1. Przedmiot prawa konstytucyjnego

Przez prawo konstytucyjne rozumiem zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa.

W wąskim znaczeniu jest to zespół norm prawnych zawartych w konstytucji. Normy te wyróżniają się najwyższą mocą prawną w całym systemie prawa.

A w znaczeniu szerokim przedmiotem prawa konstytucyjnego są nie tylko normy prawne zawarte w ustawie zasadniczej (konstytucji) lecz zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa .Materia p. k. .obejmuje te normy prawne, które określają:

• Podmiot władzy suwerennej i sposoby jej sprawowania - wskazuje do kogo należy władza najwyższa, określa jaka jest forma i charakter państwa

• Postawy ustroju społ.- gosp.- wskazuje formy własności, mechanizmy jej ochrony, sposób organizacji życia społ. - gosp.

• System organów państwowych - wskazanie struktury organów państwa, trybu ich funkcjonowania oraz wzajemnego stosunku do siebie

• Status obywatela w państwie - określa prawa i wolności, nakłada na niego obowiązki, reguluje procedury ochrony praw i wolności

• Podstawy systemu wyborczego - określają sposób powoływania organów przedstawicielskich

Prawo konstytucyjne:

• posiada swoją określoną specyfikę.

• odgrywa wiodącą rolę wobec innych gałęzi prawa.

• formułuje podstawowe zasady w innych dziedzinach prawa.

• określa sposób powstawania norm prawnych w państwie.

Inny podział prawa konstytucyjnego: Prawo materialne - reguluje prawa i obowiązki oraz Prawo procesowe lub formalne - uczy, w jaki sposób możemy czynić użytek z prawa, egzekwować prawo.

2. Jakimi cechami konstytucja odróżnia się od ustaw zwykłych

Termin ,,konstytucja” pochodzi od łacińskiego słowa ,,constituare”, co oznacza: ustanawiać urządzać. Już w czasach rzymskich czynność organów państwowych zmierzającą do określenia ustroju politycznego odróżniano od działań prawotwórczych. Jako pierwszy tej nazwy użył cesarz rzymski Sulla. W Polsce szlacheckiej terminu ,,constitutio” używano na określenie sejmików szlacheckich.

Cechy odróżniające konstytucję od ustaw zwykłych:

Szczególna treść polegająca na zakresie (szerokości) regulacji oraz na sposobie regulacji zagadnień (głębokości). Treść Konstytucji: zasady ustroju politycznego, prawa i wolności jednostki, system organów państwa i ich kompetencje, określenie trybu zmiany Konstytucji. Konstytucja reguluje całokształt ustroju, podstawowe instytucje tego ustroju. Wszystkie postanowienia Konstytucji mają charakter normatywny.

Konstytucja w sposób wyczerpujący (enumeratywny) wylicza formy aktów, w jakich mogą być zawierane normy o powszechnie obowiązującym charakterze.

Ustawy zwykłe nie mogą tego katalogu rozszerzać i nie mogą przewidywać dodatkowych, nieznanych Konstytucji aktów prawa powszechnie obowiązującego.

W państwach złożonych (federacje, konfederacje) konstytucja określa również relacje pomiędzy władzą centralną a podmiotami lokalnymi typu republiki, stanu.

Szczególna moc prawna:

• jest najważniejsza w systemie źródeł prawa stanowionego,

• przedmiot jej normowania ma charakter pierwotny i nieograniczony,

• wszystkie akty prawne muszą być spójne z Konstytucją, z tego wynika zakaz wydawania norm niezgodnych z Konstytucją,

• na ustawodawcy spoczywa obowiązek wydawania aktów normatywnych niezbędnych do realizacji postanowień Konstytucji,

• w relacji Konstytucja a ustawy zwykłe te ostatnie pełnią rolę jakby przepisów wykonawczych,

• konstytucja ustanawia kompetencje samego ustawodawcy,

• wyjątki od zasad zawartych w Konstytucji są możliwe tylko i wyłącznie w drodze ustawy.

Szczególna forma polega m.in. na jej szczególnej nazwie - gdyż tylko ten akt określony jest mianem Konstytucji. Sprawą zasadniczą jest jednak specyficzny tryb powstawania i tryb dokonywania zmiany. Konstytucja RP z 07 kwietnia 1997 roku jest tzw. konstytucją sztywną. Tryb dokonywania zmian konstytucji został określony w art. 235. Zmiana ta dokonywana jest w formie ustawy konstytucyjnej.

Nowe Konstytucje powstają zazwyczaj w szczególnym trybie. Najczęściej Konstytucja przygotowywana jest w ramach parlamentu, natomiast historyczne znaczenie posiada procedura oktrojowania Konstytucji - czyli nadania jej jednostronną decyzją władzy. Projekt Konstytucji jest często przygotowywany przez specjalnie do tego powołane komisje. Może to być Komisja Konstytucyjna - jak w Polsce, może to być też gremium polityków i ekspertów powołanych spoza parlamentu.

Uchwalenie Konstytucji przez parlament wymaga zwykle uzyskania szczególnej większości i szczególnego kworum. Niekiedy też Konstytucja uchwalona już przez parlament musi zostać poddana referendum w celu jej ostatecznego zatwierdzenia. W taki sposób powstała polska Konstytucja z 1997 roku.

Konstytucja z 2 kwietnia 1997r. przyjmuje ( jako podstawową ) procedurę swej zmiany przez parlament.

3. Co to znaczy, ze Konstytucja ma najwyższą moc prawną.

Najwyższa moc prawna Konstytucji polega na przyznaniu jej najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego. System ten jest zbudowany na zasadzie hierarchiczności poszczególnych typów aktów normatywnych. Ma to doniosłe skutki dla realizacji miedzy Konstytucją a pozostałymi typami aktów normatywnych.

Skoro Konstytucja jest aktem najwyższym, to przedmiot jej normowania ma charakter pierwotny i nieograniczony, natomiast Konstytucja wyznacza nie tylko rodzaje innych aktów normatywnych (źródeł prawa), ale też ich zakres przedmiotowy oraz samoistny bądź wykonawczy charakter.

Po drugie najwyższa moc prawna Konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią zgodne, a wiec nie mogą pozostawać z nią w sprzeczności.

Po trzecie najwyższa moc prawna Konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią spójne.

Powyższa charakterystyka szczególnej mocy prawnej konstytucji odnosi się do wszystkich Konstytucji sztywnych, niezależnie od sposobu sformułowania jej w swych postanowieniach. Należy ona do istoty współczesnej Konstytucji, tak jak ukształtowała się w demokratycznym państwie prawnym

4. Co to jest upoważnienie ustawowe?

Ustawa (normy w niej zawarte) ma samoistną moc powszechnie obowiązującą - do wydania i obowiązywania nie jest potrzebne szczegółowe upoważnienie.

Wydawanie innych aktów normatywnych powszechnie obowiązujących (prawa krajowego) dopuszczalne jest tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie ustawowe jest to przepis zamieszczony w ustawie ustalający kompetencje do wydania rozporządzenia. Upoważnienie może mieć charakter fakultatywny (przyzwalać na wydanie rozporządzenia ) lub obligatoryjny (nakazywać wydanie rozporządzenia). Upoważnienie ustawowe musi być szczegółowe pod względem:

• podmiotowym - wskazywać musi podmiot, który ma wydać rozporządzenie,

• przedmiotowym, czyli wskazywać zakres spraw przekazanych do uregulowania,

• treściowym - szczegółowe wytyczne co do treści

5. Na czym polega delegacja ustawodawcza?

Parlament może przekazać swe uprawnienia ustawodawcze organom wykonawczym

ART. 94 K ) Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej , na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa

6. Rozporządzenie z mocą ustawy jako źródło prawa konstytucyjnego

Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego poza Konstytucją, ustawami, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i rozporządzeniami - należą również rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta RP na wniosek RM w czasie stanu wojennego, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Rozporządzenia takie podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu (art. 234 Konstytucji).

7. Rozporządzenie jako źródło prawa konstytucyjnego

Rozporządzenie jest jedynym aktem władzy wykonawczej uznanym w art. 87 za źródło powszechnie obowiązującego prawa. Konstytucja konstruuje rozporządzenia jako: akty ściśle związane z ustawą, wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Rozporządzenie może być wydane tylko na podstawie ustawy co oznacza, że punktem wyjścia dla jego wydania musi być przepis zamieszczony w ustawie ustalający kompetencje do wydania rozporządzenia. Taki przepis ustawy określa się mianem upoważnienia Może mieć charakter fakultatywny (przyzwalać na wydanie rozporządzenia ) lub obligatoryjny ( nakazywać wydanie rozporządzenia). Upoważnienie ustawowe musi być szczegółowe pod względem :

• podmiotowym - wskazywać musi podmiot, który ma wydać rozporządzenie,

• przedmiotowym, czyli wskazywać zakres spraw przekazanych do uregulowania,

• treściowym - szczegółowe wytyczne co do treści

Rozporządzenie jest aktem podstawowym, a więc musi ono być zgodne z przepisami zawartymi w ustawie oraz wszystkimi obowiązującymi przepisami o randze ustawy.

Rozporządzenie musi zostać opublikowane w Dz. U. Jest to warunek konieczny jego wejścia w życie. Prawo wydawania rozporządzeń przyznano: Prezydentowi art.142 ust.1, RM art.146 ust. 4 pkt. 2, Prezesowi RM 148 pkt.3, ministrom kierującym działem administracji rządowej 149 ust. 2, przewodniczącym komitetów powołanych w skład RM 149 ust. 3, KRRiT. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swych kompetencji innemu organowi(zakaz subdelegacji art. 92 ust. 2) oraz zaniechać wydania tzw. rozporządzenia obligatoryjnego.

8. Ustawa jako źródło prawa konstytucyjnego

Ustawa jest to akt normatywny najściślej związany z funkcją tworzenia prawa ustanawiający normy generalne (kierowane do pewnej grupy adresatów) i abstrakcyjne (ustanawiające pewne wzorce zachowań). Ustawa jest aktem nieograniczonym z punktu widzenia przedmiotu regulacji. W tej formie mogą być regulowane wszelkie dziedziny stosunków społecznych. Ustawa jest aktem prawnym o najwyższej po konstytucji mocy prawnej, wskazują na to przepisy konstytucji, które dotyczą: kompetencji prawotwórczych innych organów państwowych oraz przyjęcie zasady kontroli legalności aktów prawnych sprawowanej przez TK. Jednocześnie ustawa jest aktem podporządkowanym konstytucji, co oznacza wymóg zgodności jej norm z wartościami, zasadami i normami konstytucyjnymi. Ustawa jest aktem prawnym uchwalanym przez Sejm z udziałem Senatu w specjalnej procedurze, określanej mianem trybu ustawodawczego. W systemie prawnym przyjętym w Konstytucji parlament ma w zasadzie wyłączność stanowienia ustaw. Jedyny wyjątek przewiduje art. 234 Konstytucji przyznający Prezydentowi, w czasie stanu wojennego i to tylko wówczas, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, prawo wydawania- na wniosek RM- rozporządzeń z mocą ustawy. Promulgacja, czyli stwierdzenie uprawnionego organu państwa, że zamknięte zostało postępowanie ustawodawcze, tzn., że ustawa doszła zgodnie z prawem do skutku. Promulgacja ustawy przysługuje organowi władzy wykonawczej (w Polsce, prezydentowi), który zarządza jej ogłoszenie w odpowiednim dzienniku urzędowym (w Polsce w Dzienniku Ustaw RP). Jest to warunek konieczny jego wejścia w życie. Ustawy normujące obszerne dziedziny spraw noszą nazwę kodeksów.

9. Co to jest ,,materia ustawowa” + przykłady

Materia ustawowa - to wszystkie stosunki społeczne, które muszą być uregulowane w formie ustaw. Materią ustawową są w szczególności prawa, wolności i obowiązki obywateli, organizacja i zasady działania naczelnych organów państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania, budżet państwa. Zawarcie np. norm regulujących prawa człowieka w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych byłoby niezgodne z art. 1 Konstytucji, gdyż prawa i wolności obywatelskie są bez wątpienia materią ustawową i mogą być regulowane jedynie przez konstytucję, ustawy i umowy międzynarodowe.

10. Jakiego rodzaju normy zawierają ustawy?

Ustawa jest to akt normatywny ustanawiający normy generalne i abstrakcyjne.

Norma prawna może mieć charakter generalny i abstrakcyjny lub indywidualny i konkretny. Generalność oznacza, iż norma nie jest skierowana do jednego, ściśle oznaczonego adresata (np. Jana Kowalskiego), ale do grupy podmiotów określonych przy pomocy nazwy rodzajowej (np. podatnik lub każdy człowiek). Abstrakcyjność oznacza, iż nakazane czy też zakazane zachowanie jest wymagane od adresata normy w każdym przypadku, gdy ziszczą się określone w normie prawnej okoliczności. Normy prawne o charakterze generalnym i abstrakcyjnym są najczęściej spotykane w aktach prawa powszechnie obowiązującego (np. w kodeksie cywilnym, karnym).

11. System źródeł prawa w Konstytucji 1997r.

Art. 87.1. „Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego”

Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

Moc równą ustawie ma rozporządzenie z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta w czasie stanu wojennego (art. 234).

12. Umowa międzynarodowa w systemie źródeł prawa RP

Konstytucja określając miejsce źródeł prawa międzynarodowego w systemie prawa wyraźnie odniosła się tylko do umów międzynarodowych. Zalicza się je do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, wyróżniając dwa ich rodzaje:

• umowy ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej w ustawie przyjętej w normalnym postępowaniu ustawodawczym lub w procedurze szczególnej, bądź zgody wyrażonej w referendum.

• umowy, dla której ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody.

Tylko umowy ratyfikowane stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego, umowy takie po ich ogłoszeniu stanowią część polskiego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane, chyba, że ich stosowanie zależy od wcześniejszego wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.

Włączenie prawa międzynarodowego do wewnętrznego porządku prawnego, określamy mianem transformacji polegającej na recepcji norm prawa międzynarodowego przez prawo krajowe.

Konstytucja dopuszcza istnienie umów innych niż ratyfikowane, nie mają one jednak charakteru aktów powszechnie obowiązujących.

13. Jakie są skutki orzeczenia TK o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją?

,,Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie, którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania” - art. 190 ust. 4 (orzeczenie pośrednie). Jeżeli treścią orzeczenia jest uznanie niezgodności danego aktu lub normy, to powoduje ono utratę mocy prawnej (uchylenie) takiego aktu (orzeczenie bezpośrednie).

14. Jakie są skutki orzeczenia TK o niezgodności ustawy z Konstytucją w przypadku skierowania jej przez Prezydenta do TK przed podpisaniem?

Jeżeli Prezydent wystąpił do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem a TK uznał ją za niezgodną z Konstytucją wtedy zamyka się postępowanie ustawodawcze, tzn. Prezydent odmawia jej podpisania. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności (art. 122 ust. 4).

15. Kompetencje TK

Art. 188.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,

4) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Istotą postępowania jest ustalenie, czy cele lub działalności partii politycznych są zgodne z Konstytucją. Konstytucja jest tu jedynym odniesieniem. Najistotniejsze są kryteria wynikające z art. 11 i 13 Konstytucji - bez ich dochowania partia nie może powstać ani działać. Orzeczenie TK o sprzeczności celów partii politycznej z Konstytucją powoduje odmowę wpisu partii przez Sąd Okręgowy w Warszawie do ewidencji. Podobna procedura znajduje zastosowanie, gdy partia wprowadzi do swego statutu zmiany naruszające zasady demokracji. Wydane przez TK orzeczenie powoduje wykreślenie już istniejącej partii z ewidencji. TK w omawianych sprawach zawsze orzeka w pełnym składzie.

5) skargi konstytucyjnej. Instytucja skargi została uregulowana w art. 79 ust. 1, który stanowi, że każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego na podstawie, którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

6) Na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta, gdy Prezydent nie jest w stanie zawiadomić Marszałka o przejściowej niemożności sprawowania urzędu (art. 131 ust. 1). W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta RP TK powierza Marszałkowi Sejmu wykonywanie tych obowiązków.

7) Rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwowymi (art. 189). Rodzaje sporów:

• Pozytywny - ma miejsce, gdy dwa lub więcej organy państwowe uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy,

• Negatywny - gdy dwa lub więcej organy państwowe uznały się za niewłaściwe do podjęcia decyzji w tej samej sprawie

16. Scharakteryzuj parlamentarno-gabinetowy system rządów

Ww. system charakteryzuje szczególny układ stosunków między rządem a parlamentem i głową państwa.

Cechy charakterystyczne tego systemu to:

1. dualizm egzekutywy (władzy wykonawczej), gdzie obok głowy państwa funkcjonuje rząd z premierem na czele;

2. pozycję głowy państwa cechuje neutralność polityczna, gdyż organ ten nie odpowiada politycznie przed parlamentem, nie może więc być odwołany. W konsekwencji głowa państwa nie może funkcji swych wykonywać samodzielnie, a jej akty urzędowe wymagają kontrasygnaty członka rządu, który przez podpis przypisuje na siebie odpowiedzialność przed parlamentem;

3. rząd może istnieć i funkcjonować tylko wówczas, gdy posiada poparcie parlamentu w postaci wyrażonego mu wotum zaufania;

4. rząd ponosi solidarną odpowiedzialność przed parlamentem za swą działalność i może być odwołany,

5. z istnieniem tego systemu nierozerwalnie wiąże się występowanie opozycji parlamentarnej.

Odmiany systemów rządów parlamentarno -gabinetowych:

1. kanclerski (w Niemczech) - szef rządu, Kanclerz ma rozbudowane kompetencje, któremu podporządkowani są członkowie rządu; decydujący udział w powoływaniu kanclerza na Bundestag; ograniczona odpowiedzialność parlamentarna kanclerza, może być odwoływany poprzez wotum nieufności z jednoczesnym wyborem następcy; system wprowadza ograniczoną możliwość rozwiązania parlamentu przez władzę wykonawczą.

2. prezydencki- cała władza spoczywa w ręku prezydenta, nie ma premiera ani rządu; odpowiednicy ministrów- sekretarze są jedynie pomocnikami prezydenta; istnieje wyraźna separacja władzy wykonawczej od ustawodawczej; prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej a parlament nie może zdymisjonować prezydenta ani sekretarzy, prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych przez naród( nie można łączyć mandatu parlamentarnego ze stanowiskiem prezydenta lub sekretarza); wzajemną równowagę władz zapewnia prawo prezydenta do wetowania ustaw, niektóre nominacje prezydenta wymagają zgody senatu podobnie jak ratyfikowanie umów międzynarodowych; prezydent i sekretarze ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed senatem z oskarżenia Izby Reprezentantów za naruszenie konstytucji lub popełnienie przestępstwa.

3. półprezydencki (we Francji) - przejmuje pewne elementy systemu parlamentarno -gabinetowego i również niektóre cechy systemu prezydenckiego. Prezydent pochodzi z wyborów powszechnych i bezpośrednich, przewodniczy obradom rządu, wywierając wpływ na treść podejmowanych decyzji. Prezydent posiada prawo: arbitrażu politycznego w drodze weta ustawodawczego, odesłania ustawy do Rady Konstytucyjnej (odpowiednik TK) zarządzania referendum, rozwiązania Zgromadzenia Narodowego.

4. komitetowy (w Szwajcarii )- dominująca pozycja parlamentu - rząd jest powoływany przez parlament i staje się komitetem wykonawczym i ponosi odpowiedzialność przed parlamentem.

17. Scharakteryzuj prezydencki system rządów

Cała władza spoczywa w ręku prezydenta, nie ma premiera ani rządu; odpowiednicy ministrów- sekretarze są jedynie pomocnikami prezydenta; istnieje wyraźna separacja władzy wykonawczej od ustawodawczej; prezydent nie ma inicjatywy ustawodawczej a parlament nie może zdymisjonować prezydenta ani sekretarzy, prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych przez naród( nie można łączyć mandatu parlamentarnego ze stanowiskiem prezydenta lub sekretarza); wzajemną równowagę władz zapewnia prawo prezydenta do wetowania ustaw, niektóre nominacje prezydenta wymagają zgody senatu podobnie jak ratyfikowanie umów międzynarodowych; prezydent i sekretarze ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed senatem z oskarżenia Izby Reprezentantów za naruszenie konstytucji lub popełnienie przestępstwa.

18. Scharakteryzuj komitetowy system rządów

System komitetowy zwany też systemem zgromadzeniowym, a zakłada on dominująca pozycję parlamentu, pod którego zwierzchnictwem działają pozostałe organy państwa z prezydentem i rządem włącznie. System ten jest stosowany w Szwajcarii. Rząd jest powoływany nie przez głowę państwa, a przez parlament i staje się komitetem wykonawczym, przed nim też ponosi odpowiedzialność.

19. Jakie są możliwości ,,ingerencji” TK w funkcjonowanie partii politycznych w Polsce

W Polsce, podobnie jak w większości państw Europy kontynentalnej, istnieją pewne ograniczenia swobody tworzenia i działania partii politycznych. Art. 11 Konstytucji wymaga, aby partie polityczne zrzeszały obywateli na zasadzie dobrowolności i równości. Natomiast art. 13 zakazuje istnienia partii odwołujących się w swych programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową. Istotą postępowania jest ustalenie, czy cele lub działalności partii politycznych są zgodne z Konstytucją. Konstytucja jest tu jedynym odniesieniem - TK nie jest powołany do badania zgodności celów i działań partii z ustawami i umowami międzynarodowymi. Najistotniejsze są kryteria wynikające z art. 11 i 13 Konstytucji - bez ich dochowania partia nie może powstać ani działać. Orzeczenie TK o sprzeczności celów partii politycznej z Konstytucją powoduje odmowę wpisu partii przez Sąd Okręgowy w Warszawie do ewidencji. Podobna procedura znajduje zastosowanie, gdy partia wprowadzi do swego statutu zmiany naruszające zasady demokracji. Wydane przez TK orzeczenie powoduje wykreślenie już istniejącej partii z ewidencji.

Podmioty legitymowane do złożenia wniosku: przed zarejestrowaniem partii - Sąd Okręgowy w Warszawie, po zarejestrowaniu - każdy podmiot legitymowany (art. 191 Konstytucji)

20. Omów zasadę pluralizmu politycznego

Pojęcie pluralizmu oznacza respektowanie odmienności i różnorodności wszystkich ludzi. Różnice wynikają z natury człowieka, ale wszyscy ludzie są równi. Zasadę pluralizmu ustanawia art. 11 Konstytucji stwierdzający, że ,,Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich, w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.” Jako zasada ustrojowa w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny polega:

1. uznaniu za pożądany fakt istnienia wielości partii,

2. uznaniu równości partii wobec prawa. Równość ta polega na nakazie jednakowego traktowania partii przez prawo. Żadna partia z mocy prawa nie może zajmować w systemie partyjnym pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych.

3. określeniu demokratycznej roli partii politycznej.

Znaczenie prawne tak rozumianej zasady determinuje system wielopartyjny - wyklucza jakąkolwiek jednopartyjność. Po drugie jest to punkt wyjścia kreowania jakości systemu partii. Wywieść należy z niego bezpośredni zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych w programie i metodach swojego działania (zakaz taki wyraża art. 13 Konstytucji) - ,,Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu”.

21. Wyjaśnij pojęcie skargi konstytucyjnej

Instytucja skargi została uregulowana w art. 79 ust. 1 Konstytucji, który stanowi, że każdy, czyje konstytucyjne prawa lub wolności zostały naruszone, ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego na podstawie, którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Prawo skargi nie dotyczy prawa do azylu. Przyznanie tego uprawnienia stwarza każdej jednostce niezbywalne prawo zwracania się do sądu konstytucyjnego o udzielenie ochrony przed naruszeniem jednego z jej praw konstytucyjnych przez organ państwowy lub inna władzę publiczną. Skarga rozpatrywana jest jako kontrola abstrakcyjna. Obywatel musi skorzystać z pomocy prawnej radcy lub adwokata. Z tej pomocy nie muszą korzystać samodzielni pracownicy naukowi. Przesłanki merytoryczne i materialne do wniesienia skargi:

1. skarga służy tylko i wyłącznie ochronie praw lub wolności ustanowionych w Konstytucji,

2. przysługuje podmiotowi, którego prawa lub wolności zostały naruszone. Gdyby to uprawnienie przysługiwało każdemu bez konkretnego związku z naruszonymi prawami i wolnościami jednostki, instytucja ta miałaby charakter skargi powszechnej.

3. wyczerpanie wszelkich dostępnych procedur (wyczerpanie toku instancyjnego).

Bardzo ważne jest to, ze skarga przysługuje wyłącznie w sytuacji niezgodności z Konstytucją podstawy prawnej orzeczenia. Prawo do skargi maja obywatele polscy, cudzoziemcy, bezpaństwowcy, organizacje, stowarzyszenia, partie polityczne, itp. W skardze konstytucyjnej podnieść można wyłącznie zarzut, że ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji wydane zostało na podstawie ustawy lub aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją.

Skarga powinna zawierać:

1. określenie aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji wydał decyzję,

2. powinna wskazywać, jakie konstytucyjne prawa i wolności, i w jaki sposób zostały naruszone,

3. uzasadnienie skargi.

22. Wyjaśnij treść zasady powszechności prawa wyborczego

Zasada powszechności określa krąg obywateli, którzy spełniając wymagane ustawą warunki mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich. Dotyczy więc reguł na podstawie których funkcjonować będzie w praktyce pojęcie prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym. Reguły te zwane są cenzusami wyborczymi.

Czynne prawo wyborcze ma obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy
18 lat. Bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu przysługuje:obywatelowi polskiemu, mającemu prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat (w wyborach do Sejmu) i 30 lat - w wyborach do Senatu. Bierne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich przysługuje: obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat, korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu.

Pozbawione praw wyborczych są osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały pozbawione praw publicznych albo orzeczeniem TS zostały pozbawione praw wyborczych, a także osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały ubezwłasnowolnione.

23. Wyjaśnij treść zasady bezpośredniości prawa wyborczego

Zasada bezpośredniości oznacza, że wyborcy osobiście bez udziału pośredników dokonują wyboru swoich przedstawicieli. Dlatego też wybory bezpośrednie nazywane są wyborami jednostopniowymi. Głosujemy na listę i kandydata.

24. Wyjaśnij treść zasady równości (materialnej i formalnej) prawa wyborczego

Dwa znaczenia równości prawa wyborczego:

• materialna - mówimy o równości wówczas gdy waga każdego głosu jest równa i wyborcy mają równy wpływ na skład wybierania. O równości w sensie materialnym mówimy, gdy liczba mandatów przypadających na okręg wyborczy, jest zależna od liczby mieszkańców okręgu

• formalna - każdy wyborca ma 1 głos.

Inne cechy tej zasady:

• jednolita norma przedstawicielska obliczona przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych. W okręgach wyborczych wybiera się od 3 - 17 posłów ( Senatu nie dotyczy zasada równości)

• równa liczba podpisów popierających

• takie same zasady finansowania kampanii wyborczej

• równość szans w ubieganiu się o mandat.

Wyjątek instytucja tzw. Listy państwowej - 69 posłów, których wybiera się z ogólnopolskich list kandydatów na posłów, jest to system preferencyjny zapewniający udział w parlamencie umieszczonym na liście w sytuacji, gdy dana partia otrzyma określony procent głosów w skali kraju lub przeprowadzi swoje listy w odpowiedniej liczbie okręgów wyborczych. Kandydaci z tej listy państwowej nie mają równych szans - tu decyduje kolejność umieszczenia ich nazwisk na liście.

25. Na czym polega zasada tajności prawa wyborczego

Odnosi się tylko do korzystania z czynnego prawa wyborczego. Dotyczy aktu głosowania. Jest prawem a nie obowiązkiem. Istotę tajności stanowi zapewnienie głosującemu tajemnicy wyboru. Zapewnia to swobodę głosowania, swobodę podjęcia decyzji oraz gwarantuje poczucie bezpieczeństwa, że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje. Gwarancje: miejsce zapewniające tajność głosowania, wyborca wrzuca do urny kartkę do głosowania tak, aby strona zadrukowana nie była widoczna

26. Na jakich zasadach prawa wyborczego oparte są wybory do Senatu RP

Art. 97 ust. ,,Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym”

Prawo do wybierania mają osoby posiadające obywatelstwo polskie, które w dniu wyboru mają ukończone 18 lat. Wybranym do Senatu może być obywatel, którymi przysługuje prawo wybierania, jeżeli w dniu wyborów 30 lat i stale zamieszkuje na terytorium RP.

Reszta odpowiedzi w pytaniach 22, 23 i 25.

27. Omów procedurę stwierdzenia ważności wyborów parlamentarnych i prezydenckich

Nie później niż w 90 dni po dniu wyborów na posiedzeniu z udziałem Prokuratora Generalnego i Przewodniczącego PKW - Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz opinii wydanych w wyniku rozpoznania protestów wyborczych, rozstrzyga w formie uchwały o ważności wyborów oraz ważności wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono protest. Uchwała SN ogłaszana jest w Dzienniku Ustaw RP w formie obwieszczenia oraz podaje do wiadomości publicznej wyniki wyborów do Senatu. Państwowa Komisja Wyborcza wręcza senatorom zaświadczenia o wyborze. PKW przesyła Marszałkowi Senatu oraz Sądowi Najwyższemu sprawozdanie z wyborów nie później niż 14 dnia po ogłoszeniu obwieszczenia. W przypadku podjęcia przez SN uchwały o nieważności wyborów zastosowanie mają przepisy przewidziane dla sytuacji, gdy dochodzi do skrócenia kadencji Sejmu. Wówczas Prezydent zarządza ponowne wybory do Sejmu i Senatu. Wybory te odbywają się jednak tylko na terytorium kraju.

Obwieszczenie ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej oraz podaje do wiadomości publicznej, a także przesyła się niezwłocznie odpowiednio Marszałkowi Sejmu albo Marszałkowi Senatu. W razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały o nieważności wyborów i jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadza się wybory ponowne, w zakresie unieważnienia, na zasadach i w trybie przewidzianych ustawą. Przepis art. 83 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Ważność wyborów prezydenckich

Przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej może być wniesiony protest z powodu naruszenia przepisów ustawy albo z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, jeżeli to naruszenie lub przestępstwo miało wpływ na wynik wyborów. Protest przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej może wnieść wyborca, który w dniu wyborów był umieszczony w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania. Prawo wniesienia protestu przysługuje również podmiotom zgłaszającym kandydatów oraz komisjom wyborczym.

Protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego nie później niż w ciągu 3 dni od dnia podania wyników wyborów do wiadomości publicznej przez Państwową Komisję Wyborczą. Nadanie w tym terminie protestu w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy pozostawia bez dalszego biegu protest wniesiony przez osobę do tego nieuprawnioną. Jeżeli w proteście zarzucono popełnienie przestępstwa przeciwko wyborom, Sąd Najwyższy niezwłocznie zawiadamia o tym Prokuratora Generalnego.

Sąd Najwyższy rozpatruje protest w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym, stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, i wydaje opinię w formie postanowienia w sprawie protestu.

Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz po rozpoznaniu protestów rozstrzyga o ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej. Rozstrzygnięcie, o którym mowa, Sąd Najwyższy podejmuje w formie uchwały nie później niż w 30 dniu po podaniu wyników wyborów do wiadomości publicznej przez Państwową Komisję Wyborczą na posiedzeniu z udziałem Prokuratora Generalnego i przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej.

Uchwałę Sądu Najwyższego przedstawia się niezwłocznie Marszałkowi Sejmu, a także przesyła Państwowej Komisji Wyborczej oraz ogłasza w Dzienniku Ustaw RP.

W razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały stwierdzającej nieważność wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, przeprowadza się nowe wybory na zasadach i w trybie przewidzianych niniejszą ustawą. Postanowienie Marszałka Sejmu o nowych wyborach podaje się do publicznej wiadomości i ogłasza w Dzienniku Ustaw RP najpóźniej w 5 dniu od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego.

28. Przedstaw problematykę uzupełniania składu Sejmu i Senatu podczas kadencji izb.

Wygaśnięcie mandatu posła i senatora następuje np. wskutek: utraty prawa wybieralności, pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu, zrzeczenia się mandatu, śmierci senatora, złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne.

Wygaśnięcie mandatu posła stwierdza Marszałek Sejmu w drodze postanowienia. Postanowienie ogłasza się w "Monitorze Polskim" i doręcza się niezwłocznie Państwowej Komisji Wyborczej. W razie wygaśnięcia mandatu posła Marszałek Sejmu zawiadamia, na podstawie informacji Państwowej Komisji Wyborczej, kolejnego kandydata z tej samej listy okręgowej, który w wyborach otrzymał kolejno największą liczbę głosów, o przysługującym mu pierwszeństwie do mandatu. Przy równej liczbie głosów o pierwszeństwie rozstrzyga kolejność umieszczenia kandydata na tej liście okręgowej. Kandydat może zrzec się pierwszeństwa do obsadzenia mandatu na rzecz kandydata z tej samej listy, który uzyskał kolejno największą liczbę głosów. Oświadczenie o ustąpieniu pierwszeństwa powinno być złożone Marszałkowi Sejmu w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. O obsadzeniu mandatu postanawia Marszałek Sejmu. Postanowienie ogłasza się w "Monitorze Polskim" i doręcza się niezwłocznie Państwowej Komisji Wyborczej. Jeżeli obsadzenie mandatu posła byłoby niemożliwe z powodu braku kandydatów, którym mandat można przydzielić, Marszałek Sejmu, w drodze postanowienia, stwierdza, iż mandat ten do końca kadencji pozostaje nieobsadzony.

