fizjologia to: nauka badająca czynności życiowe człowieka takie jak: oddychanie, krążenie, odżywianie. Działy fizjologii: f. komórki, f porównawcza, f patologiczna, f układy nerwowego, f wysiłku fiz, f mowy
anatomia to: nauka zajmująca się opisem budowy, ciała ludzkiego. Działy: an. Opisowa, porównawcza, czynnościowa, mikroskopowa.
przemiana materii to: inaczej metabolizm, istota procesów fizjologicznych: całokształt reakcji procesów biochemicznych zachodzących w komórkach organizmu, jest to cecha wspólna wszystkich istot żywych i podstawowy warunek życia, obejmuje dwa przeciwstawne procesy : anabolizm ( synteza) i katabolizm ( rozpad)
anabolizm to: gromadzenie energii w organizmach, asymilacja, przyswajanie
katabolizm to: zmniejszenie zapasu energii, dysymilacja, rozpad
jakie 4 procesy muszą przebiegać w naszym organizmie, aby zachodziła przemiana materii:
odżywanie ( pobieranie ze środ. Zew. Materiałów energetycznych i budulcowych)
oddychanie( doprowadzenie ze środ. Zew. Tlenu, który jest niezbędny do procesów utleniania wewnątrzkomórkowego- usuwanie nadmiaru CO2 ze środ zew.)
krążenie ( materiały energetyczne i budulcowe, gazy ( tlen i CO2) produkty przemiany materii pomiędzy komórkami)
wydalanie( usuwanie ze środ. Wew. Wytwarzanych nielotnych produktów przemiany materii)
homeostaza to: zdolność organizmu do zachowania stałego środowiska wew.mimo zmian w środ. Zew.,
tkanka to: zespół komórek o podobnej budowie i funkcjach
wymień 4 podstawowe rodzaje tkanek:
nabłonkowa
łączna
mięśniowa
nerwowa
występowania tkanki nabłonkowej: pokrywa zew, powierzchnię ciała, wyściela jamy, naczynia i przewody ciała. ( skóra, tarczyca, kanaliki nerwowe, przewód pokarmowy, drogi oddechowe, jajowody)
występowania tkanki łącznej i chrzęstnej: tworzy szkielet zarodka, powierzchnie stawowe, ucho, nos, zakończenie żeber, drzewo oskrzelowe.
rodzaje tkanki mięśniowej: gładka, poprzecznie prążkowana, poprzecznie prążkowana serca
rola układu krążenia: rozprowadza do narządów krew zawierającą tlen i substancje odżywcze, doprowadza do narządów wydalających substancje wydalające z ustroju
układ krążenia składa się z: a) serce: czterołamowe, dwudzielne, b) sieć naczyń tętniczych, c) sieć naczyń żylnych, d) naczynia włosowate
4 jamy serca: a) przedsionek prawy, b) przedsionek lewy, c) komora lewa, d) komora prawa
zastawki serca i jaka jest ich rola: zastawki znajdują się między przedsionkami a komorami. Zapobiegają cofaniu się krwi z komór do przedsionków natomiast umożliwiają przepływ z przedsionków do komór. Zastawki półksiężycowe znajdują się między lewą komorą a aortą i prawą komorą a pniem płucnym. Wypchnięcie krwi z komór.
tętnice to: naczynia krwionośne, w których krew płynie od serca na obwód, wychodzą z komór.
żyły to: naczynia krwionośne gdzie krew płynie do serca, wchodzą do przedsionków.
naczyniach włosowatych: zachodzi wymiana produktów odżywczych, gazów, zbędnych produktów przemiany materii.
krążenie wielkie: układ naczyń od lewej komory do prawego przedsionka ( chodzi tu pewnie o krążenie krwi;) ) . lewa komora- aorta, krew utleniona- naczynia włosowate- krew odtleniona- żyła główna górna- żyła główna dolna- prawy przedsionek.
krążenie płucne ( małe): układ naczyń od prawej komory do lewego przedsionka. Prawa komora- pień płuncy, krew odtleniona- naczynia włosowate płuc- krew natleniona- żyły płucne- lewy przedsionek
serce zbudowane jest: z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca i otoczone workiem osierdziowym.
charakterystyczne cechy budowy i funkcji tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca: a) komórki nie tworzą zespólnie, lecz zachowują swą odrębność, są podzielone wstawkami, b) skurcz całkowicie niezależny od naszej woli, c) mięsień sercowy kurczy się automatycznie ok. 60- 70 razy/min.
naczynia wieńcowe i jaka jest ich rola: naczynia wieńcowe to naczynia zaopatrujące w krew serce. Doprowadzają składniki odżywcze i tlen do krwi. Składają się z dwóch tętnic: prawej, lewej tętnicy wieńcowej, odchodzących z początkowego odcinka aorty.
tętnice wychodzące z lewej komory serca to aorta, która prowadzi krew natlenioną na obwód do tkanek narządów
tętnica wychodząca z prawej komory serca to pień płucny, który prowadzi krew odtlenioną do płuc.
dwie żyły wchodzące do prawego przedsionka to żyła główna górna i dolna, które zbierają krew z szyi, głowy, kończyn górnych jamy brzusznej i kończyn dolnych.
do lewego przedsionka wpadają 4 lub 3 żyły płucne, które prowadzą krew natlenioną z płuc
jak mierzy się tetno i ile wynosi norma w spoczynku: tętno najczęściej na tętnicy promieniowej /(okolica nadgarstka) ale także na tętnicach:” szyjnej z lewej str., ramiennej, udowej, podkolanowej, grzbietowej, stopy. Norma- 68/80 mm Hg
metoda pomiaru ciśnienia tętniczego - pomiar manometrem rtęciowym Riva-Rocciego i Korotkowa
norma cisnienia tetniczego RR 120\80 mm Hg
Elementy upostaciowione ( morfotyczne15%) krwi to:
a) krwinki czerwone- erytrocyty,
b) krwinki biale- leukocyty (monocyty, limfocyty, granulocyty),
c) płytki0 trombocyty
w skład osocza wchodzą: a) woda90%, b) substancje nieorganiczne w formie kationów i anionów, c) zw. Organicze ( białka- albuminy, globuliny, fibrynogen, glukoza, mocznik, kwas moczowy, aminokwasy, enzymy, hormony)
hematokryt i ile wynosi: Hc stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi( normalny Hc= do ok. 45%)
budowa i rola krwinek czerwonych: transportują tlen do tkanek. Zawierają we wnętrzu barwnik krwi- hemoglobinę. Są to komórki bez jądra. Maja postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 un. Powstają w szpiku kostnym, gdzie przechodzą do krwi, żyją ok. 120 dni, a następnie są wyłapywane w śledzionie gdzie następuje ich rozkład.
