ARCHITEKTURA TOTALITARNA
Totalitaryzm - „system polityczny, oparty na obowiązującej wszystkich ideologii i na nieograniczonej władzy jednej partii, kontrolującej wszystkie dziedziny życia”.
Systemy totalitarne charakteryzują się tym, iż obywatele poddani są kontroli władzy, która wyznacza status socjalny tych obywateli, normy i wzorce ich życia osobistego. Wszechobecna jest propaganda i cenzura. Ludzie są indoktrynowani. Łamane są ich prawa. Nie istnieje pluralizm polityczny - rządzi jedna partia - kierowana przez jednostkę otaczaną kultem. Stosowany jest terror i ludobójstwo .
Systemy totalitarne ukształtowały się po I wojnie światowej, kiedy to w państwach europejskich coraz większą rolę odgrywała dyktatura. Zmagania z powojennym kryzysem gospodarczym, politycznym i społecznym, niezadowolenie wynikające z poniesionej klęski - w państwach, które przegrały wojnę lub brak korzyści dla wygranych, przyczyniły się do stworzenia podatnego gruntu dla haseł nowej ideologii. W najpotężniejszych krajach totalitarnych do władzy dochodziły partie faszystowskie - we Włoszech, III Rzeszy i Hiszpanii, oraz komunistyczne - w ZSRR. Ruch faszystowski nawoływał do jedności narodu, a komunistyczny do jedności klasowej.
Architektura jest chyba najlepszą z form artystycznych, jaką faszyści, naziści czy komuniści mogli wybrać do zaznaczenia swojej obecności, gdyż człowiek chcąc nie chcąc z nią obcuje, żyje, jest „zmuszany” oglądać. Architektura ma wpływ na wygląd otoczenia, w którym człowiek żyje - tym samym wpływa też na ludzki nastrój. Architektura miała służyć ideologii i choć do tworzenia projektów czerpano z przeszłości, nie chciano tej przeszłości rekonstruować, wzorce miały pomóc w stworzeniu sztuki nowych czasów. Architektura miała też budzić międzynarodowy podziw dla reżimu.
Faszyzm - „ideologia skrajnie nacjonalistyczna i rasistowska; też: totalitarna forma rządów oparta na tej ideologii”
Miejscem narodzin faszyzmu są WŁOCHY. Postacią, którą należy wiązać z tym krajem jest Benito Mussolini. Początkowo należał do Włoskiej Partii Socjalistycznej, po wojnie jego poglądy przybrały inne zabarwienie. Najpierw bliskie były mu hasła patriotyczne, nawołujące do „sprawiedliwości” terytorialnej, którą odebrały Włochom postanowienia Traktatu Wersalskiego kończącego I wojnę światową, z czasem głoszone przekonania miały wydźwięk nacjonalistyczny. Mussolini działał w Narodowej Partii Faszystowskiej (od 1921r.). W październiku 1922r. zdobył władzę dokonując zamachu stanu podczas tzw. Marszu na Rzym. Chciał odbudować Imperium Rzymskie.
Mussolini chciał przywrócić Włochom poczucie patriotyzmu m.in. przez przebudowę Rzymu. W 1925 roku ogłosił: "Za pięć lat Rzym zadziwi cały świat. Rzym musi stać się równie wielki, uporządkowany i potężny jak był za Cezara Augusta." Podjęto działania mające na celu „oczyszczenie” Placu Weneckiego i odsłonięcie terenu przed pomnikiem Wiktora Emanuela II (Ołtarz Ojczyzny). Marzeniem Mussoliniego było stworzenie Rzymu archeologicznego - odsłonięto cztery starożytne świątynie na Largo di Torre Argentina, na zachód od Placu Weneckiego, kiedy nakazał usunięcie dzielnicy nędzy, aby usprawnić ruch w mieście i poprawić warunki higieniczne. Kiedy w 1928 roku sam Mussolini odwiedził ten plac, przysiągł że nowoczesne budynki nie zasłonią i nie przyćmią ściętych kolumn i potrzaskanych kapiteli świątyń z okresu Republiki. Jednym z podstawowych celów w latach rządów Mussoliniego stało się odkopanie wszystkich tych starożytnych ruin i umożliwienie dostępu do nich zwiedzającym. Chodziło przede wszystkim o pozostałości z czasów Cezara Augusta. W efekcie zniszczono wiele barokowych kościołów i średniowiecznych budynków, a także kręte uliczki na zachodnim brzegu Tybru, które prowadziły do Bazyliki Św. Piotra. W 1936 roku wyburzono je i zastąpiono prostą Via della Conciliazione. "Wyzwalanie" stanowisk archeologicznych osiągnęło szczyt w okolicach Forum Romanum - zrównano z ziemią gęsto zaludniony teren pomiędzy Palatynem a Kwirynałem. Potem poprowadzono tędy Via dei Fori Imperiali.