Wygaśnięcie mandatu senatora stwierdza Marszałek Senatu, w drodze postanowienia i ogłasza to w Monitorze Polskim. Postanowienie to niezwłocznie doręcza się Prezydentowi Rzeczypospolitej i Państwowej Komisji Wyborczej. W razie wygaśnięcia mandatu senatora Prezydent Rzeczypospolitej zarządza wybory uzupełniające do Senatu. Wybory uzupełniające zarządza się i przeprowadza w terminie trzech miesięcy od dnia stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora. Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się w okresie sześciu miesięcy przed dniem, w którym upływa termin zarządzenia wyborów do Sejmu. Głosowanie w wyborach uzupełniających przeprowadza się tylko na terytorium kraju.

29. Jakie progi wyborcze przewiduje ordynacja do Sejmu i Senatu (zasada i wyjątki)?

Zasada

W podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie okręgowe listy kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Okręgowe listy kandydatów na posłów koalicyjnych komitetów wyborczych uwzględnia się w podziale mandatów w okręgach wyborczych, jeżeli ich listy otrzymały co najmniej 8% ważnie oddanych głosów w skali kraju.

Wyjątki

Jeżeli warunku ww. warunku nie spełnią okręgowe listy kandydatów na posłów żadnego komitetu wyborczego bądź któryś z wymienionych warunków spełniony zostanie przez listy kandydatów tylko jednego komitetu wyborczego, w podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się listy kandydatów komitetów wyborczych, które otrzymały co najmniej 3% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Listy koalicyjnych komitetów wyborczych uwzględnia się, jeżeli otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Progi wyborcze nie dotyczą kandydatów zgłoszonych przez komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych.

30. Sposób i warunki rejestracji listy okręgowej w wyborach do Sejmu

W wyborach do Sejmu procedura zgłaszania kandydatów jest złożona, ponieważ zawsze konieczne jest zgłoszenie listy kandydatów, a po drugie, obok list okręgowych zgłaszane są też listy ogólnopolskie. Prawo zgłaszania kandydatów (list) przysługuje partiom politycznym oraz wyborcom. Partie mogą utworzyć koalicję wyborczą dla zgłoszenia wspólnych list kandydatów, a wyborcy (w liczbie przynajmniej 15) muszą utworzyć komitet wyborczy. Do wyborów sejmowych stosuje się system progów wyborczych - każda partia, koalicja czy komitet wyborczy musi, więc uzyskać odpowiedni odsetek głosów w skali kraju. Okręgowe listy kandydatów na posłów zgłaszane są przez władze partii lub przez komitety wyborcze, podobnie jak w wyborach do Senatu każdy kandydat musi wyrazić pisemną zgodę oraz złożyć oświadczenie lustracyjne. Lista okręgowa musi być poparta podpisami co najmniej 5000 wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym. Od tego wymogu zwolnione są jednak komitety wyborcze, które już zarejestrowały listy, w co najmniej połowie okręgów wyborczych, a także komitety tych partii lub koalicji, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiły powstanie sejmowego klubu liczącego, co najmniej 15 posłów. Liczba kandydatów na liście nie może przekraczać dwukrotności ogólnej liczby mandatów w danym okręgu. Kolejność umieszczania na liście ustalana jest przez komitet zgłaszający. Listy zgłaszane są do okręgowej komisji wyborczej - odwołanie do PKW.

31. Sposób i warunki rejestracji kandydata w wyborach do Senatu

Prawo zgłaszania przysługuje partiom politycznym i wyborcom - jedni i drudzy tworzą w tym celu tzw. Komitety wyborcze. Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym, nie można równocześnie kandydować do Sejmu. Kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie oraz złożyć oświadczenie lustracyjne, które jest podawane do publicznej wiadomości. Prawdziwość tych oświadczeń jest weryfikowana po wyborach - orzeczenie sądu o złożeniu fałszywego oświadczenia powoduje wygaśnięcie mandatu. Każde zgłoszenie kandydatury na senatora musi być poparte podpisami, co najmniej 3000 wyborców stale zamieszkałych w danym województwie. Kandydatów rejestruje okręgowa komisja wyborcza, a w razie odmowy rejestracji ostateczne rozstrzygnięcie należy do PKW.

32. Jakie cenzusy występują w polskim prawie wyborczym?

Cenzusami wyborczymi określa się reguły, na podstawie których funkcjonuje w praktyce pojęcie prawa wyborczego w znaczeniu podmiotowym Reguły te określają krąg obywateli, którzy spełniając wymagane ustawą warunki mają prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich.

W polskim prawie wyborczym obowiązuje tylko cenzus wiekowy:

bierne prawo wyborcze:

• do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw - 18 lat

• do Sejmu - 21 lat

• na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta - 25 lat

• do Senatu - 30 lat

• na urząd prezydenta Polski - 35 lat

czynne prawo wyborcze -

• głosować mogą tylko osoby, które ukończyły 18 lat

33. Bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach do Sejmu, Senatu i prezydenckich

Czynne prawo wyborcze ma obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy
18 lat.

Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania. Bierne prawo wyborcze do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła, ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania (czyli mający czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
W przypadku senatorów granica wieku jest surowsza i wynosi 30 lat. Wynika to z faktu, iż Senat z założenia ma być "izbą rozsądku", powinien zatem składać się z osób mających określone doświadczenie i wiedzę oraz obycie polityczne.

Bierne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich przysługuje obywatelowi polskiemu, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat, korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu.

Pozbawione praw wyborczych są osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały pozbawione praw publicznych albo orzeczeniem TS zostały pozbawione praw wyborczych, a także osoby, które prawomocnym orzeczeniem sądu zostały ubezwłasnowolnione.

34. Zasady podziału mandatów z list okręgowych w wyborach do Sejmu

Po otrzymaniu protokołów wyników głosowania w okręgach wyborczych PKW protokolarnie ustala zbiorcze wyniki głosowania na listy okręgowe w skali kraju i stwierdza, które listy spełniają warunki uprawniające do uczestniczenia w podziale mandatów w okręgach wyborczych, oraz zawiadamia o tym pisemnie okręgowe komisje wyborcze. Informację o tym podaje się do wiadomości publicznej. Okręgowa komisja wyborcza, po otrzymaniu zawiadomienia z PKW, dokonuje podziału mandatów pomiędzy uprawnione listy okręgowe w sposób następujący:

1. liczbę głosów ważnych oddanych na każdą z tych list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez: 1; 2; 3; 4 i dalsze kolejne liczby aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między te listy,

2. każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

3. Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w podany sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

Mandaty przypadające danej liście okręgowej uzyskują kandydaci w kolejności otrzymanej liczby głosów. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzymało równą liczbę głosów uprawniającą do uzyskania mandatu z danej listy, o pierwszeństwie rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów uzyskał więcej głosów, a jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa, o pierwszeństwie rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez przewodniczącego okręgowej komisji wyborczej w obecności członków komisji oraz zainteresowanych osób zgłaszających listy; nieobecność osoby zgłaszającej listę nie wstrzymuje losowania. Przebieg losowania uwzględnia się w protokole wyników wyborów.

35. Jaki głos jest głosem nieważnym w wyborach do Sejmu? (art. 160)

Wyborca głosuje tylko na jedną listę okręgową, stawiając na karcie do głosowania znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list okręgowych albo nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z którejkolwiek z list. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie obok nazwiska kandydata umieszczonego na liście okręgowej, której rejestracja została unieważniona.

Jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie obok nazwiska kandydata z jednej tylko listy okręgowej, a nazwisko tego kandydata zostało z tej listy skreślone, to głos taki uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

36. Jaki głos jest głosem nieważnym w wyborach do Senatu?

• Jeżeli na karcie do głosowania nie postawiono znaku "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska któregokolwiek z kandydatów, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi.

• Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk większej liczby kandydatów niż wynosi liczba wybieranych senatorów, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi.

• Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratce z lewej strony wyłącznie przy nazwisku kandydata, którego nazwisko zostało skreślone, to taką kartę uznaje się za kartę ważną z głosami nieważnymi.

37. Jaki głos jest głosem ważnym w wyborach do Sejmu?

Wyborca głosuje tylko na jedną listę okręgową, stawiając na karcie do głosowania znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu. Jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z tej samej listy okręgowej, to głos taki uważa się za głos ważnie oddany na wskazaną listę okręgową z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu kandydatowi na posła, którego nazwisko na tej liście umieszczone jest w pierwszej kolejności. Jeżeli na karcie do głosowania znak "x" postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie obok nazwiska kandydata z jednej tylko listy okręgowej, a nazwisko tego kandydata zostało z tej listy skreślone, to głos taki uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie innych dopisków nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

38. Jaki głos jest głosem ważnym w wyborach do Senatu?

Wyborca głosuje na określonych kandydatów, stawiając znak "x" w kratce z lewej strony obok nazwisk najwyżej tylu kandydatów, ilu senatorów jest wybieranych w okręgu wyborczym. Wyborca może głosować na mniejszą liczbę kandydatów, aniżeli wynosi liczba senatorów wybieranych w danym okręgu wyborczym.

39. Zgłaszanie kandydatów w wyborach do Sejmu

W wyborach do Sejmu procedura zgłaszania kandydatów jest złożona, ponieważ zawsze konieczne jest zgłoszenie listy kandydatów, a po drugie, obok list okręgowych zgłaszane są też listy ogólnopolskie. Prawo zgłaszania kandydatów (list) przysługuje partiom politycznym oraz wyborcom. Partie mogą utworzyć koalicję wyborczą dla zgłoszenia wspólnych list kandydatów, a wyborcy (w liczbie przynajmniej 15) muszą utworzyć komitet wyborczy. Do wyborów sejmowych stosuje się system progów wyborczych, każda partia, koalicja czy komitet wyborczy musi więc uzyskać odpowiedni odsetek głosów w skali kraju. Okręgowe listy kandydatów na posłów zgłaszane są przez władze partii lub przez komitety wyborcze. Podobnie jak w wyborach do Senatu każdy kandydat musi wyrazić pisemną zgodę oraz złożyć oświadczenie lustracyjne. Lista okręgowa musi być poparta podpisami, co najmniej 5000 wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym. Od tego wymogu zwolnione są jednak komitety wyborcze, które już zarejestrowały listy, w co najmniej połowie okręgów wyborczych, a także komitety tych partii lub koalicji, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiły powstanie sejmowego klubu liczącego, co najmniej 15 posłów. Liczba kandydatów na liście nie może przekraczać dwukrotności ogólnej liczby mandatów w danym okręgu. Kolejność umieszczania na liście ustalana jest przez komitet zgłaszający. Okręgowe listy kandydatów na posłów zgłaszane są przez władze partii lub komitety wyborcze, kandydaci musza złożyć oświadczenie lustracyjne. Listy wymagają poparcia 5000 głosów. Listy zgłaszane są do okręgowej komisji wyborczej - odwołanie do PKW. Ogólnopolskie listy kandydatów mogą być zgłaszane tylko przez komitety wyborcze, które zarejestrowały listy okręgowe, w co najmniej połowie okręgów wyborczych, lub te, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiły istnienie klubu sejmowego liczącego co najmniej 15 kandydatów. Listy są rejestrowane przez Państwową Komisje Wyborczą - odwołanie do Sądu Najwyższego. Listę okręgową zgłasza się do okręgowej komisji wyborczej najpóźniej do godziny 24.00 w 40 dniu przed dniem wyborów. Liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż liczba posłów wybieranych w danym okręgu wyborczym i większa niż dwukrotność liczby posłów wybieranych w danym okręgu wyborczym.

40. Co jest treścią immunitetu materialnego?

Na nazwę immunitet, składają się zasadniczo dwa uprawnienia. Są nimi nietykalność oraz immunitet we właściwym tego słowa znaczeniu. Immunitet materialny wyłącza odpowiedzialność za określone kategorie czynów.

Uznaje się powszechnie, że gwarancją wolnego mandatu parlamentarnego jest immunitet materialny. Instytucja ta uchyliła karalność czynu przestępczego. Konstytucja przewiduje, zatem, iż poseł lub senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł lub senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem lub Senatem. Immunitet nie wyłącza jednak odpowiedzialności za czyny naruszające dobra osobiste innych osób. Immunitetem materialnym nie są objęte czyny polegające na ujawnianiu informacji stanowiących tajemnicę państwową lub służbową, z którymi poseł zapoznał się w trakcie wykonywania mandatu.

41. Na czym polega immunitet formalny?

Immunitet formalny dotyczy jedynie odpowiedzialności karnej, w tym również za wykroczenia. Obowiązująca obecnie ustawa o wykonywaniu mandatu posła lub senatora rozciąga zakres tego immunitetu na odpowiedzialność karno-administracyjną. Do zakresu immunitetu formalnego nie wchodzi odpowiedzialność cywilna lub zawodowa. Treścią immunitetu jest zakaz pociągania posła lub senatora do odpowiedzialności karnej bez zgody izby. Zakaz pociągnięcia posła lub senatora do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również czynów popełnionych przed uzyskaniem mandatu. Wyrażenie zgody na uchylenie mandatu następuje w drodze uchwały.

42. Co jest treścią immunitetu nietykalności?

Nietykalność oznacza zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia wolności parlamentarzysty bez zgody izby. Poseł (senator) nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu (Senatu), z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu (Senatu), który może nakazać natychmiastowe zwolnienia zatrzymanego.

43. Scharakteryzuj koncepcję mandatu wolnego

Artykuł 104 ust. 1 Konstytucji stanowi, że ,,posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców”. Przepis ten stosuje się odpowiednio do senatorów (art. 108). Polski ustrojodawca przyjął mandat wolny, co oznacza, że poseł i senator reprezentuje cały naród, a nie wyborców, którzy go wybrali. Mandat wolny jest:

• generalny, ponieważ poseł wyraża wole całego narodu, a nie wyborców którzy go wybrali.

• niezależny - poseł nie ma obowiązków prawnych wobec konkretnych wyborców w postaci sprawozdań lub uzgadniania z nimi swojego postępowania w parlamencie. Niezależność gwarantują takie instytucje jak: immunitet, nietykalność osobista (art. 105), zakaz łączenia mandatu posła z innymi (określonymi w Konstytucji) funkcjami, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej (art. 107).

• nieodwoływalny - wyborcy nie mogą cofnąć posłowi udzielonego mu pełnomocnictwa. Poseł i senator nie są prawnie związani programem głoszonym w toku wyborów. Nie można im zakazać prowadzenia polityki innej niż głoszona w programie wyborczym. W świetle Konstytucji są oni prawnymi reprezentantami suwerena (narodu), a nie partii lub grup wyborców.

44. Przedstaw podstawowe cechy mandatu imperatywnego (związanego)

Mandat jest to pełnomocnictwo udzielone deputowanemu przez wyborców na skutek aktu wyborczego. W tym pojęciu wyróżniamy dwa typy stosunku wyborca - reprezentant: mandat imperatywny (związany) i mandat wolny (swobodny).

Mandat imperatywny pojawił się jako pierwszy, wiąże on prawnie przedstawiciela z wyborcami okręgu. Reprezentant reprezentuje swoich wyborców, a nie cały naród. Obowiązkiem reprezentanta jest utrzymanie ścisłej więzi z wyborcami. Reprezentant może być odwołany przed upływem kadencji. W tym przypadku wybory są aktem wyrażania opinii wyborców w najważniejszych sprawach dotyczących kierowania sprawami państwa.

W okresie Konstytucji z 1952 roku obowiązywała zasada, że Sejm jest reprezentantem Narodu, natomiast posłowie reprezentują okręg wyborczy, w którym zostali wybrani i jego mieszkańców. Wynikało z tego, że poseł miał obowiązek utrzymywać więź z wyborcami, mógł być przez nich odwołany. Mała Konstytucja zerwała z tą zasadą, stanowiąc iż posłowie i senatorowie są przedstawicielami Narodu.

45. Na czym polega incompatibilitas?

Powodem wprowadzenia przepisów dotyczących niepołączalności stanowisk jest zapewnienie realizacji zasady podziału władzy oraz stworzenie gwarancji dla wolnego charakteru mandatu przedstawicielskiego. Zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP z 1997 r. Zgodnie z Konstytucją RP z 1997r. mandatu posła nie można łączyć z funkcją: Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich oraz ambasadora (art. 103 ust.1). Nie można też być równocześnie posłem i senatorem (art. 102). Zakaz piastowania mandatu obejmuje również Prezydenta, ponieważ zgodnie z Konstytucją Prezydent nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić funkcje publiczne z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem. Mandatu posła i senatora nie można łączyć również z funkcją Rzecznika Praw Dziecka, członka KRRiT a także z zatrudnieniem w kancelarii Sejmu, Senatu i Kancelarii Prezydenta oraz z mandatem eurodeputowanego. Nie mogą mandatu sprawować również: sędziowie, prokuratorzy, urzędnicy służby cywilnej, żołnierze czynnej służby wojskowej, funkcjonariusze policji i służby ochrony państwa. Połączenie mandatu posła lub senatora powoduje wygaśnięcie mandatu z mocy prawa.

Konstytucja określa również ograniczenia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Za naruszenie tych zakazów parlamentarzysta uchwałą izby podjętą na wniosek Marszałka, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Innym obowiązkiem związanym z uniknięciem konfliktu interesów jest obowiązek składania oświadczeń o swoim stanie majątkowym. Od roku 2001 wprowadzono jawność tych oświadczeń. Istnieje również instytucja Rejestru Korzyści, w którym to rejestrze maja być ujawniane korzyści uzyskane przez posłów i senatorów lub ich małżonków. Rejestr również jest jawny.

46. Przedstaw kompetencje Zgromadzenia Narodowego

Zgromadzenie Narodowe to forma wspólnych obrad obu izb parlamentarnych: Sejmu i Senatu. Obradom Zgromadzenia Narodowego w III RP przewodniczy Marszałek Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałek Senatu. Parlamentarzyści podczas posiedzenia Zgromadzenia Narodowego są sobie równi (brak rozróżnienia na posłów i senatorów). Zgromadzenie nie ma określonego harmonogramu posiedzeń, działa jednak na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu; jest zwoływane jedynie do wypełnienia którejś z kompetencji określonych w Konstytucji:

• przyjęcia przysięgi prezydenckiej (art. 130 Konstytucji),

• uznania trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu (głosami 2/3 ustawowej liczby parlamentarzystów - art. 131 ust. 4 Konstytucji),

• postawienia prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (wniosek 140 członków Zgromadzenia, do podjęcia uchwały głosami 2/3 głosów - art. 145 ust. 2 Konstytucji),

• wysłuchania orędzia Prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego (art. 140 Konstytucji).

Wszystkie obecne kompetencje dotyczą urzędu Prezydenta RP, jednak w latach 1992-1997 Zgromadzenie Narodowe miało dodatkowo kompetencję uchwalenia Konstytucji.

Wprowadzone ponownie do polskiego systemu organów władzy w 1989 r., Zgromadzenie Narodowe dokonało w dniu 19 lipca 1989 r. wyboru jedynego Prezydenta PRL.

47. Tryb zmiany Konstytucji RP z 1997r.

Art. 235 ust. 1 - ,,Projekt ustawy o zmianie konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, lub Prezydent Rzeczpospolitej”

Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60dni, przez Senat.

Sejm rozpatruje projekt w 3 czytaniach, przy czym pierwsze czytanie nie wcześniej niż 30 dni od dnia przedłożenia projektu. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 60 dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

Po uchwaleniu ustawy Marszałek Sejmu przekazuje ją do podpisania Prezydentowi RP. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dnia i zarządza jej ogłoszenie w Dz. U. RP.

Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII podmioty uprawnione do złożenia projektu mogą złożyć wniosek o przeprowadzenie w terminie 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji referendum zatwierdzającego. Marszałek Sejmu zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum, wyznaczając jego datę na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

48. Jakie znasz przejawy funkcji kontrolnej Sejmu

Polega na prawie kontrolowania poczynań rządu oraz pośrednio wpływania na kierunek prowadzonej przez rząd polityki. Podstawowym w tym zakresie przepisem jest art. 95 ust. 2 stanowiący, że ,,Sejm sprawuje kontrole nad działalnością RM w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw”. Funkcja kontrolna realizowana jest w trzech płaszczyznach: działanie parlamentu in pleno (w całości), poprzez działalność komisji sejmowych (art. 195 Reg. Sejmu) oraz poprzez działalność poszczególnych posłów (art. 115 Konstytucji oraz 196 Reg. Sejmu). Istotą systemu parlamentarnego jest przyznanie Izbie wpływu na powoływanie rządu, kontrolę i możliwości spowodowania dymisji rządu i poszczególnych jego członków.

Konstytucja przewiduje powierzenie pewnych uprawnień tylko Sejmowi. Dotyczą one np. stanów nadzwyczajnych (tylko Sejm może wydać postanowienie o stanie wojny i tylko Sejm decyduje o zawarciu pokoju). Sejmowi musi zostać przedłożone rozporządzenie Prezydenta o wprowadzeniu stanu wojennego lub stanu wyjątkowego i ma on prawo uchylić takie rozporządzenie. Zgoda Sejmu jest też potrzebna dla przedłużenia stanu wyjątkowego i stanu klęski żywiołowej, ponad konstytucyjne maximum. Są to sytuacje szczególne, gdy potrzeba starannej kontroli decyzji władzy wykonawczej przeważa nad ogólnymi konsekwencjami zasady podziału władz.

Parlament udziela rządowi inwestytury do rządzenia (wyrażenie rządowi wotum zaufania), a następnie poddaje jego działalność kontroli parlamentarnej. Obecnie Sejm dysponuje możliwością uchwalenia:

• rezolucji - zawierających prawnie wiążące wezwanie określonego organu państwowego do podjęcia wskazanego w rezolucji jednorazowego działania,

• deklaracji - zawierających zobowiązania do określonego postępowania,

• apeli - zawierających prawnie nie wiążące wezwanie do określonego zachowania się, podjęcia inicjatywy lub zadania,

• oświadczeń - zwierających stanowisko w określonej sprawie.

Kontrolę parlamentarną należy łączyć z tymi instytucjami, z którymi wiąże się możliwość zaistnienia odpowiedzialności politycznej rządu. Są to: instytucja wotum nieufności i absolutorium z wykonania budżetu państwa (kontrola wykonania budżetu państwa powierzona została wyłącznie Sejmowi. Konstytucja nakłada na Radę Ministrów obowiązek przedstawiania Sejmowi i NIK sprawozdania z wykonania budżetu).

Działania kontrolne obejmują również aktywność właściwych komisji parlamentarnych oraz poszczególnych posłów w postaci zgłaszania przez nich interpelacji i zapytań poselskich. Zgodnie z przepisami Konstytucyjnymi poseł może zgłosić interpelację (w sprawach o zasadniczym charakterze) lub zapytanie (składane w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa) wyłącznie do poszczególnych członków rządu.

Konstytucja wprowadziła również nową, nieznaną wcześniej regulację, nakładającą na Prezesa i pozostałych członków Rady Ministrów obowiązek udzielania odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu. Komisje sejmowe mają tzw. prawo do informacji, czyli prawo żądania informacji i sprawozdań od ministrów oraz kierowników właściwych resortów Efektem kontrolnej pracy komisji Sejmu są obecnie dezyderaty i opinie. W obecnych regulacjach dezyderat jest uchwałą komisji zwierającą jej postulaty w określonych sprawach. Może być skierowany do ściśle określonego kręgu osób, który stanowią: Rada Ministrów oraz poszczególni jej członkowie, Prezes NIK, Prezes NBP, Prokurator Generalny oraz Główny Inspektor Pracy. Natomiast opinia komisji zawiera stanowisko w określonej sprawie.

Ostatnim rodzajem wykonywania przez parlament kontroli nad działalnością rządu jest kontrola wykonywania ustaw. Z regulacji konstytucyjnych przyznających Sejmowi prawo kontroli Rady Ministrów wynikać powinno, że jedynie komisje Sejmu powinny kontrolować rząd w zakresie zapewnienia wykonywania ustaw. Regulamin Senatu nie określa szczegółowego trybu przeprowadzania kontroli, stanowiąc jedynie, iż właściwymi do ich przeprowadzania są komisje senackie.

49. Co to jest inicjatywa ustawodawcza?

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustaw z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac. Konstytucja RP prawo inicjatywy ustawodawczej przyznaje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tyś. obywateli (art.118)

50. Komu przysługuje prawo inicjatywy ustawodawczej?

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustaw z takim skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac. Konstytucja RP prawo inicjatywy ustawodawczej przyznaje: posłom, Senatowi, Prezydentowi RP i Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 tyś. obywateli (art.118)

Zgodnie z obowiązującym regulaminem, poselskie projekty ustaw mogą być wniesione przez komisję sejmową, która winna w tej sprawie podjąć stosowną uchwałę, lub grupę 15 posłów.

Projekt Senatu przekazywany jest w formie uchwały podjętej przez te izbę po przeprowadzeniu określonego w regulaminie postępowania. Inicjatorem senackiego projektu może być grupa 10 senatorów lub komisja senacka. O podjęciu przez Senat inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu zawiadamia (obok Marszałka Sejmu) także Prezesa Rady Ministrów.

Nowym, nie znanym dotychczas polskim konstytucjom, rozwiązaniem jest przyznanie prawa inicjatywy ustawodawczej grupie obywateli (tzw. inicjatywa ludowa) - wymaga dla swej skuteczności uzyskania dla przedłożonego projektu podpisu co najmniej 100 tys. obywateli legitymujących się czynnym prawem wyborczym do Sejmu.

51. Przedstaw rolę Senatu w procedurze ustawodawczej.

Zgodnie z art. 121 uchwaloną przez Sejm ustawę Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi, który w ciągu 30 dni może: przyjąć ją bez zmian, uchwalić poprawki lub uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownych uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. Zgodnie z regulaminem, Marszałek Sejmu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy - w terminie nie dłuższym niż 18 dni - przygotowanie projektu stanowiska Senatu. Uchwała Senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów.

Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP (art.122 ust.1).

52. Co się dzieje z ustawą, do której Senat uchwalił poprawki?”

Zgodnie z art.121 ust.3 „uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”.

Ponowne postępowanie sejmowe może zakończyć się:

• nieprzełamaniem uchwały Senatu, wnoszącej o odrzucenie ustawy i zakończeniem postępowania.

• nieprzełamaniem uchwały Senatu wnoszącej poprawki i skierowaniem ustawy do Prezydenta.

• przełamaniem weta Senatu i przekazaniem ustawy Prezydentowi.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwalaną ustawę do podpisu Prezydentowi RP (art.122 ust.1).

53. Omów procedurę uchwalania budżetu (art. 221 - 224)

Specyfika postępowania legislacyjnego z projektem ustawy budżetowej o prowizorium budżetowym wynika przede wszystkim z istoty i charakteru prawnego ustawy. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym (a także zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo) przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, która przekłada Sejmowi projekt na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego. Sejm nie może odrzucić ustawy, może jedynie wnieść poprawki.

Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Prezydent nie może zawetować ustawy. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu (Art. 225).

54. Czym charakteryzuje się ,,pilny projekt”

Polega na tym, że Rada Ministrów i tylko ona, może określić uchwalony przez siebie projekt ustawy jako pilny. Tryb pilny nie jest dopuszczalny wobec projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwości władz publicznych oraz kodeksów. Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi ustawy wniesionemu do Sejmu przez Radę Ministrów w trybie art. 123 Konstytucji, zwanemu dalej "pilnym projektem ustawy", ustala jednocześnie orientacyjny kalendarz prac w Sejmie nad projektem. Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny projekt ustawy w celu uzupełnienia, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu jest niekompletne.

Pierwsze czytanie pilnego projektu ustawy przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Marszałek Sejmu może zarządzić przeprowadzenie pierwszego czytania bez zachowania terminu określonego dla pierwszego czytania ustaw. Pilny projekt ustawy Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac komisji. Przed rozpoczęciem drugiego czytania Rada Ministrów może wycofać klauzulę pilności.

Drugie czytanie pilnego projektu ustawy obejmuje: przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek. Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawki dotyczącej pilnego projektu ustawy, która uprzednio nie była przedstawiona komisji w formie pisemnej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia przez Sejm ustawy pilnej, Marszałkowi Senatu i Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst uchwalonej ustawy. Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania określonych zmian w uchwalonej przez Sejm ustawie pilnej lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na posiedzeniu najbliższym po jej doręczeniu. Tekst ustawy pilnej, ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jej uchwalenia.

W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania Prezydent odmówił, Prezydium Sejmu tak określa tok prac nad wnioskiem Prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy pilnej, aby od dnia wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie upłynęło więcej niż 7 dni.

55. Uprawnienia Prezydenta w procesie ustawodawczym

Konstytucja RP w art. 118 przyznaje Prezydentowi RP prawo inicjatywy ustawodawczej:

Po zakończeniu postępowania w Senacie Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Podpisanie ustawy określa się mianem promulgacji. Konstytucja przewiduje, że prezydent podpisuje ustawę w terminie 21 dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu. Termin ten ulega skróceniu do 7 dni w odniesieniu do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym oraz w odniesieniu do ustaw, które zostały uchwalone w trybie pilnym. Obowiązek podpisania ustawy ma najpierw charakter względny, bo prezydent może skorzystać z przysługujących mu procedur zakwestionowania ustawy. Przed podpisaniem ustawy Prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności tej ustawy z konstytucją. Jest to uprawnienie prezydenta o charakterze wyłącznym, żaden inny podmiot nie może na tym etapie istnienia ustawy zakwestionować jej przed TK i samodzielnym, bo nie jest wymagane uzyskanie kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. Prezydent może zakwestionować przed TK każdą ustawę, a więc oprócz ustaw zwykłych również ustawy budżetowe oraz ustawy o prowizorium budżetowy, co do których TK obowiązany jest wydać orzeczenie w ciągu 2 miesięcy.

Jeżeli TK uzna ustawę za zgodną z Konstytucją, po stronie Prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek jej podpisania w ciągu 7 dni. Jeżeli natomiast TK uzna ustawę za nie zgodną z Konstytucją, to po stronie prezydenta pojawia się bezwzględny obowiązek odmowy podpisania ustawy.

Jeżeli Prezydent nie wystąpił do TK z wnioskiem o prewencyjną kontrolę konstytucyjności ustawy, to może on zastosować weto zawieszające tzn. przekazać Sejmowi ustawę do ponownego rozpatrzenia. Weto nie może dotyczyć ustaw budżetowych i ustaw o prowizorium budżetowym, a także ustaw o zmianie konstytucji. Prawnym skutkiem prezydenckiego weta jest zahamowanie postępowania ustawodawczego i ponowne przekazanie ustawy Sejmowi do jej rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent RP w ciągu 7 dni podpisuje ustawę.

Ostatnią czynnością proceduralną Prezydenta jest zarządzenie ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw. Jest to promulgacja, czyli stwierdzenie, że zamknięte zostało postępowanie ustawodawcze, tzn. że ustawa doszła zgodnie z prawem do skutku.

56. Przedstaw funkcje Sejmu

1. ustrojodawcza - sprowadza się do zmiany Konstytucji (art. 235)

2. prawodawcza (ustawodawcza), polegająca na stanowieniu (w postaci ustaw) przepisów prawa powszechnie obowiązujących w każdej sprawie. Władzę ustawodawczą w RP, zgodnie z konstytucyjną zasadą podziału władzy, sprawują Sejm i Senat (art.10, art.95 ust.1). Funkcję tę parlament sprawuje na zasadzie wyłączności. Oznacza to, że żaden inny organ państwowy nie może stanowić aktów o randze ustawy, chyba że konstytucja dopuszcza to w sposób wyraźny oraz, że kompetencje prawodawcze innych organów państwowych muszą mieć charakter podporządkowany, muszą być traktowane jako wyjątek i poddawane interpretacji zwężającej.

3. kontrolna, polegająca na prawie do kontrolowania poczynań rządu oraz pośrednio wpływania na kierunek prowadzonej przez rząd polityki. Kompetencje te są ściśle ograniczone i wykonywane tylko przez jedną izbę (Sejm).Podstawowym w tym zakresie przepisem jest art. 95 ust. 2 stanowiący, że ,,Sejm sprawuje kontrole nad działalnością RM w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw”. Funkcja kontrolna realizowana jest w trzech płaszczyznach:

• działanie parlamentu in pleno (w całości) - wotum zaufania, wotum nieufności, absolutorium, zlecenie kontroli NIK,

• poprzez działalność komisji sejmowych (art. 195 Reg. Sejmu)

• poprzez działalność poszczególnych posłów (art. 115 Konstytucji, art. 196 Reg. Sejmu).

Wotum zaufania

Parlament udziela rządowi inwestytury do rządzenia, a następnie poddaje jego działalność kontroli parlamentarnej. Udzielenie rządowi wspomnianej inwestytury do rządzenia odbywa się w drodze wyrażenia rządowi wotum zaufania. Podstawą do podjęcia takiej uchwały jest dyskusja nad założeniami polityki przyszłego rządu, wyrażonymi w expose premiera. Udzielając rządowi wotum zaufania parlament dokonuje równoczesnej akceptacji kierunków przyszłej polityki rządu.