hemoglobina i jaka jest jej rola: Hb- czerwony barwnik krwi, stanowi 33% masy erytrocytu, hem+ globina, właściwy nośnik tlenu.
mechanizm zaczadzenia: zaczadzenie to zatrucie tlenkiem węgla. Hb+ CO-> HbCO, tlenek węgla współzawodniczy z tlenem przy wiązaniu się z hemoglobina, ma on 200x większe niż tlen powinowactwo do hemoglobiny, wypiera tlen z hemoglobiny i zajmuje jego miejsce.
płytek krwi: trombocyty uczestniczą w krzepnięciu krwi, wydzielają serotoninę obkurczającą naczynia krwionośne.
krzepnięcie: to przemiana rozpuszczonego we krwi białka- fibrynogenu w postać nierozpuszczalną- fibrynę, włóknik. Istota krzepnięcia- szereg kaskadowych reakcji ponad 30 substancji bierze udział , niezbędne jony wapniowe.
skrzep: elementy upostaciowione= włóknik+ wynaczyniona krew.
krwinek białych:
a)granulocyty- obojętnochłonne, kwasochłonne, zasadochłonne,
b) limfocyty,
c) monocyty
rola krwinek białych: udział w procesach odpornościowych i ochronnych organizmu. Ochrona swoista i nieswoista. Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu i fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje ochronne w organizmie).
co to jest OB. I o czym nam mowi: OB.- odczyn Biernackiego, mówi o szybkości opadania krwinek czerwonych w czasie- określa się po godzinie i po 2, niespecyficzny wskaźnik procesu chorobowego, służy do obserwacji przebiegu choroby.
główne grupy krwi: układ AB0- występowanie na powierzchni krwinek antygenów A, B oraz obu na raz AB lub żadnego 0. układ RH ( Rhesus) ponad 40 antygenów, najsilniejszy jest antygenD i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak do Rh-
co wykonuje się przed przetoczeniem krwi: hematopoeza- krwiotworzenie. W szpiku kostnym czerwonym kości płaskich powstają erytrocyty, granulocyty, płytki krwi, część limfocytów i monocytów.. w układzie chłonnym powstają limfocyty i monocyty.
gdzie tworzą się krwinki hematopoeza-krwiotworzenie
-w szpiku kostnym czerwonym kości płaskich powstają erytrocyty, granulocyty, płytki krwi, część limfocytow i monocytow
-u ukł. Chłonnym powstają limfocyty i monocyty
górne drogi oddechowe: jama nosowa, gardło, krtań
dolne drogi oddechowe: krtań, tchawica, oskrzela, płuca
co zachodzi w pęcherzykach płucnych: odbywa się wymiana gazowa ( oddychanie)
nabłonek wyściełający drogi oddechowe to: nabłonek migawkowy ( rzęskowy)
jaką rolę pełni krtań - jest to narząd głosu położony w szyi
nagłosnia - to chrząstka krtaniowa w kształcie liści pokryta błoną śluzową, zamyka wejście do krtani w czasie połykania
tchawica - zbudowana jest z 20 podkowiastych chrząstek i pokryta jest nabłonkiem migawkowym, rozgałęzia się na oskrzela prawe i lewe
z ilu płatów składa się płuco prawe i lewe - pł. prawe 3 płaty pł lewe 2 płaty
wycisk sercowy to wnęka w płucu lewym, w której znajduje się serce
przepona to gł. mięsień oddechowy, jej skurcz powoduje ok. 70%wzrostu objętości płuc unerwia ja nerw przeponowy- regulujący swiadome i nieswiadome oddychanie
Stawy dwuosiowe(łudeczkowate) np. staw nadgarstkowo śródręczny kciuka
Stawy jednoosiowe zawiasowe- reuch możliwy na jednej płaczyżnie
rola kręgosłupa 33 do 34 kregow ułożonych jeden na drugim tzron kregu tworzy słup kostny, ruchoma oś tułów ludzkiego, przez kregosłop przebiga kanał rdzeniowy w którym leży rdzeń kregowy-funkcja ochronna układu nerwowego
odcinki kręgosłupa szyjne 7, piersiowe 12, lędźwiowe 5, krzyżowy 5, guziczny4-5
czaszkę dzielimy na mózgoczaszkę i trzewioczaszkę
klatkę piersiową tworzą kręgi piersiowe12, 12 par żeber i mostek
żebra rzekome to od VII do X mają z mostkiem połączenie pośrednie, gdyż tworzą łuk żebrowy łączący się z chrząstką VII żebra
obręcz barkowa: obojczyk + łopatka
kości kończyny górnej to kości: ramieniowa, promieniowa, łokciowa i kość dłoni
obręcz biodrowa- dwie kości miednicze
kości kończyny dolnej- kość udowa, piszczelowa, strzałkowa, kości stopy
mięsnie szkieletowe poprzecznie prążkowane- ich włókna mają odcinki słabiej i mocniej załamujące światło- występują na przemian- odcinki ciemniejsze prążki anizotropowe, a odcinki jaśniejsze, to odcinki izotropowe
aktyna i miozyna są odpowiedzialne za Skórcz mięśnia, włókna przesuwają się względem siebie i nastepuje zmiana dlugości mięśni
posuwanie się aktyny względem miozyny wymaga dostarczenia energii
substancja, z której bezpośrednio czerpiemy energie to ATP
drogi resyntezy ATP z fosfokreatyny i z glikogenu(szybkie drogi utleniania - utlenianie komórkowe (wolne drogi utleniania, ale wydajniejsza)
ścięgna to część mięśnia zbudowane z tkanki łącznej włóknistej o bardzo dużym skupieniu włókien kolagenowych
mięsień dwugłowy ma dwa przyczepy bliższe
mięśnie prostowniki przeciwstawiają się zginaczom, a przywodziciele odwodzicielom
mięśnie oddechowe - przepona i mięśnie miedzy żebrowe zewnętrzne i wewnętrzne
najważniejszym mięśniem brzucha, który zgina tułów jest mięsień prostu brzucha, a za zginanie na boki odpowiadają mięśnie skośne wewnętrzne i zewnętrzne
największy mięsień uda to mięsień czworogłowy
mięśnie twarzy dzielimy na żwaczowe i mimiczne