Zainspirowany starożytnością Mussolini zlecił wybudowanie kompleksu sportowego - Foro Italico (nawiązujące do Forum Romanum). Kompleks jest uważany za wybitne dzieło architektury faszystowskiej. W obrębie forum znajdują się posągi sportowców, mozaiki przedstawiające starożytnych i współczesnych pracowników oraz faszystowskie orły. Na uwagę zasługuje obelisk postawiony na cześć Mussoloniego - z napisem „Mussolini Dux”.
Mimo tego, iż starożytność fascynowała Mussoliniego, architektura faszystowska znalazła wyraz w racjonalizmie i monumentalizmie. Można wyszczególnić zatem dwie fazy kształtowania architektury faszystowskiej. Najistotniejszym przedstawicielem pierwszej był Giuseppe Terragni. Był związany z powstałą w 1926r. GRUPĄ 7 ( gruppo 7). Tworzyli ją racjonaliści, którzy kreowali włoską odmianę funkcjonalizmu - Luigi Figini , Guido Frotte , Sebastiano Larco , Gino Pollini , Carlo Enrico Rava , Giuseppe Terragni i Ubaldo Castagnola - zastąpiony rok później przez Adalberto Libera. Ich główne założenia to architektura czysta w swej formie, pozbawiona ornamentów i ozdób, ściśle odpowiadająca funkcji budynku. Jej cechy to powtarzalność form geometrycznych - sześcianów, cylindrów, a także kontrastowa biel. Mimo prostoty budynki wyrażały ideę wzniosłości. W 1930r. Grupa powiększyła się i powstał wówczas MIAR ( włoski ruch racjonalistycznej architektury), który objął 50 architektów z całego kraju.
- Novocomum
- Casa del Fascio - budynek planie prostokąta; czysta geometria, prostota; filary dają efekty zaskakujące efekty światłocieniowe. Harmonię tworzą równoległe i prostopadłe kształty. Wnętrza zdobiły propagandowe plakaty.
(- Palazzo della Farnezina - budynek został zaprojektowany w 1935r. Miał pełnić rolę siedziby partii faszystowskiej. Budowa została wstrzymana w 1943r. - do końca II wojny światowej. Pomimo, iż w nazwie obiektu jest określenie „pałac”, co wskazuje na to, iż jego forma powinna być ozdobna, gmach ma strukturę funkcjonalną. Jest w nim ponad 1300 pomieszczeń, ma 169m szerokości i 51m wysokości. Jest jednym z największych budynków we Włoszech. Budynek ukończono w 1959r. bez większych zmian w projekcie. Od tego czasu jest siedzibą włoskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.)
Początkowo faszyści uważali, że nowoczesna architektura odpowiada założeniom ideologicznym i doskonale spełnia rolę propagandową stanowiąc tło faszystowskich wieców i przemówień Mussoliniego. Na początku lat 30. Mussolini zmienił postawę i postawił nowe wymagania wobec architektów. Nowopowstające reprezentacyjne gmachy - głównie rządowe, miała cechować symetria i stabilność. Miały wyrażać wielkość systemu, budzić podziw. Budynki nabierały coraz bardziej teatralnego charakteru - modernistyczne obiekty uzupełniano o uproszczone portyki, balkony, maszty flagowe. Najważniejszym dla nurtu architektury monumentalnej był Marcello Piacentini. Stworzył on nowy rodzaj architektury zwanej czasami „uproszczonym klasycyzmem” - była to forma pośrednia między klasycyzmem a racjonalizmem.
