ZNACZENIE ROŚLIN OZDOBNYCH W ŻYCIU CZLOWIEKA.
Zieleń miejska - to przede wszystkim obiekty przyrodnicze o formach:
• naturalnych (pomniki przyrody, rezerwaty),
• półnaturalnych (lasy rekreacyjne, zadrzewienia podmiejskie, parki leśne - wykorzystywane bez zmian adaptacyjnych),
• samodzielnych - twórczo kształtowanych przy dominującym udziale składników przyrodniczych (obejmujące rozmaite założenia ogrodowe i systemy terenów zieleni miejskiej),
• przetworzonych (twórczo kształtowane z bogatym udziałem składników technicznych, np. osiedla i zabudowa luźna z przynależnymi im przestrzeniami ogrodowymi),
• oraz rozmaite założenia ogrodowe istniejące samoistnie lub towarzyszące budowlom.
Tereny zieleni miejskiej pełnią funkcje rekreacyjne, ekologiczne i zdrowotne - wpływają na złagodzenie lub eliminację uciążliwości życia w miastach, kształtowaniu układów urbanistycznych i indywidualny charakter miastu.
Zieleń miejska oddziaływuje tez na człowieka poprzez możliwość kontaktu z naturą, wyciszenia się, znalezienia wytchnienia i odpoczynku z dala od zgiełku miasta. Jednakże, aby zieleń oprócz spełniania funkcji estetycznej pełniła również inne zadania, musi być różnorodna pod względem biologicznym, bo tylko wtedy zapewnia miejsce różnym gatunkom roślin i zwierząt oraz zapobiega erozji gleb.
Tereny zieleni miejskiej spełniają 5 podstawowych funkcji:
- biologiczna i zdrowotna,
- estetyczna i plastyczna,
- wypoczynkowa,
- edukacyjno-społeczna,
- gospodarcza.
Funkcja biologiczna i zdrowotna:
- ochronna przed kurzem, dymem, wyziewami,
- osłona od wiatrów,
- tłumienie hałasu,
- oczyszczanie powietrza z dwutlenku węgla i wydzielanie tlenu,
- regulowanie wilgotności gleby i powietrza,
- tworzenie korzystnego mikroklimatu,
- poprawa jakości gleby i wody (poprzez fotoremediację).
Przeciętnie jedno drzewo produkuje w ciągu doby tlen, który wystarcza dla kilku osób. Jedno duże drzewo potrafi przetworzyć tyle samo dwutlenku węgla ile emitują dwa domy jednorodzinne.
Rocznie średniej wielkości drzewo usuwa ok. 13kg CO2 i wydziela ok. 60kg tlenu, co wystarcza dla 4 osobowej rodziny. 20 średniej wielkości drzew konsumuje CO2 wydzielany przez jeden samochód w ciągu roku.
Duże drzewa w mieście obniżają do 22% koszty ogrzewania budynków poprzez hamowanie siły wiatru. W krajach ciepłych obniżają do 50% koszty chłodzenia budynków przez ocienianie.
Fitoremediacja - proces usuwania lub detoksykacji szkodliwych substancji przy użyciu roślin.
Fitoekstrakcja - pobieranie przez korzenie np. metali ciężkich i przemieszczanie do części nadziemnych roślin, które się usuwa.
Rizofiltracja - pobieranie i zatrzymywanie szkodliwych substancji przez korzenie.
Fitostabilizacja - unieruchamianie szkodliwych substancji w glebie.
Sposobem pozbycia się szkodliwych substancji organicznych jest też pobieranie ich przez korzenie i zamiana na nieszkodliwe związki (lotne wydzielane są do atmosfery).
Rośliny oczyszczają powietrze ze szkodliwych gazów organicznych i nieorganicznych: NO2, SO2, O3, Cl2. Tlenek azotu pochłaniają skutecznie: Carthamus, Chrysanthemum, Cosmos, Mathiola incana, Impatens, Petunia, Magnolia kobus, Populus nigra, Robinia pseudoaccacia, Cytisus scoporus, Hydrangea macrophylla.
Formaldehyd pobiera Nerium indcum - drzewo często sadzone w miastach japońskich. Duża przyczepność ziarn pyłku do liści powoduje że stężenie zapylenia po przejściu przez teren zadrzewiony maleje o 10%.
Fitoncydy wydzielane przez drzewa i krzewy są toksyczne dla drobnoustrojów i niektórych owadów (sosna, jałowiec).
Pasy wysokiej zieleni osłabiają siłę wiatru o 20-80 w zależności od odległości badanego miejsca od pasa zieleni. Pasy zieleni powodują równomierne rozłożenie się pokrywy śnieżnej. Pasy zieleni powodują zmniejszenie wahania temp. dobowej.
Funkcja estetyczna i plastyczna:
- wprowadzenie urozmaicenia i koloru,
- łagodzenie i rozluźnianie sztywnej zabudowy miast,
- tworzenie ciekawych wnętrz,
- podkreślenie cech plastycznych obiektów architektonicznych (tło),
- kształtowanie estetycznego krajobrazu miasta,
- stanowienie osłony maskującej nieestetyczne obiekty w mieście.
Funkcja wypoczynkowa:
- wypoczynek bierny (parki, bulwary, itp.),
- wypoczynek czynny (tereny sportowe, itp.),
- obniżanie poziomu stresu, relaksacja,
- zmniejszenie agresywności.
Funkcja edukacyjno-społeczna:
- uczenie mieszkańców ładu i porządku,
- rozwijanie zainteresowań dzieci i młodzieży (ogrody botaniczne, zoologiczne, ogrody dla dzieci), rozwijanie wyobraźni, kreatywności i zdyscyplinowania,
- funkcja dydaktyczna poprzez możliwość studiów historycznych w zabytkowych założeniach ogrodowych,
- hortiterapia (resocjalizacja, rekonwalescencja, rehabilitacja).
Funkcja gospodarcza:
- tworzenie miejsc pracy,
- korzyści wynikające z uprawy ogrodów działkowych, terenów ogrodniczych i sadowniczych,
- zwiększenie wydajności pracy.
Parki i ogrody:
- stanowią najstarszą świadomą formę zieleni miejskiej,
- są to w dużej mierze twory sztuczne, projektowane przez człowieka,
- pełnią przede wszystkim funkcje estetyczne i rekreacyjno-wypoczynkowe, edukacyjne, sportowe,
- istnieją też parki i ogrody o znaczeniu specjalnym tj. dydaktyczne ogrody zoologiczne i botaniczne, gdzie prowadzone są prace naukowo-badawcze, ale są one również otwarte dla zwiedzających,
- specjalną grupą parków i ogrodów są ogrody i parki zdrojowe, w miastach - uzdrowiskach, które charakteryzują się przede wszystkim specyficznymi właściwościami tj. wody lecznicze, borowiny, mikroklimat.
