Problem ubóstwa jest wynikiem polityko gosp. spotykamy je również w krajach najbogatszych. W zwalczaniu ubóstwa chodzi o znalezienie optimum między udzielaniem rzeczywiście niezbędnej pomocy społecznej a nie osłabieniem skłonności do pracy czy te zachęceniem do pracy na czarno przy jednoczesnym korzystaniu z zasiłków. W skali całego systemu gosp. znalezienie takiego optimum jest niezwykle trudne. Funkcja stabilizacyjna- jej istota to zapewnienie ładu ekonomicznego, który będzie gwarantował efektywne funkcjonowanie systemu gosp. tzn. długotrwały wzrost realnych dochodów indywidualnych i zbiorowych. Bardziej uniwersalny charakter mają oczekiwania co do: stopy bezrobocia nie przekraczającej 4%; zerowej stopy wzrostu cen (inflacji w skali roku); przynajmniej 3% stopy wzrostu PKB rocznie. Procesy regulacyjne wykonywane w ramach tej funkcji (np. kontrola ilości pieniądza) mają za cel stabilizowanie koniunktury w długim okresie stąd nazwa tej funkcji. Jest to funkcja o pierwotnym i zasadniczym znaczeniu Pol. gosp. gdyż warunkuje pozytywne efekty w zakresie pozostałych funkcji.
Polityka makroekonomiczna. W jej skład wchodzą: a)polityka monetarna (regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza); b)pol. fiskalna (pieniężna, budżetowa) stanowione są wysokość i rodzaje obciążeń nakładanych na przdes., obywateli, konsumentów, określa się przeznaczenie publicznych środków finansowych, podział kompetencji pomiędzy budżet centralny i budżet samorządów terytorialnych; c)pol. kursu walutowego. Kryterium wytyczonego celu w pol.gosp. Można tu wyróżnić: politykę systemową; strukturalną; redystrybucyjną; stabilizacyjną. W ramach tak rozróżnionej polityki można wyróżnić bardziej szczegółowe odmiany np. w ramach Pol. stabilizacyjnej można dodatkowo wyróżnić pol. antyrecesyjną, antyinflacyjną, zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, równowagi zewnętrznej i wewnętrznej. Polityka mikroekonomiczna. Mikroekonomiczne cele pol.gosp. ograniczają się do wybranych dziedzin gosp. i są adresowane do selektywnie wybranych grup podmiotów. Dążenie państwa do pobudzenia lub hamowania rozwoju określonej dziedziny gosp. mogą być związane z przemysłem, budownictwem, rolnictwem, transportem, łącznością. Cele mikro są widoczne w działaniach państwa podejmowanych w sferze edukacji zdrowotnej, mieszkaniowej, ekologicznej, kulturalnej, socjalnej.
Podział celów Pol.gosp. implikuje podział na Pol. makro i mikroekonomiczną. Przejawem może być: regulacja struktury gosp.; interwencja władz państwowych w ceny (poziom minimalny za płacę); wspomaganie wybranych przez polityków lub urzędników gałęzi gosp. lub regionów; państwowa lub komunalna własność przed-stw; finansowanie publicznych zamówień na opracowania naukowe lub innowacyjne uznane za ważne dla systemu gosp.; inne rodzaje finansowego wspierania pojedynczych wytwórców lub ich grup (np. eksporterów) czy ochrona ich przed konkurencją (np. cła importowe, podatki graniczne).
W przypadku Pol. mikro można mówić o dużej urzędniczości ze strony aparatu urzędniczego i grup nacisku, mówimy o lobbingu. Elementy Pol. mikro są dopuszczalne dopóki nie są one sprzeczne z celami i zasadami Pol. makro. Często okazuje się że urzędnicy lub politycy działają pod presja lobbingu gosp. co może nasuwać skojarzenia korupcyjne.
Zawodność państwa. Argumenty na rzecz deregulacji i prywatyzacji gosp. można podzielić na 3 grupy: 1.państwo jest niedoskonałe jako podmiot decyzji regulacyjnych i alokacyjnych 2.występują niedostatki instytucji publicznych w stosunku do instytucji prywatnych 3.krytyka tradycyjnych koncepcji teoretycznych takich jak monopol naturalny (np.wodociagi, komunikacja miejska). Główne przyczyny zawodności państwa: ograniczenie informacji; ograniczona kontrola państwa nad działaniem prywatnych rynków; ograniczona kontrola nad biurokracją; ograniczenia o charakterze politycznym.
Keynesowskie koncepcje w Pol. ekonomicznej: nacisk inflacji, zwrot w kieruku założeń liberalnych. Lata 50 i 60-te XX w. to okres zdecydowanej dominacji koncepcji keynesowskiej w Pol. ekonomicznej większości krajów zachodnich o gosp. rynkowej. Koncepcje te uzyskały pełną afirmacje po II w.św. J.M.Keynes wskazywał na potrzebę stałego angażowania się w sprawy gospodarki. Ingerencja powinna obejmować: ustalenie wysokości stóp procentowych; kursy walutowe; wykorzystanie Pol. budżetowej ( a zwłaszcza wydatków państwa do pobudzenia popytu i przeciwdziałania tendencjom recesyjnym). Stronnictwa chrześcijańsko-demokratyczne i socjalno- demokratyczne w krajach europejskich poszerzyły je o postulaty zwiększenia opieki społ. „powszechnej ochrony zdrowia,, zabezpieczeniu na starość”- nadawanie państwu funkcji opiekuńczych.