- Sapienza - Università di Roma
- Budynek sądu w Mediolanie
- EUR (Esposizione Universale Roma) - teraz podmiejska „biznesowa” dzielnica Rzymu. Inicjatorem jej powstania był Benito Mussolini. Została rozpoczęta w 1935r., planowano ją ukończyć do 1942r. Miała się tam wówczas odbyć wystawa organizowana dla uczczenia 20 lat faszyzmu. Dzielnica została zaprojektowana tak, aby miasto zwiększyło swój obszar na terenach położonych na południowym-zachodzie i zyskało dostęp do morza. Z powodu II wojny światowej wystawa się nie odbyła.
Realizację koncepcji urbanistyczno-architektonicznych powierzono Marcello Piacentini (wymyślił „uproszczony klasycyzm”) i Giuseppe Pagano (zwolennik racjonalizmu), którzy ze sobą rywalizowali, a którzy stali się głównymi architektami w służbie faszystowskiego reżimu. Projektowane przez nich budynki nadały charakter dzielnicy, która dziś pokazuje jak wyglądałyby Włochy, gdyby reżim nie upadł. Cechują ją szerokie, symetryczne ulice i surowość budynków. Znajdujące się tam obiekty możemy zaklasyfikować do dwóch typów - jedne nawiązują do architektury dawnego Rzymu, a inne są racjonalistyczne (modernistyczne) - nowoczesne w swej formie, choć do ich wzniesienia użyto tradycyjnych materiałów - wapienia, tufu i marmuru.
*Najbardziej reprezentacyjnym budynkiem w EUR jest Palazzo della Civiltà Italiana,nazywane „Kwadratowym Koloseum”. Budynek ten jest wręcz symbolem faszystowskiej architektury. Pałac został zaprojektowany przez architektów: Giovanniego Guerrini , Ernesto Bruno La Padula i Mario Romano. Wybudowano go w latach 1938-43. Stanowi centralny punkt dzielnicy i jest jej najbardziej charakterystycznym budynkiem. The structure is also considered one of the most representative examples of Fascist architecture at the EUR. Jego konstrukcja jest uważana za jedną z najbardziej reprezentacyjnch przykładów architektury faszystowskiej w EUR.
Napis na szczycie: naród poetów, artystów, bohaterów, świętych, myślicieli,
naukowców, żeglarzy, podróżników. Rzeźby są personifikacjami takich pojęć jak: Bohaterstwo, Medycyna, Praca, Muzyka, Handel etc. (ale też Porządek Społeczny i Polityczny Geniusz).
* Muzeum Cywilizacji Rzymskiej (Museo della Civilta Romana) mieści się w dwóch bliźniaczych budynkach połączonych majestatycznym portykiem z kolumnadą. W środku można podziwiać ogromną kolekcję zabytków z czasów rzymskich, między innymi odlewy Kolumny Trajana, a także "Plastico di Roma", ogromny, trójwymiarowy model stolicy Imperium przygotowany w 1937 roku na specjalną wystawę poświęconą rzymskim korzeniom faszystowskich Włoch.
* We wschodniej części EUR stoi Palazzo dei Ricevimenti e dei Congressi, faszystowskie centrum kongresowe zaprojektowane przez Adalberto Liberę pod koniec lat 30. XX wieku - doskonały przykład modernistycznej architektury włoskiej z kopułą przypominającą Panteon.
* W EUR poza nawiązaniami do Koloseum, Panteonu znajdziemy także nawiązanie do bazyliki św. Piotra. Przynajmniej w partii fasady. Świątynia św. Piotra i Pawła jest na planie centralnym - krzyża greckiego. Kopuła ma średnicę 32m. Na zewnątrz znajdują się posągi Piotra i Pawła.
Po wojnie dzielnica nabiera „biznesowego” charakteru. W latach 50. I 60. Ukończono niedokończone wcześniej budynki oraz wzniesiono nowe przeznaczone na biura i siedziby ministerstw, w otoczeniu ogrodów i parków.