występowanie mięsni gładkich i różnica od mięśni poprzecznie prążkowanych -jednostkowe(trzewne): żołądek, jelita, macica -wielojednostkowe: zwieracz i rozszerzacz źrenic, mięśnie przywłosowe, naczynia krwionośne Różnica: Skórcz mięśni gładkich jest niezależny od woli
komórki nerwowe posiadają zdolność do: -tworzenia i przewodzenia potencjałów elektrycznych
w synapsach odbywa się wydzielanie substancji przekaźnikowej, przewodnictwo chemiczne
Układ nerwowy ośrodkowy składa się z -mózgowie (mózg, pień mózgu, móżdżek) -rdzeń kregowy
w rdzeniu przedłużonym znajduje się ośrodek oddechowy i ośrodek krążenia
móżdżek koordynuje ruchy, upłynnia ruchy, kontroluje napięcie mięśniowe, utrzymuje równowagę i pionową postawę ciała
ośrodek słuchu znajduje się w płacie skroniowym
ośrodek wzroku- płat potyliczny
ośrodek czucia jest w płacie ciemieniowym
ośrodek ruchu i mowy- płat czołowy
zachowania człowieka są kontrolowane przez korę mózgową i płat czołowy
role rdzenia kręgowego - przenoszenie informacji -przewodzenie bodźców czuciowych z receptorów do mózgów i móżdżku -przewodzenie impulsów z mózgu i móżdżku do narządów wykonywania -odruchy bezwarunkowe
układ nerwowy obwodowy to- nerwy rdzeniowe 31par i nerwy czaszkowe12 par
układ nerwowy automatycznie unerwia narządy wewnętrzne: serce, naczynia krwionośne i składa się z dwóch części: współczulnej i przywspółczulnej, które dziłaja przeciwstawnie
układ współczulny rozszerza oskrzela, źrenice i przyśpiesza czynności serca
układ przywspółczulny zwęża oskrzela i źrenice, zwalnia czynności serca
mechanizm słyszenia: fala dźwięku wprawia w drgania błonę bębenkową, z tamta zostaje przeniesiona na kosteczki słuchowe, dalej do ucha wewnętrznego, gdzie znajduje się receptory nerwowe przekazujące bodźce do odpowiedniego bodźca w płacie skroniowym
trąbka słuchowa służy do wyrównywania różnicy ciśnień miedzy jamą bębenkową a przewodem słuchowym
błędnik błoniasty - narządem równowagi jest ucho wewnętrzne
mechanizm widzenia- światło przechodzi przez rogówkę i soczewkę, ta ostatnia ogniskuje obraz na siatkówce, stamtąd bodziec jest przekazywany nerwem wzrokowym do ośrodka wzroku w płacie potylicznym
widzenie trójwymiarowe w ośrodkowym układzie nerwowym obraz nakłada się na siebie
narząd węchu - nabłonek węchowy jamy nosowej w małżowinie nosowej górnej
kubki smakowe-skupiska receptorów smakowych głownie na języku
odcinki przewodu pokarmowego(jama ustna, przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube,
gruczoły biorące udział w trawieniu - ślinianki, wątroba i trzustka
procesy zachodzące w układzie trawiennym - trawienie chemiczne poprzez enzymy trawienne i reakcje chemiczne -trawienie mechaniczne poprzez rozdrabnianie pokarmu i ruch jelit
trawienie to przekształcanie pokarmu w proste związki chemiczne, które mogą zostać wchłonięte
funkcje śliny- nawilżanie jamy ustnej i suchych pokarmów -ochrona higieniczna i bakteriobójcza
amylaza-enzym trawiący skrobię i cukry proste
główny enzym soku żołądkowego to pepsyna, która odpowiada za trawienie białek
śluz chroni nabłonek żołądka przed strawieniem przez kwas solny
dwie wydzieliny biorące udział w trawieniu i przedostają się do układu trawiennego przez dwunastnice to żółć i sok trzustkowy
rola jelita cienkiego - trawienie chemiczne, wchłaniania i pasaż pokarmu
skład soku trzustkowego (amylaza trzustkowa, lipaza trzustkowa, trypsyna i chymotrypsyna)
rola jelita grubego - wchłanianie elektrolitów i wody, treść jelitowa zostaje zagęszczona, tworzy się kał
jaka jest rola jelita cienkiego: a) trawienie chemiczne: enzymy zawarte w soku trzustkowym i żółć, enzymy soku jelitowego
, b) wchłanianie,
c) pasaż pokarmu: skurcze odcinkowe ( mieszają pokarm) i skurcze robaczkowe ( przesuwają pokarm)
co zawiera sok trzustkowy: amylazę trzustkową ( rozkłada skrobię) lipazę trzustkową ( rozkłada tłuszcze), trypsynę i chymotrypsynę ( rozkłada polipeptydy na aminokwasy). Sok trzustkowy zobojętnia kwaśną treść pokarmową.
co odbywa się w jelicie grubym:
a) wchłanianie elektrolitów i wody,
b) treść jelitowa zostaje zagęszczona,
c) tworzy się kał
jaka jest rola wątroby:
a) równoważenie właściwego poziomu glukozy we krwi,
b) synteza kwasów żółciowych,
c) synteza białek osocza,
d) neutralizowanie toksyn,
e) magazynowanie witamin ( A, D, B12)
jak działa insulina: nasila przechodzenie glukozy do wnętrza komórek, reguluje jej stężenie we krwi
3 RODZAJE TKANKI MIĘŚNIOWEJ - gładka, poprzecznie prążkowana, poprzecznie prążkowana serca
AKTYNA I MIOZYNA;) - Aktyna i miozyna są odpowiedzialne za skurcz mięśnia: włókna przesuwają się względem siebie i nastepuje zmiana długości mięśnia, cieńsze nitki aktyny tworzą jasne prążki I, grubsze nitki miozyny tworzą cieńsze prążki A, prążek jasny H-przejaśnienie w prążku A, linia Z- warstwa pośrodku prążka I
AMYLAZA - -enzym trawiący skrobię do cukrów prostych
ANABOLIZM - gromadzenie energii w organizmach, asymilacja, przyswajanie
ANATOMIA - nauka zajmująca się opisem budowy, ciała ludzkiego. Działy: an. Opisowa, porównawcza, czynnościowa, mikroskopowa.