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej - absolutorium

Kontrola wykonania budżetu państwa powierzona została również wyłącznie Sejmowi. Konstytucja nakłada na Radę Ministrów obowiązek przedstawiania Sejmowi i NIK sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Stanowi ono następnie podstawę prac komisji sejmowych i NIK. Ta ostatnia, zgodnie z ustawą zobowiązana jest przekazać swoje uwagi właściwym organom Sejmu.

• Wotum nieufności

Oprócz odpowiedzialności parlamentarnej rządu w całości nowa Konst. zna również indywidualną odpowiedzialność ministrów. Podobnie jak w przypadku wotum nieufności dla rządu, wnioski o ustalenie wotum nieufności dla poszczególnych ministrów Prezydium Sejmu kieruje do odpowiednich komisji Sejmowych w celu wydania opinii.

• Kontrola wykonania ustawy budżetowej

Kontrola wykonania budżetu państwa powierzona została również wyłącznie Sejmowi. Konstytucja nakłada na Radę Ministrów obowiązek przedstawiania Sejmowi i NIK sprawozdania z wykonania budżetu państwa. Stanowi ono następnie podstawę prac komisji sejmowych i NIK. Ta ostatnia, zgodnie z ustawą zobowiązana jest przekazać swoje uwagi właściwym organom Sejmu.

• Interpelacje i zapytania poselskie

Najczęściej stosowanym w praktyce środkiem kontroli rządu jest składanie interpelacji i zapytań poselskich. Prawo to jest indywidualnym uprawnieniem każdego posła. Zgodnie z przepisami Konstytucyjnymi poseł może zgłosić interpelację lub zapytanie wyłącznie do poszczególnych członków rządu. Interpelacje składać się powinno w sprawach o zasadniczym charakterze.. Zgodnie z Konstytucją, interpelacje składa się na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni.

Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa. Podobnie jak w przypadku interpelacji, Prezes Rady Ministrów i poszczególni członkowie rządu obowiązania są udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni. Prezes i pozostali członkowie RM mają obowiązek udzielania odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

• Kontrolne uprawnienia komisji

Zgodnie z Regulaminem Sejmu wszystkie komisje mają tzw. prawo do:

• informacji, czyli prawo żądania informacji i sprawozdań od ministrów oraz kierowników właściwych resortów.

• żądania obecności właściwych ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej na tych posiedzeniach komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące zakresu ich działania.

• żądania wyjaśnień od obecnych na posiedzeniach przedstawicieli rządu.

Efektem kontrolnej pracy komisji Sejmu są obecnie dezyderaty (uchwała komisji zwierająca jej postulaty w określonych sprawach) i opinie (zawiera stanowisko w określonej sprawie).

• Kontrola wykonywania ustaw

4. Kreacyjna, polegająca na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności. Jeżeli chodzi o rząd i ministrów, jest to w ścisły sposób powiązane z wykonywaniem funkcji kontrolnej.

Funkcja kreacyjna Sejmu:

• w przypadku Prezydenta - prawo jego wyboru należy bezpośrednio do Narodu, natomiast izby działając jako Zgromadzenie Narodowe, mogą uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia lub też postawić go w stan oskarżenia przez Trybunałem Stanu.

• RM - jest powoływana w skomplikowanej procedurze przy współdziałaniu Prezydenta i większości sejmowej

• Ministrów ( i innych członków RM) - Sejm może wyrazić wotum nieufności, co rodzi obowiązek dymisji

• Trybunał Konstytucyjny - wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm

• Trybunał Stanu - wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm z wyjątkiem przewodniczącego, którym jest z urzędu Prezes SN.

• NIK (prezes) , RPO - wybierani przez Sejm, za zgodą Senatu

• KRRiT - Sejm powołuje 4 członków z 9 - ciu (Senat 2, Prezydent 3)

• Prezes NBP - powoływany przez Sejm

• Krajowa Rady Sądownictwa - Sejm 4 członków, Senat -2 członków

5. Funkcja podejmowania przez Sejm decyzji w niektórych sprawach polityki wewnętrznej i zewnętrznej: uchwala budżet, podejmuje decyzje o wypowiedzeniu wojny, przyjmuje expose Premiera, zarządza przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego, uchwala ustawy upoważniające Prezydenta do ratyfikacji umowy międzynarodowej.

6. Funkcja wewnętrzna: uchwala Regulamin Sejmu, powołuje komisje, podejmuje decyzje o skróceniu kadencji. Art. 112 Konstytucji ,,Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm”.

57. Omów funkcje Senatu

• udział w ustawodawstwie

• opiniowanie / wyrażanie zgody na powołanie niektórych organów państwowych

• za zgodą Senatu powoływani są członkowie NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich

• powoływanie swoich przedstawicieli do organów państwowych - KRRiTV (3 członków), RPP (3 członków), KRS (2 członków).

• Udział w zarządzaniu referendum ogólnokrajowego wraz z prezydentem na podstawie artykuł 125 ustęp 2

58. Na czym polega prezydenckie prawo weta

Konstytucyjny termin do podpisania ustawy wynosi 21 dni od jego przedstawienia (dla projektu pilnego ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym tylko 7 dni). Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - Prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub jeżeli tego nie uczynił może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania (tzw. weto zawieszające). Ustawę uznaną przez TK za zgodną z Konstytucją Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni. Prezydent RP odmawia podpisania ustawy, którą TK uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a TK nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent RP, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent RP w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

59. Co to jest interpelacja?

Konstytucja dopuszcza składanie przez posłów interpelacji i zapytań poselskich będących indywidualnymi środkami kontroli parlamentarnej Rządu i poszczególnych jego członków. Interpelacje składać się powinno w sprawach o zasadniczym charakterze. Interpelacja powinna zwierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające zeń pytanie. Zgodnie z Konstytucją, interpelacje składa się na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni. Gdyby odpowiedź nie zadowalała interpelującego, może on wystąpić do Marszałka Sejmu o zażądanie dodatkowych wyjaśnień, także o umieszczenie interpelacji na porządku dziennym posiedzenia Sejmu. Interpelacja musi mieć formę pisemną - odpowiedź w ciągu 21 dni. Zapytanie poselskie w formie ustnej (na każdym posiedzenie Sejmu) - dotyczy spraw bieżących i wymaga bezpośredniej odpowiedzi. Nad pytaniem i udzieloną odpowiedzią nie przeprowadza się dyskusji.

60. Co to jest zapytanie poselskie ?

Zapytania poselskie składane są w celu uzyskania informacji o aktualnych problemach polityki państwa. Podobnie jak w przypadku interpelacji, Prezes Rady Ministrów i poszczególni członkowie rządu zobowiązani są udzielić odpowiedzi w ciągu 21 dni. O ogólnej tematyce pytania poseł powinien poinformować Prezydium Sejmu na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Winien też wskazać adresata pytania.

61. Co to jest dezyderat ?

Zgodnie z art.16 ust.2 ustawy o wykonywaniu posła i senatora członkowie RM są obowiązania przedstawić informacje oraz wyjaśnienia na żądania stałych i nadzwyczajnych komisji nie tylko Sejmu, lecz również Senatu. Efektem kontrolnej pracy komisji Sejmu są obecnie dezyderaty i opinie. W obecnych regulacjach dezyderat jest uchwałą komisji zwierającą jej postulaty w określonych sprawach. Może być skierowany do ściśle określonego kręgu osób, który stanowią: RM oraz poszczególni jej członkowie, Prezes NIK, Prezes NBP, Prokurator Generalny oraz Główny Inspektor Pracy.

62. Na czym polega instytucja kontrasygnaty?

Kontrasygnata stanowi ustrojowy dokument wymuszający współdziałanie rządu z Prezydentem.

Zapewnia jednolitość kształtowania praktyki oraz zapewnia jednolitość działania dualistycznej egzekutywy.

Kontrasygnata jest:

• zewnętrznym wyrazem wykonywania kompetencji Prezydenta w uzgodnieniu z rządem,

• zobowiązaniem rządu do przyjęcia kontrasygnowanego aktu do realizacji.

Prawno-ustrojowa konstrukcja kontrasygnaty, określona w art. 144 ust. 2 zawiera trzy elementy:

1. kontrasygnacie podlegają akty urzędowe Prezydenta,

2. kontrasygnaty dokonuje Prezes RM, z wyłączeniem poszczególnych ministrów,

3. Prezes Rady Ministrów przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem. Konstytucja przyjmuje ogólną zasadę, że akty urzędowe wydane przez Prezydenta powinny podlegać wymogowi ich kontrasygnowania. Zasada ta znajduje swe potwierdzenie w art. 144 ust. 3, który wymienia katalog aktów urzędowych wyłączonych z obowiązku kontrasygnaty. Konstytucja przyjęła koncepcję kontrasygnaty negatywnej, obejmującym swoim zakresem wszystkie akty urzędowe nie wyłączone jako prerogatywy.

63. Co to są prerogatywy prezydenckie ?

Prerogatywy Prezydenta - akty urzędowe podejmowane osobiście, bez obowiązku ich kontrasygnaty - wskazują na osobistą, samodzielną władzę Prezydenta, na samodzielne atrybuty tej władzy, wyrażają jego charakter i samodzielność ustrojową Prezydenta. Konstytucja w art. 144 ust. 3 wyodrębnia zakres prerogatywy, obejmujący 30 aktów urzędowych Prezydenta RP, m. in.: zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu, skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji, inicjatywy ustawodawczej, desygnowania i powoływania Prezesa RM, powoływania I Prezesa SN, powoływania Prezesa i Wiceprezesa TK, Prezesa NSA.

64. Co to jest delikt konstytucyjny ?

Konstytucja RP stanowi, że: „ Prezydent za naruszenie Konstytucji, ustaw lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu” (art.145 ust.1).

Jego odpowiedzialność jest ujęta jako:

• odpowiedzialność za delikt konstytucyjny,

Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy, nie mające charakteru przestępstwa, przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe, które jest zagrożone sankcją odpowiedzialności konstytucyjnej

• odpowiedzialność karna za jakiekolwiek przestępstwo.

W świetle Konstytucji Prezydent RP za popełnienie przestępstwa podlega odpowiedzialności karnej, która realizuje się wyłącznie przed Trybunałem Stanu. W sprawie odpowiedzialności karnej Trybunał Stanu jest więc dla niego sądem wyłącznie właściwym. W stan oskarżenia Prezydenta RP może postawić Zgromadzenie Narodowe w wyniku uchwały podjętej większością co najmniej 2\3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia, na wniosek co najmniej 140 jego członków (art. 145 ust. 2)

65. W jakim trybie Prezydent może być postawiony w stan oskarżenia przed T S ?

Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu. Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony Marszałkowi Sejmu przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Marszałek Sejmu kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która wszczyna postępowanie. Wstępny wniosek o postawienie w stan oskarżenia lub o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu musi spełniać warunki wymagane przez przepisy Kodeksu postępowania karnego w stosunku do aktu oskarżenia i zawierać podpisy wszystkich wnioskodawców, a także wskazywać osobę upoważnioną do występowania w imieniu wnioskodawców w dalszym postępowaniu przed organami Sejmu. Przewodniczący Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej przesyła niezwłocznie osobie objętej wnioskiem odpis wstępnego wniosku, informując ją o prawie do złożenia pisemnych wyjaśnień i wniosków dowodowych w wyznaczonym terminie. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Zgromadzeniu Narodowemu sprawozdanie z przeprowadzonego postępowania wraz z wnioskiem o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia lub o umorzenie postępowania w sprawie. Z dniem podjęcia przez Zgromadzenie Narodowe uchwały o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta ulega zawieszeniu. Postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego.

66. Jakie są sankcje odpowiedzialności konstytucyjnej ?

Za czyny będące deliktami konstytucyjnymi TS wymierza łącznie lub osobno następujące kary:

• utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu terytorialnego,

• zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,

• utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.

Kary dotyczące utraty tych praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat

Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu orzeka pozbawienie mandatu poselskiego.

W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego naruszenia Konstytucji i ustaw lub nieumyślnego popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do Prezydenta - złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne okoliczności sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub środki karne przewidziane w ustawie.

67. Przejściowa niemożność sprawowania urzędu przez Prezydenta RP (art. 131)

Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.

68. Kto podlega odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu ?

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialność).

Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1)  Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2)  Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

3)  Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4)  Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

5)  członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6)  osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

7)  Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie (nie mogą prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku).

69. Przedstaw rolę prezydenta w powoływaniu rządu

Prawem powoływania RM dysponuje Prezydent, który w tej dziedzinie odgrywa bardzo ważną rolę. To właśnie on rozpoczyna proces tworzenia rządu, desygnując Prezesa RM. Desygnowany Prezes RM przedstawia Prezydentowi propozycje dotyczące składu rządu. Prezydent powołuje Prezesa RM i pozostałych członków rządu, a winien tego dokonać w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub od dnia przyjęcia dymisji poprzedniej RM. Odbiera też przysięgę od członków nowo powstałej Rady Ministrów i wręcza im nominacje.

70. W jakich przypadkach Prezydent może, a w jakich musi skrócić kadencję Sejmu?

Decyzję o skróceniu kadencji Prezydent podejmuje samodzielnie, ale po zasięgnięciu opinii Marszałków Sejmu i Senatu (art. 98 ust. 4).

Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.” (w przypadku nie uchwalenia w terminie ustawy budżetowej)

Jeżeli w przewidzianym trybie nie uda się utworzyć rządu - Art. 155 ust. 2 ,,W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory”.

71. Przedstaw tryb powoływania rządu

Przyjęcie dymisji otwiera proces tworzenia nowej RM. Przebiega on w kilku etapach ukształtowanych w taki sposób, aby jedynie niepowodzenie poprzedniego etapu powodowało przejście do następnego. Istota tej procedury jest doprowadzenie do powołania RM cieszącej się wyraźnie zdefiniowanym poparciem Sejmu.

I etap - podstawowy obejmuje trzy zasadnicze stadia:

1/ desygnowanie Premiera

2/ powołanie RM

3/ i uzyskanie przez nią Sejmowego wotum zaufania

Desygnowanie nowego Premiera jest dokonywane przez prezydenta i następuje po przyjęciu dymisji dawnej RM. Powołanie nowej RM musi zamknąć się w terminie 14 dni od dnia przyjęcia dymisji.

To do desygnowanego Premiera należy skompletowanie składu swojego gabinetu, wymaga to jednak uzgodnień koalicyjnych, a także akceptacji prezydenta. Prezydent ma prawo do nie zaakceptowania proponowanego rządu. Nie może zaś powołać rządu w innym składzie.

Kolejnym etapem powołania RM jest przyjęcie od niej przysięgi co oznacza kres istnienia dawnego gabinetu.

Tak powołana RM musi jeszcze uzyskać Sejmowe wotum zaufania. Premier jest zobowiązany przedstawić Sejmowi program działania RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania (wygłasza expose)

Na posiedzeniu następuje głosowanie nad tym wnioskiem, jego przyjęcie wymaga większości głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Jeżeli I etap tworzenia rządu nie przyniesie rezultatu, otwiera się II etap- w którym może dojść do utworzenia rządu parlamentarnego. Sejm może samodzielnie dokonać wyboru nowego Premiera, oraz zaproponowanego przezeń składu Rządu.

Postępowanie Sejmowe obejmuje wybór Premiera, następnie premier przedstawia sejmowi na posiedzeniu program działania. Marszałek Sejmu uchwałę o wyborze rządu niezwłocznie przekazuje Prezydentowi który powołuje tak wybrana RM i odbiera od niej przysięgę.

72. Co to jest wotum nieufności ?

Wotum nieufności - podjęta w specjalnym głosowaniu uchwała parlamentu w systemie rządów parlamentarno-gabinetowych, wyrażająca brak zaufania do działalności ministra albo rządu, prowadząca najczęściej do ich dymisji. Parlament może odwołać rząd, gdy np. nie zgadza się z jego polityką. Mechanizmem zabezpieczającym przed pochopnym odwołaniem rządu może być konstruktywne wotum nieufności.

73. Na czym polega konstruktywne wotum nieufności ?

Konstruktywne wotum nieufności funkcjonuje od 1992 r., nawiązuje do rozwiązań niemieckiej ustawy zasadniczej z 1949 r.

W podstawie przyjętej przez art. 158 Konstytucji oznacza, że jedyną drogą wyrażenia rządowi wotum nieufności jest jednoczesne dokonanie wyboru nowego premiera.

W ten sposób Sejm realizując ideę parlamentaryzmu znacjonalizowanego, może obalić RM jedynie pod warunkiem, iż uformuje się w niej nowa większość pozytywna zdolna do wyłonienia nowego gabinetu. Procedura wyrażania wotum nieufności RM jest poddana ścisłym rygorom formalnym. Wniosek w tej sprawie może zostać złożony tylko przez grupę posłów liczącą co najmniej 46 sygnatariuszy, a złożonego podpisu nie można już wycofać. Wniosek musi zawierać nazwisko kandydata na nowego premiera.

Konstytucja z 1997 r. dopuszcza procedurę wotum nieufności wobec rządu tylko w jednej konstruktywnej formie. Nie ma możliwości złożenia wniosku o zwykłe wotum nieufności tzn bez wskazania kandydatury nowego premiera. Pomiędzy zgłoszeniem wniosku a poddaniem go pod głosowanie musi upłynąć 7 dni. Możliwe jest zgłoszenie kilku wniosków o wotum nieufności. Dla przyjęcia wniosku musi głosować większość ustawowej liczby posłów - 460; a „za” musi się opowiedzieć 231. Jeżeli wniosek uzyska wymaganą większość, to Prezes RM jest zobowiązany do złożenia dymisji, a Prezydent musi tę dymisję przyjąć.

74. Przedstaw tryb uchwalania rządowi wotum nieufności

Zgłoszenie tego rodzaju wniosku jest uzależnione od wielu warunków: po pierwsze - może go zgłosić co najmniej 46 posłów, po drugie - wniosek ten musi zawierać wskazanie imienne kandydata na nowego Prezesa RM, po trzecie - wniosek taki może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia, po czwarte - dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów, po piąte - w przypadku odrzucenia tego rodzaju wniosku przez Sejm ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podejmowana dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku.

75. Przedstaw tryb uchwalania ministrowi wotum nieufności

W świetle art. 159 Sejm posiada tylko prawo do złożenia kresu funkcji ministra, w drodze uchwalenia mu wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów, czyli co najmniej 231 głosów. Wniosek w tej sprawie, z reguły pochodzący od opozycji parlamentarnej, może zgłosić grupa co najmniej 69 posłów. Wniosek ten może być poddany pod głosowanie dopiero po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Jeśli Sejm uchwali taki wniosek, minister zobowiązany jest do złożenia dymisji, którą Prezydent ma obowiązek przyjąć.

Art. 159 stanowi „ Prezydent RP odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów”. Członek rządu może także złożyć rezygnację z własnej inicjatywy, z różnych powodów, składając dymisję na ręce Prezesa RM.

76. Wotum zaufania w przepisach Konstytucji RP (art. 160)

Art. 160 ,,Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.”

Parlament udziela rządowi inwestytury do rządzenia, a następnie poddaje jego działalność kontroli parlamentarnej. Udzielenie rządowi wspomnianej inwestytury do rządzenia odbywa się w drodze wyrażenia rządowi wotum zaufania. Podstawą do podjęcia takiej uchwały jest dyskusja nad założeniami polityki przyszłego rządu, wyrażonymi w expose premiera. Udzielając rządowi wotum zaufania parlament dokonuje równoczesnej akceptacji kierunków przyszłej polityki rządu.

77. Jaki jest tryb ratyfikacji umów międzynarodowych w Polsce

Konstytucja w art. 87 zalicza ratyfikowane umowy międzynarodowe do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, wyróżniając dwa ich rodzaje:

• umowy ratyfikowane na podstawie zgody wyrażonej w ustawie przyjętej w normalnym postępowaniu ustawodawczym lub w procedurze szczególnej, bądź zgody wyrażonej w referendum.

• Umowy, dla której ratyfikacji nie ma wymogu uzyskania takiej zgody.

Tylko umowy ratyfikowane stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego, umowy takie po ich ogłoszeniu stanowią część polskiego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane, chyba, że ich stosowanie zależy od wcześniejszego wydania ustawy. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy jest uchwalona przez Sejm większością 2/3 głosów (w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów) oraz przez Senat większością 2/3 głosów (w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby senatorów). Wyrażenie zgody może być uchwalone również w drodze referendum ogólnokrajowym. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów (w obecności co najmniej 1/2 ustawowej liczby posłów).

78. Kategorie członków rządu

Rada Ministrów jest organem kolegialnym. Art. 147 stanowi :

1. RM składa się z prezesa RM i ministrów

2. W skład RM mogą być powoływani wiceprezesi RM

3. Prezes i wiceprezes RM mogą pełnić także funkcje ministra

4. W skład RM mogą być też powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Ustawa musi wyraźnie stanowić, że przewodniczący komitetu jest naczelnym organem administracji państwowej. Taki charakter ma obecnie Komitet Badań Naukowych i Komitet Integracji Europejskiej.

Konstytucja nie określa liczbowo składu RM. Jedynie art. 149 różnicuje tę kategorię członków rządu, ponieważ mówi o ministrach kierujących określonymi działami administracji rządowej tzw. resortowych oraz o ministrach wypełniających zadania zlecone im przez Prezesa RM (ministrów bez teki). Prezes RM reprezentuje Radę Ministrów, kieruje pracami RM, wydaje rozporządzenia, zwołuje posiedzenia , ustala ich porządek dzienny im przewodniczy. RM składa się z ministrów kierujących określonymi działami administracji rządowej tzw wykonujący zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Ich powołanie jest najczęściej konsekwencją powołania rządu koalicyjnego i pozostaje w bezpośrednim związku z uzgodnionym kluczem obsady stanowisk w rządzie przez układające się partie polityczne

Decyzja o tym, czy w składzie danego gabinetu maja się znaleźć wicepremierzy zależy zarówno od przyszłego premiera, jak i od politycznych uzgodnień dokonywanych w ramach koalicji. Częste jest łączenie funkcji wicepremiera i ministra finansów.

79. Akty normatywne rządu

W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia

3) wydaje uchwały (akty prawa wewnętrznego - art. 93) kierowane do jednostek organizacyjnie podległych RM

4) ministrowie resortowi mogą wydawać rozporządzenia i zarządzenia.

W tym celu konstytucja upoważnia RM do wydawania aktów prawnych na podstawie i w celu wykonania ustaw. Akty te noszą nazwę rozporządzeń, są ogłaszane w „Dzienniku Ustaw” i mogą być wydawane tylko przez rząd w ramach upoważnienia zawartego w ustawie.

80. Jak dokonuje się zmian na stanowiskach ministrów ?

W świetle art. 159 Sejm posiada tylko prawo do złożenia kresu funkcji ministra, w drodze uchwalenia mu wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów (czyli co najmniej 231 głosów). Wniosek w tej sprawie, z reguły pochodzący od opozycji parlamentarnej, może zgłosić grupa co najmniej 69 posłów. Wniosek ten może być poddany pod głosowanie dopiero po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Jeśli Sejm uchwali taki wniosek, minister zobowiązany jest do złożenia dymisji, którą Prezydent ma obowiązek przyjąć. Art. 159 stanowi „ Prezydent RP odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów”. Członek rządu może także złożyć rezygnację z własnej inicjatywy, z różnych powodów, składając dymisję na ręce Prezesa RM.

81. Zakres odpowiedzialności członków rządu przed Trybunałem Stanu

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialności). Członkowie RM (w tym Prezes) ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu zarówno za naruszenie Konstytucji, ustaw i za przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem (art. 156 ust. 1). W świetle przepisów Konstytucji i obecnie obowiązujących ustaw zasadniczą formę odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest odpowiedzialność konstytucyjna, która obejmuje czyny mające łącznie następujące znamiona: a) nie stanowią przestępstwa, b) popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, c) mają charakter zawiniony, d) naruszają Konstytucję lub ustawę.

82. Zakres odpowiedzialności Prezydenta przed Trybunałem Stanu

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialności). W świetle art. 145 ust.1 Konstytucji Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu zarówno za czyn polegający na naruszenia Konstytucji i ustaw, jak i za przestępstwo pospolite. W świetle przepisów Konstytucji i obecnie obowiązujących ustaw zasadniczą formę odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest odpowiedzialność konstytucyjna, która obejmuje czyny mające łącznie następujące znamiona:
a) nie stanowią przestępstwa, b) popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, c) mają charakter zawiniony, d) naruszają Konstytucji lub ustawę.

83. Zakres odpowiedzialności posłów przed Trybunałem Stanu

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialności). Posłowie i senatorowie - w świetle art. 198 ust. 2 w związku z art. 107 - ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną ograniczoną wyłącznie za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego albo nabywaniem tego majątku. W świetle przepisów Konstytucji i obecnie obowiązujących ustaw zasadniczą formę odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest odpowiedzialność konstytucyjna, która obejmuje czyny mające łącznie następujące znamiona: a) nie stanowią przestępstwa, b) popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, c) mają charakter zawiniony, d) naruszają Konstytucji lub ustawę.

84. Zakres odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu prezesa NBP

W świetle przepisów Ustawy zasadniczej odpowiedzialność konstytucyjna jest zróżnicowana podmiotowo (w zależności od kategorii osób podlegającej odpowiedzialności), jak też przedmiotowo (ze względu na charakter czynu zabronionego, za który ponoszona jest odpowiedzialności). Prezes NBP może ponosić odpowiedzialność wyłącznie za naruszenie Konstytucji i ustaw. Konstytucja nie przewiduje wobec nich możliwości odpowiadania przez nich za przestępstwo przed Trybunałem Stanu. W świetle przepisów Konstytucji i obecnie obowiązujących ustaw zasadniczą formę odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu jest odpowiedzialność konstytucyjna, która obejmuje czyny mające łącznie następujące znamiona:
a) nie stanowią przestępstwa, b) popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w związku z zajmowanym stanowiskiem, c) mają charakter zawiniony, d) naruszają Konstytucji lub ustawę.

85. Zasady naczelne Konstytucji RP 1997 r - wymień

Zasady naczelne konstytucji są normy prawne zawarte w konstytucji, których szczególna doniosłość wyraża się w tym, że:

1. z norm tych wynikają inne normy konstytucyjne

2. określają one cechy danej instytucji,

3. wyrażają podstawowe wartości konstytucji i są za takie uznawane w orzecznictwie i doktrynie.

Zasada suwerenności Narodu

Zasada suwerenności Narodu w znaczeniu zewnętrznym oznacza suwerenność państwa jako podmiotu prawa międzynarodowego. W znaczeniu wewnętrznym natomiast oznacza władzę publiczną w państwie oraz kto jest źródłem tej władzy i w czyim interesie jest sprawowana

Zasada suwerenności narodu polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy.

Zasada niepodległości i suwerenności Państwa

Suwerenność oznacza zdolność państwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczących go decyzji.

Niepodległość oznacza niezależność od innych państw w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

Zasada niepodległości i suwerenności państwa znajduje odniesienie w art. 5, art. 26 ust. 1 i art. 126 ust. 2 Konstytucji RP. Suwerenność Polski w stosunkach międzynarodowych nie oznacza jednak zakazu je włączania w proces integracji europejskiej. Przystąpienie Polski do NATO i UE oznacza pewne ograniczenie międzynarodowej suwerenności Polski. Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej i szczególnej regulacji konstytucyjnej, dlatego tez w Konstytucji RP zawarta została w art. 90 ust. 1 tzw. klauzula europejska, która pozwala, by ,,na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach”

Zasada reprezentacji politycznej

Zasada reprezentacji (przedstawicielstwa) wyrażona jest w Konstytucji przy określeniu sposobu wykonywania władzy zwierzchniej Narodu: ,,Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli...” (art. 4 ust. 2).

Max Weber wyróżnił 4 typy reprezentacji:

1. Stan, w którym reprezentant jest właścicielem swojej funkcji (np. dziedziczni monarchowie),

2. Stan, w którym pewien porządek ustrojowy jest reprezentowany przez jego członków (np. zgromadzenie stanowe),

3. Reprezentacja związana, wynikła z faktu mandatu imperatywnego i prawa odwoływania służącego reprezentowanym,

4. Reprezentacja wolna, w której przedstawiciel nie jest związany żadną instrukcją i pozostaje panem swojego działania.

Wyróżniamy reprezentację pośrednią i bezpośrednią. Reprezentacja jest to zjawisko zgodności albo zbieżności pomiędzy treścią decyzji państwa, czyli linią polityki, a opinią publiczną.

Formy korelacji (zależności): wybory powszechne, strajk, manifestacje, referendum, petycje.

Zasada podziału władzy

Zasadę podziału władzy wyraźnie wprowadza Konstytucja RP, stwierdzając w art. 10 ust. 1 i 2, że ,,Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały”. Konstytucja z 1997r. tylko organy władzy ustawodawczej uznaje jako reprezentantów narodu (art. 104 i 108). Prezydenta traktuje jako ,,najwyższego przedstawiciela RP...” (art. 126), Radę Ministrów jako organ prowadzący ,,politykę wewnętrzną i zagraniczną RP” i kierujący ,,administracją rządową” (art. 146). Konstytucja z 1997r. utrzymała w Polsce parlamentarny system rządów. Organizacja władzy wykonawczej oparta jest na zasadzie dualizmu (prezydent oraz rząd z premierem na czele), rząd i poszczególni ministrowie ponoszą polityczną odpowiedzialność przed sejmem, prezydentowi nie przysługują kompetencje, które pozwalałyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi. Centralne miejsce w systemie organów państwowych przysługuje sejmowi, wiele jednak decyzji musi być podejmowanych bezwzględna lub kwalifikowana większością głosów, a jeśli tej większości zabraknie, sejm musi pogodzić się z wolą Senatu czy prezydenta. Na zupełnie innych zasadach ukształtowana jest pozycja władzy sądowniczej, której podstawę stanowi niezależność sądownictwa od władz pozostałych. Mówi o tym art. 173 Konstytucji RP: ,,Sądy i trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz”. Pozycja sądownictwa opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej, ponieważ jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, ze tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.

Zasada pluralizmu politycznego

Pojęcie pluralizmu oznacza respektowanie odmienności i różnorodności wszystkich ludzi. Różnice wynikają z natury człowieka, ale wszyscy ludzie są równi. Zasadę pluralizmu ustanawia art. 11 Konstytucji stwierdzający, że ,,Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich, w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.” Jako zasada ustrojowa w prawie konstytucyjnym pluralizm polityczny polega:

4. uznaniu za pożądany fakt istnienia wielości partii,

5. uznaniu równości partii wobec prawa. Równość ta polega na nakazie jednakowego traktowania partii przez prawo. Żadna partia z mocy prawa nie może zajmować w systemie partyjnym pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych (np. nie może mieć statusu partii państwowej lub kierowniczej).

6. określeniu demokratycznej roli partii politycznej.

Znaczenie prawne tak rozumianej zasady determinuje system wielopartyjny - wyklucza jakąkolwiek jednopartyjność. Po drugie jest to punkt wyjścia kreowania jakości systemu partii. Wywieść należy z niego bezpośredni zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych w programie i metodach swojego działania (zakaz taki wyraża art. 13 Konstytucji) - ,,Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu...”.

Zasada społeczeństwa obywatelskiego

Pojęcie społeczeństwo obywatelskie w Polsce zyskała racje bytu dopiero w tzw. okresie ,,pierwszej Solidarności”. Do roku 1981 obywatel pozbawiony był możliwości oddziaływania na proces rządzenia, był jedynie przedmiotem działań władzy (partii rządzącej). Społeczeństwo obywatelskie jest organizacją złożoną z jednostek świadomych swoich praw i celów oraz zdolnych do ich realizacji. Idea społeczeństwa obywatelskiego opiera się na kilku założeniach:

1. zakłada, że każdy obywatel funkcjonuje równocześnie w kilku układach społecznych (wielość ról), przede wszystkim w układzie politycznym partie), pracowniczym (związki zawodowe), terytorialnym (samorząd terytorialny). W każdym z nich ma określone interesy oraz dążenia i w każdym z nich powinien dysponować instrumentami pozwalającymi mu na ich wyrażanie i realizację.

2. zakłada, że interesy i dążenia maja z natury charakter zróżnicowany, a często przeciwstawny. Proces ich wyrażania musi mieć charakter pluralistyczny, polegający na możliwości równoległego formułowania konkurencyjnych programów i tworzeniu organizacji służących realizacji tych celów.

Zatem społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo pluralistyczne, w którym każdy ma możliwość działania w wybranych przez siebie organizacjach i strukturach, służących realizacji jego podmiotowości jako obywatela, pracownika czy mieszkańca. Rozdział pierwszy Konstytucji RP wskazuje dwie instytucje o szczególnym znaczeniu: środki masowego przekazu oraz kościoły i związki wyznaniowe.

Konstytucja wprowadziła do zasad ustroju, oprócz indywidualnych gwarancji wolności sumienia i wyznania (art. 53), ogólną definicję roli kościołów i związków wyznaniowych. Art. 25 Konstytucji formułuje w tym zakresie 4 zasady:

1. równouprawnienia kościołów i związków wyznaniowych,

2. bezstronności (neutralności) państwa w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych,

3. oparcia treści stosunków między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi na zasadach poszanowania ich autonomii, wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie oraz współdziałania dla dobra człowieka,

4. oparcia formy określenia stosunków między państwem a kościołami na ustawach uchwalonych na podstawie umów zawartych przez RM z ich właściwymi przedstawicielami, a gdy chodzi o stosunki państwa i Kościoła katolickiego - na umowie (konkordacie) zawartej ze Stolicą Apostolską oraz na ustawach.

