środowiska pracy do fizycznych i psychicznych możliwości człowieka. Termin „ergonomia” pochodzi od słów greckich: ergos = praca nomos = zasada

Podział ergonomii:

1. Ergonomia koncepcyjna polega na właściwym zaprojektowaniu narzędzi, maszyn, urządzeń technicznych, technologii itp., „tworzenie od początku innej techniki, przyjaznej człowiekowi i środowisku naturalnemu”.

2. Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących już stanowisk i miejsc pracy. Humanizowanie istniejącej już techniki „niehumanitarnej” czyli agresywnej wobec człowieka i przyrody jest działalnością bardzo kosztowną, a przy tym mało efektywną.

ERGONOMIA to nauka zajmująca się projektowaniem systemów pracy, produktów i środowiska zgodnie z fizycznymi i umysłowymi możliwościami człowieka. Ergonomia dzieli się na:

1. Koncepcyjną (projektową), która zajmuje się optymalizacją układu człowiek - technika - środowisko na etapie projektowania. Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych oraz metody, takie jak:

• diagnoza,

• modelowanie.

Działalność koncepcyjna jest nieograniczona gdyż we wczesnej fazie opracowywania rozwiązań technicznych jest:

• o wiele bardziej racjonalna,

• bardziej skuteczna od ergonomii korekcyjnej i w przyszłości winna być kierunkiem dominującym.

2. Korekcyjną, która jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje się:

• analizą istniejących warunków na stanowiskach pracy

• oceną tych warunków,

• wymaganiami organizacyjnymi i społecznymi,

• opracowaniem projektu optymalizacji. Ograniczona jest:

- możliwościami technicznymi,

- względami ekonomicznymi.

ELEMENTY SKŁADOWE ERGONOMII

. .

Pojęcie układu ergonomicznego jest jednym z podstawowych w nauce ergonomii. W ten symboliczny sposób można przedstawić każde stanowisko pracy. Obydwa elementy tego układu mają także charakter symboliczny, gdyż pod pojęciem człowieka może się kryć zarówno jednostka jak i grupa osób. Podobnie ma się rzecz z drugim elementem układu - maszyną. Może to być: narzędzie lub stanowisko pracy, jedno urządzenie lub też cały ciąg produkcyjny. Pomiędzy tymi dwoma elementami zachodzą stale pewne procesy, wynikające z ich wzajemnego oddziaływania. Oba te elementy działają w konkretnych warunkach środowiska zewnętrznego, które ma wpływ na każdy z nich. Także i elementy układu mają wpływ na otoczenie, zarówno bliższe jak i dalsze. Dlatego też często stosuje się określenie: układ człowiek - maszyna - środowisko. Należy także wspomnieć, że w tym przypadku pojęcie układ jest rozumiane jako system. Jest on wieloznaczny, dotyczy zbioru zasad postępowania ewentualnie sposobów zorganizowania, uporządkowania lub podporządkowania elementów tworzących całość. Wiele dyscyplin naukowych dostarcza informacji na temat właściwego działania elementów składowych tego układu. Materiał ten jest przez ergonomię integrowany pod kątem optymalnego ich wspólnego działania dla dobra człowieka i wynikających z tego efektów.

W stosunkach pomiędzy człowiekiem a maszyną występują następujące procesy:

• maszyna za pośrednictwem układu sygnalizacyjnego wysyła sygnał o określonym znaczeniu,

• człowiek obsługujący maszynę odbiera sygnał przy pomocy tzw. receptorów, czyli narządów zmysłów i przekazuje go do układu nerwowego, czyli innymi słowy odczytuje treść otrzymanej informacji,

• w centralnym układzie nerwowym człowieka - operatora maszyny następuje przetworzenie odebranej informacji, w wyniku którego rodzi się decyzja,

• operator wykonuje podjętą decyzję, oddziałując przy pomocy efektorów na elementy sterownicze maszyny i powodując uruchomienie, regulację czy zatrzymanie maszyny.

Synergizm - zjawisko polegające na oddziaływaniu dwóch czynników na organizm, przy którym oddziaływanie jednego czynnika potęguje działanie drugiego.

Antagonizm - zjawisko polegające na oddziaływaniu dwóch czynników na organizm, przy którym oddziaływanie jednego czynnika osłabia działanie drugiego.

Myśląc o stanowisku ergonomicznym zawsze mamy na względzie człowieka, do którego musimy dostosować otoczenie, tzn. wszystko musi mu być podporządkowane tak, aby wykonywana przez niego praca była wygodna i bezpieczna. Przedmiotem badań ergonomii jest układ człowiek maszyna. W celu prowadzenia rozważań ergonomicznych najlepiej używać pojęcia układu człowiek - praca jako najbardziej szeroko pojętego. Zadaniem tego układu jest wykonanie jakiejś pracy, przy czym względna wartość obu stron tego układu ( człowieka - maszyny ) może być bardzo różna. Istnieją tu więc cztery grupy zagadnień:

• odbiór informacji od maszyny do człowieka,

• oddziaływanie człowieka na maszynę przez urządzenia sterujące,

• czynniki materialnego środowiska pracy,

• czynnik antropotechniczny i organizatorski na stanowisku roboczym

Bezpośrednie powiązanie pomiędzy maszyną a człowiekiem dotyczy jedynie dwóch pierwszych grup zagadnień. Proces pracy charakteryzuje się tutaj występowaniem trzech faz:

• Fazy percepcji , określonej również mianem "wejścia do układu". Polega ona na uzyskiwaniu przez pracownika informacji. Uzyskiwane za pomocą receptorów informacja przekazywane są do centralnego układu nerwowego,

• Fazy pracy układu, w której dokonuje się transformacja uzyskanych informacji w centralnym układzie nerwowym (CUN), przetwarzanie, które prowadzi do podjęcia jakiejś decyzji,

Fazy sterowania - oddziaływanie na urządzenia sterujące. Występuje tutaj sprzężenie zwrotne między maszyną a człowiekiem. Treścią powiązań człowieka i maszyny w procesie pracy są procesy informacyjne oraz procesy sterowania.

---