W ciągu 20 lat powojennych wiele krajów zanotowało spore sukcesy gosp. w szczególności kraje Europy Zach (Niemcy). 25 lat po II w.św. Pol. ekonomiczna w krajach zachodnich o gosp. rynkowej była prowadzona w warunkach względnej ustabilizowanej sytuacji pieniężnej. Podstawa gosp. finansowej w krajach zachodnich były zasady ustalone w 1944 w Breton Woods. System z Breton Woods załamał się. Inflacja przybrała na sile. W latach 1972-73 wyniosła 8%, zaś w 1973-74 prawie 14%. Pojawił się termin inflacja dwucyfrowa. Inflacja jako pojecie występowała w czasach wojny gdy mobilizowano gosp. do maksymalnych wysiłków powodując intensywne użytkowanie zasobów czynników produkcji co pociągało za sobą wzrost cen. Po wojnie zwykle sytuacja wracała do normy, ceny spadały, a kryzys nadprodukcji dodatkowo oddziaływał obniżająco na ich poziom redukując zapotrzebowanie na kapitał i pracę. Po II w.św. tendencje te zmieniały się, wzrost cen przybrał charakter procesu ciągłego, wykazującego nawet tendencje do przyspieszania. Po wojnie arabsko izraelskiej w 1973 rządy krajów produkujących ropę naftową gwałtownie podniosły jej cenę. Wywołany tym tzw. Kryzys energetyczny przeobraził się wkrótce w recesję. Spowodowana przez wielkie korporacje gosp. kontrola cen wielu produktów umożliwiłą przerzucenie wzrostu kosztów na ceny. Jednocześnie nasiliły się żądania rekompensat płacowych ze strony związków zawodowych. Zaczęły działać nowe czynniki inflacjogenne: nacisk płac na koszty i ceny oraz kosztów utrzymania wynagrodzenia pracowników, pojawiło się zjawisko spirali płac i cen. W wielu zachodnich krajach wzrosło bezrobocie , spadły rozmiary inwestycji. Keynesowskie metody pobudzania koniunktury zaczęły zawodzić, rozszerzenie strumieni kredytu i pieniądza przyspieszało tempo inflacji nie przynosząc określonego ożywienia. Wiele rządów uznało w tych warunkach walkę z inflacją ważniejszą od walki z bezrobociem i odrzuciło Pol. pełnego zatrudnienia. Pojawiły się głosy postulujące ograniczenie zakresu kierunków inflacji państwa. Zarysował się zmierzch ery keynesizmu w Pol.gosp. w kierunku tendencji liberalnych i wiary w dobrodziejstwa wolnego rynku. System keynesowski odnosił się do okresu w który problemem było spadające bezrobocie, a nie rosnące ceny. Nurt liberalny: ochrona zasad wolnego rynku oraz krytyka; integracji państwa w gosp.; niechętny stosunek do działań związków zawodowych, które wpływają w drodze nacisków na wzrost płac i w ten sposób nie ograniczają lecz podnoszą stan bezrobocia w opanowanych przez siebie gałęziach; zwiększeni swobody działania przedsiębiorstw prywatnych i poszczególnych obywateli- redukcja zasięgu sektora publicznego. Opinie te nabrały znaczenia od początku lat 70 w obliczu rosnącej inflacji, wzrostu cen i stopy bezrobocia.
Business policy- polityka gospodarcza 1.konkretne zjawisko, które pojawiło się na określonym poziomie rozwoju społeczeństwa. Ewoluuje w czasie i występuje każdego państwa. 2.dyscyplina naukowa zajmująca się polityką gospodarczą jako zjawiskiem. Polityka gosp. Dzieli się na: 1.instytucja państwa 2.cele gospodarcze 3.narzędzia realizacji celów. Świadome oddziaływanie państwa na zjawiska gospodarcze za pomocą narzędzi, służących do osiągnięcia zamierzonych celów. Pol. Gospodarcza polega na: określeniu celów danego systemu gospodarczego oraz stosowaniu metod, środków i sposobów( odpowiedni zbiór procesów regulacyjnych) prowadzących do osiągnięcia tych celów zgodnie z regułami nauk ekonomicznych. System gospodarczy składa się: z organizacji, instytucji i jednostek , które działają w określonym, czasie i są ze sobą powiązane przepływami produktów i informacji. Janos Kornai- współczesny ekonomista węgierski proponuje ocenianie systemów gospodarczych za pomocą ogólnych cech, które wywierają zasadniczy wpływ na ludzi w nich żyjących. Wyróżniamy siedem grup dezyderatów: 1. Realny wzrost systemu gospodarczego tzn. wzrost produkcji, dochodu narodowego, konsumpcji, wolumenu mocy produkcyjnych. 2.Postęp techniczny- system powinien zapewniać(stymulować) wprowadzenie nowych wynalazków(nowe produkty, nowe sposoby postępowania i nowe technologie). 3.Przystosowawcze właściwości systemu- zdolność adaptacyjna systemu do koniecznych zmian produkcji i konsumpcji oraz sposobu funkcjonowania systemu. 4.Selekcyjne właściwości systemu- w odniesieniu do nowo pojawiających się organizacji oraz osób zajmujących kierownicze stanowiska w organizacji(przedsiębiorczość, zdolności organizacyjne, zdyscyplinowanie itp.) 5.Podział dochodu i zatrudnienia- podkreśla się sprzeczność pomiędzy bodźcowym a egalitarnym podziałem, konieczność zapewnienia zatrudnienia dla wszystkich chcących pracować. Egalitarny - po równo. 6.Rozwój kultury i społeczny- zapewnienie rozwoju nauki, wydłużenie okresu nauczanie, poprawa usług, służby zdrowia. 