Ogródki działkowe:
- są to przede wszystkim ogrody zamknięte, dostępne tylko dla ich właścicieli,
- zwykle są niewielkie i znajdują się na obrzeżach miast,
- służą głównie produkcji ogrodniczej (wartość plonów z 1ha ogrodów działkowych jest 10 razy większa niż z normalnych upraw),
- pełnią także role społeczne poprzez umożliwianie rekreacji i wypoczynku dla ludzi pracujących w mieście, dając im doświadczyć bliskiego kontaktu z naturą.
Cmentarze:
- są charakterystyczną formą zieleni miejskiej,
- w miastach zabytkowych znajdują się często w centrum, co związane jest z tradycją katolicką,
- nowe cmentarze znajdują się na obrzeżach miast,
- najczęściej spotykane mają nieregularną szatę roślinna, choć zdarzają się również cmentarze wkomponowane w las, gdzie drzewa stają się ich wystrojem.
Tereny sportowe:
- są to tereny otwarte, projektowane zgodnie z planem zieleni miejskiej,
- służą przede wszystkim do uprawiania sportu i rekreacji, gdzie istotne jest ich oddalenie od zakładów przemysłowych, nasłonecznienia i ochrona od wiatrów.
Żywopłoty:
- pełnią przede wszystkim funkcje ozdobne i izolacyjne, zwielokrotniają wykorzystanie przestrzeni, powinne być stosowane zamiast trawników przyulicznych, tam gdzie jest to możliwe,
- ograniczają rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń z rur wydechowych samochodów i zmniejszają do 80% zanieczyszczenie gleb płynące z pojazdów samochodowych.
Pnącza:
- są niedocenianym elementem zieleni miejskiej, a mogą stanowić jej doskonałe uzupełnienie i tym samym poprawiać wizerunek miasta poprzez zasłonięcie starych, brzydkich ścian,
- spełniają także rolę termoizolatora budynków - w lecie ochładzają, a w zimie ocieplają je,
- poprawiają mikroklimat i oczyszczają powietrze,
- są też doskonałym schronieniem dla drobnych ptaków.
Widok roślin:
- łagodzi stres,
- zmniejsza odczuwalność bólu,
- przyspiesza rekonwalescencję.
Drzewa o powierzchni 1000m2 usuwają ok. 3,2ton kurzu w ciągu roku. Drzewa i krzewy tłumią hałas w mieście nawet o 50%. Do tłumienia hałasu w pomieszczeniach polecane są: Ficus Benjamina, Kentia, Dracena fragrans, Dracena marginata, Schefflera arboricola, Spathiphyllum.
Rośliny:
- oczyszczają powietrze,
- zwiększają zawartość tlenu,
- nawilżają powietrze.
Źródła emisji formaldehydu: dywany, wykładziny podłogowe, płytki podłogowe, płyty wiórowe, farby, kleje, lakiery, dym papierosowy.
Źródła emisji ksylemu i toluenu: sprzęt biurowy (komputery, fotokopiarki), telewizory, farby, kleje, lakiery, substancje uszczelniające.
Źródła emisji amoniaku i alkoholu: wydzieliny biologiczne.
CO2 skutecznie usuwają:
- Haworthia congesta,
- Sedum pachyphyllum,
- Bryophyllum pinnata.
Amoniak skutecznie usuwają:
- Yucca sp.,
- Rhapis excelsa,
- Homalomena wallisii.
Formaldehyd skutecznie usuwają:
- Nephrolepis exoltata,
- Dendronthema grandiflora,
- Gerbera jamesonii,
- Phoenix roebelenii,
- Dracena deremensis.
Ksylen i toluen skutecznie usuwają:
- Chrysalidocarpus lutescens,
- Phoenix roebeienii,
- Dieffenbachia camilla,
- Dracena marginata,
- Nephrolepis exaltata,
- Dracena deremensis,
- Anthurium andreanum,
- Dracena fragrans,
- Ficus benjamina,
- Spathlphyllum floribundum.
Amoniak skutecznie usuwają:
- Rhapis excelsa,
- Anturium andreanum,
- Dendronthema grandiflora.
Rośliny mają znaczenie symboliczne:
- akacja - miłość platoniczna, - hiacynt - miłość
- jaśmin - miłość zmysłowa, - hiacynt - miłość dla zabawy,
- powój - zalotność, zachłanność, - aksamitka - nadzieja,
- nasturcja - wstydliwość, - hortensja - obojętność,
- narcyz - tęsknota, pewność siebie, - niezapominajka - trwała pamięć,
- chryzantema - spełnienie marzeń, - lilia - niewinność,
- szarotka - niewinność, - malwa - ciekawość
- irys - promienność, - bratek - solidarność,
- jarzębina - zgoda, - rezeda - skromność,
- rumianek - zdrowie, - fiołek - skromność, cicha miłość,
- groszek - pocałunek, - mimoza - delikatność,
- piwonia - dobrobyt, - głóg - wesele,
- goździk - odwaga, - bławatek - wierność, dobroć,
- kaczeniec - zdrada, - dziewanna - naiwność, zarozumiałość, ale również władza.
Wpływ roślin:
- działają korzystnie na psychikę człowieka,
- oczyszczają powietrze,
- zwiększają wilgotność powietrza,
- wydzielają orzeźwiający zapach,
- emitują korzystną energię.
Najwięcej jest odmian: różaneczników, tulipanów (20 tys. odmian), róż (ok. 25 tys. odmian).
Możliwość uzyskania nowych odmian:
- adaptacja,
- introdukcja,
- reintrodukcja.
Hodowla w przypadku przypadkowych roślin ozdobnych jest to celowe działanie człowieka w kierunku otrzymania nowych odmian, ewentualnie nowych gatunków o określonych wartościach estetycznych, dekoracyjnych i gospodarczych.
Hodowla ma do dyspozycji różne metody tj. krzyżowanie, selekcję oraz introdukowanie mutacji przy użyciu środków chemicznych (np. kolchicyna) i fizycznych (promieniowanie jonizujące, α, β, γ, szybkie neutrony).
W przypadku reprodukcji roślin ozdobnych ogromne znaczenie ma tzw. hodowla zachowawcza mająca na celu utrzymanie czystości w obrębie odmiany, czy też zachowanie i utrzymanie wysokiej pełności kwiatów u lewkonii, goździków gruntowych.
Adaptacja - jest to przystosowanie obcych gatunków lub odmian do nowych warunków glebowo-klimatycznych, np. wprowadzenie do uprawy w naszym kraju: kosaćców cebulowych, mieczyków, dalii, czy w warunkach szklarniowych: alstenerii, strelicji. W programie adaptacji mieści się również oddziaływanie na zmianę pewnych przyzwyczajeń odbiorców np. propagowanie kwiatów roślin jednorocznych, dwuletnich, czy bylin, też chryzantem poza sezonem jesiennym.
Introdukcja - polega na wprowadzeniu do uprawy nieznanego dotychczas rodzaju czy gatunku i opublikowaniu odpowiednich wyników wcześniejszych badań dotyczących wymagań tej rośliny i zasad uprawy,
- introdukcja stanowi często tylko podstawę do rozpoczęcia kolejnego etapu prowadzącego do wzbogacenia kolejnych roślin ozdobnych i użytkowych - do prac hodowlanych,
- niektóre z introdukowanych gatunków od razu wykazują pełną wartość ogrodową, inne jednak dopiero po licznym przekrzyżowaniu i ulepszaniu mogą zająć odpowiednie miejsce w produkcji ogrodowej.
