CHOROBA WRZODOWA - MORBUS ULCEROSUS

CHOROBA WRZODOWA ŻOŁĄDKA - MORBUS ULCEROSUS VENTRICULI,

CHOROBA WRZODOWA DWUNASTNICY MORBUS ULCEROSUS DUODENI.

Wrzód trawienny: ograniczony ubytek błony śluzowej żołądka lub/i dwunastnicy z naciekiem zapalnym i martwicą skrzepową w otoczeniu.

ETIOLOGIA:

wrzód żołądka wrzód dwunastnicy

↓ ↓

• 70% Helicobacter pylori - 92% Helicobacter pylori

• 25% NLPZ - 5% NLPZ

• 5% inne przyczyny - 3% inne przyczyny

Czynniki działające na błonę śluzową żołądka:

Czynniki agresywne Czynniki obronne

↓ ↓

1. Helicobacter pylori 1. Produkcja śluzu

2. Kwas solny 2. Wydzielanie HCO₃ (jony

węglowodorowe neutralizują soki

żołądkowe)

3. Pepsyna 3. Przepływ krwi,

4. Leki (NLPZ 4.Synteza prostaglandyn,

5. Nikotynizm, alkohol,

6. Silny stres,

OBRAZ KLINICZNY CHOROBY

1. BÓL- różnicowanie dolegliwości bólowych we wrzodzie żołądka i dwunastnicy

Charakterystyka bólu	Wrzód żołądka	Wrzód dwunastnicy
- umiejscowienie bólu	nadbrzusze	Nadbrzusze 2 cm na prawo od pępka
- Czas występowania bólu	Wkrótce po posiłku	2-3 godz. po posiłku, w nocy, na czczo,
- Co wywołuje ból?	Spożycie posiłku	Brak posiłku (pusty żołądek)
- co łagodzi ból, przynosi ulgę?	wymioty	Spożycie posiłku
- czas trwania bólu:	Kilka tygodni	2-3 miesiące
- okresowość bólu	Co 2-3 miesiące	Co 4-6 miesięcy zwykle wiosną i jesienią

Inne objawy:

• zgaga

• puste odbijanie

• utrata apetytu

• nudności i wymioty,

• utrata masy ciała (wrzód żołądka)

• stała masa ciała lub nawet jej zwiększenie (wrzód dwunastnicy)

• zła tolerancja pokarmów tłustych, kwaśnych,

Rozpoznanie choroby wrzodowej

1. Wywiad z chorym i rodziną,

2. Obserwacja chorego (masa ciała),

3. Badania diagnostyczne:

1. Badanie endoskopowe - gastroskopia, duedunoscopia,

2. Testy: inwazyjne:

• Test urazowy (pobranie wycinka z żołądka)

• Badanie histologiczne wycinka,

• Hodowla bakteryjna - rzadko stosowana metoda,

• PCR - polimerazowa reakcja łańcuchowa (wycinek z żołądka lub wymazy z dziąseł, śliny, kału),

Testy nieinwazyjne:

• Testy oddechowe

1. Badania serologiczne (stwierdzenie obecności p/ciał),

2. Badania radiologiczne z kontrastem (papka barytowa).

LECZENIE CHOROBY WRZODOWEJ

Farmakoterapia, Dietoterapia, Psychoterapia

FARMAKOTERAPIA - cele:

• doraźna ulga w dolegliwościach,

• przyśpieszenie zagojenia się wrzodu,

• likwidacja czynnika przyczynowego

1. Leki bardzo silnie hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku:

• omeprazol: Gasec, Losec, Polprazol,

• pantoprazol: Controloc,

• lansoprazol: Lansuj.

2. Leki hamujące wydzielanie kwasu solnego - antagoniści receptorów histaminowych (blokery H2):

• cymetydyna -Altramet,

• ranitydyna - Zantag.

1. Leki neutralizujące kwas solny:

• Związki glinu: Alusal, Alugastrin,

• Związki magnezu: tlenek magnezowy, węglan magnezowy, Magnosil,

• Preparaty łączone: Gealcid, Alumag.

1. Antybiotyki (zawsze należy podawać minimum dwa) Klaritriomycyna, Amoksycylina, Tertacykliny,

2. lek p/bakteryjny - Metronidazol,

3. Preparat bizmutu - przyśpiesza gojenie się niszy wrzodowej: DeNol, Ventrisol,

DIETOTERAPIA - cele:

• Zmniejszenie czynności wydzielniczej żołądka,

• Wiązanie nadmiaru HCL,

• Działanie lecznicze na już istniejące zmiany w żołądku,

• Zapobieganie utracie masy ciała.