7. Własność, władza i decyzje- podkreślana jest sprzeczność, jaka może wystąpić między problemem decentralizacji a centralizacji zarządzania gospodarką, sposób wyrażania woli społeczeństwa, zakres wolności itp. Oprócz tych dezyderatów inni ekonomiści podają mniejszą liczbę wyznaczników np. efektywność alokacji, tempo wzrostu gospodarczego, satysfakcja konsumenta, stabilność w gospodarce, bezpieczeństwo narodowe( zdolność przenoszenia odpowiednich zasobów na obronę). Kryterium Vifredo Paretto- jeżeli dostępne dla społeczeństwa zasoby zostały rozdzielone pomiędzy alternatywne cele, a dobrobyt ekonomiczny przynajmniej jednego członka społeczeństwa zwiększył się, bez jednoczesnego zmniejszenia dobrobytu tu pozostałych, to wtedy ma miejsce powiększenie dobrobytu całego społeczeństwa. Ewolucja teorii na temat instytucji państwa: Starożytność- teoria teologiczna. Ludzie nie potrafią żyć w izolacji. Zawsze tworzą wspólnotę, władza pochodzi od Boga. Średniowiecze- teoria patrymonialna. Władza wynikała z tytułu własności ziemi i odzwierciedla wówczas panujące stosunki feudalne. Oświecenie- teoria umowy społecznej J.J. Roussen. Państwo jest wytworem umowy społecznej między ludźmi (wiek XVIII). Wiek XX- a. teoria normatywistyczna- H. Kelsen b. Teoria państwa dobrobytu- Labour Party. Według teorii normatywistycznej państwo jest tworem prawnym. Za państwo uznaje się określony porządek prawny, obowiązujący na danym terytorium. Według teorii państwa dobrobytu- państwo jest instytucją, która powinna dbać o interesy wszystkich członków społeczeństwa. Państwo- to organizacja społeczeństwa, która zajmuje określone terytorium , dysponuje organami władzy i funkcjonuje w ramach ustalonego porządku prawnego. Każde państwo: 1.tworzy odrębną społeczność, 2.zajmuje określone terytorium, 3.posiada organy władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, 4.posiada system prawny regulujący sprawy systemu gospodarczego, społecznego i politycznego. Cele pol. Gospodarczej: Ujęcie ogólne: Zjawisko społeczne i gospodarcze pożądane z punktu widzenia najwyższych organów władzy państwowej. Są kategorią historyczna. Cele pol. Gospodarczej są w dużym stopniu zdeterminowane typem i formą państwa. Rozwój stosunków demokratycznych: w XX wieku sprawił, że o celach polityki gospodarczej mogą decydować społeczeństwa poprzez udział w wolnych wyborach. Na cele poważny wpływ może wywrzeć sytuacja gospodarcza i społeczna poszczególnych państw w danym okresie. -inne są cele w warunkach ustabilizowanej i dynamicznie rozwijającej się gospodarki, -inne w krajach, gdzie jest wysoka inflacja, stopa bezrobocia, recesja lub deficyt budżetowy. Nowe cele pojawiają się z reguły w okresach radykalnych przemian ustrojowych. Narzędzia pol. gospodarczej: Pol. gosp. Musi być zawsze oparta na określonych narzędziach samo określenie celów nie może wywołać jakichkolwiek skutków gospodarczych i społecznych. Narzędzia - sposoby oddziaływania na gospodarkę stosowane przez podmioty tej polityki. Analiza obiektywna zjawiska: narzędzia to podmioty i sposoby oddziaływania na gospodarkę stosowane przez podmioty. Instrumenty pol. gosp. - to wszelkie decyzje podejmowane przez organy władzy gospodarczej, które wpływają w określony sposób na zachowanie podmiotów działających w różnych dziedzinach gospodarki. Zalicza się także: -centralne akty normatywne wpływające na funkcjonowanie systemu gospodarczego, -parametry regulacyjne wpływające na zachowanie podmiotu systemu gospodarczego. Cele pol. gosp. Rozpatrywana jako zjawisko ekonomiczne charakteryzuje się: obiektywna- pol. gosp. Kształtuje się w sposób absolutnie niezależny od badaczy tego obiektu, a więc teoretyków, którzy analizują i objaśniają logiką jego funkcjonowanie. Historyczna- pol. gosp. Jest tak stara, jak instytucja państwa, ulega ciągłym zmianom. Nie ma możliwości raz na zawsze zbadać i wyjaśnić tego zjawiska. Jego zmienność stawia przed nauką ciągłe wyzwania. Niehomogeniczna- pol. gosp. Rozpatrywana nawet w tym samym czasie nie jest zjawiskiem homogenicznym. Jest zawsze związana z instytucją konkretnego państwa. Nawet pobieżna analiza pokazuje, że nie ma dwóch identycznych państw. Dlatego niepowtarzalna jest polityka gospodarcza w różnych państwach. Kryteria oceny: Skuteczność- pol. gosp. Jest uznawana za skuteczną wtedy, gdy zastosowane w jej ramach narzędzie gwarantują osiągnięcie założonych celów. Efektywność- Pol. gosp. Jest efektywna, gdy pobudza do oszczędnego gospodarowania zasobami wytwórczymi. O efektywności można z reguły wnioskować na podstawie konkurencyjności danej gospodarki na rynku światowym. Społeczna adekwatność- pol. gosp. Jest społecznie adekwatna, gdy gwarantuje realizację celów społeczeństwa. Cel społeczeństwa- zapotrzebowanie na różnego rodzaju dobra i usługi zgłaszane przez określone społeczeństwo na danym etapie rozwoju. Cele społeczne mają charakter: obiektywny, historyczny i grupowy. Kategoria obiektywna- kształtują się w sposób niezależny od woli i intencji jakiegokolwiek ośrodka władzy. Kategoria historyczna- nie są stabilne w czasie, ale zmieniają się wraz z rozwojem danego społeczeństwa. W miarę upływu czasu pojawiają się nowe, inne zaś znikają. Kategoria grupowa- Cele społeczeństwa mają charakter grupowy, więc cele różnych grup społecznych mogą w tym czasie się różnić. Pol. gosp. Jest społecznie adekwatna tylko wtedy, gdy gwarantuje realizację celów wszystkich grup społecznych. Cele społeczne dzielimy na: konsumpcyjne, ekologiczne i instytucjonalne. Czynniki wyznaczające poziom i strukturę celów społeczeństwa: dochód społeczeństwa, liczebność społeczeństwa. Brak jednoznacznej zależności między dochodem a celami instytucjonalnymi. Liczebność społeczeństwa jest dodatnio skorelowana z celami społeczeństwa. Model demograficzno-dochodowy -w teorii celów społecznych powinien być zastosowany do pomiarów celów konkretnego społeczeństwa (tzn. mającego specyficzne, różnorodne cechy). Oznacza