W NIEMCZECH (III Rzesza)od 1919r. kluczową rolę w rozwoju systemu faszystowskiego odegrał Adolf Hitler, sprawujący od 1933r. funkcję kanclerza Rzeszy, a od 1934r. także przywódcy Narodowo-Socjalistycznej Partii Robotników (NSDAP).
Po przejęciu władzy przez NSDAP (początek 1933r.) zlikwidowano Bauhaus, którego architektura była utożsamiana ze społeczeństwem demokratycznym - z Republiką Weimarska. Teraz uznawano jedynie sztukę służącą głoszonym ideom. Część budynków zniszczono. Architekci musieli się podporządkować do wymagań nowej władzy, a jeśli nie chcieli tego uczynić, zmuszeni byli opuścić kraj. Obok oficjalnej architektury faszystowskiej nie miała prawa istnieć architektura niezależna.
Hitler był zafascynowany architekturą starożytnego Rzymu. Uważał, że to właśnie stamtąd wzięła swój początek kultura aryjska. Styl jaki stworzył był inspirowany sztuką starożytną, ale też klasycyzmem i art deco. Nowe okazałe budowle były wznoszone z myślą o partii - niemalże jako miejsca kultu. Fuhrer czerpał także od Greków - stworzył mit, iż Grecy są przodkami Niemców.
W przedwojennych Niemczech - w latach 30. Popularne były obiekty zwane Thingplatz lub Thingstätte. Były miejscem spotkań, gdzie odbywały się widowiska teatralne, ale także przedstawienia propagandowe, nad których formą czuwał Joseph Goebbels (- minister propagandy i oświecenia publicznego w rządzie Adolfa Hitlera, członek ścisłego kierownictwa partii narodowosocjalistycznej, w ostatnich dniach swojego życia kanclerz Rzeszy. Jeden z najbliższych współpracowników oraz doradców Hitlera.) Przedstawienia najczęściej dotyczyły niemieckiej przeszłości i miały za zadanie budzić w ludziach poczucie więzi z krajem i jego historią (nazistowska ideologia „krwi i ziemi”). Thingplatze były budowane w możliwie najbardziej naturalnej scenerii. Do ich wykonania używano kamieni. Kształtem nawiązywały do teatrów greckich. Nawiązanie to miało na celu podkreślenie rzekomego związku nazizmu z przeszłością. Obiektów tych nie można jednoznacznie scharakteryzować, gdyż były projektowane przez architektów pracujących w różnych regionach. Symbolika jednak zawsze była ta sama. Thingplatze są przykładami budownictwa socjalistycznego. Przedsięwzięcie nie zyskało jednak zamierzonej skali - planowano wzniesienie ok. 1200 amfiteatrów, a zrealizowano jedynie około 40 z nich. Już po 1936r. służyły jako miejsca festiwali, koncertów czy przedstawień teatralnych na wolnym powietrzu (już nie propagandowych).
Hitler zaplanował wybudowanie stadionu nawiązującego do Koloseum. Zaplanował, że będą się na nim odbywać przyszłe igrzyska olimpijskie. Liczył na to, że po wygranej wojnie III Rzesza będzie mocarstwem, a podległe państwa będą musiały wysyłać do Niemiec swoich sportowców. Budowa miała miejsce w latach 1934-36.
Wykształciły się dwa podstawowe typy architektury nazistowskiej (narodowej architektury socjalistycznej) - jedne budynki nawiązywały formą do budowli klasycystycznych, drugie natomiast odnosiły się do folkloru (etniczności) i do narodowego romantyzmu.
Styl neoklasycystyczny był stosowany głównie w budynkach państwowych. W owym czasie znaczącym architektem był Paul Troost - uczeń Petera Behrensa i Waltera Gropiusa, którzy jeszcze przed 1914r. opowiedzieli się za surową formą architektoniczną, niemal pozbawioną ozdób.