ATP - Substancja, z której bezposrednio czerpiemy energie. Są trzy drogi resyntezy ATP:z fosfokreatyny, z glikogenu, utlenianie komórkowe. Które drogi resyntezy ATP sa szybkie, jaka droga jest wolniejsza i wydajniejsza?Szybsze drogi resyntezy ATP to drogi beztlenowe: z fosfokreatyny i z glikogenu. Wolniejszą drogą ale bardziej wydajną jest utlenianie komórkowe.
AUTONOMICZNY UKŁAD PRZYWSPÓŁCZULNY - zwęża oskrzela, zwęża zrenice, zwalnia czynnosc serca
BIERNY UKŁAD NARZĄDÓW RUCHU - układ kostny i układ stawowo-więzadłowy
CIŚNIENIE TĘTNICZE - Metoda pomiaru manometrem rtęciowym Riva-Rocciego i Korotkowa.
CO WYKONUJE SIĘ PRZED PRZETOCZENIEM KRWI - Przed przetoczeniem krwi wykonuje się próbę krzyżową; test aglutynacji.
CO ZACHIODZI W NACZYNIACH WŁOSOWATYCH - W naczyniach włosowatych zachodzi wymiana produktów odżywczych, gazów i zbędnych produktów przemiany materii.
CZASZKĘ DZIELIMY NA - mózgoczaszkę i trzewioczaszkę
CZERWONE KRWINKI - Erytrocyty transportują tlen do tkanek. Zawierają we wnętrzu barwnik krwi-hemoglobinę. Są to komórki bez jądra. Mają postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 un. (Powstają w szpiku kostnym, przechodzą do krwi gdzie żyją około 120 dni a następnie są wyłapywane w śledzionie gdzie następuje ich rozkład).
DO LEWEGO PRZEDSIONKA WPADAJĄ - cztery lub trzy żyły płucne, które prowadza krew natlenioną z płuc.
DOLNE DROGI ODDECHOWE - krtań, tchawica, oskrzela
Działy: anatomia opisowa, a. porównawcza, a. czynnościowa, a. mikroskopowa.
ELEMENTY UPOSTACIOWANE KRWI - krwinki czerwone-erytrocyty, krwinki białe-leukocyty (monocyty, limfocyty,granulocyty), płytki-trombocyty
FIZJOLOGIA - nauka badająca czynności życiowe człowieka takie jak np.: oddychanie, krążenie, odżywianie, wydalanie, poruszanie się, rozmnażanie itd. Działy fizjologii: f. komórki, f. porównawcza, f. patologiczna, f. układu nerwowego, f. wysiłku fiz., f. mowy.
FUNKCJA ŚLINY;P - nawilżanie jamy ustnej i spożywania suchych pokarmów, ułatwia połykanie, higieniczno-ochronna i bakteriobójcza
GDZIE TWORZĄ SIĘ KRWINKI - Hematopoeza-krwiotworzenie, w szpiku kostnym czerwonym kości płaskich powstają erytrocyty, granulocyty, płytki krwi, część limfocytów i monocytów, w ukł. chłonnym powstają limfocyty i monocyty
GÓRNE DROGI ODDECHOWE - jama nosowa, gardło
GRUCZOŁY TRAWIENNE - slinianki, wątroba i trzustka
GRUPY KRWI - układ AB0 - występowanie na powierzchni krwinek antygenów A, B oraz obu naraz AB lub żadnego 0, układ Rh (Rhesus)- ponad 40 antygenów, najsilniejszy jest antygen D i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+, a brak do Rh-.Rh+83%Rh-17%A38%036%AB8%B18%
HEMATOKRYT - hematokryt (Hct) to stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi
HEMOGLOBINA - Hemoglobina (Hb): czerwony barwnik krwi, stanowi 33% masy erytrocytu, Hem+globina, właściwy przenośnik tlenu
HOMEOSTAZA - zdolność organizmu do zachowania stałego środowiska wew.mimo zmian w środ. Zew.,
INSULINA - nasila przechodzenie glukozy do wnętrza komórek, reguluje jej stężenie we krwi
ISTOTA GĄBCZASTA - -tworzy sieć beleczek kostnych, aktywna metabolicznie - wbudowywanie lub uwalnianie dużych ilości wapniawystępowanie:nasady kości długich, wnętrze kości płaskich
ISTOTA ZBITA- twarda warstwa zew. kości odporna mechanicznie i mało aktywna metabolicznie. Występowanie:trzony kości długich, powierzchnia kości płaskich
JAKĄ ROLE PEŁNI KRTAŃ - Narząd głosu położony w szyi…
JAMY SERCA - przedsionek prawy, komora prawa, przedsionek lewy, komora lewa
JELITO GRUBE - wchłanianie elektrolitów i wody, , treść jelitowa zostaje zagęszczona, tworzy się kał
KATABOLIZM - zmniejszanie zapasu energii, dysymilacja, rozpad.
KLATKE PIERSIOWĄ TWORZĄ - kręgi piersiowe (12), 12 par żeber i mostek
KOMÓRKI NERWOWE POSIADAJĄ ZDOLNOŚĆ - tworzenia i przewodzenia potencjałów elektrycznych, sieć neuronów, które docierają do wszystkich narządów, zapewnia szybkie i precyzyjne przekazywanie informacji)
KOMÓRKI TKANKI KOSTNEJ - osteocyty-dojrzałe komórki kostne, osteoblasty-komórki kościotwórcze, osteoklasty-komórki kościogubne
kontrolujące krążenie. Wpływ wysiłku fizycznego na czynność układu krążenia.