Reintrodukcja - powrót roślin, które kiedyś były już uprawiane, ale ich uprawa zanikła pod wpływem pewnych czynników.
Stosowanie metod fizycznych i chemicznych:
- polega na traktowaniu rośli n różnymi środkami chemicznymi (naturalnymi i sztucznymi), regulatorami wzrostu, różnego typu promieniowaniem,
- dzięki ty czynnikom można przyspieszyć lub opóźnić kwitnienie, wywołać zjawiska gigantyzmu, wielkokwiatowości, minimalizmu roślin, zmienności pokroju i zastosowania.
Obszary geograficzno-roślinne pochodzenia roślin ozdobnych:
- tropikalne lasy równikowe,
- sawanny,
- roślinność lasów laurolistnych,
- roślinność lasów tropikalnych,
- stepy i prerie,
- roślinność lasów liściastych,
- roślinność lasów iglastych,
- półpustynie i pustynie.
Tropikalne lasy równikowe:
- roczne sumy opadów 6000mm,
- średnia temp. niespadająca poniżej 20 oC,
- temp. przez cały rok 25-27 oC, dobowe amplitudy sięgają 10 oC, natomiast wahania roczne nie przekraczają 6 oC,
- występowanie: Afryka równikowa, Pobrzeże Gwinejskie, Ameryka Południowa w Brazylii i na obszarze Amazonii i w Gujanie,
- roślinność: storczyki, anturium, figowce, liczne gatunki paproci i rośliny ciepłolubne uprawiane u nas w szklarniach.
Sawanna:
- roczna suma opadów 900-1500mm,
- klimat ciepły,
- wyraźnie zaznaczona pora sucha, zima,
- temperatura: 14-20 oC podczas suszy, 20-24 oC w porze deszczowej,
- obszar ten porastają głównie trawy, grupy drzew i palm lub kserofitycznych krzewów,
- występowanie: strefa podrównikowa, głównie Afryka, Ameryka Południowa, Australia, niewielkie obszary w Meksyku,
- roślinność: kaktusy, dalie, mieczyki, wilczomlecz piękny, cantedeskia etiopska, krasnokwiat, szparag, nachyłek, kosmos, aksamitka, heliotrop, cynia, wilec, powój.
Lasy laurolistne:
- występują tam, gdzie przez cały rok temp. jest dość wysoka, amplitudy są niewielkie, a ilość opadów jest równomiernie rozłożona w ciągu roku,
- występowanie: Japonia, Półwysep Koreański, Wyspy Kanaryjskie, Floryda, Chile, Nowa Zelandia, skupienie roślinności laurolistnej występuje w górach Azji Mniejszej oraz na Kaukazie,
- niskie wieczne zielone krzewy i drzewa o liściach skórzastych, zawsze ustawione prostopadle do promieni słonecznych,
- roślinność: laur szlachetny, mirt pospolity, niektóre gatunki różaneczników i magnolii, hortensja pnąca, bukietowa, pierwiosnki, peperomia, aukuba, zaślaz, liczne gatunki kordylin, liczne trawy i turzyce, powój, powojnik, bluszcz, a z drzew iglastych: araukaria, z palm howea.
Lasy twardolistne:
- tworzą zarośla wiecznie zielonych krzewów (makia),
- temp. podczas lata 22-28 oC (lipiec), lato suche i upalne, opady 20mm, susza trwa 4-6 miesiące,
- zima łagodna, 5-12 oC, opady 500-700mm,
- roślinność: palma karłatka niska, tulipan, narcyz biały, kocanki, nagietki, szałwia, lawenda, macierzanka, powojnik, chmiel, szafirek, czarnuszka.
Stepy i prerie:
- klimat kontynentalny, wyraźnie zaznaczone dwa okresy spoczynku: okres suchego upalnego lata, okres mroźnej zimy,
- roczna suma opadów 350-500mm, maksimum wiosną, minimum latem,
- występowanie: centrum Eurazji, np. stepy ukraińskie, Syberia Zachodnia, Północno-wschodnia Mongolia, północno-wschodnia część Chin,
- roślinność: tulipany, kosaćce, szachownica, zawilec, goździk, aster nowobelgijski i nowoangielski, nawłoć, cyklamen perski, lilie, bylica, traganki, trawy, słoneczniki, dzielżan, goryczka, pierwiosnek, niezapominajka, piwonia, różaneczniki, wrzośce i wrzosy.
Lasy liściaste:
- tworzą rośliny drzewiaste zrzucające liście na zimę,
- klimat umiarkowany pod wpływem klimatu morskiego,
- występowanie: Polska ze swoją roślinnością i klimatem sytuuje się w tym obszarze geograficzno-roślinnym,
- zimą odwilże, latem ochłodzenie przynosi wilgotne powietrze znad Oceanu Atlantyckiego,
- suche powietrze znad kontynentu przynosi pogodę słoneczną i zimną, mroźną, latem upały,
- najwyższe średnie roczne temp. powietrza (na Nizinie śląskiej) od 8,5 do 8 oC, najniższe (północno-wschodnia Polska) 6,5 oC,
- dni mroźne (max temp. 0 oC) od października do marca, najwięcej 65 dni na Pojezierzu Suwalskim,
- liczba dni z przymrozkami 90-130,
- długość okresu wegetacji 180dni (w górach), 230dni (zachód),
- opady atmosferyczne 600mm, średnia roczna opadów jest najniższa w Wielkopolsce i na Kujawach,
- pora kwitnienia drzew większości roślin - wiosna,
- okresowe odwilże w ciągu zimy zakłócają spoczynek roślin drzewiastych i cebulowych rosnących w gruncie,
- roślinność: bluszcz pospolity, wiciokrzew pomorski, suchodrzew zwyczajny, kalina koralowa, wawrzynek wilczełyko, barwinek pospolity, rośliny zielne: konwalia majowa, kokoryczka właściwa, marzanka wonna, kokorycz pstra, fiołki, zawilec (gajowy, żółty, wielkokwiatowy), także magnolie, dęby, klony, robinie, surnie, tulipanowiec amerykański, wielu przedstawicieli z rodziny wrzosowatych.
Lasy iglaste:
- rozciągają się w strefach północnych: Europa Północna, Syberia Zachodnia i Północna Kanada oraz wyższe partie górskie,
- lasy iglaste występują w Polsce, w dominującej części zostały założone przez człowieka,
- roślinność tych obszarów jak i poszycie runa lasów jest ubogie,
- roślinność: wrzos pospolity, szczodrzeniec rozesłany, jałowiec barwierski, pajęcznica gałęziste, dzwonek okrągłolistny, paprocie (paprotka zwyczajna), narecznica samcza, nawłoć pospolita, macierzanka piaskowa, choiny kanadyjskie, sekwoja, dendrony.