Zasada demokratycznego państwa prawnego

Konstytucja w art. 2 ,,Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej” ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art. 7 ,,Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa” odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje, których zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem. Taka rolę pełnią w Polsce: TK, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA i niezawisłe sady.

Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych. Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości.

Zasada społecznej gospodarki rynkowej

Zasada ta dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej.

Art. 20 wskazuje fakt, że: ,,Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP.”

A więc społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego oraz określa podstawowe komponenty tej gospodarki: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych.

Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przyjęte z doktryny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest powiązanie dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego.

Koncepcja państwa socjalnego - to aktywny sposób oddziaływania państwa na likwidowanie kryzysów i napięć społecznych. Dokonuje się to poprzez politykę interwencjonizmu państwowego, a z drugiej strony przez rozbudowę sieci świadczeń socjalnych. Sformułowanie art. 20 należy rozumieć jako ogólne zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących społeczne skutki funkcjonowania praw rynku, ale jednocześnie dokonywanych przy poszanowaniu tych praw. Ogólna zasada społecznej gospodarki rynkowej odnosi się do wszystkich sektorów i branż gospodarki, a więc także do ustroju rolnictwa (istotne modyfikacje wnosi art. 23, który określa gospodarki rodzinne podstawą ustroju rolnego państwa).

Zasada podziału władzy i równowagi władzy

Art. 10 ust. 1 - ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. Ust. 2 - Władzę ustawodawczą sprawują sejm i senat, władzę wykonawczą prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały. Art. 10 - podkreśla więc, że ustrój państwa został oparty na podziale i zrównoważeniu władz. W tym zakresie ustawa zasadnicza wymienia władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Zgodnie z koncepcją twórców tej doktryny, władze te powinny być rozdzielone, a więc wykonywanie każdej z nich powinno być powierzone odrębnym organom, ale także zrównoważone.

O podziale władz można mówić mając na względzie znaczenie przedmiotowe i podmiotowe. W sensie przedmiotowym ( funkcjonalnym) podział władz oznacza wydzielenie pewnych rodzajowo odmiennych kierunków (sfer ) działania państwa takich jak ; stanowienie prawa, wykonywanie prawa, sądzenie.

Zasada podziału władz wymaga zatem odrębnego istnienia organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej - powoływanych do wykonywania swojego odcinka władzy państwowej.

Drugim klasycznym elementem zasady podziału władzy jest tzw. system hamulców i równowagi lub też system wzajemnego hamowania się równoważenia władz.

Podstawową zasadą rządzącą stosunkami pomiędzy tymi trzema władzami jest zasada równości poszczególnych władz.

86. Przedstaw sposoby uchwalenia lub nadania konstytucji

• Podstawowym sposobem jest uchwalenie przez Parlament i zatwierdzenie przez Naród w referendum konstytucyjnym

• Nadawanie ( narzucenie ) Konstytucji - konstytucja oktrojowana nadanie konstytucji lub narzucenie jej przez władzę zwierzchnią (np. króla) z pominięciem procedury przewidzianej dla jej przyjęcia, np.: Karta konstytucyjna z czerwca 1814, zredagowana i nadana przez króla francuskiego Ludwika XVIII, oraz Konstytucja Księstwa Warszawskiego nadana przez Napoleona w Dreźnie w lipcu 1807.

• Uchwalenie przez Konwencję konstytucyjną (jest to ciało przedstawicielskie niezależne od parlamentu, wybrane specjalnie dla uchwalenia Konstytucji lub dokonania w niej zasadniczych zmian.

• Uchwalenie przez Konstytuantę. Konstytuanta to parlament specjalnie legitymowany do uchwalenia konstytucji

• uchwalona w wyniku porozumienia monarchy i społeczeństwa (konstytucja pruska).

87. Skład i organizacja Trybunału Konstytucyjnego

Do polskiego systemu prawa TK wprowadzony został ustawą z 26 marca 1982 roku o zmianie Konstytucji PRL. TK powstał i rozpoczął działalność wraz z uchwaleniem ustawy z 29 kwietnia 1985 o TK. TK, patrząc od strony podmiotowej, nie jest organem wymiaru sprawiedliwości. TK działa na podstawie Konstytucji oraz ustawy z 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. nr 102, poz. 643 zm.). TK jest niezależny od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Nie sprawuje „wymiaru sprawiedliwości", który jest zastrzeżony dla Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych

Struktura wewnętrzna TK

W skład TK wchodzi 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na dziewięcioletnią kadencję (art. 194 Konstytucji). Precyzyjna regulacja wyboru sędziów została zawarta w ustawie o TK.: sędzią może zostać osoba, która posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska sędziego SN lub sędziego NSA (art. 5 ust. 3 uTK). Oznacza to wymaganie przynajmniej dziesięcioletniego stażu w jednym z zawodów prawniczych, z którego zwolnione są jedynie osoby zatrudnione na stanowisku profesora oraz mające stopień naukowy dr hab. nauk prawnych. Kandydatów może przedstawić grupa 50 posłów. Wybór następuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. W okresie kadencji sędziowie są nieusuwalni, chyba że sędzia zostanie skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo lub też sąd dyscyplinarny złożony z sędziów TK orzeknie wobec niego karę usunięcia ze stanowiska sędziego. Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne i Prezes TK. W skład Zgromadzenia wchodzą wszyscy sędziowie, a dla prawomocności jego uchwał konieczna jest obecność przynajmniej 10 sędziów. Prezes Trybunału reprezentuje TK na zewnątrz oraz wykonuje czynności związane z bieżącym organizowaniem pracy TK i kierowaniem aparatem wykonawczym - Biurem Trybunału. Prezesa i wiceprezesa powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK.

TK orzeka w 3 składach orzekających:w pełnym składzie (conajmniej 9 sędziów), w składzie 5 sędziów, w składzie 3 sędziów.

88. Jaki jest czas trwania przywilejów immunitetowych posła

Immunitet materialny chroni posła (senatora) przed odpowiedzialnością za jego działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego w czasie jego trwania (od chwili wyboru), a także po jego wygaśnięciu.

Immunitet formalny (odpowiedzialność karna) - od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.

89. Przedstaw kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich

RPO stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Zakres i sposób działania RPO określa ustawa.

W zakresie podmiotowym chroni prawa zarówno obywateli, jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców. W zakresie przedmiotowym właściwość RPO obejmuje działania organów władzy publicznej. Corocznie informuje parlament o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Realizuje zadania poprzez:

1)wystąpienia i interwencje w sprawach indywidualnych -Wszczęcie postępowania przez RPO odbywa się na wniosek osoby, organizacji lub organów samorządowych, jest także uprawniony do podejmowania działań z własnej inicjatywy.

Na wniosek: może podjąć sprawę albo :

-poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania

-przekazać sprawę wg właściwości

-nie podjąć sprawy

Jeśli podejmie sprawę, to może:

-samodzielnie prowadzić postepowanie wyjaśniające

-zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów

-zwrócić się do Sejmu o zlecenie NIK przeprowadzenia kontroli dla zbadania określonej sprawy lub jej części

Samodzielnie badając sprawę ma prawo: badania każdej sprawy na miejscu, żądania składania wyjaśnień, żądania przedstawienia akt każdej sprawy, żądania informacji o stanie spraw rozpatrywanych przez organy ścigania lub przez sądy i zlecania sporządzania ekspertyz i opinii. Po zbadaniu sprawy może podjąć interwencję, zwrócić się do organu lub instytucji o zastosowanie środków np. nadzoru. RPO ma obowiązek poinformować, w terminie nie dłuższym niż 30 dni, o podjętych działaniach.

wystąpienia w kwestiach o ogólnym charakterze, a w szczególności: występować do SN z wnioskami o podjęte uchwały wyjaśniającej przepisy pr., występ. z wnioskami do właściwych organów o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, do TK o zbadanie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją. Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich.

90. Wyjaśnij pojęcia "sekretarz stanu", "podsekretarz stanu"

Minister wykonuje swoje zadania przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu. Zakres czynności sekretarza i podsekretarza stanu ustala właściwy minister, zawiadamiając o tym Prezesa Rady Ministrów. Sekretarza stanu i podsekretarza stanu powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek właściwego ministra. Sekretarza i podsekretarza stanu odwołuje Prezes Rady Ministrów. Sekretarz stanu zastępuje ministra w zakresie przez niego ustalonym lub podsekretarz stanu, jeżeli sekretarz stanu nie został powołany. W razie przyjęcia dymisji Rządu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dymisję składają sekretarze i podsekretarze stanu. O ile w każdym resorcie może być tylko jeden sekretarz stanu, o tyle liczba podsekretarzy nie jest ograniczona. Do odwołania ich przez premiera wniosek ten nie jest konieczny.

91. Co to jest uposażenie posła ?

Uposażenie poselskie lub senatorskie. Zgodnie z ustawą przysługuje ono posłom lub senatorom w okresie sprawowania mandatu, licząc od pierwszego posiedzenia Sejmu lub Senatu. Uposażenie odpowiada wysokości wynagrodzenia podsekretarza stanu, ustalonego na podstawie przepisów o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe. Posłowie i senatorowie pobierający uposażenie mają również na koniec roku prawo do otrzymania uposażenia dodatkowego w wysokości średniego uposażenia pobieranego w danym roku. Do uposażenia przysługują dodatki w wysokości:

• 20 % uposażenia - dla pełniących funkcję przewodniczącego komisji;

• 15 % uposażenia - dla pełniących funkcję zastępcy przewodniczącego komisji;

• 10 % uposażenia - dla pełniących funkcję przewodniczących stałych podkomisji.

92. Co to jest dieta poselska ?

Dieta poselska są to przysługujące posłowi lub senatorowi środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z wydatkami poniesionymi w związku z wykonywaniem mandatu na terenie kraju, w zryczałtowanej wysokości 25% uposażenia miesięcznego (dieta parlamentarna).

Dieta parlamentarna jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych w granicach określonych w odrębnych przepisach dla diet otrzymywanych z tytułu pełnienia obowiązków obywatelskich i nie może być zajęta w drodze egzekucji.

93. Odpowiedzialność polityczna i konstytucyjna członków rządu

Za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem, lub w zakresie swojego urzędowania odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą osoby zajmujące najwyższe stanowiska w państwie. Wniosek o pociągniecie członka RM do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu może zgłosić Prezydent RP lub co najmniej 115 posłów. Wniosek taki jest zgłaszany do Sejmu, a rozpatruje go wstępnie sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która po uznaniu zasadności postawionych zarzutów podejmuje uchwałę o wystąpieniu do Sejmu o pociągnięcie konkretnej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej. Uchwałę w tej sprawie podejmuje Sejm większością 3\5 ustawowej liczby posłów (art.156). Trybunał Stanu może wymierzyć następujące kary: a) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego, b) zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w organach państwowych i organizacjach społecznych, c) utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń państwowych, a także utratę zdolności do ich uzyskiwania.

W zakresie odpowiedzialności politycznej Konstytucja wprowadza dwa środki, które Sejm może zastosować. Pierwszy z nich to instytucja odmowy wotum zaufania, drugi zaś to wyrażenie wotum nieufności. Po pierwsze, udzielenie wotum zaufania przez Sejm występuje w procesie powoływania rządu. Warunkiem istnienia RM jest poparcie dla jej polityki, którego udziela Sejm. Po drugie, Sejm może w każdej chwili poddać ocenie polityki RM i w wyniku krytycznej analizy nie udzielić jej zaufania. Z instytucją zaufania mamy do czynienia wówczas, gdy o poparcie Sejmu zabiega Prezes RM - on jest w tym względzie inicjatorem oceny, która może w ostatecznym rachunku wypaść pozytywnie lub negatywnie. Instytucję tę reguluje art. 160 Konst., który stanowi „Prezes RM może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie RM wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania [...] następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów”. Negatywna ocena działalności RM i w konsekwencji odmowa zaufania rodzi po stronie rządu obowiązek złożenia dymisji (art. 162 ust. 2 pkt. 1). Dymisję taką Prezydent zobowiązany jest przyjąć. Natomiast uchwała pozytywna, czyli udzielenie rządowi wotum zaufania znacznie wzmacnia jego pozycję. Zupełnie odmienna jest instytucja wotum nieufności. Zgłoszenie tego rodzaju wniosku jest uzależnione od wielu warunków: po pierwsze - może go zgłosić co najmniej 46 posłów, po drugie - wniosek ten musi zawierać wskazanie imienne kandydata na nowego Prezesa RM, po trzecie - wniosek taki może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od daty jego zgłoszenia, po czwarte - dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów, po piąte - w przypadku odrzucenia tego rodzaju wniosku przez Sejm ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podejmowana dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku.

94. Kto to jest pełnomocnik rządu ?

Pełnomocnicy Rządu działają w ramach zadań RM i zajmują się określonymi sprawami o charakterze czasowym, których przekazanie członkom RM nie jest celowe. Nie mają oni własnej ustawowo wyznaczonej kompetencji, a działają w imieniu rządu lub premiera na określonym odcinku spraw. Pełnomocnikiem Rządu może być sekretarz stanu lub podsekretarz stanu, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach, w zakresie zadań o zasięgu regionalnym - wojewoda. Pełnomocnika Rządu powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów. Obecnie istnieją m.in. Pełnomocnicy ds.: Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, Spraw Repatriacji, Spraw Osób Niepełnosprawnych.

95. Skład Trybunału Stanu

Art. 199 K.

TS składa się z przewodniczącego, 2 z - ców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków TS powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. Przewodniczącym TS jest I Prezes Sądu Najwyższego. Członkowie TS w sprawowaniu funkcji sędziego TS są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Cały skład TS jest wybierany przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na okres jego kadencji, z tym że zachowują swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu Trybunału.

W przypadku skrócenia kadencji Sejmu, jednoczesnemu skróceniu ulega kadencja TS.

Funkcja członka TS ma charakter honorowy, a więc jest sprawowana nieodpłatnie.

Osoby wchodzące w skład TS są w sprawowaniu funkcji sędziowskich niezawisłe i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Członkom TS przysługuje też immunitet i nietykalność.

Członkowie TS wykonują równocześnie pracę zawodową w innym miejscu i w tym charakterze nie przysługują im bezpośrednie gwarancje niezawisłości.

96. Skład i kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa

KRS strzeże niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów.

KRS składa się z:

• Pierwszego Prezesa SN, Prezesa NSA, Ministra Sprawiedliwości i osoby powołanej przez Prezydenta RP,

• piętnastu członków wybranych spośród sędziów SN, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

• czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów.

Uprawnienia KRS:

• podejmuje uchwały w sprawach wystąpienia do TK o zbadanie zgodności z Konstytucją RP aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów;

• rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów SN i NSA oraz sądów powszechnych, wojskowych i administracyjnych;

• przedstawia Prezydentowi RP wnioski o powołanie sędziów w SN, NSA, sądach powszechnych i wojskowych;

• rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyraża zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego, który ukończył 65 rok życia;

• rozpatruje wystąpienia sędziów w stanie spoczynku o powrót na stanowisko sędziowskie;

• wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wice- prezesa sądu powszechnego albo sądu wojskowego.

Status prawny KRS:

KRS jest częścią struktury centralnych organów administracji wymiaru sprawiedliwości z pewnymi uprawnieniami właściwymi dla samorządu zawodowego.

97. Przedstaw konstytucyjne zasady dotyczące władzy sądowniczej

Rok 1997:

• konstytucjonalizacja KRS i NSA,

• konstytucjonalizacja zasady instancyjności,

• dekonstytucjonalizacja prokuratury.

Novum konstytucyjne to także dualistyczne ujęcie władzy sądowniczej. Władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały.

Sądy są organami państwa sprawującymi wymiar sprawiedliwości polegający na stosowaniu prawa do konkretnych zdarzeń i władczym rozstrzyganiu sporów ze stosunków prawnych.

Władza sądownicza jest pojęciem szerszym, bo oprócz sądów obejmuje także Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu. Art. 173. ,,Sądy i Trybunały są władzą odrębną i niezależną od innych władz.”

Art. 174. ,,Sądy i Trybunały wydają wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.”

Art. 175. ,,Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.”

,,Sądy, które ten wymiar sprawują to sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe.

Art. 178. ,,Sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.”

Niezależności nie niweczą nominacje sędziowskie dokonywane przez Prezydenta RP: nie powołuje on sędziów z własnej inicjatywy, lecz na wniosek KRS.

98. Jakie znasz sądy szczególne - scharakteryzuj

Sądy administracyjne

Według art. 1 ustawy- Prawo o ustroju sądów administracyjnych- sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi a organami administracji rządowej. Kontrola ta jest wykonywana pod względem zgodności z prawem (kryterium legalności).

Z art. 184 Konstytucji wynika, że kontrola ta obejmuje orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Sądami administracyjnymi są: NSA oraz wojewódzkie sądy administracyjne.

Art.3 mówi o właściwości w ramach sądownictwa administracyjnego. Zasadą jest, że wojewódzkie sądy administracyjne rozpatrują sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych w pierwszej instancji. NSA sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania, a więc jest to nadzór judykacyjny i polega w szczególności na rozpoznawaniu środków odwoławczych od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych i podejmowaniu uchwał wyjaśniających zagadnienia prawne. NSA rozpatruje również inne sprawy należące do ich właściwości na wniosek ustaw szczególnych. Organy NSA:

Prezes NSA, Zgromadzenie ogólne Sędziów NSA oraz Kolegium NSA. Prezes NSA jest organem kadencyjnym. Prezesa NSA powołuje Prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Prezes NSA kieruje pracami tego Sądu oraz reprezentuje go na zewnątrz

Sądy wojskowe

Orzekają jedynie w sprawach karnych. Specyficzny jest tu krąg podsądnych: żołnierze w czynnej służbie wojskowej, wyjątkowo pracownicy cywilni wojska.

W pierwszej instancji rozpoznają sprawy sądy garnizonowe. W postępowaniu odwoławczym orzekają sądy okręgowe. Sądy okręgowe są właściwe ponadto w pierwszej instancji co do przestępstw o dużym ciężarze gatunkowym. Apelacje wówczas rozpoznawane są przez Izbę Wojskową Sądu Najwyższego, który sprawuje nadzór nad działalnością sądów wojskowych w zakresie orzekania. Nadzór administracyjny sprawowany jest natomiast przez Ministra Sprawiedliwości, a nadzór służbowy przez Ministra Obrony Narodowej. Sędzią sądu wojskowego może być jedynie oficer w służbie czynnej. Organem samorządu sędziowskiego jest Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądów Wojskowych.

Organy sądu: w wojskowym sądzie okręgowym: prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego, sądzie garnizonowym: prezes sądu.

99. Charakter prawny preambuły do konstytucji

Celem wstępu jest wskazanie historycznych i politycznych podstaw konstytucji. Wstęp wyraża konstytucyjną tożsamość państwa, stanowiąc jedną z podstawowych wskazówek dla odnalezienia systemu wartości, na których ta tożsamość się opiera. Taki charakter wstępu powoduje, że nie wszystkim jego sformułowaniom da się przypisać treść normatywną (i dlatego wstęp nie jest ujmowany w formie kolejnych artykułów, tak jak pozostała część konstytucji). W tym sensie stanowi wyjątek od zasady normatywności konstytucji, która wymaga, by wszystkie postanowienia zawarte w tekście ustawy zasadniczej miały charakter normatywny, tzn. mogły służyć jako budulec dla formułowania norm prawnych. Konstytucja z 2 kwietnia 1997r. zawiera obszerny Wstęp - jego przyjęcie było podstawą kompromisu umożliwiającego uchwalenie konstytucji. Niektóre sformułowania odnoszą się do polskiej tradycji i historii, nawiązują do tradycji I i II RP, a pomijają okres PRL. Inne określają cele i nadzieje związane z przyjmowaną konstytucją (zagwarantowanie praw obywatelskich, rzetelność i sprawność działania instytucji publicznych), podstawy aksjologiczne jej unormowań (poszanowanie wolności i sprawiedliwości, współdziałanie władz, dialog społeczny), związki z prawem natury (nawiązanie do przyrodzonej godności człowieka). Wstęp wyraźnie też wskazuje na role konstytucji jako najwyższej (podstawowej) ustawy państwa. Mimo, ze te postanowienia nie maja charakteru normatywnego powinny być traktowane jako podstawowa wskazówka dla procesu stosowania dalszych postanowień konstytucyjnych i dla określenia systemu wartości wynikającego z konstytucji.

100. Zasada demokratycznego państwa prawnego

Konstytucja w art. 2 ,,Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art. 7 ,,Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa” odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje, których zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem. Taką rolę pełnią w Polsce: TK, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA i niezawisłe sady.

Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych. Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości.

101. Zasada podziału władz

Jest to jedna z najstarszych zasad towarzyszących rozwojowi myśli ustrojowej już w czasach Arystotelesa. O podziale władzy można mówić, mając na względzie znaczenie przedmiotowe i podmiotowe tego pojęcia. W sensie przedmiotowym (funkcjonalnym) oznacza wydzielenie odmiennych kierunków działania państwa tj. stanowienie prawa, wykonywanie prawa i sądzenie. Wg Locke'a i Monteskiusza można to rozumieć, że w każdej z 3 wyodrębnionych dziedzin działania państwa powinny odpowiadać 3 oddzielnie od siebie grupy organów państwowych.

Zasadę podziału władzy wyraźnie wprowadza Konstytucja RP, stwierdzając w art. 10 ust. 1 i 2, że ,,Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i władzy sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały”. Konstytucja z 1997r. tylko organy władzy ustawodawczej uznaje jako reprezentantów narodu (art. 104 i 108). Prezydenta traktuje jako ,,najwyższego przedstawiciela RP...” (art. 126), Radę Ministrów jako organ prowadzący ,,politykę wewnętrzną i zagraniczną RP” i kierujący ,,administracją rządową” (art. 146). Konstytucja z 1997r. utrzymała w Polsce parlamentarny system rządów. Organizacja władzy wykonawczej oparta jest na zasadzie dualizmu (prezydent oraz rząd z premierem na czele), rząd i poszczególni ministrowie ponoszą polityczna odpowiedzialność przed sejmem, prezydentowi nie przysługują kompetencje, które pozwalałyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi. Centralne miejsce w systemie organów państwowych przysługuje sejmowi, wiele jednak decyzji musi być podejmowanych bezwzględna lub kwalifikowana większością głosów, a jeśli tej większości zabraknie, Sejm musi pogodzić się z wolą Senatu czy Prezydenta. Zasada podziału władz nie ma charakteru absolutnego, bo odrzuca możliwość skumulowania całej władzy w rękach jednego podmiotu. Rząd ponosi polityczną odpowiedzialność przed parlamentem, prezydent nie ma kompetencji do kierowania bieżącymi pracami rządu-cechy systemu parlamentarnego. Pozycja sądownictwa opiera się na zasadzie separacji lub nawet izolacji władzy sądowniczej, ponieważ jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest to, ze tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość.

102. Konstytucyjna regulacja przekazania części kompetencji organów Rzeczypospolitej Polskiej organizacji międzynarodowej.

Art. 90 ,,Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.”

Konstytucja przewiduje najpierw ratyfikację takiej umowy stawiając wymóg, jak przy zmianie konstytucji. Po zakończeniu postępowania Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent podpisuje ją w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia.

Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy międzynarodowej, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym. referendum polega na udzieleniu pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru miedzy zaproponowanymi wariantami rozwiązań. Obywatele w drodze głosowania wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy poddanej pod referendum. W głosowaniu mogą uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu.

Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

103. Co to jest protest wyborczy?

Protest wyborczy to wniosek wyborcy skierowany do sądu wskazujący uchylenie w przeprowadzeniu wyborów i domagający się unieważnienia wyborów w całości lub części. Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko wyborom albo naruszenia przez Państwową Komisję Wyborczą przepisów ustawy dotyczących ustalenia wyników głosowania i wyników wyborów, może go wnieść każdy wyborca. Protest przeciwko ważności wyborów w okręgu wyborczym lub przeciwko wyborowi posła lub senatora może wnieść wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego.

Prawo wniesienia protestu przysługuje również przewodniczącemu właściwej komisji wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu komitetu wyborczego

104. Procedura uchylenia immunitetu formalnego posłowi

Wniosek o uchylenie immunitetu składany jest do Prezydium izby. W sprawie za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego oraz w sprawie o wykroczenie wniosek wnoszony jest za pośrednictwem Prokuratora Generalnego. Natomiast w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata. Prezydium kieruje wniosek do rozpatrzenia do Komisji Regulaminowej. Wyjątek, gdy poseł(senator)wyrazi zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności, Prezydium powiadamia go o treści terminie jego rozpatrzenia, rozpatrzeniu sprawy i przedstawieniu sprawozdania wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku przez Sejm. Wyrażenie zgody na uchylenie immunitetu następuje w drodze uchwały.

105. Typy komitetów wyborczych w Ordynacji wyborczej do Sejmu i Senatu

Senat - prawo zgłaszania przysługuje partiom politycznym i wyborcom - jedni i drudzy tworzą w tym celu tzw. okręgowe komitety wyborcze.

Sejm - zawsze konieczne jest zgłoszenie listy kandydatów, a po drugie, obok list okręgowych zgłaszane są też listy ogólnopolskie. Prawo zgłaszania kandydatów (list) przysługuje partiom politycznym oraz wyborcom. Partie mogą utworzyć koalicję wyborczą dla zgłoszenia wspólnych list kandydatów, a wyborcy (w liczbie przynajmniej 15) muszą utworzyć komitet wyborczy. Ogólnopolskie listy kandydatów mogą być zgłaszane tylko przez komitety wyborcze, które zarejestrowały listy okręgowe w co najmniej połowie okręgów wyborczych, lub te, które bezpośrednio po poprzednich wyborach zgłosiły istnienie klubu sejmowego liczącego co najmniej 15 kandydatów.

106. Zalety i wady większościowego systemu wyborczego

Zalety:

• Większa stabilność rządzenia

• Eliminacja ugrupować skrajnych

• Obrany rząd ma bardziej jednorodny charakter. Nie jest konieczne tworzenie koalicji

• Stworzone okręgi 1-mandatowe powodują lepszą identyfikację z wyborcami

Wady:

• Silna deformacja układu politycznego w społeczeństwie

• Mniejszość pozbawiona reprezentacji politycznej

• Mniejsza sprawiedliwość z punktu widzenia współczesnej demokracji

• Nie jest to model właściwy dla nieustabilizowanego systemu partyjnego, ponieważ petryfikuje silne ugrupowania

107. Zalety i wady proporcjonalnego systemu wyborczego

Do Sejmu RP wybiera się posłów w/g zasady proporcjonalności: 391 posłów z okręgowych list kandydatów na posłów w wielomandatowych okręgach wyborczych oraz 69 posłów z ogólnopolskich list

System d' Hondta ( proporcjonalny ). Metoda ta polega na:

• podziale liczby głosów otrzymanych przez poszczególne listy kolejno przez l, 2, 3, 4 itd.

• uszeregowaniu największych otrzymanych w ten sposób ilorazów w szereg malejący, obejmujący tyle ilorazów, ile jest mandatów do podziału.

• najmniejszy iloraz (wspólny dzielnik) zostaje następnie użyty do podziału liczb otrzymanych przez poszczególne listy głosów, a otrzymany stąd iloraz oznacza liczbę mandatów uzyskanych przez poszczególne listy.

Zalety:

• w składzie organu przedstawicielskiego nie zachodzą takie deformacje, jak w systemie większościowym

• lepsze zabezpieczenie interesów mniejszości

• bardziej adekwatny model dla systemu nieustabilizowanego

• większa sprawiedliwość demokratyczna

Wady:

• Utrudnia sformułowanie rządu mającego poparcie parlamentu - koalicje.

• Czasami występuje kłopot z samym funkcjonowaniem sejmu - np. 25 partii po wyborach z 1991 r.

• Łączy się z listami, wielopartyjnością, wielomandatowością systemu.

Rodzaje systemów proporcjonalnego podziału mandatów:

• System Hare - Niemeyera (1842r. - pierwszy system proporcjonalnego obliczania głosów). Najbardziej sprawiedliwy, nie faworyzuje dużych ugrupowań.

• System d'Hondta (Dont) - Preferuje silne partie. Stosowany był przy wyborach do Sejmu w latach 1993 i 1997, odstąpiono od niego w ordynacji wyborczej z 2001 roku, ale przywrócono ustawą z 26 lipca 2002r. System d'Hondta przyjmuje też obecna wersja ordynacji wyborczej do samorządu terytorialnego. Polega on na tym, że liczby głosów oddanych na poszczególne listy w okręgu wyborczym porządkuje się w ciąg liczb od największej do najmniejszej, a następnie liczby te dzieli się przez kolejne liczby całkowite (2, 3,4, 5, itd.). Powstaje w ten sposób tabela kolejnych ilorazów, a z tabeli tej wybiera się kolejno tyle największych liczb, ile jest mandatów do obsadzenia.

• System Saint-Leagüe - stosowany był przy wyborach do Sejmu w 1991r. i powrócono do niego w ordynacji z 2001r. Polega również na budowie ilorazów, z tym, ze jako kolejne dzielniki stosuje się liczby nieparzyste: 1,4 (jeden i cztery dziesiąte); 3; 5; 7 i dalsze kolejne liczby nieparzyste aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między te listy.

108. Zasada organizacji wyborów parlamentarnych na polskich statkach morskich

Tworzy się obwody głosowania dla wyborców przebywających na polskich statkach morskich, które znajdują się w podróży w okresie obejmującym dzień wyborów, jeżeli przebywa na nich co najmniej 15 wyborców i jeżeli istnieje możliwość przekazania właściwej okręgowej komisji wyborczej wyników głosowania niezwłocznie po jego zakończeniu. Polskim statkiem morskim jest statek będący w całości własnością polskiego armatora mającego siedzibę w kraju, podnoszący polską banderę i dowodzony przez polskiego kapitana. Obwody głosowania tworzy, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, na wniosek armatora zgłoszony najpóźniej w 30 dniu przed dniem wyborów. Wchodzą w skład okręgu wyborczego właściwego dla siedziby armatora.

109. Zasada organizacji wyborów parlamentarnych w szpitalach i zakładach opieki społecznej

Tworzy się obwody głosowania w szpitalach i w zakładach pomocy społecznej, jeżeli w dniu wyborów będzie w nich przebywać co najmniej 50 wyborców, a gdy liczba wyborców byłaby mniejsza, wówczas można utworzyć obwód głosowania po zasięgnięciu opinii kierownika szpitala lub zakładu pomocy społecznej. Rada gminy tworzy obwody głosowania, ustala ich numery, granice oraz siedziby obwodowych komisji wyborczych. Utworzenie tych obwodów następuje najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów.

110. Zasada organizacji wyborów parlamentarnych w aresztach i więzieniach

Tworzy się obwody głosowania dla wyborców przebywających w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach zewnętrznych tych zakładów i aresztów. Nieutworzenie takiego obwodu jest możliwe wyłącznie w uzasadnionych wypadkach na wniosek dyrektora zakładu karnego lub aresztu. Rada gminy tworzy obwody głosowania, ustala ich numery, granice oraz siedziby obwodowych komisji wyborczych. Utworzenie tych obwodów następuje najpóźniej w 45 dniu przed dniem wyborów.

111. Zasada organizacji wyborów parlamentarnych za granicą

Obwody głosowania tworzy, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw zagranicznych, po porozumieniu z Państwową Komisją Wyborczą, wyznaczając siedziby obwodowych komisji wyborczych. Obwody głosowania wchodzą w skład okręgu wyborczego właściwego dla gminy Warszawa-Centrum.

112. Skład i kompetencje Państwowej Komisji Wyborczej

Państwowa Komisja Wyborcza jest stałym najwyższym organem wyborczym właściwym w sprawach przeprowadzania wyborów. W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzi:

• 3 sędziów TK wskazanych przez Prezesa TK,

• 3 sędziów SN wskazanych przez Pierwszego Prezesa SN,

• 3 sędziów NSA wskazanych przez Prezesa NSA.

Sędziów powołuje w skład PKW Prezydent Rzeczypospolitej.

W skład PKW może wchodzić lub zostać powołany także sędzia w stanie spoczynku. PKW wybiera ze swego składu przewodniczącego i dwóch zastępców przewodniczącego.

Funkcję sekretarza PKW pełni Kierownik Krajowego Biura Wyborczego, który uczestniczy w jej posiedzeniach z głosem doradczym.

Do zadań PKW należy:

• sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego,

• sprawowanie nadzoru nad prowadzeniem i aktualizowaniem rejestru wyborców oraz sporządzaniem spisów wyborców,

• powoływanie okręgowych komisji wyborczych oraz rozwiązywanie okręgowych i obwodowych komisji wyborczych po wykonaniu ich ustawowych zadań,

• rozpatrywanie skarg na działalność okręgowych komisji wyborczych,

• ustalanie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych, a także wzorów pieczęci okręgowych i obwodowych komisji wyborczych,

• ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów w zakresie określonym przepisami szczególnymi ustawy,

• przedstawianie po każdych wyborach do Sejmu i do Senatu Prezydentowi RP, Marszałkowi Sejmu i Senatu informacji o realizacji przepisów ustawy i ewentualnych propozycji ich zmian,

PKW ustala swój regulamin oraz regulaminy okręgowych i obwodowych komisji wyborczych.