KOŚCI DŁUGIE - zbudowane są z trzonu i nasady
KOŚCI PŁASKIE - kości mózgoczaszki, łopatka, mostek, kości biodrowe
KOŚCI RÓŻNOKSZTAŁTNE - kości trzewioczaszki, kręgi
KRĄŻENIE PŁUCNE - Układ naczyń od prawej komory do lewego przedsionka. PRAWA KOMORA->pień płucny, krew odtleniona->naczynia włosowate płuc->krew natleniona->żyły płucne->LEWY PRZEDSIONEK
KRĄŻENIE WIELKIE - Układ naczyń od lewej komory do prawego przedsionka. LEWA KOMORA->aorta,krew utleniona->naczynia włosowate->krew odtleniona->żyła główna górna->żyła główna dolna->PRAWY PRZEDSIONEK
KRWINKI BIAŁE - granulocyty(obojętnochłonne, kwasochłonne, zasadochłonne),limfocyty, monocyty.Rola:udział w procesach odpornościowych i ochronnych organizmu. Ochrona swoista i nieswoista. Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu i fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje ochronne w organizmie).
KRZEPNIĘCIE - przemiana rozpuszczonego we krwi białka -fibrynogenu w postać nierozpuszczalną-fibrynę, włóknik, istota krzepnięcia-szereg kaskadowych reakcji, ponad 30 substancji bierze udział, niezbędne jony wapniowe
KUBKI SMAKOWE - skupiska receptorów smakowych, głównie znajdujących się na języku.
LICZBA ODDECHÓW NA MIN - 16
MECHANIZM ZACZADZENIA - Zaczadzenie to zatrucie tlenkiem węgla. Hb+CO->HbCO, tlenek węgla współzawodniczy z tlenem przy wiązaniu się z hemoglobiną, ma on 200 x większe niż tlen powinowactwo do hemoglobiny, wypiera tlen z hemoglobiny i zajmuje jego miejsce
MIĘSIEŃ CZROWOGŁOWY UDA - największy mięsien uda
MIĘSIEŃ DWUGŁOWY - to miesien, który ma dwa przyczepy bliższe
MIĘSIEŃ PROSTY BRZUCHA - Najważniejszy miesien brzucha, który zgina tułów
MIĘŚNIE GŁADKIE - jednostkowe (trzewne): narządy wew.: żołądek, jelito, pęcherz moczowy, macica; pobudzenie przenosi się z jednej komórki na drugą, wielojednostkowe: zwieracz i rozszerzacz źrenicy, mięśnie przywłosowe, naczynia krwionośne; kurczą się niezależnie bez przenoszenia pobudzenia. Skurcz mięśni gładkich jest niezależny od naszej woli; skurcz i rozkurcz przebiegają wolniej.
MIĘŚNIE ODDECHOWE - przepona, mięśnie międzyżebrowe zew. i wew.
MIĘŚNIE PROSTOWNIKI - przeciwstawiaja się zginaczom, a przywodziciele odwodzicielom.
MIĘŚNIE TWARZY - dziela sie na żwaczowe i mimiczne.
NACZYNIA WIEŃCOWE - to naczynia zaopatrujące w krew serce. Doprowadzają składniki odżywcze i tlen do krwi. Składają się z dwóch tętnic: prawej i lewej tętnicy wieńcowej, odchodzących z początkowego odcinka aorty.
NAGŁOŚNIA - to chrząstka krtaniowa w kształcie liści pokryta błoną śluzową biorącą udział w zamykaniu wejścia do krtani w czasie połykania
NARZĄD WĘCHU - nabłonek węchowy jamy nosowej w małżowinie nosowej górnej
NARZĄDEM RÓWNOWAGI JEST - ucho wewnętrzne (błędnik błoniasty)
NIEDOBÓR WITAMINY D POWODUJE - krzywicę(u dorosłych-rozmiękanie kości-osteomolacja)
OB -Odczyn Biernackiego, szybkość opadania krwinek czerwonych w czasie-określa się go po godzinie i po dwóch, niespecyficzny wskaźnik procesu chorobowego, służy do obserwacji przebiegu choroby
OBJĘTOŚĆ ODDECHOWA - ok. 500 ml,
OBRĘCZ BARKOWA - to obojczyk + łopatka, a kosci konczyny górnej wolnej to kość ramieniowa, kość promieniowa, kość łokciowa i kości dłoni
OBRĘCZ BIODROWA - 2 kości miedniczne, a kosci konczyny dolnej wolnej to kość udowa, kość piszczelowa, kość strzałkowa i kości stopy
ODCINKI KRĘGOSŁUPA - szyjne 7, piersiowy 12, lędźwiowy 5, krzyżowy 5, guziczny 4-5
ODCINKI UKŁADU POKARMOWEGO - jama ustna(gardło), przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito grube
OKOSTNA - Pełni funkcje odżywcze w stosunku do tkanki kostnej i szpiku kostnego, w osteogenezie i regeneracji po złamaniu
OSOCZE - woda-90%, substancje nieorganiczne-w formie kationów i anionów, zw. Organiczne(białka-albuminy, globuliny, fibrynogen,glukoza, mocznik, kwas moczowy, aminokwasy, enzymy, hormony)
OSSEINA - Substancja organiczna wystepujaca w tkance kostnej, dzieki niej kość jest sprężysta
OŚRODEK RUCHU I MOWY - w płacie czołowym
OŚRODEK SŁUCHU ZNAJDUJE SIĘ - w płacie skroniowym
OŚRODEK WZROKU ZNAJDUJE SIĘ - w płacie potylicznym
OŚRODKI CZUCIOWE ZNAJDUJĄ SIĘ - w płacie ciemieniowym
PEPSYNA - Główny enzym soku żoładkowego odpowiada za trawienie białek
PĘCHERZYKI PŁUCNE - W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa (oddychanie)
PROCESY PRZEMIANY MATERII - Odżywianie(pobieranie ze środ. zew. materiałów energetycznych i budulcowych), Oddychanie(doprowadzenie ze środ. zew. tlenu, który jest niezbędny do procesów utlenienia wewnątrzkomórkowego-usuwanie nadmiaru CO2 ze środ. wew.), Krążenie(materiały energetyczne i budulcowe, gazy(tlen i CO2), produkty przemiany materii pomiędzy komórkami), Wydalanie(usuwanie ze środ. wew. wytwarzanych nielotnych produktów przemiany materii
PRZEMIANA MATERII - inaczej metabolizm, istota procesów fizjologicznych: całokształt reakcji procesów biochemicznych zachodzących w komórkach organizmu, jest to cecha wspólna wszystkich istot żywych i podstawowy warunek życia, obejmuje dwa przeciwstawne procesy : anabolizm ( synteza) i katabolizm ( rozpad)
PRZEPONA - to główny mięsień oddechowy, jej skurcz powoduje ok. 70% wzrostu objętości płuc , nerwia ją nerw przeponowy-regulacja świadoma i nieświadoma oddychania