Pustynie i półpustynie:
- charakteryzują się niskimi opadami 250mm rocznie,
- odznaczają się ubogą roślinnością, pustynie zajmują 1/5 lądów Ziemi, prawie 10mln km2 stanowi prawdziwa pustynia (opady 20mm, wysokie ciśnienie atmosferyczne),
- Sahara - największa pustynia świata,
- pustynie gorące - grupuje się w dwóch pasach przebiegających ukośnie wzdłuż obydwu zwrotników,
- pustynie zimne ( lodowe) - najwyższe wyżyny ziemi (Tybet) i najwyższe grzbiety i szczyty gór,
- roślinność półpustyń i pustyń wykształciły specyficzne przystosowania: kseromorficzna budowa, maksymalna redukcja powierzchni transpiracyjnej, silnie rozwinięta tkanka wodonośna (u sukulentów), bardzo głęboki lub bardzo rozgałęziony system korzeniowy,
- pustynnienie obszarów - to zjawisko wyróżniające się ujemnym bilansem wodnym, przewagą transpiracji roślin i parowaniem gleby nad opadami,
- roślinność: kaktusy, gruboszowate wilczomlecze, szczególnie duże bogactwo kaktusów występuje na pustyni w Meksyku, na pustyniach Ameryki, zwłaszcza Arizonie, rosną liczne gatunki agaw, w tym agawa amerykańska.
ROŚLINY ZIELNE: jednoroczne, dwuletnie i byliny.
Rośliny zielne przechodzą cały cykl rozwojowy w czasie jednego sezonu wegetacyjnego od siewu do wytworzenia nasion. Dwuletnie w ciągu dwóch sezonów, a byliny są roślinami wielu sezonów.
ROŚLINY JEDNOROCZNE.
Uprawa:
- z siewu wprost do gruntu,
- z rozsady.
Rośliny jednoroczne są monokarpiczne, co oznacza, że tylko rak kwitną i owocują, a po dojrzeniu nasion zamierają - niezależnie od warunków klimatycznych:
- krótki cykl wegetacyjny 3-5 miesięcy,
- rośliny światłolubne,
- rośliny dnia długiego.
W praktyce ogrodniczej jako rośliny jednoroczne uprawia się również gatunki polikarpiczne, które w warunkach naturalnych mogą wiele razy przechodzić stadium rozwoju genetycznego. W naszej strefie klimatycznej są roślinami jednego sezonu, ponieważ zimą przemarzają (lwia paszcza, żeniszek meksykański).
Rośliny jednoroczne wysiewane wprost na miejsce stałe:
- są bardzo dekoracyjne,
- uprawa ich jest prosta i tania,
- mają umiarkowane wymagania glebowe,
- podłoże o odczynie obojętnym,
- nawozy powinny być stosowanie przedsiewnie,
- wysiew nasion: rzędowo, gniazdowo, punktowo,
- rozstawa rzędów oraz gęstość siewu zależy od wysokości i pokroju roślin.
Termin siewu:
- gdy ziemia ogrzeje się do 6-10 oC,
- kwiecień i I dekada maja,
- chabry, eszolcję, maki można wysiewać jesienią.
Zabiegi pielęgnacyjne:
- odchwaszczanie,
- spulchnianie podłoża,
- podlewanie,
- nawożenie podłoża,
- usuwanie przekwitniętych kwiatów,
- podpieranie i podwiązywanie roślin wysokich lub pnących.
Rośliny jednoroczne uprawiane z rozsady:
- gatunki o długim okresie wegetacji,
- gatunki o wysokich wymaganiach cieplnych,
- gatunki o długim okresie wschodów,
- gatunki o bardzo drobnych nasionach.
Termin siewu:
- zależy od biologicznych właściwości gatunku oraz przeznaczenia rośliny,
- siew zimowy styczeń - I dekada marca,
- siew wczesnowiosenny marzec,
- siew wiosenny kwiecień.
Siew zimowy: begonia, lobelia, ageratum, petunia, szałwia.
Siew wczesnowiosenny: ageratum, lobelia, szałwia, niecierpki, lwia paszcza, celozja, werbena, gazania, aksamitki na kwietniki dywanowe, astry, goździk chiński, kocanki, lewkonie.
Siew wiosenny: aksamitki, astry chińskie, cynie, floksy, goździki chiński, kocanki, portulaca, zatrwiany, rudbekie, floksy.
Podłoże do wysiewu nasion:
- parowana ziemia liściowa,
- substrat z torfu wysokiego,
- wolne od patogenów, odczyn obojętny.
Temperatura w szklarni: minimum 20 oC (22-24 oC), po wschodach o 2-3 oC niższa.
Pikowanie roślin wysiewanych w terminie zimowym dwukrotne:
1 - rozstawa 6x6cm,
2 - bezpośrednio do doniczek lub osłonek plastikowych.
Hartowanie roślin polega na ograniczaniu podlewania, stopniowym obniżaniu temperatury oraz intensywnym wietrzeniu. Proces ten trwa najczęściej 7-10 dni.
Zahartowaną rozsadę sadzi się na miejsce stałe po 15 maja.
ROŚLINY DWULETNIE.
Są t rośliny ozdobne rozmnażane generatywnie (uprawiane z nasion), których cykl rozwojowy jest rozłożony na dwa sezony wegetacyjne:
- w pierwszym - wytwarzają organy wegetatywne,
- w drugim - kwitną, wydają nasiona i niektóre obumierają.
Produkcja roślin dwuletnich:
- wysiew nasion na rozsadnik maj-sierpień,
- dobór terminu siewu dostosować do długości cyklu uprawy oraz planowanego terminu kwitnienia,
- przed zimą rośliny muszą zdążyć prawidłowo wykształcić rozetę liściową,
- jesienią przesadzamy na miejsce stałe,
- gatunki dwuletnie zimują w gruncie.
Siew:
- maj - czerwiec: malwa, naparstnica, dziewanna fioletowa, goździk ogrodowy,
- II dekada maja - II dekada czerwca: goździk brodaty, dzwonek ogrodowy, miesięcznica letnia, lak,
- czerwiec - I dekada lipca: niezapominajka, stokrotka,
- lipiec - sierpień: bratek ogrodowy (ale coraz częściej uprawia się w tunelach, szklarniach).
Byliny:
• rośliny polikarpiczne, w ciągu życia moją kwitnąć wiele razy,
• w naszym klimacie odnawiają się na wiosnę(odnawiają się z pąków odnawiających), natomiast jesienią wchodzą w stan spoczynku,
• byliny niezimujące w gruncie: dalia, begonia bulwiasta, paciorecznik (kanna),
• pośrednie miedzy dwuletnimi a bylinami: naparstnica purpurowa (krótkowieczna bylina),
• pośrednie miedzy bylinami a krzewami: ubiorek wiecznie zielony (krzewinka), lawenda wąskolistna (część nasadowa zdrewniała, pęd wierzchołkowy zamiera),
• zdolność do odnawiania w sposób wegetatywny.