POWIKŁANIA WRZODU ŻOŁĄDKA:

• PERFORACJA (objawy zapalenia otrzewnej), ,

• KRWOTOK,

• ZWĘŻENIE ODŹWIERNIKA

• RAK KIKUTA ŻOŁĄDKA (u chorych po resekcji żołądka, po ok. 20 latach od zabiegu),

MODEL OPIEKI PIELĘGNIARSKIEJ NAD CHORYM Z CHOROBĄ WRZODOWĄ ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY

Problem zdrowotny I

Ból spowodowany owrzodzeniem żołądka lub dwunastnicy.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie, eliminacja dolegliwości bólowych.

Plan pielęgnowania:

1. Nawiązanie kontaktu z chorym, jego rodziną,

2. Przeprowadzenie szczegółowego wywiadu,

3. Prowadzenie obserwacji chorego pod kątem:

• występowania dolegliwości bólowych - czasu występowania, charakteru i nasilenia, umiejscowienia bólu,

• objawów towarzyszących,

• powikłań choroby wrzodowej: ♦ wymioty fusowate,

♦ smolisty stolec,

♦ RR, tętno, oddechy,

♦ napięcie powłok brzusznych,

♦ wygląd chorego, kolor skóry.

• udział w farmakoterapii zgodnie ze zleceniem lekarskim:

♦ w przypadku infekcji Helicobacter pylori: dwa antybiotyki oraz bloker pompy protonowej,

♦ wprowadzenie ograniczeń dietetycznych,

♦ zrezygnowanie z palenia papierosów (składniki dymu papierosowego zwiększają wydzielanie kwasy żołądkowego, zaburzają krążenie krwi w ścianie żołądka co opóźnia gojenie się wrzodu oraz zwiększa ryzyko krwawień z wrzodu),

♦ unikanie zażywania niesterydowych leków p/bólowych ( w razie konieczności stosowanie takich leków jak: paracetamol, Apap, Panadol, Codipar),

♦ wyeliminowanie stresu oraz nauczenie chorego radzenia sobie ze stresem.

Problem zdrowotny II

Obawy i niepokój chorego przed badaniami diagnostycznymi - gastroskopią.

Cel pielęgnowania:

Eliminacja lub zmniejszenie niepokoju poprzez przygotowanie chorego do gastroskopii.

Plan pielęgnowania:

• Uzasadnienie choremu konieczności wykonania badania endoskopowego żołądka,

• Przekazanie informacji na temat gastroskopii, jej istoty i przebiegu, postępowania przed, w trakcie i po zabiegu,

• Przygotowanie psychiczne i fizyczne do gastroskopii,

• Towarzyszenie choremu i obserwowanie pacjenta w czasie badania pod kątem ewentualnych powikłań i zapewnienia bezpieczeństwa

• Zapewnienie choremu opieki po badaniu (możliwość odpoczynku, spożycia posiłku, obserwowanie pod kątem ewentualnych powikłań badania).

Problem zdrowotny III

Dyskomfort chorego spowodowany koniecznością modyfikacji dotychczasowego sposobu odżywiania i stosowania ograniczeń dietetycznych.

Cel pielęgnowania:

Zniesienie dyskomfortu chorego i pomoc w akceptacji zmian żywieniowych w jego diecie.

Plan pielęgnowania:

1. Uzasadnienie choremu celowości i korzyści stosowania zaleconej diety w procesie leczenia choroby wrzodowej.

2. Obserwacja łaknienia oraz tolerancji przyjmowanych posiłków.

3. W planowaniu diety chorego uwzględnienie jego indywidualnych upodobań żywieniowych.

4. Nauczenie chorego/rodzinę zasad żywienia w chorobie wrzodowej żołądka, XII-cy, sposobów przyrządzania posiłków.

5. Przedstawienie choremu przykładowych jadłospisów zgodnych z dietą wrzodową.

6. Częsta kontrola masy ciała.

Zasady diety:

1. Posiłki spożywać:

♦ często 5-6 x dziennie (wiążą HCL)

♦ posiłki w małych ilościach (nie pobudzają mechanicznie ścian żołądka do wydzielania HCL),

♦ nie wymagające długiego żucia - rozdrobnione, miękkie (żucie zwiększa wydzielanie HCL)

♦ bezpośrednio po przyrządzeniu ze świeżych produktów.

2. Potrawy przyrządzać metodą:

♦ gotowania w wodzie i na parze,

♦ duszenia bez tłuszczu,

♦ pieczenia w pergaminie lub folii aluminiowej.

3.Stosować potrawy wiążące HCL:

♦ mleko, zupy mleczne,

♦ jajka na miękko, słodką śmietankę,

♦ białe, czerstwe pieczywo,

♦ kasze,

♦ białe gotowane mięso.