PRZYKŁADY WYSTĘPOWANIA TKANKI ŁĄCZNEJ CHRZĘSTNEJ - tworzy szkielet zarodka, powierzchnie stawowe, ucho, nos, zakończenie żeber, drzewo oskrzelowe
PRZYKŁADY WYSTĘPOWANIE TKANKI NABŁONKOWEJ - Nabłonkowa pokrywa zew. powierzchnię ciała, wyściela jamy, naczynia i przewody ciała.(skóra, tarczyca, kanaliki nerwowe, przewód pokarmowy, drogi oddechowe, jajowody)
RODZAJE TKANEK - nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa
RODZAJE TKANKI MIĘŚNIOWEJ - gładka, poprzecznie prążkowana, poprzecznie prążkowana serca
ROLA JELITA CIENKIEGO - a) trawienie chemiczne: enzymy zawarte w soku trzustkowym i żółć, enzymy soku jelitowego, b) wchłanianie, c) pasaż pokarmu: skurcze odcinkowe (mieszają pokarm) i skurcze robaczkowe(przesuwają pokarm)
ROLA KRĘGOSŁUPA - składa się z 33-34 kręgów ułożonych jeden na drugim, trzon kręgów tworzy słup kostny, stanowiący planową, ruchomą oś tułowia ludzkiego, przez kręgosłup przebiega kanał rdzeniowy, w którym leży rdzeń kręgowy- funkcja ochronna dla części centralnego układu nerwowego, stan kręgosłupa jako całość odpowiedzialna za postawę człowieka oraz za czynność wielu narządów
ROLA KRWINEK BIAŁYCH - Udział w procesach odpornościowych i ochronnych organizmu. Ochrona swoista i nieswoista.(Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu i fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje ochronne w organizmie).
ROLA MÓŻDŻKU - koordynuje ruchy dowolne, upłynnia ruchy, kontroluje napięcie mięśniowe, utrzymuje równowagę i pionową postawę ciała
ROLA PŁYTEK KRWI - Trombocyty uczestniczą w krzepnięciu krwi (średnica-1-4 un). Wydzielają serotoninę obkurczającą naczynia krwionośne.
ROLA RDZENIA KRĘGOWEGO - Przenoszeni informacji:przewodzenie bodźców czuciowych z receptorów do mózgu i móżdżku, przewodzenie impulsów z mózgu i móżdżku do narządów wykonawczych: mięśni, gruczołów, odruchy bezwarunkowe
ROLA UKŁADU KRĄŻENIA - rozprowadza do narządów krew zawierającą tlen i substancje odżywcze, doprowadza do narządów wydalających substancje wydalane z ustroju
ROLA WĄTROBY - równoważenie właściwego poziomu glukozy we krwi, synteza kwasów żółciowych, synteza białek osocza, neutralizowanie toksyn, magazynowanie witamin ( A, D, B12)
serca, elektrokardiogram. Tętno i ciśnienie oraz ich pomiar. Krążenie wrotne. Ośrodki
SERCE ZBUDOWANE JEST Z - tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca i otoczone workiem osierdziowym.
SKRZEP - Elementy upostaciowane = włóknik + wynaczyniona krew
SOK TRZUSTKOWY - Zawiera amylazę trzustkową (rozkłada skrobię), lipazę trzustkową (rozkłada tłuszcze), trypsynę i chymotrypsynę (rozkłada polipeptydy na aminokwasy)
Sok trzustkowy zobojętnia kwaśną treść pokarmową
STAWY DWUOSIOWE - (łódeczkowate) to np. staw nadgarstkowo śródręczny kciuka
STAWY JEDNOOSIOWE - (zawiasowy) to takie stawy, gdzie ruch możliwy jest tylko na jednej płaszczyźnie np.: łokcie, kolana, palce dłoni
STAWY WIELOOSIOWE - (kuliste) to takie stawy, gdzie możliwy jest ruch we wielu płaszczyznach, np..: staw barkowy, biodrowy
SZPIK CZERWONY - wystepuje w jamkach szpikowych istoty gąbczastej kości płaskich: czaszki, obojczyków, mostka, żeber, kręgów, kości miednicy, nasady kości długich, a szpik żółty w kościach długich, głównie komórki tłuszczykowi
ŚCIĘGNA - części mięśnia zbudowane z tkanki łącznej włóknistej o bardzo dużym skupisku włókien kolagenowych przebiegających równolegle i ułożonych w pęczki łączące brzusiec mięśnia z kością , z którą wytwarza przyczep)
TCHAWICA - 20 podkowiastych chrząstek (utrzymują drożność tchawicy i tworzą rusztowanie). Pokryta jest nabłonkiem migawkowym. Tchawica rozgałęzia sie na oskrzela prawe i lewe
TĘTNICE - naczynia krwionośne, w których krew płynie od serca na obwód; wychodzą z komór
TĘTNO - bada się najczęściej na tętnicy promieniowej (okolica nadgarstka), ale także na tętnicach: szyjnej zew., ramiennej, udowej, podkolanowej, grzbietowej stopy.
Tętno norma- 68-72 razy/min
TKANKA - zespół komórek o podobnej budowie i funkcjach. Rodzaje: nabłonkowa, łączna, mięśniowa, nerwowa
TKANKA MIĘŚNIOWA POPRZECZNIE PRĄŻKOWANA SERCA - komórki nie tworzą zespólni, lecz zachowują swą odrębność, są podzielone wstawkami, skurcz całkowicie niezależny od naszej woli, mięsień sercowy kurczy się automatycznie ok. 60-70 razy na min
TRAWIENIE - przekształcanie pokarmów w proste zw. chemiczne, które mogą zostać wchłonięte
TRĄBKA SŁUCHOWA - służy do wyrównywania różnicy ciśnień między jamą bębenkową a przewodem słuchowym
UKŁAD KRĄŻENIA SKŁADA SIĘ - z: a) serce: czterołamowe, dwudzielne, b) sieć naczyń tętniczych, c) sieć naczyń żylnych, d) naczynia włosowate
UKŁAD NERWOWY OBWODOWY - nerwy rdzeniowe (31 par), nerwy czaszkowe (XII par)
UKŁAD NERWOWY OŚRODKOWY skład - 1Mózgowie:mózg, pień mózgu, móżdżek.2Rdzeń kręgowy
W SYNAPSACH ODBYWA SIĘ - wydzielanie substancji przekaźnikowej; przewodnictwo chemiczne
WIDZENIE TRÓJWYMIAROWE - Każde oko widzi obiekt pod innym kątem. W ośrodkowym układzie nerwowym obrazy nakładają się na siebie i dzięki temu możliwe jest trójwymiarowe widzenie.
wielkie i małe. Główne naczynia krwionośne. Naczynia wieńcowe. Automatyzm
WYCISK SERCOWY - to wnęka w płucu lewym, w której znajduje się serce.