to, że nie można pominąć takich aspektów jak: historia, tradycja, mentalność i warunki klimatyczne. Metoda nauki polityki ekonomicznej: Nauka pol. ekonomicznej posługuje się tymi samymi metodami co inne nauki ekonomiczne empiring i dedukcje. Badania empiryczne są na podstawie gromadzonych informacji i sa zawsze punktem wyjścia. Pierwszy etap to obserwacja rzeczywistości społeczno-ekonomicznej pod kątem ustalenia i rozpoznawania oddziaływań organów państwowych na gospodarkę oraz stwierdzenia występujących w niej zjawisk. Na podstawie zebranego materiału powinno się wyodrębnić zjawiska i powtarzające przyjmowania się i określić między innymi związki. Potem przechodzimy do konkretyzacji uwzględniając wpływ rozmaitego typu uwarunkowań na zróżnicowanie form, kierunków i metod polityki ekonomicznej. Ustalenie te wymagają weryfikacji tj. porównania z rzeczywistym przebiegiem procesów określonych w warunkach. Historia- jest magistra Rita czyli nauczycielką życia. Wiele problemów, przed którymi staje polityka ekonomiczna wpływa z dziedzictwa przeszłości. Eksperyment- odgrywa dużą rolę w metodzie nauki o polityce ekonomicznej. Quasi eksperyment_- w polityce ekonomicznej to postępowanie symulacyjne. Konstruuje się model i przedstawia w sposób uproszczony rzeczywistość społeczno-gospodarczą. Do modelu wprowadza się wariantowo wyznaczone zmienne, które są zależne od polityki. Bada otrzymane wyniki i ocenia poszczególne warianty ex ante( przyszłe przed uruchomieniem środków i jeszcze bez ich oddziaływania na rzeczywistość gospodarczą). Analiza i ocena doświadczeń polityki ekonomicznej prowadzonej w innych krajach. Metoda praw i błędów- metoda stosowania procedury kolejnych przybliżeń. Stosowana jest w sytuacjach nauk ekonomicznych i nie w pełni rozpoznawanych. Doktryna- uporządkowany w pewien sposób zbiór założeń, twierdzeń i poglądów na temat określonej dziedziny wiedzy lub działalności. Odnajdujemy tu liczne twierdzenia wywodzące się z nauki, a także liczne tezy wynikające z przyjmowania założeń światopoglądowych, ideologicznych, moralnych wytyczających to co „powinno być”, cele do których należy dążyć i jak postępować. Od teorii naukowych różnią się brakiem pełnego zarządzania całości przyjmowanych przesłanek i wyprowadzonych z nich wniosków. Często opierają się na światopoglądzie i intuicji, zebranym doświadczeniu lub autorytecie osób, którzy tworzą doktryny. Już doktryna pojawiła się w średniowieczu Św. Tomasz z Akwinu. XVIII w.- pierwszy zawarty system pol. gosp.- merkantylizm. Merkantylizm:1.zapewnienie dla kraju dopływu kruszców szlachetnych (złoto, srebro) i wykorzystanie ich przez skarb państwa jako pieniądz i kapitał 2.osiąganie i utrwalenie dodatniego bilansu handlowego i płatniczego poprzez wspieranie transportu i eksportu. 3.selektywne ukształtowanie wymiany towarowej z zagranicą tzn. wspieranie eksportu i wyrobów przemysłowych i wysoko przetworzonych. Ograniczenie eksportu surowców i ułatwienie ich eksportu celem zaopatrzenia przemysłu krajowego. 4.popieranie uprzemysłowienia kraju np. zakładanie fabryk przez państwo. 5.wprowadzenie nadzoru nad jakością produkcji przemysłowej, aby produkt się cieszył dobrą jakością zagranicą. 6.rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej wewnątrz kraju. Wiek XVIII doktryna liberalizmu gospodarczego. Interwencja państwa sprowadzana do niezbędnego minimum, przyjęły tę doktrynę kraje silnie rozwinięte, w których nie była konieczna osłona ne- własnego przemysłu. Wiek XX w krajach o gospodarce rynkowej to przeplatanie się tendencji interwencjonistycznej: szerokiego wkraczania państwa w życie ekonomiczne i tendencji neoliberalnych Keynes30.70. Doktryny społeczno-ekonomiczne obejmują zestawione poglądy i koncepcje określonych sił społecznych dot. Stopnia i zakresu oddziaływania na gospodarkę strategii rozwoju i zasad funkcjonowania gospodarki. Często dot. Także gruntowych przeobrażeń ustroju społeczno-ekonomicznego. Partie komunistyczne- zakładają zniesienie prywatnej własności środków produkcji tworzenie gospodarki opartej na przedsiębiorstwach kolektywnych, przede wszystkim państwowych. W założeniach tych partii wystąpią duże różnice zakresu i sposobu racjonalizacji, stopnia centralizacji i decentralizacji zarządzania skali wykorzystania mechanizmów rynkowych i stosunków towarowych. Partie socjaldemokratyczne- przyjmują ideę zachowania własności prywatnej i zalecają racjonalizację tylko niektórych gałęzi gospodarki oraz największych przedsiębiorstw. Opowiadają się za interwencją państwa w procesie gosp.(dystrybucja). Uznaj konieczność zachowania mechanizmów rynkowych , konkurencji, motywacji opartej o korzyść majątkową. Partie liberalne i konserwatywne- zakładają minimalizację ingerencji państwa, maksymalną swobodę działania konkurencyjnym przedsiębiorstwom. Opowiadają się za zachowaniem i wzmacnianiem własności prywatnej. Katolicka nauka społeczna- zajmuje szczególne miejsce we współczesnym świecie. Odnosi się negatywnie do idei komunistycznej, ale także krytycznie do doktryny liberalnej. Krytykuje niektóre konsekwencje systemu kapitalistycznego. Doktrynerstwo to ciągłe trzymanie się doktryn nie odpowiadających warunkami potrzebom społecznym. To tendencje do naginania do nich życia i poddawanie się doktrynalnym uprzedzeniom.
Gospodarka mieszana-system regulacji. Funkcje polityki gospodarczej (w ujęciu ogólnym).