4. Wykluczyć potrawy zwiększające wydzielanie HCL, drażniące mechanicznie ściany żołądka:

♦ rosoły i wywary mięsne,

♦ mocną kawę i herbatę,

♦ napoje alkoholowe,

♦ ostre przyprawy,

♦ konserwy: mięsne, rybne, warzywne,

♦ chleb razowy,

♦ mięsa tłuste, smażone, pieczone.

Problem zdrowotny IV

Niepokój i dyskomfort z powodu wymiotów.

Cel pielęgnowania:

Zahamowanie wymiotów, poprawa samopoczucia i zniesienie niepokoju chorego.

Plan pielęgnowania:

1. Bezpieczne ułożenie chorego.

2. Zabezpieczenie miski nerkowatej, ligniny, płynu do płukania jamy ustnej.

3. Obserwacja treści wymiotów.

4. Zapobieganie utracie wody i elektrolitów

• prowadzenie bilansu płynów,

• nawadnianie chorego,

• kontrola poziomu elektrolitów we krwi i uzupełnianie ich niedoborów.

5. Uspokojenie chorego, stworzenie miłej atmosfery.

6. Utrzymanie higieny chorego, otoczenia, wietrzenie sali.

Problem zdrowotny V

Niepokój chorego wynikający z niedostatecznej wiedzy na temat choroby, możliwości jej nawrotów, powikłań i postępowania po wyjściu ze szpitala.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie niepokoju chorego, zapobieganie powikłaniom.

Plan pielęgnowania:

1. Edukacja chorego i rodziny celem przygotowania do samoopieki w warunkach domowych.

2. Poinformowanie chorego o konieczności wykonywania badań kontrolnych (gastroskopii, badanie na Hp).

3. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości zgłoszenie się do lekarza.

4. Zaprzestanie palenia papierosów.

5. Ograniczenie spożycia alkoholu.

6. Przestrzeganie zaleceń dietetycznych, unikanie potraw pobudzających wydzielanie kwasu solnego.

7. Prowadzenie higienicznego trybu życia, unikanie sytuacji stresujących.

8. Nauczenie chorego sposobów radzenia sobie ze stresem

POWIKŁANIA CHOROBY WRZODOWEJ

Krwawienie z żołądka - objawy:

• Wymioty fusowate: wpływ soku żołądkowego na krew powoduje wytwarzanie hematyny barwiącej wymioty na brązowo, a wytrącająca się w kłaczki krew przypomina fusy od kawy,

• Wymioty krwawe: krwotok bardzo gwałtowny, masywny lub pochodzi z przełyku,

• Smoliste stolce: czarne zabarwienie stolca pod wpływem soku żołądkowego,

• Tachykardia, tętno zanikające, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, przyśpieszony oddech,

• Zasłabnięcia,

• Skóra blada, pokryta zimnym potem,

• Chory niespokojny,

• Chory często zgłasza ustąpienie bólu (pod wpływem krwawienia),

PROBLEMY ZDROWOTNE CHOREGO Z KRWAWIENIEM ŻOŁĄDKA

Problem zdrowotny I

Zagrożenie życia spowodowane wstrząsem hypowolemicznym z powodu masywnego krwawienia lub krwotoku z wrzodu trawiennego.

Cel pielęgnowania:

Wczesna identyfikacja objawów wstrząsu, wyrównanie wolemii, zahamowanie krwawienia, zahamowanie sekrecji żołądkowej.

Plan pielęgnowania:

• Ułożenie chorego w łóżku,

• Zapewnienie kontaktu z żyłą - założenie venflonu,

• Pobranie krwi na badania (morfologia, grupa krwi, czynnik Rh, próba krzyżowa, poziom elektrolitów, czas krwawienia i krzepnięcia),

• Podłączenie kroplowego wlewu dożylnego - wg zleceń płyny krwiozastępcze,

• Obserwacja chorego - prowadzenie karty obserwacyjnej (CTK, tętno, oddech),

• Obserwacja i dokumentowanie bilansu wodnego,

• Obserwacja diurezy godzinowej - założenie cewnika do pęcherza moczowego (na zlecenie lekarza),

• Dieta ścisła,

• Przygotowanie chorego do leczenia endoskopowego (elektrokoagulacja, laser, zakładanie klipsów hemostatycznych),

• Przy braku możliwości założenie sondy obarczającej,

• Farmakoterapia wg zleceń:

- leki hamujące wydzielanie żołądkowe dożylnie (np. Omeprazol),

- leki hamujące krwawienie (np. Exacyl, Vit K, wg zleceń),

• Stosowanie zimna - worek z lodem na brzuch,

• Higiena i płukanie jamy ustnej, higiena ciała i otoczenia,

• Gdy brak efektów leczenia zachowawczego - leczenie chirurgiczne.