113. Komisja Etyki Poselskiej

W skład Komisji Etyki Poselskiej wchodzą posłowie reprezentujący wszystkie kluby poselskie po 1 członku z każdego klubu. Kandydatów na członków Komisji zgłaszają przewodniczący klubów. Na kandydata na członka Komisji proponuje się osobę o nieposzlakowanej opinii i wysokim autorytecie moralnym. Kandydat na członka Komisji lub członek Komisji może wnieść do Marszałka Sejmu umotywowane zastrzeżenie dotyczące członkostwa w Komisji innego kandydata. Zastrzeżenie takie wstrzymuje dokonanie wyboru Komisji przez Sejm. W przypadku zmiany przynależności klubowej członek Komisji składa rezygnację z jej członkostwa. Komisja w sprawach posłów, którzy zachowują się w sposób nie odpowiadający godności posła, wydaje rozstrzygnięcia na podstawie "Zasad etyki poselskiej". Komisja, po rozpatrzeniu sprawy i stwierdzeniu naruszenia przez posła "Zasad etyki poselskiej", może w drodze uchwały: zwrócić posłowi uwagę, udzielić posłowi upomnienia, udzielić posłowi nagany.

114. Komisja ds. Służb Specjalnych

W skład Komisji do Spraw Służb Specjalnych wchodzi nie więcej niż 9 posłów. Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu, w drodze uchwały, ustala liczbę członków Komisji do Spraw Służb Specjalnych. Zgłoszenia kandydatów na członków Komisji dokonują przewodniczący klubów poselskich lub grupy co najmniej 35 posłów. Zgłoszenie składa się Marszałkowi Sejmu. Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu zgłoszony po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, wybiera skład osobowy Komisji w głosowaniu łącznym. Pierwsze posiedzenie Komisji do Spraw Służb Specjalnych zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu. Na posiedzeniu tym Komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący i do dwóch zastępców. Uchwały Komisji zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków Komisji. Posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych są zamknięte. Komisja uczestniczy, w sprawach dotyczących służb specjalnych, w postępowaniu z projektami ustaw budżetowych i innymi planami finansowymi państwa oraz w rozpatrywaniu sprawozdań z ich wykonania, przedstawiając opinię właściwym komisjom. Protokół z posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych stanowią tajemnicę państwową. Z przebiegu posiedzenia Komisji do Spraw Służb Specjalnych nie sporządza się biuletynu.

115. Komisja ds. Unii Europejskiej

Komisja do Spraw Unii Europejskiej liczy nie więcej niż 46 członków. Przy powołaniu Komisji jej skład powinien odzwierciedlać proporcjonalnie reprezentację w Sejmie klubów oraz porozumień liczących co najmniej 15 posłów. Sejm podejmuje uchwałę o wyborze składu osobowego Komisji, w głosowaniu łącznym, na wniosek Prezydium Sejmu.

Marszałek Sejmu kieruje do Komisji niezwłocznie po otrzymaniu:

• informację RM o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach UE,

• dokumenty UE podlegające konsultacjom z państwami członkowskimi oraz ich oceny sformułowane przez właściwe instytucje lub inne organy UE,

• projekty aktów prawnych Unii Europejskiej,

• informacje RM o przebiegu procedur stanowienia aktów prawnych Unii Europejskiej oraz o stanowiskach zajmowanych przez przedstawicieli Rady Ministrów w trakcie tych procedur,

• projekty umów międzynarodowych, których stroną mają być Unia Europejska, Wspólnoty Europejskie lub ich państwa członkowskie,

• projekty decyzji przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie UE

• akty Unii Europejskiej mające znaczenie dla wykładni lub stosowania prawa UE

• propozycje kandydatur na stanowiska członka Komisji Europejskiej, członka Trybunału Obrachunkowego, sędziów Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji, członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, członków Komitetu Regionów, dyrektora w Europejskim Banku Inwestycyjnym, dyrektorów i zastępców dyrektorów generalnych w Komisji Europejskiej oraz przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej w Komitecie stałych przedstawicieli przy Unii Europejskiej

116. Odpowiedzialność regulaminowa posłów

Za niewykonywanie obowiązków poselskich Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich może w drodze uchwały:

• zwrócić posłowi uwagę,

• udzielić posłowi upomnienia,

• udzielić posłowi nagany.

Od uchwały Komisji przysługuje posłowi, w terminie 14 dni od dnia doręczenia, odwołanie do Prezydium Sejmu.

Prezydium Sejmu może, w drodze uchwały: uchylić uchwałę Komisji, utrzymać uchwałę Komisji w mocy

W przypadku uniemożliwiania przez posła pracy Sejmu lub jego organów Prezydium Sejmu może podjąć uchwałę o obniżeniu uposażenia lub diety parlamentarnej posła, w wysokości nieprzekraczającej 1/2 uposażenia poselskiego lub pełnej diety parlamentarnej miesięcznie na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

Marszałek Sejmu zarządza obniżenie uposażenia i diety parlamentarnej albo jednego z tych świadczeń, jeżeli tylko ono przysługuje posłowi:

• 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu Sejmu lub za niewzięcie w danym dniu udziału w więcej niż 1/5 głosowań,

• o 1/30 za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności na posiedzeniu komisji, jeżeli liczba tych nieobecności przekroczyła 1/5 liczby posiedzeń komisji w miesiącu kalendarzowym

117. Uprawnienia socjalne posłów i senatorów

• prawo do bezpłatnych podróży publicznymi środkami komunikacji krajowej,

• prawo bezpłatnego otrzymywania dzienników urzędowych i druków sejmowych lub senackich,

• prawo otrzymywania paszportu dyplomatycznego w związku z wyjazdem służbowym,

• prawo do otrzymywania kopert (1500 szt.) z papierem listownym, oznaczonych odpowiednim nadrukiem, do prowadzenia korespondencji związanej z wykonywaniem mandatu, bez uiszczenia za nie opłat pocztowych,

• prawo do diety związanej z wyjazdem zagranicznym.

• urlop bezpłatny w miejscu pracy

• pod koniec roku trzynastka - średnie roczne uposażenie

• odprawa na koniec kadencji w wysokości 3 średnich uposażeń jeśli deputowany nie zdobędzie mandatu na kolejną kadencję

• prawo zamieszkania w hotelu sejmowym lub wynajęcia kwatery na mieście (dot. Posłów zamiejscowych) - dopłata do zakwaterowania w wysokości 2000

• dopłata do hoteli - rocznie 7600

118. Marszałek Sejmu

Marszałek Sejmu - wybierany spośród kandydatów zgłoszonych przez min. 15 posłów, bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym. Nie można go odwołać (nie odpowiada politycznie). Na mocy Konstytucji Marszałek Sejmu sprawować może przejściowo lub tymczasowo urząd prezydenta. Zarządza on także wybory Prezydenta RP. Zupełnie nowymi kompetencjami obu Marszałków są ponadto kompetencje występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zgodności ustaw i aktów podustawowych z Konstytucją oraz rozstrzygania sporów konstytucyjnych. Dodatkowo Marszałkowi Sejmu przyznano również prawo występowania z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta oraz udzielenia na żądanie Prezydenta opinii w sprawie podpisania ustawy w sprawie z pominięciem jej postanowień uznanych przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodne z Konst. Marszałek Sejmu spełnia także istotne funkcje związane z trybem powoływania Rzecznika praw Obywatelskich i Prezesa NIK, podejmuje regulacje dotyczące statusu pracowników lub obsługi techniczno-organizacyjnej innych organów, takich jak: Biuro RPO, Biuro Rzecznika Praw Dziecka, NIK i Krajowe Biuro Wyborcze. Ponadto: zwołuje i przewodniczy obradom Konwentu Seniorów i Prezydium Izby, sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem obrad, zarządza drukowania uchwał, druków i sprawozdań stenograficznych, wydaje przepisy porządkowe, powołuje szefa Kancelarii Sejmu

119. Konwent Seniorów

Konwent Seniorów(organ nieprzewidziany w konstytucji, ale na podstawie regulaminu Sejmu) - Organem, którego skład w pełni odzwierciedla polityczny skład izby, jest Konwent Seniorów. Stanowi on jedyny organ, którego skład nie zależy od decyzji izby. Poza członkami prezydium wchodzą do niego odpowiednio przedstawiciele klubów poselskich lub senatorskich. Regulaminy Sejmu i Senatu określają Konwent jako organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izby. Konwent jest organem o uprawnieniach wyłącznie opiniodawczych. Do najważniejszych uprawnień Konwentu w Sejmie i Senacie należą:

• opiniowanie planów pracy izby,

• opiniowanie projektu porządku posiedzenia,

• wnioskowanie co do trybu przeprowadzania dyskusji.

Istota działania tego organu polega na obowiązku zasięgnięcia opinii we wszystkich wskazanych w regulaminie sprawach. Brak takiej konsultacji powoduje niemożliwość uwzględniania tych spraw w porządku obrad.

120. Prezydium Sejmu

Skład prezydium jest ściśle określony i wynosi 4 osoby (Marszałek + 3 wicemarszałków), w Sejmie zaś liczbę wicemarszałków każdorazowo uchwałą określa izba. Obecnie do zakresu zadań Prezydium między innymi należy:

• ustalenie pracy planu Sejmu (Senatu) oraz ustalenie tygodni posiedzeń (Sejmu),

• dokonywanie wykładni regulaminu po zasięgnięciu opinii komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich (Senatorskich),

• organizowanie współpracy między komisjami i koordynowanie ich działania (Sejm) oraz zlecanie komisjom rozpatrywania spraw w określonym zakresie,

• ustalenie zasad organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i Senatu.

Prezydium ma uprawnienia dotyczące posłów. Należy do nich:

• ustalanie wysokości uposażenia poselskiego i senatorskiego,

• ustalanie wysokości dodatków uposażenia,

• ustalanie wysokości ryczałtu dyspozycyjnego na prowadzenie biura w okręgu wyborczym, d) udzielanie posłom i senatorom pożyczek lub zapomóg w sytuacjach losowych,

• ustalenia zasad prowadzenia biur poselskich i senatorskich,

• wyrażanie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z posłem lub senatorem.

121. Rzecznik Praw Obywatelskich - wybór, odwołanie, wygaśnięcie mandatu

Rzecznik praw obywatelskich powoływany jest na 5 lat przez Sejm RP za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów. Konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Uchwała Sejmu jest przekazywana Senatowi, który ma miesiąc na wyrażenie zgody na powołanie RPO. Niepodjęcie jakiejkolwiek uchwały w tym terminie rozumie się jako wyrażenie zgody. Odmowna uchwała Senatu ma skutek ostateczny - w takim wypadku Sejm musi powołać na stanowisko RPO inną osobę, całe postępowanie zaczyna się od początku. Powołanie ponowne RPO może nastąpić tylko raz. Rzecznikiem praw obywatelskich może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Przysługują mu szerokie przywileje prawne w zakresie immunitetu i nietykalności osobistej. Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, aresztowany lub zatrzymany bez zgody sejmu. Nie obejmują go też zasady odpowiedzialności konstytucyjnej.

Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli:

• zrzekł się wykonywania obowiązków,

• stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił - stwierdzonych orzeczeniem lekarskim.

• Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika na wniosek Marszałka Sejmu

większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Po zaprzestaniu wykonywania obowiązków Rzecznik ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli nie ma przeszkód prawnych

Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich..

122. Podaj i scharakteryzuj trzy wybrane klasyfikacje konstytucji

Rodzaje konstytucji:

konstytucja pisana, a więc ujęta w formę aktu lub aktów normatywnych

Funkcje konstytucji pisanej:

• prawna - jest to akt prawny o największej mocy, wszystkie inne winny być jemu podporządkowane

• polityczna - najważniejsze idee i zasady ustroju państwa

• organizacyjna - wyznaczenie form życia zbiorowego, zasad organizacji życia państwa

• społeczna - określenie ustroju, efekt kompromisu między różnymi grupami społecznymi

• programowa - określenie celów i etapów rozwoju państwa

• integracyjna - konstytucja winna intensyfikować więź obywatelską z państwem - najczęściej w kontekście USA

• wychowawcza - upowszechnianie pewnych wartości; nie ma konstytucji obojętnych aksjologicznie

konstytucja niepisana, oparta na prawie zwyczajowym, konwenansach konstytucyjnych i precedensach sądowych.

konstytucja sztywna - taka która posiada wyższą moc prawną od ustaw zwykłych. W konsekwencji ustawy te nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne. Konstytucja RP z 07 kwietnia 1997r. jest konstytucją sztywną.

konstytucja elastyczna, to taka, którą zmienia się w takim samym trybie jak ustawy (w konsekwencji nie jest ona chroniona przed ingerencja ustawodawcy). Konstytucja elastyczna należy do rzadkości.

konstytucje jednolite - ujmują całą materię konstytucyjną w jednym akcie,

konstytucje złożone - składają się z kilku aktów, z których każdy reguluje pewien wycinek materii konstytucyjnej.

123. Funkcja stabilizująca konstytucji

funkcja stabilizująca (petryfikująca) wynika z zasady stabilności samej konstytucji i polega na tym, że zawiera podstawowe zasady całego systemu prawa wyznaczające ramy i kierunek działalności prawotwórczej oraz determinuje sposób jego tworzenia. Dzięki temu jest w stanie pełnić rolę gwaranta pokoju społecznego. Gwarancją tej stabilizacji są specjalne procedury tworzenia, uchwalania i zmiany konstytucji. Jeśli konstytucja ma właściwie wypełniać tę funkcję, to jej postanowienia dotyczące tych materii powinny być konkretne, wystarczająco szczegółowe i jednoznaczne.

124. Funkcja dynamizująca konstytucji

Funkcja programowa (dynamiczna) wynika z tego, iż konstytucja nie może ograniczyć się tylko do konserwacji pewnego wzorca państwa i systemu prawa, ponieważ utraciłaby z czasem swoje znaczenie i nie mogła wypełniać nie tylko funkcji stabilizacyjnej, ale i prawnej. Konstytucja musi więc być również zorientowana na przyszłość i wyznaczać cele działalności organów państwowych i cele całego społeczeństwa. Dla wypełniania tej funkcji dobrze jest, gdy konstytucja zawiera normy na tyle ogólne, że są one otwarte na nowe zjawiska społeczne i służą przystosowaniu instytucji i rozwiązań konstytucyjnych do zmieniającej się z czasem rzeczywistości. W tym aspekcie szczególne zadanie do spełnienia ma ustawodawca, który powinien uwzględniać aktualne realia i poglądy, wartości akceptowane w danym czasie przez społeczeństwo.

125. Termin wyborów do Sejmu i Senatu

Wybory do Sejmu i Senatu na podstawie art. 98 ust. 2 zarządza Prezydent nie później niż na
90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Wybory do Sejmu i do Senatu odbywają się łącznie, w dniu wolnym od pracy przypadającym w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu.

126. Termin wyborów prezydenckich

Wybory zarządza, w drodze postanowienia, Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej i wyznacza ich datę na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego Prezydenta Rzeczypospolitej. W razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej Marszałek Sejmu zarządza wybory nie później niż w czternastym dniu po opróżnieniu urzędu i wyznacza datę wyborów na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

127. Sejmowa komisja śledcza - przepisy regulaminowe i ustawowe

Komisja śledcza - to komisja powołana przez Sejm o szczególnych uprawnieniach, jest ona tworzona doraźnie. Projekt uchwały w sprawie powołania komisji śledczej może być wniesiony przez Prezydium Sejmu lub co najmniej 46 posłów. Komisję powołuje oraz wybiera i odwołuje jej skład osobowy Sejm bezwzględną większością głosów. W skład komisji może wchodzić do 11 członków. Skład komisji powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń sądowych. Każda osoba wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się w wyznaczonym terminie i złożyć zeznania. Jeżeli komisja śledcza wystąpi ze wstępnym wnioskiem o pociągnięcie określonej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, komisję reprezentuje w tej sprawie, w dalszym postępowaniu przed organami Sejmu, poseł wybrany spośród członków komisji śledczej. Komisja sporządza sprawozdanie ze swojej działalności.

Sprawozdanie komisji śledczej zawiera stanowisko komisji w sprawie określonej w uchwale o jej powołaniu. Komisja śledcza przyjmuje swoje stanowisko w drodze uchwały.

Ustawa Sejmu RP z dnia 21 stycznia 1999 r. o sejmowej komisji śledczej.

128. Uprawnienia Prezydenta RP jako reprezentanta państwa w stosunkach zewnętrznych

Prezydent jako najwyższy przedstawiciel RP posiada prawo ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych. Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach międzynarodowych nie tylko osobiście, lecz również przy pomocy pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych. Posiada także prawo mianowania i odwoływania pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych. Prezydent RP w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem RM i właściwym ministrem. - art. 133

129. Uprawnienia prezydenta RP jako najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych

Kompetencje w zakresie obronności państwa obejmują: zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi oraz związane z tym szczegółowe uprawnienia dotyczące zarządzania stanu wojny, mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych. Konstytucja najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych RP ustanawia Prezydenta (art. 134 ust. 1). W czasie pokoju sprawuje on to zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej (art.134 ust. 2).

Zakres i treść „najwyższego zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi” Prezydenta zostały określone w Konstytucji RP w art. 134 następująco:

• mianuje i odwołuje Szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców rodzajowych Sił Zbrojnych na czas określony (kadencje);

• mianuje na czas wojny, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie go odwołuje;

• nadaje, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, określone w ustawach stopnie wojskowe. Ponadto art. 136 stanowi, że w razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony państwa.

130. Uprawnienia Prezesa Rady Ministrów

Prezes Rady Ministrów:

• posiada prawo inicjatywy ustawodawczej

• reprezentuje Radę Ministrów,

• kieruje pracami Rady Ministrów,

• wydaje rozporządzenia,

• zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

• koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

• sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Kon­stytucji i ustawach,

• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

131. Trybunał Konstytucyjny a spory kompetencyjne

Podstawa prawna - Art. 189 Konstytucji.

Podmioty legitymowane (art. 192 Konstytucji) - Inicjatywa należy do Prezydenta, Marszałka Sejmu i Senatu, Prezesa RM, I Prezesa SN, Prezesa NSA, Prezesa NIK

Rodzaje sporów:

1. Pozytywny - ma miejsce, gdy dwa lub więcej organy państwowe uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy,

2. Negatywny - gdy dwa lub więcej organy państwowe uznały się za niewłaściwe do podjęcia decyzji w tej samej sprawie.

Postępowanie toczy się przed pełnym składem Trybunału (art. 25 ust.1 pkt 1 uTK), rozstrzygnięcie zapada w formie postanowienia (art. 70 ust. 2 pkt 1 uTK) i ogłaszane jest w MP. Konstytucja nie reguluje skutków rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego. Można przypuszczać, że w wyniku rozstrzygnięcia TK wskazany przez niego ostatecznie organ podejmie i zakończy sprawę, a pozostałe organy zostaną zwolnione z tego obowiązku.

132. Pytania prawne do Trybunału Konstytucyjnego

Podstawa prawna - Art. 193 Konstytucji

Podmioty legitymowane - Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne

Przesłanki - Zgodność aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Jest to zatem kontrola konkretna. TK rozstrzyga w składzie 5-osobowym i składzie 3-osobowym - w zależności od tego jakiego aktu prawnego pytanie dotyczy. Rozstrzygnięcie zapada w formie wyroku.

133. Kompetencje kreacyjne Prezydenta RP

Prezydent zgodnie z Konstytucją uczestniczy w powoływaniu innych, poza rządem i organami wymiaru sprawiedliwości, organów państwowych. W świetle art.214 ust. 1 ,powołuje obok Sejmu i Senatu, członków KRRiT. Na podstawie art. 227 ust. 3 i 5 wnioskuje do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz powołuje, w równej liczbie z Sejmem i Senatem, członków Rady Polityki Pieniężnej.

Prezydent powołuje spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK Prezesa i Wiceprezesa TK (art. 194).

134. Odpowiedzialność Prezydenta RP

Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności tylko przed Trybunałem Stanu (art. 145 ust.1). Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą ZN podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN na wniosek co najmniej 140 członków ZN. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia przed TS sprawowanie urzędu przez Prezydenta ulega zawieszeniu.

Delikt konstytucyjny to zawinione naruszenie Konstytucji lub ustawy, nie mające charakteru przestępstwa, przez osoby zajmujące najwyższe stanowiska państwowe, które jest zagrożone sankcją odpowiedzialności konstytucyjnej.

Karalne jest bowiem naruszenie Konstytucji lub ustawy czynem zawinionym (to zachowanie polegające na działaniu lub zaniechaniu działania nakazanego przez prawo).

W drugim przypadku zakres odpowiedzialności Prezydenta przed Trybunałem Stanu obejmuje odpowiedzialność karną za inne przestępstwa. Jest to odpowiedzialność za jakiekolwiek przestępstwo, a nie tylko za przestępstwo, którego znamiona wyczerpują także czyn stanowiący delikt konstytucyjny. Prezydent podlega ogólnej odpowiedzialności karnej, która jednakże różni się od odpowiedzialności innych osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Konstytucja nie gwarantuje Prezydentowi RP, tak jak art. 105 ust. 1 posłom i senatorom, immunitetu materialnego ani też nie daje mu formalnych gwarancji nietykalności (art. 105 ust. 5)

W przypadku skazania Prezydenta zastosowanie zasadniczej sankcji - złożenie z urzędu (art. 131 ust. 5).

135. Zasady wyboru Prezydenta RP

Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Na Prezydenta RP może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Na Prezydenta RP wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

136. Amerykański model kontroli konstytucyjności prawa

1. Kontrole sprawują sądy powszechne na czele z Sądem Najwyższym USA

2. Kontrola o charakterze uniwersalnym w sensie przedmiotowym - odniesienie do wszystkich aktów normatywnych

3. Charakter zdekoncentrowany i wielopłaszczyznowy

4. Kontrola konkretna - uruchamiana przy okazji rozpatrywania przez sądy konkretno-indywidualnych spraw poszczególnych obywateli

5. ma charakter względny - rozstrzygnięcia sądowe obowiązują tylko między stronami (Inter partes) - pozbawione są mocy ogólnej

6. jest to kontrola represyjna (następcza), ponieważ badane są akty prawne, które już obowiązują.

137. Europejski model kontroli konstytucyjności prawa

1. ma charakter ma charakter skoncentrowany, bezwzględny (orzeczenie może eliminować ustawę z powszechnego systemu prawnego) i (erga omnes) kompleksowy

2. nadrzędnej pozycji parlamentu przeciwstawiona została jurysdykcja konstytucyjna specjalnie w tym celu powołanego sądu konstytucyjnego.

3. jest to kontrola abstrakcyjna. Sędziowie - członkowie tego organu zostali wyposażeni w atrybut niezawisłości podległej jedynie konstytucji. Uzyskali możliwość interpretowania i kwestionowania ustaw niezgodnych z konstytucją, w oderwaniu od konkretnych spraw rozpatrywanych przez sądy.

4. orzeczenia są ostateczne i powszechnie wiążące, tzn. że nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia, a wiążące oznacza, że rodzi obowiązek wykonywania dla wszystkich adresatów.

5. kontrola prewencyjna - zanim akt wejdzie w życie

6. Sądy nie posiadają kompetencji samodzielnego rozstrzygania

138. Funkcja programowa konstytucji

Określenie celów i etapów rozwoju państwa

139. Funkcja prawna konstytucji

Jest to akt prawny o najwyższej mocy prawnej, wszystkie inne winny być jemu podporządkowane

140. Cechy konstytucji jako aktu prawnego

Konstytucja jest ustawą, ponieważ uchwalana jest przez parlament jako najwyższego ustawodawcę. Odnoszą się więc do niej wszystkie ogólne cechy ustawy, jest aktem normatywnym (formułującym normy prawne) i powszechnie obowiązującym. Konstytucja składa się z przepisów, które stanowią tworzywo do budowy norm prawnych. Postanowienia charakteryzują się generalnym (abstrakcyjnym) ujęciem adresatów. Specyfika konstytucji polega jednak na tym, że stopień abstrakcyjności jest bardzo zróżnicowany. Zakres materii konstytucyjnych wyrażany jest głównie przez zasady naczelne konstytucji. Zasady naczelne są normami prawnymi, choć ze względu na szeroki zakres ich normowania i stosowania trudno z nich wyprowadzić jednoznaczne normy postępowania. Z tego też powodu posiadają one w pierwszym rzędzie charakter dyrektyw interpretacyjnych.

141. Systematyka konstytucji

Aby konstytucja spełniała należycie swoją rolę prawnoustrojową, przepisy jej muszą być odpowiednio usystematyzowane. Systematyka konstytucji , czyli wewnętrzny układ jej treści, odgrywa istotną rolę w pojmowaniu i interpretowaniu postanowień konstytucyjnych. W każdej konstytucji wyróżnić można:

• systematykę ogólną -podział na działy, części i rozdziały,

• systematykę szczegółową - układ treści poszczególnych rozdziałów, tytuły-działy, podtytuły, artykuły, ustępy, punkty).

142. Stosowanie i wykładnia konstytucji

Art. 8 stanowi, że ,,Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.” W tych wszystkich przypadkach, gdy postanowienia konstytucyjne są sformułowane na tyle precyzyjnie i jednoznacznie, by możliwe było ich odniesienie do konkretnych sytuacji zachodzących w rzeczywistości prawnej podmiot stosujący prawo powinien oprzeć swoje działania bezpośrednio na takim postanowieniu konstytucji, a dopiero później powinien powołać odpowiednie postanowienia ustaw zwykłych.

Będąc ustawą (aktem normatywnym) konstytucja musi być stosowana przez wszystkie organy władzy publicznej i inne podmioty, które są adresatami zawartych w niej norm i zasad. Stosowanie konstytucji oznacza coś więcej niż przestrzeganie. Polega ono na zakazie podejmowania działań sprzecznych z konstytucją oraz na obowiązku podejmowania działań i unormowań służących realizacji jej postanowień. Stosowanie konstytucji to również powoływanie norm i zasad jako bezpośredniej podstawy dla działań, rozstrzygnięć czy unormowań.

Bezpośrednie stosowanie konstytucji znajduje zastosowanie w działalności wszystkich organów władzy publicznej, a podstawowa rola w tym zakresie przypada sądom. Sądowe stosowanie konstytucji może przybierać następujące formy:

• Stosowanie normy konstytucyjnej jako samoistnej podstawy do rozstrzygnięcia,

• Współstosowanie normy konstytucyjnej i postanowień ustawowych regulujących szczegółowo daną kwestię. Norma konstytucyjna odgrywa wtedy zasadniczą role w procesie interpretacji szczegółowych uregulowań ustawy, ponieważ jeżeli możliwe będzie przyjęcie kilku różnych wykładni ustawy sąd będzie musiał dać pierwszeństwo wykładni konstytucyjnej.

• Stwierdzenie konfliktu między normą konstytucyjną a postanowieniami ustawy. Konflikt taki należy usunąć w drodze wykładni, a więc przez odnalezienie takiego rozumienia przepisu ustawy, który pozwoli na uznanie jej zgodności z konstytucją.

143. Normy konstytucji

Będąc ustawą (aktem normatywnym) konstytucja składa się z przepisów, które stanowią podstawę do budowy norm prawnych. Postanowienia konstytucji charakteryzują się generalnym (abstrakcyjnym) ujęciem jej adresatów. Niektóre przepisy są sformułowane w sposób na tyle precyzyjny, że można zbudować z nich wszystkie elementy normy prawnej i w sposób jednoznaczny określić, jakie działania są z taką normą zgodne lub sprzeczne. Dotyczy to przepisów odnoszących się do organizacji aparatu państwowego (np. art. 128, 130, 191 Konstytucji). Tak ustalone normy konstytucyjne nadają się do samoistnego stosowania. Niektóre przepisy konstytucji określają podstawowy kierunek rozwiązania danej kwestii, odsyłają unormowanie szczegółów do ustawy zwykłej (np. art. 129 ust.2, art. 152, art. 189). Również i z tych postanowień można wydobyć normę prawną określającą kształt unormowania danej instytucji. Inne przepisy konstytucji określają tylko pewne podstawowe rozstrzygnięcia ustrojowe. Nazywane są zasadami konstytucyjnymi. Zasada konstytucyjna ma charakter normatywny bo ustala obowiązek jej przestrzegania i realizowania. Przykładem jest art. 2 Konstytucji (zasada państwa prawnego). Jest to sformułowanie hasłowe, a ustalenie co ono oznacza dokonuje się dopiero w procesie interpretacji i stosowania prawa.

144. Kompetencje Prezydenta RP w stosunkach z Sejmem i Senatem

W stosunku do parlamentu Prezydent posiada uprawnienia, które pozwalają mu oddziaływać na tryb funkcjonowania i sposób podejmowania decyzji przez izby parlamentu. Konstytucja RP wyposażyła Prezydenta w uprawnienia wpływające na tok pracy parlamentu, polegające na zarządzeniu wyborów Sejmu i Senatu (art.98 ust.2) oraz zwoływaniu pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu w ciągu 30 dni od dnia wyborów, a w przypadku skrócenia kadencji nie później niż na 15 dzień po przeprowadzeniu wyborów (art. 98 ust. 5 i art. 109).

Uprawnieniem Prezydenta o istotnej sile wpływania na funkcjonowanie parlamentu jest jego prerogatywa skracania kadencji obu izb (art. 98 ust. 4). Decyzję o skróceniu kadencji Prezydent podejmuje samodzielnie, ale po zasięgnięciu opinii Marszałków Sejmu i Senatu (art. 98 ust. 4). Konstytucja zapewnia Prezydentowi RP wpływ na tok i rezultaty działalności prawotwórczej parlamentu. Prezydent realizuje je poprzez prawo inicjatywy ustawodawczej oraz kompetencje związane z podpisaniem i ogłoszeniem ustawy. Konstytucja nadaje Prezydentowi uprawnienia związane z podpisaniem i ogłoszeniem ustawy. Zgodnie z art. 122 ust. 1i 2 Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia przez Marszałka Sejmu do podpisu i zarządza ogłoszenie w „Dzienniku Ustaw” RP. W niektórych przypadkach (ustawa uchwalona w trybie pilnym, ustawa budżetowa, ustawa o prowizorium budżetowym) termin podpisania ustawy wynosi 7dni. Zgodnie z art. 122 ust. 3 i 5 Prezydent może zakwestionować ustawę uchwaloną przez parlament w dwóch formach - wniosek do TK o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją lub do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy.

145. Kompetencje Prezydenta RP wobec Rady Ministrów

Konstytucyjne uprawnienia Prezydenta pozwalają mu wpłynąć na rząd w dwóch płaszczyznach:

• w zakresie powoływania rządu -

• oddziaływania na tok jego pracy i politykę.

W wariancie podstawowym dla systemu ustrojowego w Konstytucji Prezydent desygnuje Prezesa Rady Ministrów, a następnie na jego wniosek powołuje rząd, który ubiega się o zaufanie polityczne Sejmu (art. 154 ust. 1 i 2). Konstytucyjny tryb powoływania rządu przewiduje jego powołanie przez Sejm, w przypadku niepowodzenia w powoływaniu rządu w wariancie pierwszym (art.154 ust. 3), oraz powołanie przez Prezydenta, gdy zawiodą dwie wcześniejsze procedury (art.155).

Prezydentowi nie przysługują niemal żadne kompetencje, które pozwalałyby mu na egzekwowanie odpowiedzialności rządu lub ministrów. Nie może on samodzielnie dymisjonować rządu, Premiera czy ministrów. Nie może zwracać się do Sejmu o udzielenie im wotum nieufności. Jedyną możliwością jest zwrócenie się Prezydenta do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie Premiera lub ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej (art.156 ust.2), ale następuje to tylko w razie złamania przez nich prawa.

146. Tradycyjne kompetencje Prezydenta RP jako głowy państwa

W konstytucyjnie określonym zakresie kompetencji Prezydenta można wyodrębnić grupę uprawnień, które wyrażają klasyczne atrybuty władzy głowy państwa w stosunkach wewnętrznych. Konstytucja w grupie tych kompetencji wymienia 4 uprawnienia tradycyjne należące do głowy państwa. W art. 139 zostało uregulowane prawo łaski. Konstytucja stanowi, że Prezydent stosuje prawo łaski z wyłączeniem osób skazanych przez Trybunał Stanu. Prezydent nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeszenie się obywatelstwa polskiego (art.137). Kolejnym uprawnieniem Prezydenta przewidzianym w Konstytucji jest prawo nadawania orderów i odznaczeń (art.138).Konstytucja nadaje Prezydentowi również prawo zwracania się z orędziem do Sejmu, Senatu i Zgromadzenia Narodowego, którego nie czyni się przedmiotem debaty (art. 140).