Byliny - wieloletnie rośliny zielne odnawiające się corocznie:
• z pąków znajdujących się na zimującym …(?) przekształconych pędach (kłącza, cebule, rozłogi),
- kłącza: irys kłączowy,
- cebula: tulipany, narcyzy,
- rozłogi: zachyłek okółkowy,
• na zgrubiałych nasadach pędów: floks mieszańcowy, mak wschodni,
• na korzeniach.
Z botanicznego punktu widzenia do bylin należą także gatunki niewytrzymujące naszych zim (Dalia, Gladialis, Begonia tuberhybrida).
Byliny ogrodowe - wieloletnie rośliny zielne o dużych walorach zdobniczych, zimujące w gruncie, należą do nich także gatunki zimozielone, nietracące swych części nadziemnych (Arabis caucastica, Phlox sobulata), niektóre krzewinki lub podkrzewy o niskim płożącym pokroju (Iberis super…)
Podział bylin:
• wysokość: wysokie, średnie, niskie, …
• wymagania siedliskowe: stanowiska suche, bagienne, wodne, miejsc słonecznych, rosnące w cieniu,
• według zastosowania: ogrodowe, parkowe, skalne, rabatowe,
• według terminu kwitnienia: kwitnące wiosna, latem lub jesienią.
Introdukcja - wprowadzenie do produkcji nowych gatunków pochodzących z …
Kryteria wartości bylin ogrodowych:
• długowieczność: najdłużej żyją gatunki o głębokim systemie korzeniowym (Acomitum, Hemerocallis, Peonia) oraz posiadające kłącza lub cebule (Iberis siberica, Fritillaria imperialis),
• wytrzymałość na niesprzyjające warunki - dla większości bylin niegroźne są zimy mroźne i śnieżne o temp. poniżej 20oC, najgroźniejsze są nagłe zmiany temp, połączone z zamarzaniem i odmarzaniem powierzchni gleby,
• odporność na choroby,
• trwałość efektu zdobniczego - długość okresu kwitnienia wynosi przeciętnie 2 - 3 tygodnie, gatunki takie jak (?), Saxifraga, (?) przez cały okres wegetacji utrzymują dekoracyjne liście,
• trwałość …
Pokrój - fragment przestrzeni zajmowanej przez daną roślinę.
Cechy plastyczne bylin:
• wysokość - może wynosić od 10cm (Sedum acve?) do 250cm (Heracleum lanatum?),
• pokrój:
- krzewiasty (Peonia lanciflora, Phlox paniculata, Monarda didyma, Solidago hybryda, Heliopsis scaora),
- półkulisty (Geranium plathypetalum, Hemorocallis hybryda, Epimedium alpinum),
- poduszkowy (Saponaria ocymoides, Alyssum saxatile, Iberis sempervirena),
- dywanowy (Phlox subulata, Cerasium tomentosum),
• rodzaj powierzchni (faktura roślin):
- fakturalne (Phlox subulata, Veronica avmena, Aster dumosus, Aubrietta cultorum),
- strukturalne (Phlox paniculata, Monada didyma, Physostapia virginiana),
- fakturalno-strukturalne (Henchera brioides, Armeria morfina),
• barwa kwiatów i liści.
TULIPANY.
Tulipan - Tulipa, Liliowate - Liliaceae
1554 r. - sprowadzenie tulipanów do Europy przez posła Cesarz Fryderyka I Augusta Angeriusa Busbequins'a
1561 r.- pierwszy opis botaniczny tulipana przez Konrada Gesnera
200 lat później - szwedzki uczony Linneusz zaliczuł wszystkie odmiany tulipana do jednego gatunku, któremu dał nazwą Tulipa gesneriana
1634 - 1936 - okres tulipomanii.
1937 - katastrofa finansowa, spadek cen z 5000 fl. do 50fl.
Pierwsze badania nad możliwością wielkotowarowej produkcji cebul tulipanów w Polsce rozpoczęte zostały w roku 1936/37 przez prof. St. Wóycickiego. Górsk koło Torunia - pierwsza wielkotowarowa plantacja tulipanów.
Największym producentem materiału wyjściowego roślin cebulowych na świecie od lat jest Holandia. W 2004 roku reprodukcja w tym kraju była prowadzona na powierzchni ponad 21 000ha. Na drugim i trzecim miejscu, ale ze znacznie niższym areałem plasują się Wielka Brytania i Stany Zjednoczone, jednakże ich areał odpowiednio jest 4,5 i 4 krotnie mniejszy niż w Holandii.
W przypadku Wielkiej Brytanii w okresie ostatnich 80 lat można zauważyć tendencję spadkową, natomiast w przypadku Stanów Zjednoczonych obserwuje się wzrost, chociaż nie jest on tak dynamiczny jak w przypadku Holandii. W kraju tym w porównaniu z latami 70 powierzchnia produkcji wzrosła o, ponad 70%, co sprawia, że jego udział w światowym areale można szacować na 50-60%. Do dużych producentów należy również Japonia z powierzchnią ok. 1000ha.
Polska w porównaniu z Holandią jest bardzo małym producentem cebul kwiatowych, ale w stosunku do innych krajów nasza pozycja jest dość wysoka. Posiadamy regiony o bardzo dobrych warunkach klimatycznych dla rozwoju tego rodzaju upraw, gdzie zimy mają łagodniejszy przebieg, a wegetacja rozpoczyna się wcześniej i trwa dłużej. Takie regiony to Gdańsk i Elbląg w delcie Wisły, a także Warszawa, Poznań, Siedlce, Lublin, Kraków, Częstochowa i Wrocław.
Z danych szacunkowych można stwierdzić, że pod koniec lat 80-tych ta powierzchnia wynosiła ok. 650-700ha. W wyniku kryzysu gospodarczego tu również nastąpiło załamanie produkcji. Po roku 1994 zaobserwowano ponowny wzrost i w 1998 osiągnęło poziom z lat 80-tych, obecnie na podstawie wywiadów i obserwacji można szacować, że ok. 1000-1200ha, co stawia nas na 3 miejscu w Europie i na 4 na świecie.
Konieczne jest rozszerzenie asortymentu uprawianych odmian, produkcja dużych ilości jednolitego materiału gdyż obecnie jest ona zbyt rozdrobniona. Łączenie się w grupy producenckie. Większa dbałość o terminowe ściółkowanie, nawadnianie, selekcja i zwalczanie mszyc, które są przyczyną rozprzestrzeniania się chorób wirusowych.
Nasadzenia roślin cebulowych w Holandii: tulipany → narcyzy →hiacynty → krokusy → irysy →czosnki → szafirki → cebulica.
Wymagania glebowe i klimatyczne:
• gleby:
- żyzne, próchnicze,
- głęboko uprawione,
- wysoki poziom wód gruntowych,
- pH 6,5-7,5
- najlepsze to czarne ziemie, gleby brunatne potorfowe,
• klimat:
- jesień: długa, chłodna, umiarkowana, wilgotna,
- zima: krótka, łagodna z dość dużą ilością opadów,
- wiosna: wczesna, długa, chłodna i wilgotna.