Budynki wznoszone przez nazistów miały być funkcjonalne, jednak przeważnie ich forma zaprzeczała tej funkcjonalności. Przykładem takiego zaprzeczenia może być HAUS DER KUNST w Monachium - Dom Sztuki, który miał pełnić funkcję muzeum, natomiast jego forma, styl i wzornictwo sugerowały, że jest on czymś w rodzaju świątyni sztuki niemieckiej. Budynek powstał w latach 1934-37 według planów Paula Ludwiga Troost'a i jest pierwszym monumentalnym dziełem architektury i propagandy nazistowskiej, pierwszym budynkiem reprezentacyjnym narodowo-socjalistycznego państwa. Jest to konstrukcja stalowa obłożona kamieniem.
Troost był też autorem „EHRENTEMPEL” - Świątyni Honoru na Kőnigsplatz w Monachium, które było „stolicą NSDAP”. Przy placu powstała cała dzielnica budynków partyjnych. Dwie „Świątynie Honoru” powstały we wschodniej części placu. Spoczywali tam członkowie partii polegli podczas puczu monachijskiego. Do wystroju należeli także stojący na baczność żołnierze oraz przechodnie, którzy musieli wykonywać hitlerowskie pozdrowienie. Budynki zostały zniszczone w 1947r. przez wojska amerykańskie.
We wschodniej części Kőnigsplatz znajduje się budynek zaprojektowany przez Troosta dla NSDAP nazywany Fuhrerbau.
Innym ważnym dla architektury totalitarnej III Rzeszy twórcą był Albert Speer. W 1932 Speer podjął pierwsze zlecenia projektowe dla partii, zaś po śmierci Paula Ludwiga Troosta w 1934 został głównym architektem Hitlera.
Jednym z ważniejszych jego dzieł jest Trybuna honorowa w Norymberdze - centrum zjazdowe NSDAP. Przy jej projektowaniu nawiązał do Ołtarza Pergameńskiego.
W 1937 Speer został przez Hitlera mianowany generalnym inspektorem budowlanym stolicy Rzeszy (Generalbauinspektor für die Reichshauptstadt) i na jego zlecenie przygotował plany przebudowy miasta na stolicę świata tzw. Plan Germania. Speer odwiedził Paryż w 1940 roku z Hitlerem, by omówić plany budowy miasta przewyższającego rozmachem stolicę Francji.
Speer zamierzał wytyczyć nową oś północ - południe, która przecinałaby dzisiejszą dzielnicę parlamentarną. Na północy dominowałaby przeznaczona na partyjne wiece Hala Ludowa (hala zgromadzeń), naśladująca rzymski Panteon o kopule w wysokości 300 metrów. Pod kopułą miało się zmieścić 180 tys. osób. Na południu stanąłby potężny łuk triumfalny, za nim w dwóch rzędach działa zdobyte przez Wehrmacht na wrogich armiach. Przestrzeń między halą a łukiem wypełniałyby potężne dworce i gmachy rządowe. By móc wyburzyć dużą część berlińskiego centrum, Speer osobiście nadzorował na przełomie październik 1941 - kwiecień 1942 deportację z Berlina 23 tysięcy Żydów, których mieszkania potrzebne były dla przesiedlenie mieszkańców z wyburzanych budynków. Ciężar wojny spowodował, że Hitler skierował Speera do innej pracy a plany przebudowy Berlina musiano odłożyć.
W ramach planu przebudowy Berlina zdążyło powstać parę budynków. Godne uwagi są te autorstwa Ernsta Sabiegela. Mowa o budynku Ministerstwa Lotnictwa. Jest on doskonałym przykładem architektury narodowego socjalizmu. Ma 250m długości. Mieści 2800 pokoi, 7km korytarzy. Szkielet powstał z żelbetu, wierzchnia warstwa jest z wapienia i marmuru.
Sabiegel jest autorem nowego terminalu lotniska Tempelhof w Berlinie. Został zaprojektowany jako siedziba Deutsche Lufthansa - niemieckiego narodowego przewoźnika. As a forerunner of today's modern airports, the building was designed with many unique features including giant arc-shaped hangars for aircraft parking. Uważany jest za prekursora nowoczesnych lotnisk. Kompleks budynków został zaprojektowany na wzór orła w locie, gdzie hangary stanowią jakby linię rozpostartych w locie skrzydeł.