Podstawowa funkcja państwa to przestrzeganie ustrojowych i systemowych zasad porządku społeczno-gospodarczego, zwłaszcza zasad wolności gospodarczej, poszanowania własności prywatnej i swobody przedsiębiorczości. Do tradycyjnych funkcji państwa zalicza się: zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego (utrzymanie sił i urządzeń obrony narodowej), bezpieczeństwa wewnętrznego, utrzymanie wymiaru sprawiedliwości, szkolnictwa oraz kształtowanie systemu pieniężnego. Doliczyć tutaj można także: ochronę zdrowia, służbę dyplomatyczną. Strukturę i rozmiary wydatków publicznych określa budżet państwa. Kształtuje on znaczną część globalnego popytu na dobra i usługi wytwarzane poprzez gospodarkę. W niektórych segmentach rynku i w zakresie określonych rodzajów produktów państwo jest jednym kreatorem popytu. Z jednej strony wzrost wydatków z budżetu to wzrost globalnego popytu i pobudzenie wzrostu gospodarki. Z drugiej zwiększone wydatki wymagają pokrycia, co może oznaczać dla gospodarki wzrost obciążeń, zwiększenie płaconych podatków lub pojawienie się deficytu budżetowego. We współczesnych państwach funkcje państwa, obejmują także korygowanie słabości i eliminowanie niedostatków mechanizmu rynku pod kątem: 1.podnoszenia efektywności gospodarki w skali ogólnospołecznej; 2.ograniczenia nadmiernych nierówności w podziale produktu społecznego; 3.stabilizowania gospodarki (zapobieganie wahaniom poziomu działalności gospodarczej). Korygowanie działań mechanizmów rynku: I Słabości „niewidzialnej ręki rynku”: NIEEFEKTYWNOŚĆ 1)niedoskonała konkurencja, monopole; 2)koszty zewnętrzne; 3)brak zainteresowania przedsiębiorców pewnymi działaniami działalności zwłaszcza w sferze dóbr publicznych. NIERÓWNOŚĆ DOCHODÓW: 1)uznane za nadmierne rozpiętości w poziomie dochodów i warunków życia ludności. NIESTABILNOŚĆ GOSPODARKI: 1)wahania koniunktury, recesja, niskie tempo wzrostu, bezrobocie. II Interwencja państwa: NIEEFEKTYWNOŚCI: 1)Interwencja na runku; 2)Interwencja, wprowadzenie ograniczeń swobody działalności przedsiębiorstw; 3)Subsydiowanie działalności w tych dziedzinach lub zlecanie ich instytucjom publicznym. NIERÓWNOŚĆ DOCHODÓW: 1) Redystrybucja dochodów; NIESTABILNOŚĆ GOSPODARKI: 1) Oddziaływanie stabilizacyjne polityki makroekonomicznej. Przykłady działań polityki ekonomicznej: NIEEFEKTYWNOŚĆ 1)Ustawodawstwo antymonopolowe decyzje urzędu ochrony konsumentów; 2)Wprowadzenie przepisów dotyczących ochrony środowiska naturalnego, warunków technicznych itp.; 3)Budowa i rozbudowa urządzeń infrastrukturalnych (drogi, mosty, szkoły). NIERÓWNOŚĆ DOCHODÓW: 1) progresja Podatkowa, zasiłki. NIESTABILNOŚĆ GOSPODARKI: 1)Regulacja podaży pieniądza, zachęty w systemie podatkowym dla inwestorów, inwestycje publiczne itp. Na popyt globalny, a w konkurencji i na rozmiary oraz strukturę produkcji, wpływa państwo poprzez wydatki budżetowe. Budżet może być świadomie wykorzystywany poprzez rząd w oddziaływaniu na rozmiary procesu gospodarczego, na stabilizację lub pobudzanie jego dynamiki. Stabilizacja gospodarki może służyć także regulowanie podaży pieniądza poprzez bank centralny. Wzrost podaży pieniądza: 1. oznacz zwykle obniżkę stopy procentowej, mniejsza stopa procentowa to zachęta do inwestycji, inwestycje to wzrost produkcji i zatrudnienia. 2. może w pewnych warunkach prowadzić do spadku wartości pieniądza, inflacji lub nawet groźba inflacji zakłóca działanie mechanizmów rynku i prowadzi do destabilizacji. Polityka monetarna jest nastawiona przede wszystkim na stabilizację pieniądza. Jest to pogląd rozpowszechniony w krajach UE. Z tego punktu widzenia stabilność pieniądza nabiera niejako charakteru jednego z ograniczeń polityki gospodarczej, które mogą w pewnym stopniu krępować swobodę wyboru strategii oddziaływania na gospodarkę. Europejski bank centralny (we Frankfurcie)- sedowanie przez państwa które przystąpiły do unii walutowej suwerenności w oddziaływaniu na regulacje pieniądza na rzecz instytucji ponadnarodowej. Drugi filar polityki makroekonomicznej- polityka budżetowa nadal pozostała w gestii poszczególnych rządów. Najważniejsze kierunki oddziaływania polityki gospodarczej: 1) oddziaływanie na gospodarkę pod kątem zapewnienia stałego dopływu środków niezbędnych do wykonania przez państwo funkcji wewnętrznej i zewnętrznej. 2)w niektórych krajach polityka ekonomiczna wspiera funkcjonowanie i rozwój sektora nie cieszących się dostatecznym zainteresowaniem prywatnych przedsiębiorstw lub takich, które na skutek racjonalizacji są wyłączone z pod ich działania (służba zdrowia, kolej, poczta). 3) polityka ekonomiczna stara się zapewnić osłonę działalności gospodarczej obywateli własnego kraju prze zagraniczną konkurencją. 4)chroni konkurencje przed poczynaniami organizacji monopolistycznych (bardzo widoczne w USA- ustawa anty trusowa). Jest to bardzo ważny obowiązek państwa. 5) ustawa zagrożenia rozwoju gospodarczego oraz przeciwdziała czynnikom kryzysogennym i stagnacyjnym z jednej strony pobudza konkurencję i kształtuje warunki pobudzające wzrost z drugiej 6) podejmuje założone problemy ochrony środowiska naturalnego i zapewnienia przestrzennego ładu w zagospodarowaniu terytorium kraju. 7) polityka ekonomiczna ma istotne zadanie w utrzymywaniu w panstwie ładu społecznego (oddziałuje na procesy redystrybucji, zapewnienie ochrony słabszych grup ludności i warstw, reguluje zasady warunków pracy i płac, zabezpieczenia społecznego).
Szeroki zakres regulacji ze strony państwa wchodzi konflikt z postulatem zapewnienia swobody dział. gosp.
Ingerencja państwa ma służyć rozwiązywaniu problemów o charakterze ogólno-społecznym (energia, benzyna).
Rozwiązania służące doboru wspólnemu czasami trzeba wprowadzić w życie kosztem interesów jednostkowych.