Przebieg pogody w okresie letniego spoczynku ma wpływ na kształtowanie się związków cebuli i kwiatów na rok następny.
Uprawa gleby:
• uprawa przedzimowa:
- obornik stosuje się, co 3-4 lata,
- w końcu lata (1-15.09) na rok przed sadzeniem cebul 70-100t.ha, orka przedzimowa z pogłębiaczem,
• uprawa wiosenna:
- obornik (o ile nie stosowano jesienią) przyoranie, orka średnia,
- wysiew nawozów fosforowych i potasowych,
- bronowanie,
- wysiew oślin motylkowych,
- przyoranie mieszanek motylkowych - I połowa lipca,
• przed sadzeniem:
- orka głęboka,
- nawozy fosforowe i potasowe,
- bronowanie,
- sadzenie cebul po 2-3 tygodniach po uleżeniu się gleby,
- wapnowanie,co 3-4 lata 1-1,5t/ha.
Płodozmian:
• wariant I: • wariant II:
1- wyka jara, 1- zbożowe,
2- rośliny cebulowe, 2- okopowe,
3- rośliny branżowe, 3- mieszanki motylkowe,
4- mieszanki motylkowe (przyorać na początku lipca), 4- tulipany.
Rozmnażanie wegetatywne:
- za pomocą cebul przybyszowych,
- powstają one z cebuli matecznej w liczbie 2 - 11,
- cebula mateczna w końcu okresu wegetacji zanika.
Termin sadzenia cebul tulipana:
- 15.IX - 15.X,
- gdy temperatura gleby na głębokości 10cm waha się w granicach 10-15 oC,
- wysadza się na zagony płaskie lub lekko wzniesione szerokości 100-120cm, długość zagonu dowolna, przejścia między zagonami 50cm.
Gęstość sadzenia tulipanów:
Wybór |
Liczba cebul w rzędzie 1mb |
>12cm obwodu |
7 |
11-12cm |
8 |
10-11cm |
8 |
9-10cm |
10 |
9cm |
15 |
>6cm |
30-50 |
Potrzeby nawozowe tulipanów (dawka w kg/ha):
N 150-200 P2O5 120-180
K2O 240-360 MgO 120-140
Zaprawianie cebul: Topsin M 70WP 0,7% + Kaptan zaw. 50 WP 1,5% + przez 15 minut.
Metody sadzenia tulipanów:
• zagonowa z wybieraniem ziemi (holenderska),
• zagonowa bez wybierania ziemi: pod pług, pod znacznik,
• maszynowa.
Prace pielęgnacyjne:
- okrywanie na zimę,
- zwalczanie chwastów (Avalon 2kg/ha + Venzar 1,25kg/ha),
- nawadnianie plantacji podczas kwitnienia,
- selekcja roślin,
- ogławianie kwiatów,
- ochrona roślin.
Zwalczanie chwastów jednorocznych jedno- i dwuliściennych:
Nazwa środka |
Dawka na 100m2 |
Termin |
Stomp 330EC |
30ml |
jesień |
Allacine 400EC |
40-60ml |
jesień |
Uracyl 80WP |
15-20g |
wiosna |
Zbiór i przechowywanie cebul:
• wykopywanie cebul:
- coroczne przy reprodukcji, a także amatorsko w ogrodach,
- ręczne (łopatą),
- maszynowe,
- pługiem,
• suszenie cebul: 25-30 oC - krótko przez 24-48 godz., wilgotność 60-80%,
• czyszczenie - 2 tygodnie po suszeniu,
• sortowanie - na wielkość wg obwodu cebul.
Przechowywanie cebul:
- pomieszczenia suche, przewiewne,
- pomieszczenia nienagrzewające się,
- pomieszczenia z regulacją temperatury i wilgotności,
- pomieszczenia z wymianą powietrza.
Przechowywanie cebul w skrzynkach ażurowych z dobrym dostępem powietrza:
- kontrola cebul,
- usuwanie cebul z objawami chorób.
Temperatura podczas przechowywania cebul:
- 2 tyg. 25 oC,
- do sierpnia 20-23 oC,
- a następnie 17-20 oC.
NARCYZY
Budowa kwiatu narcyza:
- listki okwiatu,
- przykoronek,
- rurka okwiatu,
- zalążnia słupka,
- pochwa,
- szypułka,
- pęd kwiatowy.
Część podziemna rośliny - wieloletnia cebula … łuskami okrywającymi,
- kształt i wielkość cebul - jest cechą charakterystyczną dla poszczególnych gatunków i odmian,
- cebula jest zmodyfikowanym, skróconym pędem podziemnym,
- w okresie spoczynku tworzą się zawiązki nowych liści.
Liczba kwiatów na pędzie: 1, czasem 3, 6, 9, a nawet 12 - cecha odmianowa.
Rozmnażanie:
- wysiew nasion - w rozmnażaniu gatunków dziko rosnących,
- przez oddzielenie cebul przybyszowych - odmiany ogrodowe,
- sadzonkowanie łusek.
Sadzonkowanie łusek:
- zbiór cebul koniec VI - początek VII,
- przechowywanie w temperaturze 18oC, przez 4 - 6 tygodnie,
- usuwa się korzenie i zewnętrzne suche łuski,
- zaprawia się cebule w 0,5% roztworze grzybobójczym przez 1min,
- cięcie cebul na krzyż prostopadle do piętki na 16 części,
- podział na sadzonki łuskowe z kawałkiem piętki,
- z 1 cebuli można uzyskać 60 sadzonek,
- zaprawianie przez 30min,
- umieszczenie sadzonek w perlicie w woreczku foliowym (1:1,5),
- inkubacja bez światła 18 - 20oC 3 miesiące lub 1 miesiąc 9oC i 2 miesiące 17 lub 25oC,
- powstają zawiązki cebulek przybyszowych,
- po inkubacji sadzonkuje się łuski w podłożu: torf wysoki + piasek 3:1, temp. 5oC, potem po kilku tyg. 10 - 12oC,
- podczas lata przechowywanie cebulek w temp. 17oC, jesienią w chłodnej szklarni,
- duże cebule uzyskuje się po 2 - 3 latach uprawy.
Wymagania klimatyczne i glebowe:
- zimy łagodne z dużą ilością śniegu,
- wiosny długie i łagodne, …,
- przeciętna ilość opadów w okresie wegetacji 300 - 500mm,
- gdy są uprawiane przez kilka lat na tym samym miejscu lepiej rosną, gdy:
⌐ lato jest suche i upalne,
⌐ jesień dość ciepła z dostateczną ilością opadów.
Zasady uprawy:
• gleba:
- o wysokiej kulturze,
- dostatecznie wilgotna,
- pH 5,7 - 6,8,
• zawartość składników pokarmowych w glebie (1l):
- N 60 - 120mg,
- P 50 - 80mg,
- K 120 - 180mg,
• płodozmian:
- rok 1 warzywa wczesne,
- rok 2 tulipany,
- rok 3 narcyzy,
- rok 4 kosaćce (irysy),
- unikać strączkowych i piankowych - przenoszą wirusy,
• nawożenie:
- obornik 600kg/100m2,
- jesień nawozy fosforowe i potasowe oraz 1/3 dawki azotu,
- wiosna: 2/3 saletra amonowa,
- nie stosować nawozów chlorkowych.