147. Uprawnienia byłego Prezydenta RP

Uprawnienia byłego Prezydenta RP reguluje ustawa z 1996r. o uposażeniu byłego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawa określa uprawnienia byłego Prezydenta (oraz członków jego rodziny), wybranego poczynając od 1989 r. w wyborach powszechnych lub przez Zgromadzenie Narodowe. Uprawnienia przysługują również ostatniemu Prezydentowi RP na uchodźstwie - Ryszardowi Kaczorowskiemu. Byłemu Prezydentowi przysługują:

• dożywotnio miesięczne uposażenie w wysokości odpowiadającej połowie kwoty wynagrodzenia zasadniczego ustalonego w przepisach o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe dla Prezydenta RP

• środki finansowe na prowadzenie biura w wysokości i na zasadach określonych dla posłów otrzymujących środki finansowe na utworzenie, funkcjonowanie i finansowanie biura poselskiego.

• były Prezydent zachowuje uprawnienie do ochrony na terytorium RP na zasadach określonych przez Ministra Spraw Wewnętrznych.

• byłemu Prezydentowi oraz członkom jego rodziny przysługują świadczenia publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

• W razie śmierci byłego Prezydenta członkom jego rodziny przysługuje renta rodzinna oraz inne świadczenia w wysokości i na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym lub ubezpieczeniu

Trybunał Stanu może orzec w wyroku skazującym byłego Prezydenta karę dodatkową utraty uprawnień przewidzianych ustawą

148. Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu

Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu i Senatu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec obu izb określają Regulaminy Sejmu i Senatu. Treścią regulaminu jest jednak przede wszystkim określenie trybu pracy izby. Regulamin przyjmuje każda z izb w formie uchwały. Konstytucja w art. 109 wspomina jedynie, że „Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka i wicemarszałków”. Stanowi ona ponadto, iż „Marszałek sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże Sejmu i reprezentuje Sejm na zewnątrz”. Na podstawie zakresu przyznawanych im w regulaminach kompetencji organy wewnętrzne Sejmu i Senatu można podzielić na:

1. organy wewnętrznego kierownictwa, do których zaliczamy Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu oraz właściwe Prezydium,

2. organy pomocnicze, które stanowią komisje, sekretarze i Konwent Seniorów.

149. Marszałek Senior

Marszałek Senior - powoływany przez Prezydenta na pierwsze posiedzenie izby. Najstarszy wiekiem poseł (senator), sam składa ślubowanie, odbiera ślubowanie od członków izby oraz przeprowadza wybór Marszałka, pomagają mu najmłodsi wiekiem - sekretarze tymczasowi.

150. Kompetencje kreacyjne Sejmu

Funkcja kreacyjna, polega na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności. Jeżeli chodzi o rząd i ministrów, jest to w ścisły sposób powiązane z wykonywaniem funkcji kontrolnej.

Funkcja kreacyjna Sejmu:

• w przypadku Prezydenta - prawo jego wyboru należy bezpośrednio do Narodu, natomiast izby działając jako Zgromadzenie Narodowe, mogą uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia lub też postawić go w stan oskarżenia przez Trybunałem Stanu.

• RM - jest powoływana w skomplikowanej procedurze przy współdziałaniu Prezydenta i większości sejmowej

• Ministrów ( i innych członków RM) - Sejm może wyrazić wotum nieufności, co rodzi obowiązek dymisji

• Trybunał Konstytucyjny - wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm

• Trybunał Stanu - wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm z wyjątkiem przewodniczącego, którym jest z urzędu Prezes SN.

• NIK (prezes) , RPO - wybierani przez Sejm, za zgodą Senatu

• KRRiT - Sejm powołuje 4 członków z 9 - ciu (Senat 2, Prezydent 3)

• Prezes NBP - powoływany przez Sejm

• Krajowa Rady Sądownictwa - Sejm 4 członków, Senat -2 członków

151. Rejestr Korzyści

W Rejestrze ujawniane są korzyści uzyskiwane przez posłów, senatorów lub ich małżonków.

Do Rejestru należy zgłaszać informacje o:

• wszystkich stanowiskach i zajęciach wykonywanych zarówno w administracji publicznej, jak i w instytucjach prywatnych, z tytułu których pobiera się wynagrodzenie, oraz pracy zawodowej wykonywanej na własny rachunek;

• faktach materialnego wspierania działalności publicznej prowadzonej przez zgłaszającego;

• darowiźnie otrzymanej od podmiotów krajowych lub zagranicznych, jeżeli jej wartość przekracza 50 % najniższego wynagrodzenia pracowników za pracę, obowiązującego w grudniu roku poprzedzającego, określonego przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej na podstawie Kodeksu pracy;

• wyjazdach krajowych lub zagranicznych niezwiązanych z pełnioną funkcją publiczną, jeżeli ich koszt nie został pokryty przez zgłaszającego lub jego małżonka albo instytucje ich zatrudniające bądź partie polityczne, zrzeszenia lub fundacje, których są członkami;

• innych uzyskanych korzyściach, niezwiązanych z zajmowaniem stanowisk lub wykonywaniem zajęć albo pracy zawodowej

Do Rejestru należy także zgłaszać informacje o udziale w organach fundacji, spółek prawa handlowego lub spółdzielni, nawet wówczas, gdy z tego tytułu nie pobiera się żadnych świadczeń pieniężnych. Wszystkie zmiany danych objętych Rejestrem należy zgłosić nie później niż w ciągu 30 dni od dnia ich zaistnienia. Rejestr jest jawny. Rejestr dla posłów prowadzi Marszałek Sejmu, a dla senatorów Marszałek Senatu. Prowadzący Rejestr raz w roku, w odrębnej publikacji, podaje do publicznej wiadomości zawarte w nim dane.

152. Oświadczenia majątkowe posłów i senatorów

Posłowie i senatorowie są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie o stanie majątkowym dotyczy majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie to zawiera w szczególności informacje o:

• zasobach pieniężnych, nieruchomościach, uczestnictwie i udziałach w spółkach (cywilnych, osobowych handlowych, a także o prowadzonej działalności gospodarczej i stanowiskach zajmowanych w spółkach handlowych;

• dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć (z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu),

• mieniu ruchomym o wartości powyżej 10.000 złotych;

• zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10.000 złotych, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.

Oświadczenie o stanie majątkowym składa się w dwóch egzemplarzach Marszałkowi Sejmu albo Senatu w następujących terminach:

• do dnia złożenia ślubowania, wraz z informacją o sposobie i terminach zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego;

• do dnia 30 kwietnia każdego roku, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, dołączając kopię rocznego zeznania podatkowego (PIT);

• w terminie miesiąca od dnia zarządzenia nowych wyborów do Sejmu i Senatu.

Informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania posła albo senatora oraz o miejscu położenia nieruchomości. Jawne informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są podawane do wiadomości publicznej w formie zapisu elektronicznego. Oświadczenie o stanie majątkowym przechowuje się przez 6 lat. Nie złożenie oświadczenia o stanie majątkowym powoduje odpowiedzialność regulaminową oraz utratę, do czasu złożenia oświadczenia, prawa do uposażenia. Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu powoduje odpowiedzialność na podstawie Kodeksu karnego.

153. Zastępowanie ministra

Doraźnie i w ograniczonym zakresie ministra zastępuje sekretarz stanu. Jeżeli stanowisko ministra pozostaje nieobsadzone lub minister jest czasowo niezdolny do wykonywania obowiązków to zastępuje go sam premier lub inny minister wskazany przez premiera.

154. I czytanie ustawy

Rozpatrywanie projektów ustaw przez Sejm odbywa się według dość ściśle określonego porządku, obejmującego kolejne fazy postępowania, tradycyjnie nazywane „czytaniami”.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu komisji, nie wcześniej niż 7 dni od doręczenia posłom druku projektu, chyba, że Sejm postanowi inaczej. I czytanie obejmuje: uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy, debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. I czytanie kończy się przedstawieniem przez komisję Sejmowi sprawozdania o projekcie, w którym wnosi się o: przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie projektu z określonymi poprawkami, odrzucenie projektu. Pierwsze czytanie w przypadku ważnych projektów (np. ustaw o zmianie konstytucji i konstytucyjnych, ustaw dot. praw i wolności obywatelskich, ustaw budżetowych, wszystkich ordynacji wyborczych) odbywa się na posiedzeniu Sejmu: Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się skierowaniem projektu do komisji, chyba, że Sejm, w związku ze zgłoszonym wnioskiem, odrzuci projekt w całości.

155. Klub poselski, senacki, parlamentarny

Do istotnych uprawnień w izbie należy prawo zrzeszania się w koła i kluby. Uprawnienie to jest przywilejem nie zaś obowiązkiem parlamentarzysty. Podstawą tworzenia klubów jest przynależność polityczna członków. Każdy poseł lub senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Klub w Sejmie może tworzyć 15 posłów, koło zaś- minimum trzech. W Senacie klub tworzyć może siedmiu, koło zaś- co najmniej 3 senatorów. Liczebność kół i klubów parlamentarnych wpływa na zakres przyznanych tym instytucjom uprawnień w izbie. Do obsługi swej działalności kluby i koła na określony czas mogą tworzyć biura, w których mogą zatrudniać pracowników, nie dłuższy niż czas trwania kadencji

156. Składy orzekające Trybunału Konstytucyjnego

TK orzeka w 3 składach orzekających:

1. w pełnym składzie (conajmniej 9 sędziów) - spory kompetencyjne, stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, zgodności celów i działalności partii politycznych, wniosek Prezydenta o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

2. w składzie 5 sędziów w sprawach - zgodności ustaw lub umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z umowami, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie.

3. w składzie 3 sędziów w sprawach - zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, zażaleń na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami oraz skargom konstytucyjnym.

157. Legitymacja ogólna i szczegółowa do składania wniosków przed TK

W przypadku art. 188 pkt1 - podmioty legitymowane generalnie (np. Prezydent, marszałek Sejmu, Senatu, grupa 50 posłów, Prezes NSA)

W przypadku art. 188 pkt 2 - podmioty legitymowane szczególnie - Krajowa Rada Sądownicza, kościoły, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, ogólnokrajowe org. zawodowe, związki zawodowe - uzupełnić

158. Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego

Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne i Prezes TK. W skład Zgromadzenia wchodzą wszyscy sędziowie, a dla prawomocności jego uchwał konieczna jest obecność przynajmniej 10 sędziów.

Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy:

• uchwalanie regulaminu Trybunału,

• wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa Trybunału,

• uchwalanie statutu Biura Trybunału,

• uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału,

Zgromadzeniu Ogólnemu przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają zwykłą większością głosów, chyba że ustawa stanowi inaczej. Głosowanie jest jawne, o ile żaden z sędziów Trybunału nie zażąda głosowania tajnego. Zgromadzenie Ogólne stwierdza wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału. W Zgromadzeniu Ogólnym mają prawo wziąć udział przewodniczący zainteresowanych komisji sejmowych, komisji senackich, Prezes NIK, Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, RPO i Rzecznik Praw Dziecka.

159. Prezes Trybunału Konstytucyjnego

Prezesa i wiceprezesa Trybunału powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród dwóch kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne. Kandydatów na te stanowiska wybiera Zgromadzenie Ogólne spośród sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów. Wybór powinien być dokonany nie później niż trzy miesiące przed upływem kadencji urzędującego prezesa lub wiceprezesa. W przypadku opróżnienia stanowiska prezesa lub wiceprezesa Trybunału wyboru kandydatów dokonuje się w terminie jednego miesiąca. Obradom Zgromadzenia Ogólnego w części dotyczącej wyboru kandydatów na stanowisko prezesa i wiceprezesa przewodniczy najstarszy wiekiem sędzia Trybunału uczestniczący w Zgromadzeniu Ogólnym. Prezes Trybunału reprezentuje Trybunał na zewnątrz oraz wykonuje czynności określone w ustawie i regulaminie

160. Organizacja Sądu Najwyższego

Sędziów SN powołuje na czas nieokreślony Prezydent RP na wniosek KRS.

Pierwszy Prezes SN powoływany jest również przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne SN. Na stanowisko sędziego SN może być powołany ten, kto oprócz kwalifikacji sędziowskich wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz doświadczeniem zawodowym popartym co najmniej dziesięcioletnim okresem pracy lub służby na stanowisku sędziego, prokuratora i radcy prawnego albo wykonywaniem zawodu adwokata. SN dzieli się na: Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Wojskową oraz Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych.

Izby SN sprawują w granicach swoich właściwości rzeczowych nadzór nad orzecznictwem sądów powszechnych i wojskowych. Pracami każdej z izb SN kieruje jeden z prezesów SN.

Na czele Sądu Najwyższego stoi Pierwszy Prezes, który kieruje jego pracami.

Organami Sądu Najwyższego są: Pierwszy Prezes SN, Prezes SN + organy kolegialne, które są także organami samorządu sędziowskiego.

W SN działają następujące organy kolegialne: Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izb SN oraz Kolegium SN.

Do zakresu działania Zgromadzenia Ogólnego należy m.in.:

• omawianie raz do roku informacji Pierwszego Prezesa o całokształcie działalności SN,

• wysłuchiwanie raz do roku sprawozdań z działalności Kolegium SN,

• przedstawianie KRS kandydatów na stanowiska sędziów SN.

W skład Kolegium SN wchodzą: Pierwszy Prezes, prezesi SN oraz wybrani przez zgromadzenia izb sędziowie SN.

Do zakresu działania Kolegium SN należy m.in.:

• ustalanie na okres roczny podziału czynności,

• opiniowanie kandydatów na sędziów SN.

161. Konstytucja sztywna a elastyczna

Kryterium stanowi moc prawna konstytucji w stosunku do ustaw zwykłych. Konstytucja sztywna to taka, która posiada wyższą moc prawną od ustaw zwykłych. Ustawy zwykłe nie mogą zmieniać konstytucji i muszą być z nią zgodne. Wokół tej zasady powstało tzw. sądownictwo konstytucyjne.

Konstytucja elastyczna, to taka, którą zmienia się w takim samym trybie jak ustawy (w konsekwencji nie jest ona chroniona przed ingerencją ustawodawcy). Konstytucja elastyczna należy do rzadkości.

162. Zasada społecznej gospodarki rynkowej

art. 20- społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP oraz określa jej podstawowe komponenty: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną, solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych. Art. 20 wskazuje 3 podstawy społecznej gospodarki rynkowej: wolność działalności gospodarczej- swoboda podejmowania działalności gospodarczej i jej prowadzenia: własność prywatna- wszelka własność należąca do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa i sektora jego własności gospodarczej.: Solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych art. 1 określa RP jako dobro wspólne w imię, którego każdy jest zobowiązany poświęcić interes własny.

Ustrój rolnictwa art. 23- określa gospodarstwo rodzinne jako podstawę ustroju rolnego państwa.

163. Przyspieszony tryb ustawodawczy - art. 123 Konstytucji

Polega na tym, że Rada Ministrów i tylko ona, może określić uchwalony przez siebie projekt ustawy jako pilny. Tryb pilny nie jest dopuszczalny wobec projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta RP, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwości władz publicznych oraz kodeksów.
Marszałek Sejmu, nadając bieg projektowi ustawy wniesionemu do Sejmu przez Radę Ministrów w trybie art. 123 Konstytucji, zwanemu dalej "pilnym projektem ustawy", ustala jednocześnie orientacyjny kalendarz prac w Sejmie nad projektem. Marszałek Sejmu, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może zwrócić Radzie Ministrów pilny projekt ustawy w celu uzupełnienia, jeżeli uzasadnienie dołączone do projektu jest niekompletne.

Pierwsze czytanie pilnego projektu ustawy przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji. Marszałek Sejmu może zarządzić przeprowadzenie pierwszego czytania bez zachowania terminu określonego dla pierwszego czytania ustaw. Pilny projekt ustawy Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac komisji. Przed rozpoczęciem drugiego czytania Rada Ministrów może wycofać klauzulę pilności.

Drugie czytanie pilnego projektu ustawy obejmuje: przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, przeprowadzenie debaty i zgłaszanie poprawek. Marszałek Sejmu odmawia poddania pod głosowanie poprawki dotyczącej pilnego projektu ustawy, która uprzednio nie była przedstawiona komisji w formie pisemnej.

Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia uchwalenia przez Sejm ustawy pilnej, Marszałkowi Senatu i Prezydentowi, potwierdzony swoim podpisem, tekst uchwalonej ustawy. Uchwałę Senatu zawierającą propozycję dokonania określonych zmian w uchwalonej przez Sejm ustawie pilnej lub jej odrzucenia Sejm rozpatruje na posiedzeniu najbliższym po jej doręczeniu. Tekst ustawy pilnej, ustalony w wyniku rozpatrzenia propozycji Senatu, Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni od dnia jej uchwalenia.

W postępowaniu w sprawie ustawy pilnej, której podpisania Prezydent odmówił, Prezydium Sejmu tak określa tok prac nad wnioskiem Prezydenta o ponowne rozpatrzenie ustawy pilnej, aby od dnia wpłynięcia wniosku Prezydenta do dnia ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez Sejm nie upłynęło więcej niż 7 dni.

164. Dymisja Rady Ministrów

O dymisji RM mówi art. 162.

,,1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.

2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:

1)  nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,

2)  wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,

3)  rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.

3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.”

165. Pat legislacyjny

Jest to zablokowanie prac pomiędzy Sejmem a Senatem. Dotyczy to rozpatrzenia przez Sejm uchwały Senatu dotyczącej projektu ustawy. Ponieważ nie istnieje żaden termin, w którym Sejm musiałby zająć stanowisko wobec uchwały Senatu w żadnym razie nie można przyjąć, że poprawki nie odrzucone w jakimś terminie wchodzą automatycznie do tekstu ustawy. Dopóki głosowanie w Sejmie nad poprawkami nie odbędzie się - prace nad ustawą zostają zatrzymane. A koniec kadencji, zgodnie z zasadą dyskontynuacji, może położyć ich kres. Tą drogą Sejm może nie dopuścić do przyjęcia ustawy w sytuacji, gdy nie zgadza się z poprawkami Senatu, a nie jest w stanie ich odrzucić.

166. Powoływanie rządu - różnice między Małą Konstytucją a Konstytucją 1997 r.

Mała Konstytucja

1. Proces tworzenia rządu - po wyborach parlamentarnych lub dymisja rządu z innych przyczyn

2. prezydent desygnował Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek powoływał Radę M w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji Rady Ministrów. Powołanie przez Prezydenta Prezesa Rady Ministrów następowało wraz z powołaniem Rady Ministrów.

3. rząd musiał przedstawić najpóźniej w ciągu 14 dni od dnia powołania Sejmowi program działania z wnioskiem o udzielenie votum zaufania. Sejm uchwalał votum zaufania bezwzględną większością głosów.

4. nie uzyskanie wotum zaufania otwierało następny etap, w którym Sejm mógł w ciągu 21 dni samodzielnie dokonać wyboru nowego rządu, konieczne było uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Prezydent nie miał w tym stadium prawa decyzji. Jednak wybór 3 ministrów (Obrony Narodowej, Spraw Zagranicznych i Spraw Wewnętrznych) wymagał zasięgnięcia jego opinii.

5. Jeżeli brak rządu w dalszym ciągu - to prawo powołania rządu wracało z powrotem do prezydenta, a dla uzyskania wotum zaufania wystarczała zwykła większość w Sejmie.

6. w razie ponownego niepowodzenia powołania rządu przez prezydenta Sejm mógł dokonać samodzielnie wyboru nowego rządu zwykłą większością głosów.

7. Kolejne niepowodzenie: alternatywa prezydenta - albo rozwiązanie Sejmu, albo samodzielnie powołać tzw. rząd prezydencki. Rząd taki musiał w ciągu 6 miesięcy uzyskać od Sejmu wotum zaufania lub musiał być zastąpiony przez rząd wybrany znowu przez Sejm.

8. Jeśli tak się nie stało prezydent musiał rozwiązać parlament.

Konstytucja z 04 kwietnia 1997r.

1. Przyjęcie dymisji poprzedniego rządu otwiera proces tworzenia nowej RM. Przebiega on w kilku etapach ukształtowanych w taki sposób, aby jedynie niepowodzenie poprzedniego etapu powodowało przejście do następnego. I etap - podstawowy obejmuje trzy zasadnicze stadia:

• desygnowanie Premiera - desygnowanie nowego Premiera jest dokonywane przez prezydenta i następuje po przyjęciu dymisji dawnej RM. Powołanie nowej RM musi zamknąć się w terminie 14 dni od dnia przyjęcia dymisji. Prezydent ma prawo do nie zaakceptowania proponowanego rządu. Nie może zaś powołać rządu w innym składzie.

• powołanie RM

• i uzyskanie przez nią Sejmowego wotum zaufania - Premier jest zobowiązany przedstawić, w terminie 14 dni od dnia powołania nowego rządu, Sejmowi program działania RM wraz z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania (wygłasza expose). Przyjęcie wniosku wymaga bezwzględnej większości głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• Jeżeli I etap tworzenia rządu nie przyniesie rezultatu, otwiera się II etap- w którym może dojść do utworzenia rządu parlamentarnego:

• Sejm w ciągu 14 dni (od nie powołania rządu przez Prezydenta lub nie uzyskania przez RM wotum zaufania) wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent RP powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

3. Etap III

• W razie niepowołania Rady Ministrów przez Sejm (etap II) Prezydent RP w ciągu 14 dni powołuje Prezesa RM i na jego wniosek pozostałych członków RM oraz odbiera od nich przysięgę.

• Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania RM przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent RP skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

167. Kurenda

kurenda (łc. currenda `te, które mają obiegać' od currere `biec; obiegać') adm. okólnik, pismo rozsyłane obiegiem do zainteresowanych.

168. Sądy okręgowe

W świetle ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne. Do właściwości sądów powszechnych należy rozstrzyganie wszelkich spraw z zakresu prawa karnego , cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie należą na podstawie ustawy do właściwości Sądu Najwyższego, sądów szczególnych lub innych organów orzekających o charakterze pozasądowym. Sąd okręgowy tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych (okręg sądowy). Sąd okręgowy dzieli się na wydziały: cywilny, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń, pracy (sąd pracy), wydział ubezpieczeń społecznych (sąd ubezpieczeń społecznych), gospodarczy (sąd gospodarczy).

Organami sądu okręgowego są: prezes, zgromadzenie ogólne sędziów oraz kolegium sądu okręgowego. Prezesa sądu okręgowego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu okręgowego albo sądu apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów okręgu i opinii prezesa przełożonego sądu apelacyjnego. Prezes i wiceprezes sądu okręgowego są powoływani na okres sześciu lat i nie mogą być, bezpośrednio po zakończeniu kadencji, ponownie powołani do pełnienia tej samej funkcji. Kolegium sądu okręgowego składa się z czterech do ośmiu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów okręgu spośród jego członków, w tym w połowie spośród sędziów sądu okręgowego, a także z prezesa sądu okręgowego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów okręgu. Kadencja kolegium sądu okręgowego trwa dwa lata

169. Sądy apelacyjne

W świetle ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Sądami powszechnymi są: sądy rejonowe, sądy okręgowe i sądy apelacyjne Sąd apelacyjny dzieli się na wydziały: cywilny, karny, pracy i ubezpieczeń. W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa ponadto Wydział Lustracyjny

Organami sądu apelacyjnego są: w sądzie apelacyjnym - prezes sądu oraz kolegium sądu apelacyjnego. Prezesa sądu apelacyjnego powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu apelacyjnego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego sędziów sądu apelacyjnego. Prezes i wiceprezes sądu apelacyjnego są powoływani na okres sześciu lat i nie mogą być, bezpośrednio po zakończeniu kadencji, ponownie powołani do pełnienia tej samej funkcji. Kolegium sądu apelacyjnego składa się z trzech do pięciu członków, wybieranych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego spośród sędziów tego sądu, a także z prezesa sądu apelacyjnego. Liczbę członków kolegium pochodzących z wyboru ustala zgromadzenie ogólne sędziów sądu apelacyjnego. Przewodniczącym kolegium sądu apelacyjnego jest prezes sądu apelacyjnego, a w razie jego nieobecności - najstarszy służbą członek kolegium. Kadencja kolegium sądu apelacyjnego trwa dwa lata.

170. Sądy rejonowe

Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin. Organem sądu rejonowego jest prezes sądu. Prezesa powołuje Minister Sprawiedliwości spośród sędziów sądu rejonowego albo sądu okręgowego, po zasięgnięciu opinii kolegium przełożonego sądu okręgowego i prezesa przełożonego sądu okręgowego. Prezes i wiceprezes sądu rejonowego są powoływani na okres czterech lat. Wydziały sądu rejonowego: cywilny, karny, rodzinny i nieletnich (sąd rodzinny), pracy (sąd pracy), oraz ksiąg wieczystych

171. Sądy wojskowe

Orzekają jedynie w sprawach karnych. Specyficzny jest tu krąg podsądnych: żołnierze w czynnej służbie wojskowej, wyjątkowo pracownicy cywilni wojska.

W pierwszej instancji rozpoznają sprawy sądy garnizonowe. W postępowaniu odwoławczym orzekają sądy okręgowe. Sądy okręgowe są właściwe ponadto w pierwszej instancji co do przestępstw o dużym ciężarze gatunkowym. Apelacje wówczas rozpoznawane są przez Izbę Wojskową Sądu Najwyższego, który sprawuje nadzór nad działalnością sądów wojskowych w zakresie orzekania. Nadzór administracyjny sprawowany jest natomiast przez Ministra Sprawiedliwości, a nadzór służbowy przez Ministra Obrony Narodowej. Sędzią sądu wojskowego może być jedynie oficer w służbie czynnej.

Organem samorządu sędziowskiego jest Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądów Wojskowych.

Uprawnienia Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądów Wojskowych:

• przedstawia KRS kandydatów na stanowiska sędziów sądów wojskowych,

• wybiera członka KRS,

• wybiera członków kolegium wojskowych sądów okręgowych,

• wypowiada się w sprawach obowiązków i praw sędziów.

Organy sądu:

• w wojskowym sądzie okręgowym: prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego,

• w sądzie garnizonowym: prezes sądu.

172. Konkretna i abstrakcyjna kontrola konstytucyjności aktów prawnych

Kontrola abstrakcyjna występuje wtedy, gdy określone w Konstytucji podmioty występują z wnioskiem o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją aktów prawnych. Podmioty te inicjują kontrole w oderwaniu od konkretnych zastosowań kwestionowanych norm prawnych. Podmioty inicjujące kontrole abstrakcyjne:

1. Grupa podmiotów legitymowanych generalnie (grupa 50 posłów, Prezydent, Prezes NIK),

2. Grupa podmiotów legitymowanych szczegółowo - mają możliwość wnoszenia wniosków tylko wtedy, gdy kwestionowany jest akt prawny dotyczący spraw objętych zakresem ich działania (organy stanowiące organów samorządu terytorialnego - Rada Powiatu, sejmik wojewódzki, organy związków zawodowych i związków pracodawców, a także kościoły i związki wyznaniowe).

3. Grupa podmiotów legitymowanych indywidualnie - do tej grupy należy tylko Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie aktów prawnych dotyczących niezależności i niezawisłości sądów (art. 186 ust.2).

Kontrola konkretna polega na udzielaniu odpowiedzi na szczegółowe pytanie prawne, a także na skutek złożenia skargi konstytucyjnej (art. 193). ,,Każdy sąd może przedstawić TK pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem”.

173. Prewencyjna i represyjna kontrola konstytucyjności aktów prawnych

Kontrola o charakterze prewencyjnym występuje przy wniosku prezydenta o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. występuje przy wniosku prezydenta o stwierdzenie zgodności z konstytucją ustawy zwykłej, budżetowej lub umowy międzynarodowej (ratyfikowanej przez ustawę upoważniającą).

Kontrola represyjna - gdy naruszono przepis prawa; wobec podmiotu, który naruszył przepis prawa ma zastosowanie dyspozycja normy prawnej; najczęściej chodzi o przywrócenie poprzedniego stanu poprzez zastosowanie środków przymusu; każda działalność o charakterze represyjnym ma również charakter PREWENCJI OGÓLNEJ - zapobieżenie ponownemu naruszeniu prawa przez każdego w społeczeństwie (odstraszenie innych od popełniania przestępstw); zasada JAWNOŚCI ROZPRAW - każda dorosła osoba może uczestniczyć w rozprawie; znaczenie ma WIELKOŚĆ SANKCJI jaka została zastosowana (kara ma być dotkliwa)

174. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego - rodzaje, sposoby ogłoszenia, wejście w życie

Rodzaje orzeczeń TK:

pozytywne - akt jest zgodny z Konstytucją. Orzeczenie res iudicata - nie orzeka się dwa razy w tej samej sprawie.

Negatywne - akt jest niezgodny z Konstytucją:

• Orzeczenie bezpośrednie - skutkuje utratą mocy obowiązującej aktu

• Orzeczenie pośrednie - dotyczy orzeczeń wydanych na podstawie aktu uznanego za akt niekonstytucyjny

Ogłaszanie:

• wyroki - podlegają ogłoszeniu w organie publikacyjnym, w którym dany akt był ogłoszony ( w przypadku ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych - Dziennik Ustaw RP), a gdy orzeczenie dotyczy aktu nie ogłoszonego w żadnym dzienniku publikacyjnym - Monitor Polski.

• postanowienia (rozstrzyganie sporów kompetencyjnych, stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta RP podlegają ogłoszeniu w ,,monitorze Polskim (art. 80 uTK)

175. Konstytucja w sensie materialnym i formalnym

Prawo konstytucyjne, w klasycznym podziale prawa należy do prawa publicznego. W podziale prawa na materialne i formalne prawo konstytucyjne należy do prawa materialnego. Większość spośród norm prawa konstytucyjnego ma charakter materialny, ponieważ określa merytoryczną treść stosunków prawnych, czyli uprawnienia i obowiązki podmiotów prawa oraz ewentualne sankcje za ich przekroczenie. Jednak w prawie konstytucyjnym coraz większe znaczenie mają normy formalne (procesowe), które określają tryb postępowania przed organami państwa, związany z dochodzeniem praw i obowiązków określonych w prawie materialnym.

176. Typy umów międzynarodowych w polskiej Konstytucji

O skuteczności prawnej umów międzynarodowych w wewnętrznym porządku prawnym decyduje podział na: umowy ratyfikowane i nieratyfikowane.

Umowa ratyfikowana (za zgodą wyrażoną w ustawie i bez zgody wyrażonej w ustawie) - to akt ostatecznego potwierdzenia woli państwa związania się z tą umową. Ratyfikacja umowy stanowi przesłankę nabrania przez umowę mocy wiążącej wobec państwa. W myśl art. 89 ust. 1 Konstytucji ratyfikacja najważniejszych umów międzynarodowych może nastąpić tylko na podstawie uprzednio uchwalonej ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację (tzw. ustawa akceptująca). Wymóg uchwalenia ustawy akceptującej odnosi się do umów dotyczących:

• Pokoju, sojuszy, układów politycznych i układów wojskowych

• Wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji

• Członkostwa RP w organizacji międzynarodowej

• Znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym

• Spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

Art. 90 - ,,RP może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach” Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy jest uchwalona przez Sejm większością 2/3 głosów (w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów) oraz przez Senat większością 2/3 głosów (w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby senatorów). Wyrażenie zgody może być uchwalone również w drodze referendum ogólnokrajowym. Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów (w obecności co najmniej ½ ustawowej liczby posłów).

Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą wyrażoną w ustawie mają moc prawną ustawy. Jednakże w przypadku, ,,jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową”, umowa ta ma pierwszeństwo przed ustawą. Prawo rozstrzygania o zgodności ustaw z tymi umowami oraz o zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją należy do TK. Natomiast umowy ratyfikowane bez upoważnienia ustawy, w przypadku kolizji norm, ustępują swą skutecznością ustawie, ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawnymi.

W myśl art. 91 ,,Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.” Umowy ratyfikuje Prezydent RP.

Umowy nieratyfikowane - dotyczą przeważnie współpracy ministerstw, nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa w Polsce. Mogą obowiązywać tylko w sferze prawa wewnętrznego, tzn. wiązać tylko jednostki organizacyjnie podporządkowane organowi, który zawarł umowę międzynarodową. W żadnym razie nie mogą one kształtować sytuacji prawnej podmiotów zewnętrznych (obywateli)Zawierane są one przez RM lub nawet poszczególnych ministrów. Umowy te w hierarchii źródeł prawa umiejscowione są poniżej ustawy.

177. Zasada dyskontynuacji prac Sejmu (+ wyjątki)

Zasada dyskontynucji prac Sejmu wiąże się z upływem kadencji Sejmu i Senatu. Upływ kadencji oznacza przerwanie materialnej ciągłości jego prac. Oznacza to, że wszelkie sprawy, wnioski i przedłożenia nie zakończone w Sejmie czy Senacie traktuje się jako ostatecznie załatwione w sensie niedojścia do skutku. Nie są przekazywane nowemu parlamentowi. Zasada ta ma największe znaczenie dla prac ustawodawczych - jeżeli ustawa nie została przyjęta przez obie izby, to nie dochodzi do skutku, a procedura ustawodawcza zostaje zamknięta. Zasada dyskontynuacji nie jest normą prawną - jest prawem zwyczajowym. Wyjątkami od tej zasady są:

• Inicjatywa ludowa - jeżeli projekt ustawy został wniesiony przez obywateli to Sejm następnej kadencji jest zobligowany do prowadzenia dalszych prac nad projektem.

• Uchwalenie ustawy budżetowej.

• Sprawozdania komisji śledczych (o ile sprawozdanie zostało przedstawione Sejmowi poprzedniej kadencji.

• Wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej.

• Nie zakończonego postępowania w sejmowej Komisji ds. Unii Europejskiej.

178. Zasada suwerenności Narodu

Zasada suwerenności narodu polega na tym, że władza najwyższa w państwie (władza suwerena) znajduje się w rękach narodu jako wspólnoty prawnej tworzonej przez wszystkich obywateli. Podstawowe formy wykonywania władzy przez Naród określa art. 4 ust. 2 Konstytucji: ,,władza zwierzchnia w RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio”. Artykuł ten nawiązuje do rozróżnienia demokracji bezpośredniej i demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) jako dwu podstawowych form sprawowania władzy

Demokracja bezpośrednia to sposób sprawowania władzy gdzie decyzje podejmowane są prze ogół wyborców. bez pośrednictwa organów państwowych. Podstawowe formy demokracji bezpośredniej to: ogólne zgromadzenie wyborców, oraz referendum, inicjatywa ludowa, weto ludowe. Demokracja pośrednia- przedstawicielska to sposób sprawowania władzy, gdzie decyzje w imieniu suwerena podejmowane są przez organ przedstawicielski (parlament) pochodzący z wyborów.art. 4 ust 2 -sprawowanie władzy przez swych przedstawicieli. Dla istnienia demokracji pośredniej konieczne jest: oparcie wyłaniania parlamentu na demokratycznej procedurze wyborczej uwzględniającej zasady powszechności, równości, bezpośredniości, proporcjonalności i tajności art. 96 ust 2

179. Zasada niepodległości i suwerenności Państwa

Suwerenność oznacza zdolność państwa do samodzielnego decydowania o wszystkich dotyczących go sprawach i samodzielnego podejmowania wszystkich dotyczących go decyzji.

Niepodległość oznacza niezależność od innych państw w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

Zasada niepodległości i suwerenności państwa znajduje odniesienie w art. 5, art. 26 ust. 1 i art. 126 ust. 2 Konstytucji RP. Suwerenność Polski w stosunkach międzynarodowych nie oznacza jednak zakazu je włączania w proces integracji europejskiej. Przystąpienie Polski do NATO i UE oznacza pewne ograniczenie międzynarodowej suwerenności Polski. Ograniczenie suwerenności może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej i szczególnej regulacji konstytucyjnej, dlatego tez w Konstytucji RP zawarta została w art. 90 ust. 1 tzw. klauzula europejska, która pozwala, by ,,na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach”.

Z zasadą suwerenności państwa wiąże się też istnienie szczególnych ograniczeń konstytucyjnych odnoszących się do angażowania polskich sił zbrojnych. Wprowadzenie stanu wojny możliwe jest tylko w razie zbrojnej napaści na terytorium RP lub, gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji (art. 116)

Zasady użycia sił zbrojnych poza granicami kraju oraz zasady pobytu obcych wojsk na naszym terytorium musi określić ustawa lub ratyfikowana umowa międzynarodowa
(art. 117).

180. Zasada demokratycznego państwa prawnego

Konstytucja w art. 2 ,,Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”. ustanawia zasadę demokratycznego państwa prawnego jako podstawową zasadę ustroju politycznego. Nakaz przestrzegania prawa wyrażony w Konstytucji w art. 7 ,,Organy władzy publicznej działają na podstawie prawa i w granicach prawa” odnosi się zarówno do tworzenia jak i stosowania prawa. Formalnymi gwarancjami przestrzegania prawa przez organy państwowe są wyspecjalizowane instytucje, których zadanie polega na doprowadzeniu do przywrócenia stanu zgodnego z prawem, zwłaszcza w stosunkach pomiędzy organami państwowymi a obywatelem. Taka role pełnia w Polsce: TK, Rzecznik Praw Obywatelskich, NSA i niezawisłe sady.

Idea demokratycznego państwa prawnego spełnia się przez zagwarantowanie oraz poszanowanie praw i wolności człowieka i obywatela, zasadę suwerenności, zasadę pluralizmu politycznego, kreowaniu władz przez okresowo odbywane wolne wybory powszechne, zapewnienie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji państwowych. Demokratyczne państwo prawne to takie, w którym prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system

Elementem zasad demokratycznego państwa prawnego są reguły stanowienia prawa określane zasadami przyzwoitej legislacji. Punktem wyjścia jest zasada ochrony zaufania obywatela do państwa. Zakaz działania prawa wstecz: Ponadto obowiązuje vacatio legis. Obowiązuje też zasada praw nabytych- uzyskane prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane. Zasada określoności prawa- przepisy prawne muszą być formułowane na tyle jasno by adresat mógł bez trudności określić prawne konsekwencje swojego postępowania. Obowiązek jednolitości stosowania prawa. Zasada proporcjonalności - zakaz nadmiernej ingerencji. Odrębnym elementem koncepcji demokratycznego państwa prawnego jest oparcie systemu źródeł prawa o zasadę hierarchicznej budowy i usytuowanie aktów stanowionych przez parlament na szczycie tej hierarchii. Obowiązują więc zasady ustrojowe: Nadrzędność konstytucji, kontrola zgodności ustaw z konstytucją.

181. Zasada podziału władz

art. 10 ust 1 Konstytucji ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, sądowniczej, wykonawczej. Znaczenie przedmiotowe i podmiotowe podziału władz; w sensie przedmiotowym podział władz oznacza wydzielenie rodzajowo odmiennych kierunków działania państwa takich jak stanowienie prawa, wykonywanie prawa i sadzenie. Drugim elementem zasady podziału władzy jest system wzajemnego hamowania się i równoważenia władz. Konstruowanie systemu organów wł. państwowych polega na konstruowaniu relacji pomiędzy organami klasycznymi a nie na tworzeniu nowych organów. W ramach zasady równości każda władza powinna mieć instrumenty, które pozwolą jej hamować działanie pozostałych władz. Art. 10 Konstytucji wskazuje podstawę przedmiotowego rozgraniczenia władz, wskazuje organy konstytucyjne, którym powierza władze ustawodawczą- Sejm i Senat, wykonawczą- Prezydent i RM i sądowniczą. Niektóre organy nie mieszczą się w klasycznym podziale władz- np. NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, KRRiT, Krajowa Rada Sadownicza. Koncepcja domniemań kompetencyjnych opiera się na ocenie charakteru poszczególnych kompetencji władczych państwa. Kompetencje te można podporządkować pewnym władzom. Zasada racjonalizacji systemu parlamentarnego polega na zależności rządu od popierającej go większości parlamentarnej. W Polsce obowiązuje wg konstytucji parlamentarny system rządów oparty na dualizmie, rząd ponosi odpowiedzialność przed sejmem, prezydentowi nie przysługują kompetencje, które mogłyby mu przejąć kierowanie sprawami rządowymi. Pozycja władzy sądowniczej oparta jest na zasadzie niezależności sądownictwa od władz pozostałych. Prezydent ma prawo łaski, parlament ma możliwość uchwalenia aktu w generalny sposób łagodzącego skutki prawomocnych skazań- amnestii, czy nawet darującego przestępstwa- abolicja.

182. Zasada społecznej gospodarki rynkowej

Zasada ta dokonuje najbardziej ogólnej charakterystyki ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej.

Art. 20 wskazuje fakt, że: ,,Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, wolności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP.”

A więc społeczna gospodarka rynkowa stanowi podstawę ustroju gospodarczego oraz określa podstawowe komponenty tej gospodarki: wolność działalności gospodarczej, własność prywatną oraz solidarność, dialog i współpracę partnerów społecznych.

Samo pojęcie społeczna gospodarka rynkowa zostało przyjęte z doktryny niemieckiej. Istotą tej koncepcji jest powiązanie dwóch podstawowych idei: gospodarki rynkowej i państwa socjalnego.

Koncepcja państwa socjalnego - to aktywny sposób oddziaływania państwa na likwidowanie kryzysów i napięć społecznych. Dokonuje się to poprzez politykę interwencjonizmu państwowego, a z drugiej strony przez rozbudowę sieci świadczeń socjalnych. Sformułowanie art. 20 należy rozumieć jako ogólne zobowiązanie państwa do podejmowania działań łagodzących społeczne skutki funkcjonowania praw rynku, ale jednocześnie dokonywanych przy poszanowaniu tych praw. Ogólna zasada społecznej gospodarki rynkowej odnosi się do wszystkich sektorów i branż gospodarki, a więc także do ustroju rolnictwa (istotne modyfikacje wnosi art. 23, który określa gospodarki rodzinne podstawą ustroju rolnego państwa).

183. Zasada przyrodzonej godności człowieka

Art. 30- wskazuje przyrodzoną i niezbywalną godność człowieka jako źródło wolności i praw człowieka przyznają jej atrybut nienaruszalności a władzom publicznym nakazują jej poszanowanie i ochronę- zasada godności człowieka.

Wolność człowieka podlega ochronie prawnej. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny

184. Referendum ogólnokrajowe wg Konstytucji (rodzaje, tryby itp.)

Tryb i zasady przeprowadzania referendum ogólnokrajowego określa ustawa o referendum z
14 marca 2003r. Referendum ogólnokrajowe ma zawsze charakter fakultatywny. Ani art. 125, ani pozostałe przepisy nie przewidują takiej sytuacji, w której przeprowadzenie takiego głosowania było obowiązkowe. W myśl tej ustawy referendum polega na udzieleniu pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub na dokonaniu wyboru miedzy zaproponowanymi wariantami rozwiązań. Obywatele w drodze głosowania wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia sprawy poddanej pod referendum. W głosowaniu mogą uczestniczyć obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do Sejmu. Referendum ogólnokrajowe może być przeprowadzone:

• w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa” (art. 125 ust 1),

• w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej (art. 90 ,,Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.”),

• w sprawie zatwierdzenia zmian w określonych przepisach Konstytucji RP (art. 235 ust. 6).

Prawo udziału w referendum ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat (art. 62 Konstytucji i art. 3 ustawy).

Referenda nie są przeprowadzane poza granicami kraju - wyjątkiem było referendum konstytucyjne z 1997r.

Referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa (art. 125 ust 1) ma prawo zarządzić Sejm (uchwałą podjętą większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów), Prezydent RP (za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Sejm postanawiając o zarządzeniu referendum może działać z własnej inicjatywy, a także na wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli (poparcie co najmniej 500 tys. obywateli mających prawo do udziału w referendum). Wniosek ten przybiera postać inicjatywy sformułowanej, co oznacza, że wnioskodawca ma w nim zawrzeć dokładne propozycje pytań lub wariantów rozwiązania w sprawie poddanej pod referendum. Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum. rozstrzygnięcie w referendum - w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa - następuje, jeżeli:

• w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych lub negatywnych,

• na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano najwięcej ważnych głosów

Referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej

Prezes RM zawiadamia Marszałka Sejmu o podpisaniu umowy międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga zgody w trybie określonym w art. 90 ust. 2-4 Konstytucji RP. Sejm decyduje najpierw o wyborze trybu wyrażania zgody na ratyfikację takiej umowy, w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeżeli Sejm zdecyduje, że będzie to referendum to prawo jego zarządzenia służy samemu Sejmowi (bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów) lub Prezydentowi RP za zgodą Senatu (zgoda musi być wyrażona bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów). Referendum przeprowadza się w terminie 90 dni od dnia zarządzenia referendum. Rozstrzygnięcie referendum polega na tym, że jeżeli większość głosów ważnych oddano za odpowiedzią pozytywną Prezydent uzyskuje zgodę na ratyfikację określonej umowy międzynarodowej. Jeżeli natomiast więcej głosów ważnych było za odpowiedzią negatywną, głowa państwa nie uzyskuje zgody na ratyfikację tejże umowy.

Jeżeli wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej jest niewiążący, Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy

Referendum zatwierdzające zmianę Konstytucji RP

Z wnioskiem do Marszałka Sejmu o przeprowadzenie takiego referendum może wystąpić: co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, Prezydent. Są to te same podmioty, które są uprawnione do inicjowania zmian przepisów Konstytucji. Wniosek o przeprowadzenie referendum składa się w terminie 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ustawy o zmianie Konstytucji. Ważną przesłanką do przeprowadzenia referendum w sprawie zmiany Konstytucji jest to, że zmiany muszą dotyczyć przepisów zawartych w rozdziałach I, II lub XII Konstytucji. Marszałek Sejmu ma niezwłocznie wydać postanowienie o zarządzeniu referendum, wyznaczając jego datę na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zarządzenie o przeprowadzeniu referendum ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP

Wynik każdego z referendum jest wiążący, jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Rozstrzygnięcie w referendum polega na przyjęciu tych zmian większością głosujących.

O ważności referendum ogólnokrajowego rozstrzyga Sąd Najwyższy (art. 125 ust. 4) na mocy uchwały podjętej nie później niż 60 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum. Uchwałę tę ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Właściwe organy państwa mają obowiązek podjęcia niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem. Czynności te mogą wyrazić się w szczególności poprzez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności referendum w D.U. RP

185. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza - przedmiot, podmiot, procedura

sformalizowana - sama przedstawia zredagowany przez obywateli gotowy projekt ustawy

niesformalizowana - obywatele przedstawiają: temat, idee, kwestie do opracowania ustawowego - bez gotowego projektu ustawy.

Ludowa inicjatywa ustawodawcza, forma demokracji bezpośredniej (art. 118 ust.2). Polega na tym, że inicjatywa wniesienia do Sejmu projektu ustawy przysługuje również grupie 100.000 osób, mających prawo wybierania do Sejmu. Projekt ustawy nie może dotyczyć wydatków i dochodów oraz obronności państwa, a także amnestii. Wnioskodawca przedkładając projekt ustawy musi przedstawić skutki finansowe jej wykonania (art. 118 ust. 3). Powołać należy Komitet inicjatywy ustawodawczej - 1.000 podpisów, załącza projekt ustawy, zawiadamia Marszałka Sejmu. Po przyjęciu zawiadomienia komitet uzyskuje osobowość prawną (ogłasza się to w dzienniku). Tryb postępowania w zakresie inicjatywy obywatelskiej określa ustawa z 24 czerwca 1999r.o obywatelskiej inicjatywie ustawodawczej.

186. Referendum lokalne - charakterystyka

Referendum lokalne ma podstawy konstytucyjne (art. 170). Pełna regulacja znajduje się w ustawie z 15 września 2000r o referendum lokalnym. Referendum lokalne polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo na dokonaniu wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami. Wyróżnić możemy:

• Referendum obligatoryjne - odwołanie organu stanowiacego jednostki samorzadu terytorialnego przed upływem kadencji, samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w kompetencji organów gminy oraz referendum w sprawie odwołania organu wykonawczego (wójta, burmistrza, prezydenta).

• Referendum fakultatywne - jego przedmiotem mogą być inne ważne sprawy dotyczące danej wspólnoty.

Referendum przeprowadza się:

• Z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (rada Gminy, Rada Powiatu, Wojewódzki Sejmik samorządowy). Uchwalę w sprawie przeprowadzenia referendum organ stanowiący podejmuje bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu. Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta (z powodu nie udzielenia wójtowi absolutorium.

• Na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu lub na wniosek co najmniej 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa. Z inicjatywą mogą wystąpić trzy podmioty: grupa co najmniej 15 obywateli, (którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu, w gminie tylko 5 osób), statutowa struktura terenowa partii politycznej, organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną.

Referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik powołane w tym celu właściwe terytorialnie (wojewódzka, powiatowa i gminna) komisje ds. referendum i obwodowe komisje ds. referendum. W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na terenie danej jednostki samorządu, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki. Referendum jest ważne, gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Referendum ma charakter rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Wyjątek stanowi referendum gminne w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców: staje się rozstrzygające, jeżeli opowie się za tym co najmniej 2/3 głosujących.

187. Referendum lokalne w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji

• W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Wniosek mieszkańców może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji

• Wniosek mieszkańców gminy może dotyczyć odwołania rady gminy i wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo odwołania jednego z tych organów.

• Referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) może być przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

• grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

• statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej jednostce samorządu terytorialnego,

• organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego.

Inicjator referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przekazuje na piśmie komisarzowi wyborczemu wniosek mieszkańców. Inicjator referendum, na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego referendum. Podanie do wiadomości w gminie następuje w sposób zwyczajowo przyjęty, a w powiecie i w województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu terytorialnego.

Informacja o zamierzonym referendum powinna zawierać pytanie lub pytania referendum albo warianty zaproponowane do wyboru. W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki. Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. W terminie 7 dni od dnia podania wyników referendum do wiadomości publicznej każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki samorządu terytorialnego może wnieść protest, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów ustawy, a naruszenie to mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum. Sąd okręgowy rozpatruje protest w ciągu 14 dni od dnia zgłoszenia protestu z udziałem wnoszącego protest i przedstawiciela właściwej terytorialnej komisji, a jeżeli protest dotyczy referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego - również z udziałem komisarza wyborczego. Ogłoszenie wyników referendum rozstrzygających o odwołaniu organu stanowiącego powiatu lub samorządu województwa oznacza zakończenie działalności tego organu stanowiącego i z mocy prawa - organu wykonawczego.

Ogłoszenie wyników referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców, rozstrzygających o odwołaniu organów gminy przed upływem kadencji, oznacza zakończenie działalności tych organów.

188. Referendum lokalne w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców

Przedmiotem referendum gminnego może być również samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy - referendum obligatoryjne. Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może grupa co najmniej 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu.,

W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, uchwała rady gminy wskazuje cel lub cele oraz zasady samoopodatkowania.

W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki. Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Wynik referendum gminnego w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne jest rozstrzygający, jeżeli za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów. Niezwłocznie po sporządzeniu protokołu wyniku referendum terytorialna komisja podaje do publicznej wiadomości wyniki głosowania i wynik referendum poprzez wywieszenie w swojej siedzibie jednego z egzemplarzy tego protokołu.

Wojewoda niezwłocznie ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym protokół wyniku referendum otrzymany od terytorialnej komisji.

189. Stan klęski żywiołowej

Stan nadzwyczajny to taki stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym część obowiązujących regulacji konstytucyjnych zostaje zawieszona, a w ich miejsce wstępuje regulacja wyjątkowa.

art. 232 Konstytucji ,,W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.”

Stan klęski żywiołowej wprowadzany jest w drodze rozporządzenia. Dla przedłużenia tego stanu potrzebna jest zgoda Sejmu. Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej skutkuje zmianami w zasadach działania organów władzy publicznej oraz ograniczeniami wolności i praw jednostki. Kierownictwo działaniami mającymi na celu zapobieżenie lub usuniecie skutków klęski żywiołowej sprawują odpowiednie organy administracji lokalnej; wójt, starosta lub wojewoda, w zależności od terytorialnego zasięgu klęski żywiołowej. Jeżeli stan klęski wprowadzono na obszarze kilku województw - kierownictwo to należy do ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub ministra wyznaczonego przez Prezesa RM. Organ kierujący ma prawo wydawania poleceń organom administracji niższego szczebla oraz innym publicznym jednostkom organizacyjnym na danym terenie. Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej nie ogranicza roli parlamentu, lokalnych organów przedstawicielskich, Trybunałów ani sądów. Ograniczeniom może podlegać: wolność działalności gospodarczej, wolność osobista, nienaruszalność mieszkania, prawo do strajku, prawo własności, prawo do wypoczynku. Ustawa o stanie klęski żywiołowej wprowadziła 19 szczegółowych ograniczeń praw i wolności jednostki obejmujących m.in. ewakuację, tworzenie stref zamkniętych, kwarantannę, dokonywanie przymusowych rozbiórek i wyburzeń, wykorzystywanie bez zgody właściciela nieruchomości lub rzeczy ruchomych. Te ograniczenia i obowiązki wprowadzają organy kierujące działaniami mającymi na celu zapobieżenie lub usunięcie skutków klęski żywiołowej.

190. Stan wyjątkowy

stan nadzwyczajny to taki stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym część obowiązujących regulacji konstytucyjnych zostaje zawieszona, a w ich miejsce wstępuje regulacja wyjątkowa.

Stan wyjątkowy ma, natury rzeczy, najbardziej dramatyczny charakter, bo wynika z zaburzenia wewnętrznej sytuacji w państwie. Może zostać wprowadzony, ,,W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.” - art. 230 ust. 1. Ustawa o stanie wyjątkowym przyznaje dodatkowo, że zagrożenia mogą wynikać z działań terrorystycznych. Stan wyjątkowy może zostać wprowadzony tylko wtedy, gdy nie ma możliwości uniknięcia zagrożenia przez użycie zwykłych środków konstytucyjnych. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego wydaje Prezydent RP na wniosek RM. Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia w Dz. U.

,,Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.” - art. 231 Konstytucji. Wprowadzenie stanu wyjątkowe skutkuje zmianami w zasadach działania organów władzy publicznej oraz ograniczeniami wolności i praw jednostki. Kierownictwo działaniami mającymi na celu usunięcie powstałych zagrożeń sprawuje Prezes RM. Art. 12 uowy przewiduje możliwość zawieszenia organów (stanowiących i wykonawczych) samorządu i ustanowienia w ich miejsce zarządu komisarycznego. Prezydent (na wniosek Prezesa RM) może postanowić o użyciu Sił Zbrojnych RP do przywracania normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane. Ustawa o stanie wyjątkowym przewiduje możliwości wprowadzenia licznych ograniczeń wolności i praw:

• Odosobnienie (internowanie) w stosunku do których zachodzi podejrzenie, ze pozostając na wolności będą prowadziły działalność zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa

• Nakaz noszenia dowodu tożsamości, zakaz zmiany miejsca pobytu bez odpowiedniego zezwolenia,

• Zawieszenie prawa do organizowania zgromadzeń, imprez masowych, strajków,

• Zawieszenie działalności stowarzyszeń. Partii politycznych, związków zawodowych, których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa

• Wprowadzenie kontroli zawartości korespondencji pocztowej, telefonicznej,

• Zawieszenie funkcjonowania transportu, systemów łączności,

• Wprowadzenie reglamentacji towarów konsumpcyjnych.

191. Stan wojenny

Stan nadzwyczajny to taki stan w wewnętrznym porządku państwa, w którym część obowiązujących regulacji konstytucyjnych zostaje zawieszona, a w ich miejsce wstępuje regulacja wyjątkowa.

,,W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub, gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa”. art. 229 Konstytucji

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów. Nabiera ono mocy bezpośrednio po podaniu go do publicznej wiadomości. Następnie, nie później niż 48 godz. od podpisania rozporządzenia, Prezydent ma obowiązek przedstawić je Sejmowi. ,,Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów” (art. 231). Stan wojenny wprowadzany jest na czas nieoznaczony, a zniesiony zostaje dopiero po ,,przywróceniu normalnego funkcjonowania państwa.” (art. 8 uswo). Organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji. Kierowanie obrona państwa należy do Prezydenta RP we współdziałaniu z Radą Ministrów. Wprowadzenie stanu wojennego nie daje podstaw do zawieszenia funkcjonowania parlamentu oraz do zawieszenia działalności sądów.

Ograniczenia wolności i praw, jakie wprowadza ustawa (przykłady):

• Nakaz noszenia dowodu tożsamości, zakaz zmiany miejsca pobytu bez odpowiedniego zezwolenia,

• Zawieszenie prawa do organizowania zgromadzeń, imprez masowych, strajków,

• Zawieszenie działalności stowarzyszeń. Partii politycznych, związków zawodowych, których działalność może utrudnić realizację działań obronnych,

• Wprowadzenie kontroli zawartości korespondencji pocztowej, telefonicznej,

• Wprowadzenie reglamentacji towarów konsumpcyjnych,

• Zajęcie lub zarekwirowanie na potrzeby obronne środków transportu.

192. Stan wojenny a stan wojny

Stan wojenny wprowadza się ,,w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub, gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa”. art. 229 Konstytucji. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego wydaje Prezydent RP na wniosek Rady Ministrów. Nabiera ono mocy bezpośrednio po podaniu go do publicznej wiadomości. Następnie, nie później niż 48 godz. od podpisania rozporządzenia, Prezydent ma obowiązek przedstawić je Sejmowi. Stan wojenny wprowadzany jest na czas nieoznaczony, a zniesiony zostaje dopiero po ,,przywróceniu normalnego funkcjonowania państwa.” (art. 8 uswo).

Od pojęcia stanu wojennego należy odróżnić pojęcie stanu wojny, o którym mówi art. 116 Konstytucji. Jego istotą nie jest wprowadzenie szczególnych zmian w wewnętrznym porządku państwa, a oddziaływanie zewnętrzne na płaszczyźnie prawa międzynarodowego. Wprowadzenie stanu wojny jest bowiem adresowane do innego państwa a także społeczności międzynarodowej. O stanie wojny decyduje Sejm, a jeżeli Sejm nie może się zebrać o stanie wojny postanawia Prezydent RP. Wprowadzenie stanu wojny może mieć jedynie charakter obronny, ponieważ zgodnie z art. 116 ust.2 ,,Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji”. Wprowadzenie jest adresowane do innego państwa, do społeczności międzynarodowej. O stanie wojny decyduje Sejm, a jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o st. wojny postanawia Prezydent RP. Zakończenie następuje przy zawarciu pokoju, co jest wyłączną prerogatywą Sejmu. Stan pokoju następuje poprzez zawarcie odpowiedniej umowy międzynarodowej. Wprowadzenie stanu wojny może mieć charakter obronny, poprzez np. rozpoczęcie działań zbrojnych, zerwanie stosunków dyplomatycznych, ograniczenie praw obywateli państwa - strony konfliktu itp. Wykluczona jest wojna prewencyjna. Na czas wojny mianuje się Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych, można ustanowić sądy wyjątkowe i tryb doraźny.

193. Rada Polityki Pieniężnej - skład i kompetencje

Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez RM projektu ustawy budżetowej. RPP w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej. W skład RPP wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim.

194. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - skład i kompetencje

KRRiT jest organem konstytucyjnym postawionym poza schematem trójpodziału władz.

Składa się z 9 członków powoływanych przez Sejm (4), Senat (2), Prezydenta (3), spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu.

Kadencja trwa 6 lat, z tym, że co 2 lata powoływana jest 1/3 składu Rady, tak by zapewnić ciągłość jej funkcjonowania. Członek Rady nie może być posłem ani senatorem, nie może też należeć do partii politycznej, związku zawodowego, nie może prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji.

W trakcie kadencji członek Rady nie może być odwołany, chyba że w przypadku:

• Zrzeczenia się funkcji

• Choroby trwale uniemożliwiającej sprawowanie funkcji

• Skazania prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwa z winy umyślnej,

• Naruszenia przepisów ustawy, stwierdzonego orzeczeniem Trybunału Stanu.

Co roku Rada przedstawia sprawozdanie ze swej działalności. Jeżeli sprawozdanie zostanie odrzucone przez Sejm i Senat, to kadencja Rady wygasa, ale pod warunkiem potwierdzenia tego wygaśnięcia przez prezydenta RP. Na czele Rady stoi jej przewodniczący wybierany przez Radę spośród swego grona. Odwołać go może tylko Rada większością 2/3 głosów.

Przewodniczący Rady jest zarazem 1 -osobowym organem państwowym i w tym charakterze wydaje m.in. decyzje administracyjne.

Podstawowe zadania Rady:

• Stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

• Ochrona samodzielności nadawców oraz otwartego i pluralistycznego charakteru radiofonii i telewizji

• Projektowanie - w porozumieniu z Prezesem RM - kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji

• Powoływanie składów rad nadzorczych w spółkach publicznej radiofonii i telewizji

• Udzielanie i cofanie koncesji na rozpowszechnianie programów przez nadawców prywatnych.

• Sprawowanie kontroli działalności nadawców.

• Określanie, w granicach upoważnień ustawowych, warunków prowadzenia działalności przez nadawców.

195. Najwyższa Izba Kontroli - organizacja i kompetencje

Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. NIK podlega Sejmowi.

NIK działa na zasadach kolegialności. Jest to instytucja niezależna od rządu co ma istotne znaczenie dla kontroli administracji rządowej oraz pomaga w spełnianiu funkcji kontroli jaką realizuje Sejm. NIK kieruje Prezes, którego powołuje Sejm za zgodą Senatu, na 6 lat i może być ponownie powołany tylko raz, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów. Prezes nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odp. karnej ani pozbawiony wolności. Nie może też być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Wiceprezesi NIK są powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny NIK oraz dalszych 14 członków tworzą Kolegium NIK. Aparat urzędniczy Izby jest zorganizowany w departamenty na szczeblu centralnym oraz delegatury na szczeblu terenowym. Urzędnicy NIK nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej z powodu swoich czynności służbowych bez uprzedniej zgody Kolegium NIK. NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej (m.in. Kancelarię Prezydenta, Sejmu, Senatu, RPO), NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Może kontrolować działalność organów samorządów terytorialnych, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek. NIK podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezydenta RP, Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy

196. Kolegium Najwyższej Izby Kontroli

W skład Kolegium NIK wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący, wiceprezesi i dyrektor generalny NIK oraz 14 członków Kolegium. Marszałek Sejmu, na wniosek Prezesa NIK, powołuje na członków Kolegium:

• przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych,

• dyrektorów jednostek organizacyjnych Najwyższej Izby Kontroli lub doradców Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, spośród których Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyznacza sekretarza Kolegium.

Osoby wchodzące w skład Kolegium Najwyższej Izby Kontroli są w sprawowaniu swych funkcji niezawisłe i mogą w sprawie podejmowanych uchwał zgłaszać do protokołu zdanie odrębne. Kadencja członków Kolegium trwa 3 lata, licząc od dnia powołania. Kadencja członka Kolegium NIK wygasa w razie jego śmierci lub odwołania.

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli zatwierdza:

• analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

• sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w roku ubiegłym.

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli uchwala:

• opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów,

• wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne,

• wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa NBP

• projekt statutu Najwyższej Izby Kontroli,

• projekt budżetu Najwyższej Izby Kontroli

• okresowe plany pracy Najwyższej Izby Kontroli

Kolegium Najwyższej Izby Kontroli opiniuje:

• wniesione przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli,

• inne sprawy wniesione przez Prezesa NIK albo przedstawione przez co najmniej 1/3 członków Kolegium.

Posiedzeniom Kolegium NIK przewodniczy Prezes NIK lub wyznaczony przez niego wiceprezes. Uchwały zapadają w obecności co najmniej połowy składu Kolegium NIK, w tajnym głosowaniu, większością głosów.

197. Typy kontroli przeprowadzanej przez NIK

Kontrola obligatoryjna - obejmuje działalność organów administracji rządowej (RM, Prezes RM, wojewodowie, ministrowie), NBP, państwowych osób prawnych (przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, państwowe wyższe uczelnie), innych państwowych jednostek organizacyjnych (jednostki budżetowe). NIK bada w szczególności wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej. NIK posiada kompetencje do oceny realizacji zadań nałożonych na kontrolowaną jednostkę. Jest to zatem kontrola wszechstronna obejmująca poza oceną wykonania budżetu także merytoryczną stronę działalności kontrolowanego podmiotu.

Kontrola obligatoryjna - przeprowadzana jest w oparciu o 4 kryteria:

• Legalności (zgodności z prawem) - sprowadza się do badania i stwierdzenia, czy kontrolowana jednostka lub podmiot prowadziła swoją działalność na podstawie obowiązującego prawa i w jego granicach.

• Gospodarności - sprowadza się do oceny, czy działalność kontrolowanej jednostki oparta została na zasadach efektywności gospodarczej. Kontroli podlega zarówno wydatkowanie środków będących w dyspozycji jednostki jak i relacja poniesionych nakładów do osiągniętych efektów.

• celowości - jako kryterium kontroli sprowadza się do oceny, czy podejmowane przez kontrolowaną jednostkę działania mieściły się w celach określonych dla tej jednostki w aktach normatywnych regulujących funkcjonowanie tego rodzaju jednostki.

• Rzetelności - polega na sprawdzeniu, czy działalność tej jednostki prowadzona jest z uwzględnieniem takich elementów jak: solidność, dotrzymywanie zobowiązań, zachowanie godne zaufania.

198. Uprawnienia i obowiązki NIK dotyczące budżetu państwa

Podstawowym zadaniem NIK jest kontrola wykonania budżetu państwa. Działalność NIK nakierowana jest na ocenę sposobu wydatkowaniu środków publicznych oraz korzystania z majątku publicznego. NIK posiada kompetencje do oceny realizacji zadań nałożonych na kontrolowaną jednostkę przez przepisy obowiązującego prawa. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej a także przedstawia opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów

199. Obowiązki NIK wobec Sejmu

Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:

• analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

• opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów

• informacje o wynikach kontroli zleconych przez Sejm lub jego organy

• informacje o wynikach kontroli przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz innych ważniejszych kontroli

• wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne,

• wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa Narodowego Banku Polskiego

• sprawozdanie ze swej działalności w roku ubiegłym

1. Prezes NIK

Prezes NIK kieruje Najwyższą Izbą Kontroli i odpowiada przed Sejmem za jej działalność.

Prezesa - na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów - powołuje Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu. Senat podejmuje uchwałę w sprawie powołania Prezesa w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały w tym terminie oznacza wyrażenie zgody przez Senat. Przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków Prezes NIK składa przed Sejmem przysięgę. Kadencja trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia przysięgi. Po upływie kadencji Prezes Najwyższej Izby Kontroli pełni obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Prezesa Najwyższej Izby Kontroli. Ta sama osoba może być Prezesem NIK nie dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Sejm odwołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, jeżeli:

• zrzekł się on stanowiska,

• uzna, że stał się on trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby

• został on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa

Prezes Najwyższej Izby Kontroli nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Prezes NIK nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu.