Ingerencja państwa może przyjąć formę pośrednią (normy prawne, ulgi podatkowe) rzadziej jest to ingerencja bezpośrednia tzn. w formie decyzji administracyjnej (stosowana najczęściej w okresach zagrożenia klęsk żywiołowych). Możliwa jest także bezpośrednia działalność lub nieprzewidywalnym dla służb publicznych. Polityka ekonomiczna a problem luki PKB Potencjał ekonomiczny kraju jest to funkcja stojących do jego dyspozycji w danym czasie zasobów naturalnych, ludzkich i kapitałowych + dostępna technologia (funkcja produkcji). Osiągany poziom produkcji zależy od czerpanych strumieni czynników produkcji. Zbyt intensywne użytkowanie produkcji poniżej poziomu, na który pozwalają zasoby jest związane z ich częściowym marnotractwem. Produkt potencjalny- jest to maksymalna w danym czasie produkcja w skali roku przy racjonalnym użytkowaniu zasobów. Luka PKB jest to różnica między produktem potencjalnym a realnym. Zwykle regułą jest sytuacja, gdy potencjalny produkt jest wyższy od realnego. Są jednak wyjątki np. gdy w sytuacji wojen mobilizuje się gospodarkę i eksploatuje w sposób max. istniejący potencjał. Wysoki poziom luki PKB oznacza, że gospodarka pracuje wadliwie tzn. są nie wykorzystane moce wytwórcze. Oznacza to straty tzn. niższa konsumpcja, akumulacja i inwestycja. Z punktu widzenia polityki ekonomicznej należy dążyć do minimalizowania luki PKB (chodzi o kroki sprzyjające wzrostowi produkcji tj. wzrostowi zatrudnienia czynników produkcji). Czasami dopuszcza się możliwość spadku produkcji i wzrostu bezrobocia ponieważ dzięki temu realizuje się inny cel w postaci walki z inflacją (rozszerzenie luki PKB). W związku z tym wzrostem luki PKB określa się jako „inwestowanie w dezinflację”. Jednak z ogólnospołecznego punktu widzenia za podstawowy cel polityki ekonomicznej należy uznać dążenie do wysokiego poziomu produkcji i jej wzrostu w czasie. Wahania cen, a więc inflacja są problemem bardzo groźnym dla gospodarki, lecz jeśli jest to możliwe powinno się z nimi walczyć, ale nie kosztem wzrostu bezrobocia i spadku produkcji
. Funkcje polityki gospodarczej w kontekście funkcji stabilizacyjnej, redystrybucyjnej i alokacyjnej. Istnieje duża rozbieżność poglądów na temat znalezienia optimum między wykorzystaniem walorów regulacyjnych procesów tynkowych a niezbędnym ich uzupełnianiem (lub wzmocnieniem). Jedni domagają się rosnącej roli państwa, wzorem J.M. Keynesa twierdząc że powinno ono korygować dwie największe wady systemu społeczno-gospodarczego tzn.: 1.niezdolność do zatrudnienia pełnego zatrudnienia, 2. arbitralny i niesprawiedliwy podział bogactwa i dochodów. Inni za J.B. Claerkiem są zwolennikami wolnej konkurencji (należy dać pracy to, co tworzy praca, kapitaliście to, co tworzy kapitał, a przedsiębiorcy to, co tworzy funkcję koordynacyjną). Przesłanki scentralizowania realnych systemów rynkowych: 1.minimalny zakres centralizacji wyznacza już samo zjawisko instytucji państwa, 2.minimalny zakres centralizacji wynika też z tego że system rynkowy nie jest zawsze zrealizować wszystkich celów społecznych. Dwie podstawowe płaszczyzny analizy wszystkich kwestii będących przedmiotem polityki gospodarczej: 1.problem oddziaływania sektora publicznego (państwa, władz regionalnych i samorządów lokalnych) na tworzenie ładu rynkowego, który zapewniłby stabilny rozwój umożliwiający długookresowy wzrost dochodów indywidualnych i zbiorowych; 2.zagadnienie udziału sektora publicznego w podziale tych dochodów, które na mocy prawa traktowane są jako wspólne i przeznaczone na finansowanie takich zadań sektora publicznego jak: obrona narodowa, ekologia, ochrona zdrowia, oświata itd. Problemy przedstawione w punkcie: 1.to zagadnienia z zakresu funkcji stabilizacyjnej polityki gospodarczej; 2.to zagadnienia z zakresu funkcji redystrybucyjnej i alokacyjnej. Funkcje gospodarcze sektora publicznego: 1. Bezpośrednie zaangażowanie sektora publicznego. 1.1. Funkcja stabilizacyjna. 1.2. Przedsiębiorstwo państwowe lub komunalne. 2. Funkcja redystrybucyjna i alokacyjna sektora publicznego. 2.1. Modyfikowanie rynkowego podziału, dochód przede wszystkim. 2.2. Kreowanie dóbr i usług publicznych oraz ochrona zasobów ogólnodostępnych.