Sadzenie cebul narcyzów:
- II połowa VII - początek IX,
- cebule narcyzów wymagają wyższych temp. do ukorzenienia,
- uprawa gleby:
⌐ przedplon (wyka) - przyorać na 6 - 10 tygodni przed sadzeniem,
⌐ głęboka orka - w pełni lata i bronowanie,
⌐ orka lub kultywatorowanie - na 3 tygodnie przed sadzeniem,
⌐ staranne wyrównanie pola na 2 tygodnie przed sadzeniem.
- metody sadzenia cebul:
⌐ zagonowa holenderska,
⌐ zagonowa przed …
⌐ maszynowa,
- głębokość sadzenia 10 - 15cm.
Prace pielęgnacyjne:
- odchwaszczanie: jesienią …
- nawadnianie plantacji systemem podsiąkowym, nie później niż do końca maja,
- selekcja,
- obławnie narcyzów,
- zabiegi ochrony roślin: opryskiwanie plantacji: Kaptan 0,2%, Dithane 0,3%, Rovral Flo 0,2%,
- zwalczanie chwastów:
⌐ wiosną: … 400EC, Goltix 70 WG, … 300 SI,
⌐ po zbiorze kwiatów: Gallant Plus 104 EC, Perenal 104 EC.
Zbiór kwiatów:
- uprawa na kwiat cięty - narcyzy rosną na tym samym miejscu 3 - 4 lata,
- pędy wyrywa się,
- zbiór kwiatów nie wpływa znacznie na plon cebul.
Zbiór cebul: koniec VI - I połowa VII (gdy liście są silne i zaczynają pokładać się po powierzchni ziemi).
Czyszczenie: gdy zewnętrzna łuska sucha łatwo oddziela się od cebuli.
HIACYNTY.
Rodzina: Hiacinthaceae - hiacyntowate
Hiacynt to roślina cebulowa, wieloletnia, pochodzenie Azja Mniejsza.
Hyacinthus orientalis odmiany:
`Carnegie' - białe,
`Jan Bos', `Eros' - czerwone,
`Pink Pearl' - różowe,
`Dejf's Blue' - niebieskie,
`Lord Balfour' - fioletowe,
`City of Haarlem' - żółte.
Kwitnienie: II połowa IV - początek V.
Rozmnażanie:
- z cebul przybyszowych, które powstają małej liczbie u podstawy cebuli matecznej,
- przez sadzonkowanie liści,
- z nasion,
- mikrorozmnażanie.
Zabiegi stymulujące tworzenie się cebul przybyszowych polegają na niszczeniu stożka wzrostu cebuli matecznej:
- okrężnie,
- nacinanie,
- borowanie (usuwanie całej piętki).
Drążenie cebul:
- do chwili przeschnięcia uszkodzonych tkanek (1 - 2 tygodnie) temp. 30oC,
- następnie do końca VIII 20oC,
- IX 23oC,
- X 25oC,
- na tydzień przed sadzeniem 20oC.
Plon z 1 cebuli - 40 cebulek.
Borowanie: usuniecie całego środka cebuli metalowym cylindrem.
Cebule macierzyste łącznie z cebulami drobnymi sadzi się do gruntu w X, wówczas, gdy młode cebule przybyszowe wytworzą małe korzenie i liście.
Do wyżej wymienionych zabiegów przystępuje się wkrótce po zbiorze, wysuszeniu i oczyszczeniu cebul o obwodzie … 17cm, na cebulach 5-letnich.
Do zabiegów służy nóż Van der Laana.
Przed drążeniem i nacięciem cebule moczy się w 0,2% roztworze Topsinu przez 30min.
Nacięte cebule (3 - 4) układa się piętkami do dołu na ramach drewnianych (700 x 1000mm) w komorze bez dostępu światła.
-1 tydzień - temp. 30oC,
- do 2 tygodnia temp. 25oC,
- na 20 dni przed wysadzeniem do gruntu 20oC
Plon cebuli 10 - 12 cebulek.
Zasady uprawy i przechowywanie cebul:
- gleby lekkie, przepuszczalne, przewiewne,
- o wysokim poziomie wód gruntowych,
- pH 6,5 - 7,5.
Potrzeby pokarmowe - z 1ha pobierają:
- N 120kg,
- P2O5 50kg,
- K2O 175kg,
- CaO 100kg.
Nawożenie:
- obornik: rok przed sadzeniem cebul 100t/ha,
- wiosną: N (saletra amonowa, wapniowa) 80 kg/ha,
- jesienią: P (superfosfat granulowany) 50 - 70 kg/ha; K (K2SO4).
Termin sadzenia:
- od połowy IX, gdy temp. gleby wynosi 11 - 13oC,
- zaprawianie cebul 1,5% roztworze Kaptanu przez 20min,
- na 1ar plantacji - 140kg cebul o obwodzie > 14cm.
Zabiegi pielęgnacyjne:
- odchwaszczanie środkami chwastobójczymi,
- przykrycie plantacji pociętą słomą,
- deszczowanie w razie suszy,
- nawożenie pogłówne - wiosną dwukrotna,
- selekcja.
Zbiór cebul:
- II połowa VI - początek VII,
- suszenie cebul w temp. 25oC,
- czyszczenie, sortowanie na wielkości:
I > 19cm
II 18 - 19cm
III 17 - 18cm
IV 16 - 17cm
V 15 - 16cm
VI 14 - 15cm
- temperatura przechowywania 25oC,
- cebule o obwodzie poniżej 14cm przeznacza się do reprodukcji.
Choroby i szkodniki:
- zamieranie cebul i pędów,
- miękka zgnilizna cebul (Miedzian 50WP 0,2%),
- mokra zgnilizna cebul,
- fuzarioza hiacynta (Kaptan 50WP 1%),
- choroby wirusowe: mozaika hiacynta, nekroza hiacynta,
- szkodniki: niszczyk zjadliwy, rozkruszek narcyzowy (moczenie cebul w Winylofos 550EC 0,1%).
MIECZYK - Gladiolus
Rodzina: Iridaceae - kosaćcowate
Pochodzenie: Południowa Afryka, Europa, Azja.
Gladiolus hybridus hortorum - mieczyk ogrodowy:
- u nas nie zimuja w gruncie,
- do tego rodzaju należy ponad 200 gatunków,
- gladius = miecz.
W Polsce występują 3 gatunki w stanie naturalnym:
- G. imbricatus - Mieczyk dachówkowaty,
- G. paluster - Mieczyk błotny,
- G. porviflorus - Mieczyk drobnokwiatowy (kwiaty średnicy 1,5cm, jasnoliliowe, rośnie w okolicach Krakowa).