Problem zdrowotny II

Osłabienie, duszność jako wyraz niedotlenienia z powodu utraty krwi i niedoboru hemoglobiny.

Cel pielęgnowania:

Poprawa oddychania, zmniejszenie, eliminacja duszności, wzmocnienie sił pacjenta.

Plan pielęgnowania:

• Położenie chorego do łóżka, ograniczenie wysiłku,

• Tlenoterapia wg zleceń,

• Współdziałanie przy stosowaniu środków krwiopochodnych zgodnie z kartą zleceń i procedurami (np. masa erytrocytarna),

• Obserwacja chorego - tętno, CTK, oddech, temperatura ciała,

• Monitorowanie saturacji,

• Pomoc choremu w zaspokojeniu potrzeb.

Problem zdrowotny III

Możliwość wystąpienia zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Cel pielęgnowania:

Zapobieganie zaburzeniom wodno-elektrolitowym, wczesna identyfikacja objawów tych zaburzeń.

Plan pielęgnowania:

• Obserwacja gospodarki wodno-elektrolitowej - prowadzenie bilansu płynów,

• Obserwacja chorego w kierunku zaburzeń wodno-elektrolitowych,

• Kontrola diurezy godzinowe,

• Kontrola poziomu elektrolitów,

• Uzupełnianie elektrolitów wg zleceń,

• Dożylne nawadnianie chorego,

Problem zdrowotny IV

Możliwość nawrotu krwawienia z żołądka.

Cel pielęgnowania:

Zapobieganie nawrotom, wczesna identyfikacja objawów krwawienia, zapobieganie wstrząsowi krwotocznemu.

Plan pielęgnowania:

• Obserwacja chorego pod katem objawów krwawienia (tętno, CTK, wymioty stolec, bladość powłok skórnych, osłabienie),

• Kontynuacja farmakoterapii wg zleceń (np. inhibitory pompy protonowej - Omeprazol),

• Leczenie dietetyczne (dieta ścisła, dieta płynna, płyny chłodne),

• Badania kontrolne: morfologia krwi, poziom elektrolitów.

Zwężenie odźwiernika - objawy:

• Wymioty z zawartością niestrwawionych resztek pokarmowych,

• Objawy odwodnienia, zaburzenia elektrolitowe,

• Bóle nadbrzusza,

• Uczucie pełności.

PROBLEMY ZDROWOTNE CHOREGO

Problem zdrowotny I

Znaczna utrata masy ciała, objawy wyniszczenia organizmu z powodu zwężenia odźwiernika.

Cel pielęgnowania:

Poprawa stanu pacjenta, zwiększenie masy ciała.

Plan pielęgnowania:

• Poinformowanie chorego o konieczności leczenia chirurgicznego,

• Uzasadnienie wyboru leczenia operacyjnego,

• Przestrzeganie diety zalecanej - posiłki pokrywające zapotrzebowanie kaloryczne, częste, w małych ilościach,

• Kontrola masy ciała.

Problem zdrowotny II

Możliwość wystąpienia zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Cel pielęgnowania:

Zapobieganie zaburzeniom gospodarki wodno-elektrolitowym, wczesne rozpoznanie objawów tych zaburzeń.

Plan pielęgnowania:

• Obserwacja gospodarki wodno-elektrolitowej - prowadzenie bilansu płynów,

• Obserwacja chorego w kierunku zaburzeń wodno-elektrolitowych,

• Kontrola diurezy godzinowe,

• Kontrola poziomu elektrolitów,

• Uzupełnianie elektrolitów wg zleceń,

• Dożylne nawadnianie chorego,

Problem zdrowotny III

Dyskomfort z powodu wymiotów na skutek zwężenia odźwiernika.

Cel pielęgnowania:

Poprawa samopoczucia, eliminacja wymiotów.

Plan pielęgnowania:

• Bezpieczne ułożenie chorego,

• Zapewnienie miski nerkowatej, ligniny, płynu do płukania jamy ustnej,

• Obserwacja treści i ilości wymiotów,

• Obserwacja gospodarki wodno-elektrolitowej - bilans płynów, poziom elektrolitów,

• Uzupełnienie niedoborów płynów i elektrolitów,

• Wsparcie psychiczne chorego,

• Utrzymanie higieny osobistej i otoczenia chorego,

• Wietrzenie Sali.

Problem zdrowotny IV

Niepokój chorego w swoje zdrowie z powodu progresji choroby.

Cel pielęgnowania:

Zmniejszenie niepokoju.

Plan pielęgnowania:

• Utrzymanie kontaktu terapeutycznego z chorym,

• Zapewnienie wsparcia emocjonalnego i informacyjnego,

• Zapewnienie kontaktu z lekarzem, rodziną i bliskimi.

---