Funkcje polityki budżetowej:
a. Funkcja alokacyjna - Polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji, części dóbr lub usług, poza mechanizmem rynkowym [który może okazać się niewystarczający] a jedynie przez państwo. Pozwala to w pewien sposób wyrównać niedoskonałości mechanizmu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim możliwość korzystania z pewnych usług lub dóbr. Polega to więc na oddziaływaniu na strukturę produkcji poprzez właśnie alokowanie środków na działalność publiczną i zwiększanie tych wydatków.Zadania:1)podział czynników produkcji między sektorem prywatnym i publicznym 2)podział czynników produkcji w ramach sektora publicznego 3)oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnegoAd.1. Alokacja budżetowa kształtuje udział sektora prywatnego i publicznego w tworzeniu produktu społecznego. Im więcej zasobów zostanie przejęte przez sektor publiczny, tym mniej zostaje dla sektora prywatnego, ale nie zawsze. Sektor publiczny inwestując w np.: infrastrukturę lub Ad.2. Usługi publiczne dzielą się na dwie kategorie: konieczne i pożądane. Te pierwsze dostarczane są nieodpłatnie, dostępne dla wszystkich, przeznaczone dla ogółu, np.: administracja, obrona narodowa, sądownictwo..Ad.3. Oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnego polega na zachęcaniu lub ograniczaniu poprzez różnego rodzaju ulgi, podatki, subsydia, pomoce kredytowe etc.b. Funkcja redystrybucyjna - jest to świadome oddziaływanie państwa w celu korygowania podziału dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych. Sposoby realizacji funkcji redystrybucyjnej:• Bezpośrednie - redystrybucja dokonywana jest za pomocą systemu podatkowego (redukowanie dochodów) i pieniężnych transferów socjalnych (uzupełnianie dochodów), które obejmują różne świadczenia socjalne. Bezpośredni sposób redystrybucji dochodów odgrywa znaczącą rolę w podziale dochodów, przez co jest właściwym przedmiotem redystrybucyjnej funkcji polityki budżetowej.• Pośrednie - redystrybucja polega na bezpłatnym, lub częściowo płatnym, zaspokajaniu potrzeb w ramach usług społecznych (np. wydatki na kształcenie, mobilność terytorialną i zawodową siły roboczej) i różnicowaniu obciążeń podatkami konsumpcyjnymi dóbr luksusowych i powszechnego użytku. Odgrywają one istotną rolę w wyrównywaniu poziomu życia w społeczeństwie.c. Funkcja stabilizacyjna - polega ona na wykorzystaniu instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta uważana jest za najważniejszą funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną. Funkcja ta wywodzi się z teorii J.M. Keynes'a, który twierdził, iż interwencjonizm państwowy (za pomocą dochodów i wydatków budżetowych) jest konieczny do zapewnienia rów
Milton Friedan Uznał podaż pieniądza za główny czynnik wpływający na poziom produktu narodowego brutto, inflacji przypisując jedynie rolę zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym wzrostowi produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilizację gospodarczą. Interwencjonizmowi państwa w gospodarkę przeciwstawiał system gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej, wolnej konkurencji i indywidualnej przedsiębiorczości. Atakował politykę fiskalną państwa, a szczególnie wysokie wydatki na cele socjalne, zasiłki dla bezrobotnych i ubezpieczenia społeczne, które pociągają za sobą wysokie podatki ograniczające działalność przedsiębiorstw i hamujące procesy wzrostu gospodarczego. Uznał, że ekonomiczne funkcje państwa powinny być ograniczone, a jego działalność winna się koncentrować na zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz na stworzeniu mechanizmu rynkowego. Proponował wprowadzenie zasady wolnego handlu międzynarodowego oraz odchodzenie od polityki protekcjonizmu celnego. Był ostrym krytykiem doktryny Keynesa.n-
Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego. Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jak człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego tylko część odłoży, Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji. W efekcie rosną dochody ale nie wzrasta konsumpcja. Istotą jego poglądów jest zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej). Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Say'a nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Wg niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.
Istota redystrybucyjnch celów polityki gospodarczej jest dążenie państwa do korygowania pierwotnych dochodów społeczeństwa. Są dwie podstawowe płaszczyzny realizacji tych celów: 1.korygowania neutralnego tj.rynkowego podziału wytworzonych w systemie dochodów; 2.kreowanie dóbr i usług publicznych oraz odnowa zasobów ogólnodostępnych. Dobra publiczne przynosza korzyści zewnętrzne w postaci niepodzielnej konsumpcji dostępnej dla więcej niż jednej osoby: I. mogą zmniejszyć motywacje ludzi do pracy i oszczędzania, zmniejszając tym samym możliwości wytwórcze II.mogą przyczynić się do wzrostu potencjału wytwórczego: 1.stwarzają ułatwienia w wytwarzaniu dóbr prywatnych, podnoszą efektywność działań sektora publicznego (np. ochrona policyjna); 2.zwiększają majątek kraju zawartych w budynkach fabryk i ich wyposażeniu(sieci kanalizacyjne, zapora wodna); 3.pobudzają możliwości wytwórcze tkwiące w ludziach (pożyczki stypendialne).
Sektor publiczny nie sfinansuje produkcji danego dobra publicznego w ilości zaspokajającej popyt. Dopiero interwencja państwa daje taką możliwość. Jak dalece uzasadniona jest interwencja państwa czyli jakie produkty i usługi należy uznać za dobra publiczne oraz do jakiego stopnia obywatele mogą być traktowani jako free riders (osoby które żyją ze środków opieki społecznej, nie pracują).
„Kapitalizm zorientowany na grę rynkową”- silne poczucie indywidualności (model angielski). „kapitalizm zorientowany instytucjonalnie”- silne poczucie więzi społecznych (model niemiecko-japoński, w krajach skandynawskich i alpejskich). Efekt zewnętrzny występuje gdy produkcji lub konsumpcji danego dobra towarzysza koszty ewentualnie korzyści dotyczące innych nie znajdujące odzwierciedlenia w transakcjach pieniężnych na rynku. Kwestia wykorzystania funkcji redystrybucyjnych i alokacyjnych sektora publicznego do korygowania podziału dochodów. Korekta dochodów potrzebna jest do: kreowania dóbr i usług publicznych; zachowania walorów ogólnodostępnych; zapewnienia pomocy ludziom chorym, bezdomnym, którzy z przyczyn obiektywnych nie mogą zapewnić sobie środków do życia