W 1938r. Speer otrzymał zlecenie zaprojektowania i wzniesienia nowego gmachu kancelarii Rzeszy. Rok później budynek był gotowy - miał surowy, monumentalny charakter. Hitler był pod wrażeniem gdy go zobaczył, nazwał wtedy Speera geniuszem. Wewnątrz zdobiły go marmury. Po wojnie został rozebrany przez sowietów.
Typowym przykładem architektury III Rzeszy jest kompleks budynków wypoczynkowych Prora na wyspie Rugia. Były one przewidziane jako tanie miejsca noclegowe dla pracowników wyjeżdżających na wakacje. Hitler miał plan uczynić z Prory największy tego typu budynek, jaki do tej pory istniał z 20 tys. miejsc. Centralnym punktem założenia miała być hala widowiskowa, jednak jej budowa nigdy nie została rozpoczęta. W przypadku wojny gmach miał być zamieniony na szpital wojskowy. Nigdy nie był wykorzystywany do celów w jakich powstał.
Najciekawszym przykładem budynku w drugim typie, w którym forma budynków odnosiła się do folkloru (etniczności) i do narodowego romantyzmu jest kompleks zamkowy Wawelsburg. Zamek został wzniesiony w 1poł.XIIw. W 1933 został wydzierżawiony na okres 100 lat przez SS. Za jeden rok dzierżawy SS płaciła jedynie jedną markę. Rozpoczęto jego przebudowę, wykorzystując w tym celu więźniów przetrzymywanych w utworzonym niedaleko obozie koncentracyjnym. Szczególnie północna wieża uzyskała kreację nadającą jej charakter po trosze romański, po trosze gotycki. Zamek był używany przez kilku niemieckich oficerów jako miejsce okultystycznych praktyk. W jednej z sal ustawiono dębowy okrągły stół, przy którym miało się spotykać 12 obergruppenführerów - najwyższych dostojników tej organizacji.
NSDAP postawiło kilka zamków krzyżackich, które służyły jako miejsca szkoleń członków partii - osób poświęcających się ideologii, mających tworzyć nowy ład. Architektura nawiązywała do zamków krzyżackich (którzy mieli niegdyś cywilizować ludność na terenach na wschód od Łaby) - była symboliczna. Jednym z nich jest zamek Sonthofen wzniesiony w 1934r.
Warto wspomnieć, że Hitler, aby zmniejszyć bezrobocie przyjął plan, który zakładał budowę autostrad. Jego realizację rozpoczęto w latach 30.
Komunizm - 1. „ideologia i doktryna społeczna postulująca zbudowanie społeczeństwa bezklasowego, opartego na społecznej własności środków produkcji i równym podziale dóbr”; 2. „ustrój totalitarny realizowany w ZSRR, narzucony krajom Europy Środkowej i Wschodniej po II wojnie światowej, oparty na monopolu władzy skupionej w rękach jednej partii”
W ROSJI totalitarny system zaczęli budować bolszewicy - po rewolucji w 1917r. Na ich czele stał Lenin, za którego sprawą w 1922r. powstało ZSRR. Jego następcą był Józef Stalin, który od 1922r. był sekretarzem generalnym Wszechrosyjskiej Partii Komunistycznej RKP(b), później Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej WKP(b) i Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR). Formalnie zawsze pełnił obieralne, kadencyjne funkcje, był premierem ZSRR, faktycznie jednak był dożywotnim dyktatorem Związku Radzieckiego, mającym nieograniczoną władzę.
W 1932r. Stalin zlikwidował związki artystów, by ustawowo powołać do życia zhierarchizowaną organizację o nazwie Komitet do Spraw Sztuki propagującą ideę „nowego socjalistycznego człowieka”. Za sprawą komitetu zamiast funkcjonalnych budynków mieszkalnych powstawały okazałe budowle reprezentacyjne z kolumnadami zlecane wybranym architektom.