Cechy morfologiczne:
• bulwa - corocznie odtwarzana część pędu, jest pochodzenia pędowego, bulwa skład się z 3 części:
- zewnętrzna - suche łuski okrywające (5 - 8 sztuk),
- środkowa - tkanka, w której gromadzą się substancje pokarmowe,
- wewnętrzna - tkanki przewodzące mają postać walca
• korzenie - są dwojakiego rodzaju:
- normalne (przybyszowe) 20 - 100 sztuk,
- kurczliwe (wciągające) 7 - 8 sztuk, zamierając kurczą się i wciągają bulwę na odpowiednią głębokość,
• liście:
- podziemne (3 - 4 sztuki) pozbawione chlorofilu, często barwy buraczkowej,
- właściwe (bulwowe) 3 - 8 sztuk,
- łodygowe (umieszczone na łodydze) 2 - 3 sztuki,
• łodyga - okrągła w przekroju, sztywna,
• kwiatostan - jednostronny kłos, najpierw otwierają się kwiaty położone niżej, następnie pozostałe kwiaty (15 do 20 - 23 sztuk),
• okwiat - nie jest zróżnicowany na kielich i koronę, kwiaty dwubarwne, symetria dwuboczna,
• owoc - trójdzielna torebka.
Kwiatostan mieczyka tworzy się po rozpoczęciu przez bulwę wegetacji tj. w obrębie wzrostu rośliny, co odróżnia ten rodzaj innych ozdobnych roślin cebulowych.
Różnicowanie się zawiązków kwiatostanu i poszczególnych kwiatów rozpoczyna się po 4 - 6 tygodniach po posadzeniu bulwy.
Rozmnażanie:
- bulwy następcze (zastępcze) powstają na miejsce wysychającej bulwy matecznej,
- bulwy przybyszowe - powstają na krótkich rozłogach między mateczna na następczą.
Podział w oparciu o kształt kwiatów:
- mieczyki wielkokwiatowe,
- mieszańce G. primulinus,
- wielkokwiatowe mieszańce G. primulinus,
- mieczyki miniaturowe: motylkowe, o pofalowanych brzegach.
Podział wg terminu kwitnienia:
- bardzo wczesne zakwitają po 70 dniach uprawy,
- wczesne po 70 - 74 dniach,
- dość wczesne 75 - 79,
- średnio wczesne 80 - 84,
- dość późne 85 - 90,
- bardzo późne po 100 dniach uprawy.
Uprawa w gruncie:
- stanowisko słoneczne, osłonięte od wiatru,
- gleba w dobrej kulturze, piaszczysta, piaszczysto-gliniasta, pH 6,5 - 7,
- duża wilgotność podłoża, poziom wód gruntowych 60cm, 75 - 100cm,
- przedplon: pszenica, mieszanki roślin motylkowych, unikać roślin podatnych na choroby wirusowe,
- zmianowanie co 5 - 6 lat,
- nie sadzić po: fasoli, pomidorach.
Przygotowanie gleby:
- jesienią: głęboka orka z pogłębiaczem, wapnowanie gleb kwaśnych, obornik co 3 - 4 lata, 400g/ha,
- wiosną: orka, kultywatorowanie, bronowanie.
Nawożenie mieczyków: dawki w kg/100m2:
• podstawowe: siarczan potasu 3kg, superfosfat potrójny 2kg,
• pogłówne:
- po wzejściu roślin saletra amonowa 1,5kg
- faza 3 - 4 liści saletra amonowa 2 kg
- faza 5 - 6 liści saletra amonowa 1kg + siarczan potasu 2kg
- faza kłoszenia azofoska 2,5kg
- kwitnienie siarczan potasu 1kg + superfosfat 18% 1kg
Sadzenie bulw:
- temp. gleby 10oC,
- połowa lub II dekada kwietnia,
- zakończyć sadzenie w III dekadzie maja.
Podziemne organy roślin niezimujących w gruncie sadzi się dopiero w I dekadzie maja, aby młode pędy, które ukażą się nad ziemią po 7 - 14 dniach nie zostały uszkodzone przez ostatnie wiosenne przymrozki.
Sadzenie opóźnia się jeśli temp. wiosną są niskie, a gleba na głębokości 10cm nie ogrzeje się do 8 - 10oC,
Cebule, bulwy, kłącza najczęściej sadzimy na 3 - 4 krotną głębokość ich wysokości.
Przygotowanie bulw do sadzenia - zaprawianie:
- na mokro: Topsin M 70WP + Kaptan 50WP (0,7% + 1,5%), przez 15min,
- na sucho: Kaptan 50WP (5 - 10g/kg bulw),
- termiczne: w wodzie o stałej temp. 53,55 lub 57oC przez 30min.
Sadzenie:
- ręczne: w rowki zrobione gracą lub w bruzdy zrobione znacznikiem,
- maszynowe: sadzarką, dzienna wydajność maszyny jednorzędowej 0,28 - 0,35ha przy 10 godz. dniu; 1,25 - 1,5ha dla sadzarki dwurzędowej.
Prace pielęgnacyjne:
- nawożenie pogłówne,
- podlewanie - gdy rośliny tworzą 3 - 4 liści i po ogłowieniu roślin,
- odchwaszczenie herbicydami Alofon 2kg/ha, Venzar 1,5kg/ha, Stomp 330EC 3l/ha,
- selekcja,
- zwalczanie chorób i szkodników:
⌐ fusarioza mieczyka: zaprawianie bulw Topsin M, Kaptan 50WP,
⌐ szara pleśń w czasie wzrostu w formie oprysku: Rovilan 0,1%, Rowral 0,1%, Dithane M45 0,2%.
Cięcie kwiatów:
- wcześnie rano,
- pozostawić 4 - 5 liści na roślinie,
- w fazie 1 rozwiniętego 1-go kwiatu,
- na dalekie odległości - nierozwinięte, całkowicie wytworzone pąki.
Zbiór i przechowywanie bulw:
- zależy od terminy sadzenia, wielkości sadzonych bulw,
- ok. 5 - 6 tygodni po zakwitnięciu roślin,
- odmiany wczesne 2 - 3 tygodnie wcześniej niż średnio wczesne, potem odmiany późne.
Przesuszanie bulw:
- temp. 21oC wilgotność względna powietrza 30%,
27oC 50%
32oC 80%
28 - 32oC 70 - 80%
- 5 - 7 krotna wymiana powietrza,
- bulwy nie mogą przesychać zbyt gwałtownie.
Przyspieszanie kwitnienia:
- uprawa pod osłonami: szklarnie, tunele foliowe,
- używać bulw o obwodzie powyżej 12cm.
Preparowanie bulw - przyspiesza o 7 - 10dni termin kwitnienia, gdy:
- temp. 30 - 33oC 4 tygodnie
25 - 30oC 6 tygodni
22 - 23oC 8 tygodni
- bulwy traktujemy bezpośrednio przed sadzeniem,
- liczba bulw na 1m2 60 - 80 sztuk.
Mieczyków nie pędzimy, możemy jedynie mówić o przyspieszeniu kwitnienia.
9