psychologia społeczna

wykład 8

POZNANIE MOTYWOWANE

Definicje

• motywacja

• motyw

• motywowane poznanie

Sposoby ujmowania związku motywacja a poznanie

• motywacja wpływa na poznanie (sądy, postawy, przekonania):

• teorii motywacji osiągnięć (McClelland, Atkinson, Clark i Lowell, 1953)

• teorii osobowości autorytarnej (Adorno i wsp., 1950)

• dysonansu (Festinger, 1957)

• porównań społecznych (Festinger, 1954)

• atrybucji (Pyszczynski i Greenberg, 1987)

• źródłem poznania - architektura poznawcza - zdolności, możliwości, ograniczenia (Tverski i Kahneman, 1974, Nissbett i Ross, 1980)

• poznanie motywowane (Kruglanski, 1989; Humphreys i Revelle, 1991, Dunning, 1990)

Metafory

• Poznawczy skąpiec (Taylor, 1981 )

• Umotywowany taktyk (Fiske i Neuberg, 1990)

• różnice indywidualne w zakresie realizacji koncepcji stratega (Jost, Glaser, Kruglanski i Sulloway, 2003)

• motywy = stan i predyspozycja

Różne motywy, te same konsekwencje poznawcze i społeczne

• Klasyfikacje motywów społecznych

• Fiske (2000)

• Stangor (2002)

• Jost, Glaser, Kruglanski i Salovay (2003)

Klasyfikacja Susan Fiske

• Przynależności (B)

• Rozumienia (podzielanie rozumienia otaczającej rzeczywistości) (U)

• Automatyczna kategoryzacja

• Poszukiwanie informacji stereotypowych

• Pamięć stereotypów

• Homogeniczność obcych

• Stereotypowe atrybucje

• Bytowość grupy

• Kontroli (C)

• Samowzmacniania (widzenia siebie w lepszym świetle) (E)

• Zaufania (T)

Klasyfikacja Chacka Stangora

• Motywy „poznawczej ekonomii” - potrzeba domknięcia, struktury, spójności, nietolerancji na wieloznaczność, poznania, autorytaryzm (nurt social cognition)

• Motywy „samowzmacniania” - samoocena indywidualna i kolektywna, narcyzm (potrzeba ochrony zagrożonego ja), egocentryzm (nurt social identity)

Klasyfikacja Johna Josta

• Motywy epistemiczne (potrzeba domknięcia, poznania, struktury)

• sformułowanie sądu (wiedzy pewnej, stabilnej, wiarygodnej)

• Motywy egzystencjalne (opanowywanie lęku, motywy Ja)

• utwierdzenie się w przekonaniach / światopoglądzie

• wzmocnienie Ja

• Motywy ideologiczne (uzasadniania systemu)

• wyjaśnienie i uzasadnienie systemu społeczno-politycznego

Założenia

• człowiek - naiwny badacz

• poznanie = kumulowanie wiedzy

• wiedza redukuje niepewność

• motywy pozwalają na osiąganie / utrzymywanie pewnej wiedzy

• reakcja na zagrożenie - Ja indywidualne, grupowe, społeczne = motywy

• zróżnicowanie indywidualne w motywach

Wymiary motywacji episteczmicznej a społeczne poznanie…czyli jak konstruujemy reprezentacje innych osób, grup społecznych i przyczyn zjawisk

Motywy epistemiczne

• Potrzeba domknięcia poznawczego (Kruglanski)

• Potrzeba pewności (Sorrentino)

• Potrzeba prostej struktury (Yoram Bar-Tal)

• Poznania poznania (Petty i Caccioppo)

• Potrzeba wiedzy (Rokeach)

Dlaczego te motywy?

• społeczne poznanie = wizja człowieka jako naiwnego badacza

• projekty badawcze obejmujące setki badań eksperymentalnych i korelacyjnych

• formalne charakterystyki zainicjowanych i kontrolowanych (zasilanych) przez siebie procesów poznawczych oraz zróżnicowane treściowo efekty przebiegu tych procesów

Co je łączy?

• potrzeby (tendencja lub skłonność, a nie deficyt lub brak, który trzeba uzupełnić)

• pozwalają na opis poznawczego procesu dochodzenia do konkluzji, wniosku, sądu

• mają dalekosiężne skutki społeczne i to możliwe do uchwycenia na różnych poziomach, od indywidualnego (np. stereotypy, schematy społeczne, sądy społeczne) po międzygrupowy (uprzedzenia, dyskryminacje, defaworyzacja obcych)

• są traktowane jako zmienne indywidualne i stany motywacyjne

Motywy poznania

dwa rodzaje motywacji poznania:

• kierunkowa (directional) - dążenie do osiągnięcia specyficznej konkluzji, np. ja jestem wartościowy, atrakcyjny, lubiany

• niekierunkowa (nondirectional) - dążenie do osiągnięcia jakiejkolwiek konkluzji

• są obciążone ewaluatywnie (value bias)

• analiza w obszarze

• rozumowania

• podejmowania decyzji

• moralności

• zdrowia psychicznego

Jak przebiega motywowany proces poznawczy

2

---