Architektura doby Stalina nazywana bywa stalinowskim gotykiem lub klasycyzmem socjalistycznym. Obejmuje lata 1933 (kiedy zaaprobowano projekt Pałacu Sowietów) - 1955 (kiedy rozpadła się sowiecka Akademia Architektury). Wywodzi się ze sztuki socrealizmu (realizmu socjalistycznego). Według założeń partii architektura miała wyrażać siłę i potęgę państwa, a nie piękno czy elegancję. Architektura socrealistyczna była przewidziana jako styl państwowy ZSRR. Budynki cechuje monumentalne przeskalowanie, symetria, oraz stosowanie wielu rozmaitych elementów zdobniczych attyki, kolumnady, pilastry wysokie partery nadają bryle charakter monumentalności. Założenia urbanistyczne, to szerokie trakty i ogromne place mające w założeniu skupiać życie mieszkańców.
Styl krytykowany głównie za brak funkcjonalności, nieekonomiczne wykorzystanie materiałów i surową formę, przez lata realnego socjalizmu ograniczający postęp w architekturze państw ZSRR.
Choć Stalin nie był entuzjastą konstruktywizmu, za okres jego rządów przypadły końcowe etapy budowli zaprojektowanych wcześniej obiektów. W początkowej fazie rozwoju architektury socjalistycznej powstawały budynki wolnostojące. Najważniejsze realizacje tego okresu to: Budynek przy ul Mokhovaya, Kino Moskwa i budynek STO. Widzimy w nich jeszcze nawiązania do Art Deco czy rodzimego konstruktywizmu - prostokątne kształty, duże szklane powierzchnie, ale forma powoli ewoluuje - dodane są ozdobne balkony, kolumny, portyki.
Projektowanie wolnostojących budynków niosło ze sobą zagrożenie, iż będą niejednorodne stylistycznie oraz nie będą odpowiadały sobie rozmiarami. Dlatego nowy plan rozbudowy Moskwy objął całe zespoły obiektów, które powinny mieć co najmniej 6 pięter. Za przykład może posłużyć Dorogomilowo - dzielnica w zachodniej części Moskwy.
Na uwagę zasługuje Wystawa Światowa, która odbyła się w 1937r. w Paryżu. Naprzeciw siebie zostały usytuowane pawilony radziecki i niemiecki. Radziecki był zaprojektowany przez Borisa Jofana. Zwieńczony był rzeźbą Wiery Muchiny - robotnik i kołchoźnica, którzy symbolizowali pracę. Wnętrza charakteryzował kich i kult wodza. Pawilon niemiecki był autorstwa Alberta Speera - była to kosztowna konstrukcja obłożona naturalnym kamieniem. Przy wejściu ustawiono rzeźbę grupową dłuta Josefa Thoraka. Przez wieżę, podobną do kościelnej, przechodziło się do centralnego, pozbawionego okien pomieszczenia wystawowego. Wnętrza zaprojektował Woldemar Brinkmann.
Skrajnym przykładem estetyki socrealizmu stała się moskiewska Wystawa Osiągnięć Gospodarki Narodowej ZSRR. Na obszarze 237 hektarów zbudowano obiekty wystawowe bez umiaru ozdobione detalami nawiązującymi do budownictwa republik ZSRR. Przykładem tego jest fontanna „Przyjaźń narodów”. Początkiem wystawy było rozporządzenie Stalina z 17 lutego 1935. Wybrano teren na peryferiach Moskwy przy Szosie Jarosławskiej. Wystawę, wówczas noszącą nazwę Wszechzwiązkowa Wystawa Rolnicza, otwarto oficjalnie 1 sierpnia 1939. Obok jej wschodniego wejścia umieszczono pomnik robotnika i kołchoźnicy Wiery Muchinej. Po wybuchu wojny z Niemcami została zamknięta na kilka lat. W 1959 nazwę wystawy zmieniono na: Wystawa Osiągnięć Gospodarki Narodowej ZSRR. Obok głównego wejścia w 1964 umieszczono Pomnik Zdobywców Kosmosu. Przy budowie pawilonów wystawy przestrzegano wymagań realizmu socjalistycznego. Pawilony były obficie zdobione szczegółami zaczerpniętymi z architektury klasycznej i z budownictwa poszczególnych republik związkowych. Na obszarze wystawy rozmieszczono elementy dekoracyjne, m.in. pozłacane fontanny. Bogata oprawa wystawy miała wywrzeć silne wrażenie na zwiedzających.