WYMIANA GAZOWA - przebiega na zasadzie dyfuzji, est spowodowana różnicą ciśnień parcjalnych gazów
WYSTĘPOWANIE TKANKI ŁĄCZNEJ I CHRZĘSTNEJ - : tworzy szkielet zarodka, powierzchnie stawowe, ucho, nos, zakończenie żeber, drzewo oskrzelowe.
WYSTĘPOWANIE TKANKI NABŁONKOWEJ - pokrywa zew, powierzchnię ciała, wyściela jamy, naczynia i przewody ciała. ( skóra, tarczyca, kanaliki nerwowe, przewód pokarmowy, drogi oddechowe, jajowody)
ZASTAWKI SERCA - zastawki znajdują się między przedsionkami a komorami. Zapobiegają cofaniu się krwi z komór do przedsionków natomiast umożliwiają przepływ z przedsionków do komór. Zastawki półksiężycowe znajdują się między lewą komorą a aortą i prawą komorą a pniem płucnym. Wypchnięcie krwi z komór.
ŻEBRA ŻEKOME - VIII-X mają z mostkiem połączenie pośrednie gdyż tworzą łuk żebrowy łączący się z chrząstką VII żebra
ŻYŁY - naczynia krwionośne gdzie krew odpływa nimi do serca; wchodzą do przedsionków
fizjologia to: bada czynności życiowe człowieka:oddychanie, krążenie, odżywianie. Działy fizjologii: f. komórki, f porównawcza, f patologiczna, f układy nerwowego, f wysiłku fiz, f mowy.anatomia tozajmuje się opisem budowy ciała ludzkiego. Działy: an. Opisowa, porównawcza, czynnościowa, mikroskopowa.przemiana materii to: metabolizm, istota proc. Fizjo.: reakcje proc. Biochem. zachodzące w kom. Org., jest to cecha wspólna wszystkich istot żywych i podstawowy warunek życia, obejmuje dwa przeciwstawne procesy : anabolizm ( synteza) i katabolizm ( rozpad).anabolizm to: gromadzenie energii w organizmach, asymilacja, przyswajanie.katabolizm to: zmniejszenie zapasu energii, dysymilacja, rozpad.jakie 4 procesy muszą przebiegać w naszym organizmie, aby zachodziła przemiana materii:odżywanie ( pobieranie ze środ. Zew. Materiałów energetycznych i budulcowych).oddychanie( doprowadzenie ze środ. Zew. Tlenu, który jest niezbędny do procesów utleniania wewnątrzkomórkowego- usuwanie nadmiaru CO2 ze środ zew.).krążenie ( materiały energetyczne i budulcowe, gazy ( tlen i CO2) produkty przemiany materii pomiędzy komórkami) wydalanie( usuwanie ze środ. Wew. Wytwarzanych nielotnych produktów przemiany materii).homeostaza to: zdolność organizmu do zachowania stałego środowiska wew.mimo zmian w środ. Zew.,tkanka to: zespół komórek o podobnej budowie i funkcjach.wymień 4 podstawowe rodzaje tkanek:nabłonkowa,łączna,mięśniowa,nerwowa.podaj przykłady występowania tkanki nabłonkowej: pokrywa zew, powierzchnię ciała, wyściela jamy, naczynia i przewody ciała. ( skóra, tarczyca, kanaliki nerwowe, przewód pokarmowy, drogi oddechowe, jajowody)podaj przykłady występowania tkanki łącznej i chrzęstnej: tworzy szkielet zarodka, powierzchnie stawowe, ucho, nos, zakończenie żeber, drzewo oskrzelowe.wymień 3 rodzaje tkanki mięśniowej: gładka, poprzecznie prążkowana, poprzecznie prążkowana serca.rola układu krążenia: rozprowadza do narządów krew zawierającą tlen i substancje odżywcze, doprowadza do narządów wydalających substancje wydalające z ustroju.układ krążenia składa się z: a) serce: czterołamowe, dwudzielne, b) sieć naczyń tętniczych, c) sieć naczyń żylnych, d) naczynia włosowate.wymień 4 jamy serca: a) przedsionek prawy, b) przedsionek lewy, c) komora lewa, d) komora prawa.gdzie znajdują się zastawki serca i jaka jest ich rola: zastawki znajdują się między przedsionkami a komorami. Zapobiegają cofaniu się krwi z komór do przedsionków natomiast umożliwiają przepływ z przedsionków do komór. Zastawki półksiężycowe znajdują się między lewą komorą a aortą i prawą komorą a pniem płucnym. Wypchnięcie krwi z komór.tętnice to: naczynia krwionośne, w których krew płynie od serca na obwód, wychodzą z komór.żyły to: naczynia krwionośne gdzie krew płynie do serca, wchodzą do przedsionków.co zachodzi w naczyniach włosowatych: zachodzi wymiana produktów odżywczych, gazów, zbędnych produktów przemiany materii.
co to jest krążenie wielkie: układ naczyń od lewej komory do prawego przedsionka ( chodzi tu pewnie o krążenie krwi;) ) . lewa komora- aorta, krew utleniona- naczynia włosowate- krew odtleniona- żyła główna górna- żyła główna dolna- prawy przedsionek.co to jest krążenie płucne ( małe): układ naczyń od prawej komory do lewego przedsionka. Prawa komora- pień płuncy, krew odtleniona- naczynia włosowate płuc- krew natleniona- żyły płucne- lewy przedsionek.serce zbudowane jest: z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca i otoczone workiem osierdziowym..charakterystyczne cechy budowy i funkcji tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej serca: a) komórki nie tworzą zespólnie, lecz zachowują swą odrębność, są podzielone wstawkami, b) skurcz całkowicie niezależny od naszej woli, c) mięsień sercowy kurczy się automatycznie ok. 60- 70 razy/min.