Polityka makroekonomiczna. W jej skład wchodzą: a)polityka monetarna (regulowanie stopy wzrostu podaży pieniądza); b)pol. fiskalna (pieniężna, budżetowa) stanowione są wysokość i rodzaje obciążeń nakładanych na przdes., obywateli, konsumentów, określa się przeznaczenie publicznych środków finansowych, podział kompetencji pomiędzy budżet centralny i budżet samorządów terytorialnych; c)pol. kursu walutowego. Kryterium wytyczonego celu w pol.gosp. Można tu wyróżnić: politykę systemową; strukturalną; redystrybucyjną; stabilizacyjną. W ramach tak rozróżnionej polityki można wyróżnić bardziej szczegółowe odmiany np. w ramach Pol. stabilizacyjnej można dodatkowo wyróżnić pol. antyrecesyjną, antyinflacyjną, zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, równowagi zewnętrznej i wewnętrznej. Polityka mikroekonomiczna. Mikroekonomiczne cele pol.gosp. ograniczają się do wybranych dziedzin gosp. i są adresowane do selektywnie wybranych grup podmiotów. Dążenie państwa do pobudzenia lub hamowania rozwoju określonej dziedziny gosp. mogą być związane z przemysłem, budownictwem, rolnictwem, transportem, łącznością. Cele mikro są widoczne w działaniach państwa podejmowanych w sferze edukacji zdrowotnej, mieszkaniowej, ekologicznej, kulturalnej, socjalnej. . Funkcje gospodarcze sektora publicznego: 1. Bezpośrednie zaangażowanie sektora publicznego. 1.1. Funkcja stabilizacyjna. 1.2. Przedsiębiorstwo państwowe lub komunalne. 2. Funkcja redystrybucyjna i alokacyjna sektora publicznego. 2.1. Modyfikowanie rynkowego podziału, dochód przede wszystkim. 2.2. Kreowanie dóbr i usług publicznych oraz ochrona zasobów ogólnodostępnych.Funkcje polityki budżetowej:a. Funkcja alokacyjna - Polega na lokowaniu dysponowanych czynników produkcji, części dóbr lub usług, poza mechanizmem rynkowym [który może okazać się niewystarczający] a jedynie przez państwo. Pozwala to w pewien sposób wyrównać niedoskonałości mechanizmu rynkowego i sprawiedliwie dostarczyć wszystkim możliwość korzystania z pewnych usług lub dóbr. Polega to więc na oddziaływaniu na strukturę produkcji poprzez właśnie alokowanie środków na działalność publiczną i zwiększanie tych wydatków.Zadania:1)podział czynników produkcji między sektorem prywatnym i publicznym 2)podział czynników produkcji w ramach sektora publicznego 3)oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnegoAd.1. Alokacja budżetowa kształtuje udział sektora prywatnego i publicznego w tworzeniu produktu społecznego. Im więcej zasobów zostanie przejęte przez sektor publiczny, tym mniej zostaje dla sektora prywatnego, ale nie zawsze. Sektor publiczny inwestując w np.: infrastrukturę lub Ad.2. Usługi publiczne dzielą się na dwie kategorie: konieczne i pożądane. Te pierwsze dostarczane są nieodpłatnie, dostępne dla wszystkich, przeznaczone dla ogółu, np.: administracja, obrona narodowa, sądownictwo..Ad.3. Oddziaływanie na podział czynników produkcji w ramach sektora prywatnego polega na zachęcaniu lub ograniczaniu poprzez różnego rodzaju ulgi, podatki, subsydia, pomoce kredytowe etc.b. Funkcja redystrybucyjna - jest to świadome oddziaływanie państwa w celu korygowania podziału dochodów, które powstają w ramach działania procesów rynkowych. Sposoby realizacji funkcji redystrybucyjnej:• Bezpośrednie - redystrybucja dokonywana jest za pomocą systemu podatkowego (redukowanie dochodów) i pieniężnych transferów socjalnych (uzupełnianie dochodów), które obejmują różne świadczenia socjalne. Bezpośredni sposób redystrybucji dochodów odgrywa znaczącą rolę w podziale dochodów, przez co jest właściwym przedmiotem redystrybucyjnej funkcji polityki budżetowej.• Pośrednie - redystrybucja polega na bezpłatnym, lub częściowo płatnym, zaspokajaniu potrzeb w ramach usług społecznych (np. wydatki na kształcenie, mobilność terytorialną i zawodową siły roboczej) i różnicowaniu obciążeń podatkami konsumpcyjnymi dóbr luksusowych i powszechnego użytku. Odgrywają one istotną rolę w wyrównywaniu poziomu życia w społeczeństwie.c. Funkcja stabilizacyjna - polega ona na wykorzystaniu instrumentów budżetowych (dochodów i wydatków) do osiągnięcia makroekonomicznych celów gospodarczych. Funkcja ta uważana jest za najważniejszą funkcję polityki budżetowej, ponieważ poprzez kształtowanie poziomu zagregowanego popytu kształtować można wzrost gospodarczy, stabilny poziom cen (stabilizacja pieniądza), wysoki poziom zatrudnienia (pełne zatrudnienie) i równowagę zewnętrzną. Funkcja ta wywodzi się z teorii J.M. Keynes'a, który twierdził, iż interwencjonizm państwowy (za pomocą dochodów i wydatków budżetowych) jest konieczny do zapewnienia rówMilton Friedan Uznał podaż pieniądza za główny czynnik wpływający na poziom produktu narodowego brutto, inflacji przypisując jedynie rolę zjawiska pieniężnego; zalecał zwiększanie podaży pieniądza w tempie odpowiadającym wzrostowi produktu narodowego brutto, co miało zapewnić stabilizację gospodarczą. Interwencjonizmowi państwa w gospodarkę przeciwstawiał system gospodarki rynkowej opartej na własności prywatnej, wolnej konkurencji i indywidualnej przedsiębiorczości. Atakował politykę fiskalną państwa, a szczególnie wysokie wydatki na cele socjalne, zasiłki dla bezrobotnych i ubezpieczenia społeczne, które pociągają za sobą wysokie podatki ograniczające działalność przedsiębiorstw i hamujące procesy wzrostu gospodarczego. Uznał, że ekonomiczne funkcje państwa powinny być ograniczone, a jego działalność winna się koncentrować na zapewnieniu zewnętrznego bezpieczeństwa państwa oraz na stworzeniu mechanizmu rynkowego. Proponował wprowadzenie zasady wolnego handlu międzynarodowego oraz odchodzenie od polityki protekcjonizmu celnego. Był ostrym krytykiem doktryny Keynesa.n-Keynes dążył do ustabilizowania gospodarki za pomocą podejścia popytowego. Jako przyczynę złego stanu rzeczy podał stan nierównowagi pomiędzy poziomem oszczędności a poziomem inwestycji. Jak człowiek dostanie podwyżkę, to nie wyda wszystkiego tylko część odłoży, Keynes nazwał to krańcową skłonnością do konsumpcji. W efekcie rosną dochody ale nie wzrasta konsumpcja. Istotą jego poglądów jest zanegowanie zdolności gospodarki do samoregulacji (samoistnego osiągania równowagi rynkowej). Odrzucono stwierdzenie jakoby podaż sama stwarzała dla siebie popyt. Keynes stwierdził, że prawo Say'a nie działa, choć nigdy naukowo tego nie dowiódł. Wg niego gospodarka pozostawiona sama sobie będzie zawsze popadać w stan nierównowagi.