Architektura powojenna choć charakteryzuje się dość jednolitym stylem, rozwijała się na wielu płaszczyznach. Obejmowała budownictwo mieszkalne (zastosowanie tanich technologii związane z kryzysem mieszkaniowym), luksusowe apartament owce i biurowce w Leningradzie i Moskwie, poprzez które starano się wyrazić swoją pozycję społeczną, zamożność, projekty infrastrukturalne takie jak metro, odbudowę zniszczeń wojennych w miastach ZSRR.
Pierwszy projekt moskiewskiego metra powstał w 1901. Do wybuchu I wojny światowej powstały także inne, nowe projekty. Realizację odwlekano w czasie i dopiero 15 maja 1935 uruchomiono pierwszą linię moskiewskiego metra. Było rozbudowywane przed wojną, a potem po wojnie. Metro moskiewskie wyróżniają przede wszystkim stacje, których część uważana jest za wzorcowy przykład architektury socrealizmu, wnętrza stacji przypominają pałace, pod sufitami wiszą misterne żyrandole.
W latach 50. powstało tzw. 7 sióstr. Jest to 7 budynków wybudowanych w stylu socrealistycznym, które miały pokazywać potęgę Stalina. Są to drapacze chmur. Najwyższa z sióstr, była w latach 1953-2005 najwyższym budynkiem w mieście, kraju, oraz najwyższym budynkiem użyteczności edukacyjnej na świecie. Spośród tych 7 sióstr - do których obecnie zalicza się jako ósmą Triumph Palace - 6 ma ponad 150 metrów wysokości. Budynki te powstały jako połączenie rosyjskiego baroku, stylu gotyckiego, a także technologii stosowanych w budownictwie amerykańskich wieżowców. Ich wielokondygnacyjne elewacje są artykułowane pilastrami i słupami. Wieńczą je smukłe wieże.
POLSKA
MDM - Obowiązujący w architekturze od roku 1949 realizm socjalistyczny wymagał monumentalnej skali budowli i ich obfitego wystroju. W parterach budynków zaprojektowano szerokie podcienia oraz lokale usługowe o często nadmiernej wysokości. Rozmieszczono dziesiątki rzeźb i płaskorzeźb przedstawiających przedstawicieli przodującej klasy robotniczej. Ściany obłożono płytami piaskowca i polerowanego granitu. Budynki zwieńczono potężnymi gzymsami i attykami.
Projektanci dość swobodnie potraktowali wystrój architektoniczny budynków. Nie zastosowali form architektury klasycystycznej, lecz ich daleko idące transpozycje. Mimo pośpiechu budowy i prymitywnych warunków uzyskali dobrą jakość robót wykończeniowych.
Pałac kultury i nauki w Warszawie - wybudowany w trzy lata i oddany do użytku w 1955. Wzniesiony jako dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego, budynek jest dziełem radzieckiego architekta Lwa Rudniewa, inspirowany jest chicagowskimi i moskiewskimi budowlami. Architektonicznie jest mieszanką art déco, socrealizmu i polskiego historyzmu.
NRD
Aleja początkowo nosiła nazwę Große Frankfurter Straße, jednak 21 grudnia 1949 roku została przemianowana na Stalinallee (z niem. Aleja Stalina, z okazji 70. rocznicy urodzin wodza). Była sztandarowym projektem odbudowy Niemiec Wschodnich po II wojnie światowej. Została zaprojektowana przez takich architektów jak: Hermann Henselmann, Egon Hartmann, Hanns Hopp, Kurt Leucht, Richard Paulick, Karl Souradny.
W 1961 dokonano kolejnej zmiany nazwy na Karl-Marx-Allee (obowiązującą do dziś).