co to są naczynia wieńcowe i jaka jest ich rola: naczynia wieńcowe to naczynia zaopatrujące w krew serce. Doprowadzają składniki odżywcze i tlen do krwi. Składają się z dwóch tętnic: prawej, lewej tętnicy wieńcowej, odchodzących z początkowego odcinka aorty.tętnice wychodzące z lewej komory serca to aorta, która prowadzi krew natlenioną na obwód do tkanek narządów.tętnica wychodząca z prawej komory serca to pień płucny, który prowadzi krew odtlenioną do płuc. dwie żyły wchodzące do prawego przedsionka to żyła główna górna i dolna, które zbierają krew z szyi, głowy, kończyn górnych jamy brzusznej i kończyn dolnych..jak mierzy się tetno i ile wynosi norma w spoczynku: tętno najczęściej na tętnicy promieniowej /(okolica nadgarstka) ale także na tętnicach:” szyjnej z lewej str., ramiennej, udowej, podkolanowej, grzbietowej, stopy. Norma- 68/80 mm Hg. Elementy upostaciowione ( morfotyczne15%) krwi to:krwinki czerwone- erytrocyty,
krwinki biale- leukocyty (monocyty, limfocyty, granulocyty), płytki0 trombocyty.w skład osocza wchodzą: a) woda90%, b) substancje nieorganiczne w formie kationów i anionów, c) zw. Organicze ( białka- albuminy, globuliny, fibrynogen, glukoza, mocznik, kwas moczowy, aminokwasy, enzymy, hormony). co to jest hematokryt i ile wynosi: Hc stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi( normalny Hc= do ok. 45%). budowa i rola krwinek czerwonych: transportują tlen do tkanek. Zawierają we wnętrzu barwnik krwi- hemoglobinę. Są to komórki bez jądra. Maja postać krążków dwuwklęsłych o średnicy 6-8 un. Powstają w szpiku kostnym, gdzie przechodzą do krwi, żyją ok. 120 dni, a następnie są wyłapywane w śledzionie gdzie następuje ich rozkład..co to jest hemoglobina i jaka jest jej rola: Hb- czerwony barwnik krwi, stanowi 33% masy erytrocytu, hem+ globina, właściwy nośnik tlenu..jaki jest mechanizm zaczadzenia: zaczadzenie to zatrucie tlenkiem węgla. Hb+ CO-> HbCO, tlenek węgla współzawodniczy z tlenem przy wiązaniu się z hemoglobina, ma on 200x większe niż tlen powinowactwo do hemoglobiny, wypiera tlen z hemoglobiny i zajmuje jego miejsce.jaka jest rola płytek krwi: trombocyty uczestniczą w krzepnięciu krwi, wydzielają serotoninę obkurczającą naczynia krwionośne.co to jest krzepnięcie: to przemiana rozpuszczonego we krwi białka- fibrynogenu w postać nierozpuszczalną- fibrynę, włóknik. Istota krzepnięcia- szereg kaskadowych reakcji ponad 30 substancji bierze udział , niezbędne jony wapniowe. z czego składa się skrzep: elementy upostaciowione= włóknik+ wynaczyniona krew.co zaliczamy do krwinek białych: granulocyty- obojętnochłonne, kwasochłonne, zasadochłonne,limfocyty,monocyty , jaka jest rola krwinek białych: udział w procesach odpornościowych i ochronnych organizmu. Ochrona swoista i nieswoista. Charakteryzują się zdolnością do pełzakowatego ruchu i fagocytozy i z tego względu pełnią funkcje ochronne w organizmie). co to jest OB. I o czym nam mowi: OB.- odczyn Biernackiego, mówi o szybkości opadania krwinek czerwonych w czasie- określa się po godzinie i po 2, niespecyficzny wskaźnik procesu chorobowego, służy do obserwacji przebiegu choroby.główne grupy krwi: układ AB0- występowanie na powierzchni krwinek antygenów A, B oraz obu na raz AB lub żadnego 0. układ RH ( Rhesus) ponad 40 antygenów, najsilniejszy jest antygenD i to jego obecność powoduje zaliczenie kogoś do grupy Rh+ a brak do Rh- co wykonuje się przed przetoczeniem krwi: hematopoeza- krwiotworzenie. W szpiku kostnym czerwonym kości płaskich powstają erytrocyty, granulocyty, płytki krwi, część limfocytów i monocytów.. w układzie chłonnym powstają limfocyty i monocyty.górne drogi oddechowe: jama nosowa, gardło, krtań . dolne drogi oddechowe: krtań, tchawica, oskrzela, płuca.co zachodzi w pęcherzykach płucnych: odbywa się wymiana gazowa ( oddychanie).nabłonek wyściełający drogi oddechowe to: nabłonek migawkowy ( rzęskowy).jaka jest rola jelita cienkiego: a) trawienie chemiczne: enzymy zawarte w soku trzustkowym i żółć, enzymy soku jelitowego, b) wchłanianie, c) pasaż pokarmu: skurcze odcinkowe ( mieszają pokarm) i skurcze robaczkowe ( przesuwają pokarm). co zawiera sok trzustkowy: amylazę trzustkową ( rozkłada skrobię) lipazę trzustkową ( rozkłada tłuszcze), trypsynę i chymotrypsynę ( rozkłada polipeptydy na aminokwasy). Sok trzustkowy zobojętnia kwaśną treść pokarmową. co odbywa się w jelicie grubym: wchłanianie elektrolitów i wody, treść jelitowa zostaje zagęszczona, tworzy się kał. jaka jest rola wątroby: równoważenie właściwego poziomu glukozy we krwi, synteza kwasów żółciowych, synteza białek osocza, neutralizowanie toksyn,magazynowanie witamin ( A, D, B12) . jak działa insulina: nasila przechodzenie glukozy do wnętrza komórek, reguluje jej stężenie we krwi. gruczoły wydzielania wewnętrznego,skóra i jej funkcje,elementy układu odpornościowego człowieka.