208. Wiceprezesi NIK

Wiceprezesów Najwyższej Izby Kontroli, w liczbie od 2 do 4, powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Prezes NIK, za zgodą Marszałka Sejmu, powołuje i odwołuje dyrektora generalnego Najwyższej Izby Kontroli. Prezesa Najwyższej Izby Kontroli w razie potrzeby zastępuje wyznaczony przez niego jeden z wiceprezesów. Wiceprezes nie może należeć do partii politycznej, zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. Ze stanowiskiem wiceprezesa Najwyższej Izby Kontroli nie można łączyć mandatu posła i senatora.

209. Pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli

Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej. NIK podlega Sejmowi i działającym na zasadach kolegialności. (art. 202 Konstytucji). Oznacza to, że NIK;

• Dysponuje najszerszymi kompetencjami w porównaniu z innymi organami władzy publicznej wypełniającymi funkcję kontroli państwowej (zarówno jeśli chodzi o podmiotowy i przedmiotowy zakres kontroli.)

• Ma ustawowo zagwarantowane uprawnienie do korzystania z wyników kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli,

Innym elementem wpływającym na ustrojową pozycję NIK jest sposób określenia przez Konstytucję statusu Prezesa:

• Obowiązuje zasada kadencyjności

• Zasada icompatibilitas

• Zakaz przynależności do partii politycznych oraz związków zawodowych

• Objęcie prezesa immunitetem formalnym

210. Rzecznik Praw Dziecka - powoływanie, odwoływanie

Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka określonych w Konstytucji RP, Konwencji o prawach dziecka i innych przepisach prawa, z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków rodziców. Rzecznik przy wykonywaniu swoich uprawnień kieruje się dobrem dziecka oraz bierze pod uwagę, że naturalnym środowiskiem jego rozwoju jest rodzina. W rozumieniu ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności. Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody. Jeżeli Senat nie wyrazi zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na to stanowisko inną osobę. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu złożenia ślubowania przez nowego Rzecznika. Kadencja Rzecznika trwa 5 lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem. Kadencja Rzecznika wygasa w razie jego śmierci lub odwołania. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem dłużej niż przez dwie kolejne kadencje. Rzecznik jest w swojej działalności niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

Sejm, za zgodą Senatu, odwołuje Rzecznika przed upływem kadencji, jeżeli:

• zrzekł się on sprawowania urzędu,

• stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby lub utraty sił, stwierdzonych orzeczeniem lekarskim,

• sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.

Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika na wniosek Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów.

Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na odwołanie Rzecznika w ciągu miesiąca od dnia otrzymania uchwały Sejmu. Niepodjęcie uchwały przez Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody.

211. Rzecznik Praw Dziecka - kompetencje

Rzecznik podejmuje działania przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy, biorąc pod uwagę w szczególności informacje wskazujące na naruszenie praw lub dobra dziecka. Rzecznik może:

• zwrócić się do organów władzy publicznej, organizacji lub instytucji o złożenie wyjaśnień i udzielenie niezbędnych informacji, a także o udostępnienie akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe,

• zwrócić się do właściwych organów, w tym Rzecznika Praw Obywatelskich, organizacji lub instytucji o podjęcie na rzecz dziecka działań z zakresu ich kompetencji.

Rzecznik przedstawia właściwym organom władzy publicznej, organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony praw i dobra dziecka oraz usprawnienia trybu załatwiania spraw w tym zakresie. Rzecznik może również występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych. Organy, instytucje i organizacje, do których Rzecznik zwrócił się z wnioskami są obowiązane ustosunkować się do tych wniosków w terminie 30 dni od daty ich otrzymania. Rzecznik przedstawia Sejmowi i Senatowi, corocznie, informację o swojej działalności i uwagi o stanie przestrzegania praw dziecka.

212. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego - wybór, odwołanie, wygaśnięcie mandatu

W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego SN lub NSA. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej ślubowanie. Sędziowie Trybunału w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji. Sędziowie TK przechodzą w stan spoczynku po ukończeniu swojej kadencji. Sędzia Trybunału po zakończeniu kadencji ma prawo powrócić na poprzednio zajmowane stanowisko lub otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu.

Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału stwierdza Zgromadzenie Ogólne na skutek:

• zrzeczenia się stanowiska sędziego Trybunału,

• stwierdzenia orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków sędziego Trybunału z powodu choroby, ułomności lub upadku sił,

• skazania prawomocnym wyrokiem sądu,

• prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego Trybunału.

Akt stwierdzający wygaśnięcie mandatu prezes Trybunału przekazuje Marszałkowi Sejmu.

213. Pozycja Rady Ministrów w stosunku do Sejmu

• Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność RM oraz odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM.

• Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem (Prezes RM może być zmuszony do złożenia dymisji swojego gabinetu, jeżeli Sejm negatywnie oceni jego działalność - wotum nieufności).

• Prezes RM może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania RM następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• Prezes RM i pozostali członkowie mają obowiązek udzielenia odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni, a udzielenie odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

• RM ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa (art. 226 ust. 1 Konstytucji).

214. Rada Gabinetowa

Art. 141. Konstytucji: ,,W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta RP. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.” Oznacza to, że wszelkie ustalenia podjęte na posiedzeniu RG muszą zostać przetworzone na wiążące akty i decyzje (ta rola należy do RM i Prezesa RM).

215. Krajowa Rada Sądownictwa

Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. KRS może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dotyczą one niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Ponadto KRS:

• rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów SN i NSA oraz na stanowiska sędziowskie w sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i w sądach wojskowych,

• przedstawia Prezydentowi wnioski o powołanie sędziów w SN i NSA, sądach powszechnych, wojewódzkich sądach administracyjnych i sądach wojskowych,

• wybiera rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych,

• wyraża opinie w sprawie powołania i odwołania prezesa albo wiceprezesa sądu powszechnego albo sądu wojskowego,

• uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem

Krajowa Rada Sądownictwa składa się z:

• Pierwszego Prezesa SN, Ministra Sprawiedliwości, Prezesa NSA i osoby powołanej przez Prezydenta RP. Osoba powołana przez Prezydenta pełni swoje funkcje w Radzie bez oznaczania okresu kadencji i może być odwołana w każdym czasie. Mandat osoby powołanej przez Prezydenta wygasa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Prezydenta.

• 15 członków wybranych spośród sędziów SN, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych,

• 4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. Kadencja członków Rady wybranych przez Sejm i Senat upływa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji Sejmu i Senatu.

KRS wybiera spośród swoich członków przewodniczącego i dwóch wiceprzewodniczących. Kadencja wybranych członków Krajowej Rady Sądownictwa trwa 4 lata. Rada obraduje na posiedzeniach plenarnych. Rada podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów, w głosowaniu jawnym. Ustrój, zakres działania i tryb pracy KRS oraz sposób wyboru jej członków określa ustawa z 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa.

216. Budżet - tryb uchwalania ustawy budżetowej

• Budżet jest uchwalany w formie ustawy, jednak występują tu liczne odrębności wprowadzone przepisami Konstytucji, ust. o finansach publ., regulamin Sejmu.

• Inicjatywa ustawodawcza należy wyłącznie do Rady Ministrów i jest ujęta jako obowiązek Rządu

• Projekt ust. budżet. powinien być przedłożony Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego

• Rząd ma obowiązek wnieść projekt ustawy o prowizorium budżetowym, a więc aktu tymczasowo regulującego gospodarkę finansową państwa na krótszy okres czasu

• Procedura rozpatrywania projektu ustawy przez Sejm przebiega w 3 czytaniach, nie ma możliwości zastosowania trybu pilnego

• I czytanie musi się odbyć na posiedzeniu Sejmu, następnie projekt jest w całości kierowany do Komisji Finansów Publicznych, a poszczególne jego części do pozostałych komisji sejm.

• Ostateczny kształt ustawy zależy od Sejmu, nie może on jedynie ustalić większego deficytu budżet. niż przewidzianego w projekcie ustawy budżetowej

• Senat nie ma możliwości zaproponowania odrzucenia ustawy, może tylko uchwalać do niej poprawki, które w ogólnym trybie podlegają rozpatrzeniu przez Sejm

• Prezydent ma 7 dni na podpisanie ust. b., nie może zastosować przeciwko niej veta ustawodawczego, może ją natomiast skierować do T. Konstyt. w trybie kontroli prewencyjnej i wówczas T.K. zobowiązany jest do wydania orzeczenia nie później niż w terminie 2 miesięcy.

217. Wykonanie ustawy budżetowej

Jest to coroczne poddanie specjalnemu postępowaniu kontrolnemu w Sejmie. Rada Ministrów ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa (art. 226 ust. 1 Konstyt). Sejm powinien rozpatrzyć sprawozdanie w terminie 90 dni- następuje to w trybie analogicznym do trybu prac nad projektem ustawy budżetowej, wiodącą rolę odgrywa Komisja Finansów Publicznych, a poszczególne części sprawozdania są rozpatrywanie przez odpowiednie komisje sejmowe. Wraz ze sprawozdaniem rządu do Sejmu wpływają też dwa dokumenty Najwyższej Izby Kontroli: analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady ministrów (art. 204 ust. 1 i 2 Konstyt.) Na tej podstawie i w oparciu o stanowisko Komisji Finansów Publicznych Sejm podejmuje uchwałę w przedmiocie absolutorium dla rządu (art. 226 ust.2). Absolutorium jest to pozytywne skwitowanie wykonania przez Radę Ministrów ustawy budżetowej w minionym roku budżetowym

218. Centralne organy administracji państwowej

Główny Urząd Miar, Główny Urząd Statystyczny, Komisje Papierów Wartościowych, Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Urząd Zamówień Politycznych, Krajowy Urząd Pracy, Państwowa Agencja Atomistyki, Wyższy Urząd Górniczy, Urząd Ochrony Państwa, Główny Urząd Ceł, Urząd Dozoru Technicznego.

Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o działach administracji rządowej.

219. ERGA OMNES - co oznacza stwierdzenie, że akt prawny jest skuteczny

Erga omnes - oznacza skuteczny wobec wszystkich, czyli odnosząc to stwierdzenie do aktu prawnego oznacza, że akty prawne muszą być tak skonstruowane, aby ich skuteczność była powszechna i aby były respektowane przez wszystkich.

220. Kadencja

Kadencja to okres, na jaki wyborcy udzielają organowi wybieralnemu pełnomocnictw i w jakim realizuje on swe zadania funkcjonując w chwilowym składzie pochodzącym z jednych wyborów.

Kadencyjność jest koniecznym elementem przedstawicielskiego charakteru Sejmu (Senatu), gdyż tylko okresowa i poddana sztywnym procedurom i terminom odnawialność składu parlamentu (w powiązaniu z demokratycznym prawem wyborczym) może mu nadać charakter organu rzeczywiście reprezentatywnego. Według TK na kadencyjność składają się trzy elementy:

1. nakaz nadania pełnomocnictwu danego organu z góry oznaczonych norm czasowych

2. wymienione ramy nie mogą przekraczać pewnych rozsądnych granic

3. kadencyjność oznacza nakaz ustanowienia regulacji prawnych, które zapewniają ukonstytuowanie się nowo wybranego organu tak, aby mógł on rozpocząć wykonywanie swoich funkcji bez nadmiernej zwłoki.

221. Narodowy Bank Polski w przepisach konstytucji.

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski,. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. NBP odpowiada za wartość polskiego pieniądza. Organami NBP są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej(powoływana po 3 przez Sejm, Senat, Prezydenta) oraz Zarząd NBP(skład - prezes, 2 wiceprezesi, 4 - 6 członków). Prezes NBP jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP, na 6 lat. Organizację i zasady działania NBP oraz szczegółowe zasady powoływania i odwoływania jego organów określa ustawa.

222. Rada Polityki Pieniężnej

Ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez RM projektu ustawy budżetowej. RPP w ciągu 5 m-cy od zakończenia roku Budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej. W skład RPP wchodzą Prezes NBP jako przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat. Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim.

223. Transformacja ustroju politycznego w latach 1989 - 97 w świetle porozumień „Okrągłego stołu” oraz jej najważniejsze przyczyny.

Uwarunkowania tychże reform miały swoje źródło w procesach społeczno- politycznych lat osiemdziesiątych. System ustrojowy Polski charakteryzował się cyklicznością konfliktów społecznych i kryzysów politycznych.

• Czerwiec 1956 - wypadki poznańskie

• Marzec 1968

• Grudzień 1970 - Gdańsk, wybrzeże

• Czerwiec 1976 - Radom, Ursus

• Sierpień 1980 - cały kraj, zakończone wprowadzeniem stanu wojennego

• Strajki sierpniowe ukazały rzeczywistą strukturę polityczną społeczeństwa, do której nie przystawała dotychczas głoszona doktryna polityczna jedności moralno- politycznej a także konstrukcja sprawowania władzy na gruncie Konstytucji z 52 r. Pojawiły się postulaty wprowadzenia szerokich i głębokich reform społecznych, politycznych i ekonomicznych. Promotorem był NSZZ SOLIDARNOŚĆ, który przejął rolę instytucjonalnej opozycji demokratycznej. Doszło do impasu politycznego- blokady systemu. Ów stan polegał na tym, że PZPR straciła zdolność efektywnego rządzenia państwem, natomiast opozycja polityczna nie była zdolna do przejęcia władzy w państwie gdyż nie była włączona do systemu politycznego. .

„Okrągły Stół” - wyodrębniono trzy zasadnicze sfery reform, które negocjowano w trzech zespołach tematycznych dot. następujących spraw:

- reform politycznych

- polityki społecznej i gospodarczej,

- pluralizmu związkowego

Podpisane Porozumienie przewidywały następujące postanowienia:

• wybory kontraktowe do Sejmu w oparciu o umowny podział mandatów w proporcji 65% dla koalicji ówczesnych partii politycznych oraz 35% dla opozycji politycznej;

• wolne i demokratyczne wybory do Senatu z prawem inicjatywy ustawodawczej i veta wobec ustaw sejmowych;

• legalizacja NSZZ „Solidarność” i wprowadzenie pluralizmu związkowego w zakładach pracy;

• reforma ustroju sądów w kierunku ich niezależności, niezawisłości oraz nieusuwalności sędziów;

• poszerzenie pola swobód politycznych: zagwarantowanie wolności słowa oraz częściowe zniesienie monopolu rządowego i politycznego środków masowego przekazu a także wolności zrzeszania się w formie stowarzyszeń.

224. Gruntowna nowelizacja Konstytucji PRL dokonana w dniu 29.12.89 r. jako podstawa do przebudowy państwa.

• Przywrócenie historycznej nazwy państwa RP i zmianę godła przez przywrócenie korony,

• zmiana konstytucyjnego określenia z „ludu pracującego miast i wsi” na „naród”,

• wprowadzenie nowej definicji. Konstytucyjnej państwa prawa „ RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej,

• wprowadzenie zasady pluralizmu politycznego, fundamentalnej zasady systemu politycznego państwa i mechanizmów politycznych państwa demokratycznego,

• rewizję dotychczasowego ustroju gospodarczego, kształtowania nowych stosunków społecznych i gospodarczych na zasadzie swobody działalności gospodarczej wszystkich podmiotów oraz na zasadzie równouprawnienia wszystkich form własności.

225. Wprowadzenie samorządu terytorialnego i inne reformy ustrojowe dokonane na mocy nowelizacji Konstytucji dokonanych w 1990 r.

Nowelizacja Konstytucji z 8.3.90 r. wprowadziła instytucję samorządu terytorialnego, uznając ją za podstawową formę organizacji życia publicznego w gminach.

Gmina uzyskała szeroki zakres kompetencji wykonywanych w zakresie zadań własnych i zleconych przez administrację rządową. Posiada ponadto pełną samodzielność organizacyjną, finansową oraz osobowość prawną.

Kolejną reformą ustrojową było wprowadzenie zasady bezpośrednich, powszechnych wyborów prezydenckich. W dniu 27 września została uchwalona nowa ordynacja dla wyborów prezydenckich. W wyborach Prezydenta obowiązuje zasada bezwzględnej większości głosów.

226. Geneza Małej Konstytucji z 1992 r., jej konstrukcja i cel uchwalenia.

Uchwalenie nowej Konstytucji zapowiadały umowy społeczne „ okrągłego stołu” zaś przełom polityczny z 1989 r. i rozpoczęcie zasadniczej reformy ustroju politycznego i gospodarczego państwa stwarzały szczególne uzasadnienie dla uchwalenia nowej ustawy zasadniczej, odpowiadającej na wyzwania demokratycznych przemian.

Proces transformacji ustrojowej przebiegał na gruncie przepisów konstytucyjnych z 1952 r.

W rezultacie kolejnych jej nowelizacji stała się ona wewnętrznie niespójna, a w nowych warunkach nie spełniała należycie funkcji regulatora mechanizmów funkcjonowania państwa demokratycznego. Jednocześnie w nowych warunkach politycznych była nie akceptowana ze względu na swój stalinowski charakter. W tej sytuacji pojawiła się idea Małej Konstytucji, aktu ustrojowego o charakterze tymczasowym. Zakres jej regulacji nie wyczerpuje wszystkich materii ustrojowych. Brakuje w niej postanowień określających sytuację prawną jednostki w państwie, regulujących prawa, wolności i obowiązki obywatelskie. Organizacja systemu organów państwa została uregulowana częściowo, zwłaszcza nie objęto regulacją ustroju i organizacji władzy sądowniczej. Była aktem nie pełnym i zawierała rozwiązania tymczasowe. Miała przede wszystkim na celu stworzenie sprawnego mechanizmu rządzenia, uwzględniającego zasady demokratycznego państwa, suwerenności narodu, pluralizmu politycznego. Cel w zakresie stabilizacji ustroju i pozycji ustrojowej rządu nie został zrealizowany w stopniu wystarczającym.

227. Elementy składowe i podstawowe cechy Konstytucji RP z 1997 r.

Konstytucja całościowo określa ustrój polityczny i gospodarczy państwa, a jej treść pozwala zaliczyć ją do konstytucji pełnych, regulujących wszystkie elementy składowe:

określenie podmiotu władzy suwerennej, wolności i praw człowieka i obywatela, podstaw ustroju gospodarczego, systemu organów państwa i trybu zmiany konstytucji. Jest ona konstytucją demokratycznego państwa prawnego o gospodarce rynkowej, przy jednoczesnym zagwarantowaniu określonego poziomu socjalnego bezpieczeństwa obywateli.

Odznacza się ona następującymi cechami:

• jest konstytucją kompromisu politycznego,

• odwołuje się do różnych systemów wartości,

• ma charakter normatywny - wprowadza zasadę bezpośredniego stosowania konstytucji,

• stanowi kontynuację zmian ustrojowych zapoczątkowanych po 1989 r.,

• uwzględnia w istotny sposób rodzime tradycje ustrojowe i doświadczenia funkcjonowania państwa polskiego po 1989 r.,

• odpowiada współczesnym tendencjom konstytucjonalizmu światowego,

• buduje podstawy do przystąpienia Polski do UE,

• jest regulacją obszerną i szczegółową,

• jest konstytucja sztywną.

228. Przedstaw konstrukcję prawną i ustrój gminy oraz podaj ich podstawy prawne.

Gmina jest to wspólnota samorządowa, tworzona przez wszystkich obywateli zamieszkujących pewne terytorium, wykonująca zadania publiczne w imieniu własnym, posiadająca osobowość prawną, której samodzielność podlega ochronie sądowej. Ustawa nie dokonuje podziału gmin na wiejski i miejskie - gminę traktuje ona jako jednolity twór prawnoustrojowy. Ustrój gminy określa jej statut. Reguluje on strukturę wew., organizację i sposób działania gminy. Organami gminy są : rada gminy, wójt (ewentualnie burmistrz, prezydent miasta). Rada Gminy jest organem właściwym we wszystkich sprawach pozostających w zakresie działania gminy. Do jej wyłącznej właściwości należy między innymi określenie podstawowych kierunków działania gminy. Rada wybiera zarząd, wójta, podejmuje decyzje w sprawie mienia komunalnego, praw majątkowych. Ma kompetencje kontrolne.

Organem wykonawczym jest wójt (burmistrz, prezydent). Pełni funkcję przewodniczącego zarządu, w którego skład wchodzą ich zastępcy i inni członkowie. Zadaniem zarządu jest wykonywanie budżetu. Przygotowuje on również projekty uchwał rady gminy, określa sposoby wykonywania uchwał, zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Zasady ustroju prawnego samorządu terytorialnego określa Konstytucja w Rozdziale VII. W myśl art. 164. 1 Konstytucji podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Organy samorządu terytorialnego na szczeblu gminy wprowadzone zostały na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym z 8 marca 1990 r.

Ponadto ustawa z dnia z 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, ustawa z 16 lipca 1998 r. ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i sejmików województw. Kolejne istotne zmiany w ustroju władzy lokalnej nastąpiły w 2002 r.

Ustawa z dnia 15 lutego 2002 r. o zmianie ustaw samorządowych, ordynacji wyborczej, i ustawy o referendum lokalnym.

Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Nowela z dnia 19 lipca 2002 r. wprowadzająca metodę d Hondta do podziału mandatów radnych.

229. Komisje sejmowe - skład, kompetencje, rodzaje

art.110

1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.

2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz.

3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.

Komisje są organami pomocniczymi izby, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowywaniu spraw stanowiących przedmiot ich prac. Z uwagi na tryb powoływania komisji można je podzielić na: stałe i nadzwyczajne; ze względu na zakres kompetencji na: resortowe, problemowe i śledcze

Komisje sejmowe są wyspecjalizowanymi organami wewnętrznymi Sejmu, zajmującymi się rozpatrywaniem, opiniowaniem i przygotowaniem spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu, a w szczególności wyrażaniem opinii o sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, jego Marszałka lub jego Prezydium (art. 18 rSej). Komisje są organami pomocniczymi Sejmu - same nie dysponują możliwością podejmowania aktów i rozstrzygnięć (w praktyce - przyjmowane w brzmieniu zgodnym z propozycjami komisji). Mogą składać się wyłącznie z posłów. Skład osobowy komisji - wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów; możliwe dokonywanie zmian w każdym czasie. Każdy poseł zasiada przynajmniej w jednej komisji. Pracami kieruje prezydium komisji, przez nią wybierane.

Komisje stałe to komisje, których utworzenie przewiduje regulamin Sejmu. Dwa kryteria dla określenia zakresu ich działania:

1. resortowe - rozdziała zadań w oparciu o kryterium przedmiotowe, np. Komisja Obrony Narodowej, Komisja Spraw Zagranicznych, Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych) oraz wiążące się z pewnymi zadaniami czy problemami, np. Komisja Integracji Europejskiej;

2. funkcjonalne - zakres działania komisji wiąże się z realizowanymi przez Sejm jego poszczególnymi funkcjami czy kompetencjami np. Komisja Etyki Poselskiej, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej).

Komisje nadzwyczajne to komisje, które tworzone są przez Sejm doraźnie, dla zajęcia się określoną sprawą lub sprawami. Sejm określa cel, zasady i tryb ich działania. Zostaje rozwiązana po wykonaniu swojej misji. Komisje sejmowe mogą być tworzone tylko w ramach kompetencji wykonywanych przez Sejm.

Senat: odpowiednio art.110, art.112, art. 113 art. 120

Różnice w porównaniu ze schematem sejmowym: mniejsza liczba wicemarszałków (3), inna struktura komisji stałych (15, w tym 2 o charakterze funkcjonalnym: Ustawodawcza oraz Regulaminowa i Spraw Senatorskich), brak możliwości w Senacie powołania komisji śledczej.

ORGANIZACJA I ZAKRES DZIAŁANIA KOMISJI SEJMOWYCH

Komisje sejmowe mają charakter wewnętrznych organów pomocniczych i opiniodawczych Sejmu i są mu podporządkowane. Powoływane są wyłącznie w ramach kompetencji Sejmu i nie mogą mieć uprawnień przekraczających kompetencje Sejmu.

Konstytucja RP wyróżnia następujące rodzaje komisji: stałe, nadzwyczajne i śledcze.

Komisje stałe - ich istnienie jest przewidziane w regulaminie Sejmu, a ich przedmiotowy zakres działania określa załącznik do tego regulaminu. Istnieją one przez całą kadencję danego Sejmu. Komisje stałe dzieli się na:

resortowe - zajmują się sprawami powierzonymi jednemu lub kilku resortom administracji państwowej i kontrolujące ich działalność

nieresortowe - zajmujące się sprawami o charakterze międzyresortowym lub nie związane z działalnością administracji

Komisje nadzwyczajne - ich cel, zasady i tryb działania określa Sejm podczas ich powoływania i odwoływania. Mogą istnieć przez cały czas kadencji Sejmu lub tylko przez czas konieczny dla wypełnienia przez nie powierzonego im zadania.

Komisje śledcze - powoływane są tylko przez Sejm dla zbadania określonej sprawy. Ich tryb działania określa ustawa. Po zakończeniu swojej misji powinny zostać przez Sejm odwołane.

Komisje mogą powoływać podkomisje, w przypadku powołania podkomisji stałych wymagana jest zgoda Prezydium Sejmu.

Skład osobowy komisji - wybierany przez Sejm w drodze uchwały na wniosek swojego Prezydium i po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów. Członkami komisji mogą być tylko posłowie. Każdy poseł może być członkiem nie więcej niż dwóch komisji stałych. Nie może być członkiem żadnej komisji poseł pełniący funkcję ministra lub sekretarza stanu.

Prezydium komisji (przewodniczący i jego zastępcy) wybierani są w sposób jawny spośród swojego grona na pierwszym posiedzeniu komisji, które zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu.

Komisje sejmowe obradują na posiedzeniach, które nie mogą się odbywać w czasie trwania posiedzeń Sejmu, chyba że Marszałek Sejmu wyrazi na to zgodę. Posiedzenia są jawne, chyba że komisja postanowi inaczej. Zasada jawności nie obowiązuje w przypadku Komisji ds. Służ Specjalnych. W posiedzeniach Komisji ds. SS, komisji śledczych oraz Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej uczestniczą tylko ich członkowie oraz osoby zaproszone. W pozostałych mogą uczestniczyć posłowie nie będący ich członkami. Uchwały zapadają większością głosów w obecności min. 1/3 liczby członków komisji.

Komisje sejmowe mogą odbywać posiedzenia wspólne. Przewodniczy im jeden z ich przewodniczących. Uchwały zapadają większością głosów przy quorum min. 1/3 liczby członków z każdej komisji.

Przedmiot posiedzeń komisji stanowi m. in. (zakres działania):

- rozpatrywanie i opiniowanie założeń projektów ustaw i uchwał

- rozpatrywanie projektów ustaw i uchwał

- rozpatrywanie przekazanych im uchwał zawierających stanowisko Senatu wobec ustawy uchwalonej przez Sejm

- rozpatrywanie sprawozdań i informacji ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji państwowej i innych urzędów i instytucji

- analizowanie działalności poszczególnych działów administracji i gospodarki państwowej

- rozpatrywanie spraw związanych z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu

- realizacja uchwalonych przez komisje dezyderatów

- opiniowanie skierowanych do Marszałka Sejmu wniosków w sprawie wyboru, powołania lub odwołania przez Sejm poszczególnych osób na stanowiska państwowe

- na żądanie prezydium komisji ministrowie oraz kierownicy naczelnych organów administracji państwowej i innych urzędów i instytucji mają obowiązek przedstawiać sprawozdania i udzielać informacji, obowiązani są uczestniczyć w posiedzeniach komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich zakresu działania

1. Zasada ustroju - pojęcie

Każda konstytucja określa pewne zasady podstawowe, które rozstrzygają o charakterze ustrojowym danego państwa i określają panujący w nim system władzy. Suma tych zasad składa się na tożsamość konstytucyjną państwa. Zasady te wskazują przede wszystkim tego, do kogo należy władza w państwie (określają suwerena), ustanawiają podstawowe formy wykonywania tej władzy i rodzaje (typy) organów państwowych do tego powołanych. Zasady te określają podstawowe sposoby (płaszczyzna formalna) i treści (płaszczyzna materialna) wykonywania władzy, wykazując idee i cele jakie powinny być w tym procesie urzeczywistniane.

Konstytucyjne zasady ustroju nie zawsze muszą być zapisane w odrębnych postanowieniach tego aktu. Jest, bowiem regułą, że tekst konstytucji posługuje się skrótami myślowymi, pojęciami -kluczami, milcząco zakładając, że znaczenie tych pojęć jest na tyle oczywiste, iż nie wymaga legalnych definicji. W ten sposób zasady ustroju nabierają znacznej elastyczności, i o ich rzeczywistej roli i znaczeniu można często mówić dopiero na tle orzecznictwa sądowego dokonującego ich konkretyzacji.

W polskiej konstytucji najważniejsze zasady ustrojowe odnajdziemy w rozdziale I pt. „ Rzeczpospolita” oraz w rozdz. II i XII , ale zasady te możemy odnaleźć również w innych rozdziałach konstytucji jak i we Wstępie.

231. Komisja Ustawodawcza

Do zakresu działania Komisji należą sprawy problematyki legislacyjnej i spójności prawa, współdziałania w organizowaniu procesu ustawodawczego i zapewnienia jego prawidłowości, rozpatrywania projektów ustaw i uchwał o szczególnym znaczeniu prawnym lub o znacznym stopniu złożoności legislacyjnej, sprawy związane z postępowaniem przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz wynikające z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, a także współudział w przeprowadzaniu kontroli wprowadzania w życie i wykonywania ustaw i uchwał Sejmu oraz koordynacja tych działań.

232. Niepołączalność formalna i materialna

formalna: wykluczenie możliwości równoczesnego piastowania mandatu posła i sprawowania innego urzędu, czy zajmowania stanowiska i innego zatrudnienia - poseł ma wybór, z czego chce zrezygnować. Przy niewybieralności osoba jest wykluczona z kandydowania w wyborach i objęcia mandatu, z powodu swojego urzędu, funkcji czy stanowiska (np. prezydent nie może zostać posłem). materialna: zakaz podejmowania pewnych typów działalności w okresie sprawowania mandatu (patrz zagadnienie niżej). Zasada ta powstała m.in. dla zachowania podziału władz.

• artykuł 103 - niepołączalność podmiotowa (formalna) - mandatu nie wolno łączyć z określonymi funkcjami enumeratywnie wymienionymi w w/w artykule

• artykuł 107 - niepołączalność przedmiotowa (materialna) - zakaz działalności gospodarczej łączonej z osiąganiem korzyści z majątku skarbu państwa lub samorządu terytorialnego. W ustępie 2 regulowana jest ewentualna odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu - przed Trybunałem stawia sejm większością bezwzględną. Należy podkreślić, iż jest to jedyny przypadek, gdy odpowiedzialności podlega przedstawiciel władzy ustawodawczej

• jest to zabezpieczenie antykorupcyjne

• rejestr korzyści - raz w roku oraz na początku i końcu kadencji. Składany jest do marszałka, weryfikowany przez komisję etyki.

233. na czym polega zwykłe wotum nieufności?

O pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej rozstrzyga sejm na wniosek prezydenta lub grupy co najniej115 posłów. Uchwała sejmu zapaść musi większością 3/5 ustawowej liczby posłów a więc przynajmniej 276 głosami. Sprawę rozstrzyga wówczas TS. Za naruszenie konstytucji lub ustaw, ądź popełnia przestępstwo w związku z zajmowanym stanowiskiem.

234. referendum konstytucyjne

W przypadku, gdy zmiana Konstytucji dotyczyć będzie miała zasad naczelnych Konstytucji ujętych w rozdz. I Rzeczpospolita lub w prawa i obowiązków człowieka i obywatela określonych w rozdz. II, a także przepisów dotyczących zmiany Konstytucji określonych w rozdz. XII, 92 posłów, Senat lub Prezydent Rzeczpospolitej mogą żądać w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Jest to referendum zatwierdzającego post legem, wniosek o taki referendum kieruje się do Marszałka Sejmu, który ma obowiązek zarządzenia (niezwłocznie) przeprowadzenia referendum w ciągu 60 dni od złożenia wniosku. Po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw uchwały Sądu Najwyższego o ważności referendum, jeżeli większość opowie się za jej przyjęciem — Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP do podpisu ustawę o zmianie Konstytucji. Prezydent ma obowiązek podpisania jej w terminie 21 dni, a następnie zarządza jej niezwłoczne ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Można jednak zauważyć, że termin ten mógłby ulec zmianie w sytuacji wystąpienia przez prezydenta z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zbadania zachowania wymogów formalnych procedury zmiany Konstytucji. Uważam, że takie zachowanie prezydenta jest dopuszczalne, a Trybunał Konstytucyjny właściwy dla badania konstytucyjności zastosowanej procedury. Zbiorowy podmiot suwerermości otrzymuje, bowiem gotowy akt prawny do głosowania i dopiero wyrażenie woli przez suwerena stanowi bezpośrednią podstawę obowiązywania takiego aktu prawnego.

235. działalność lobbingowa w Polsce

Lobbying - działalność osób prowadzona w imieniu grup i organizacji, które starają się dotrzeć do odpowiednich ośrodków decyzji politycznych, aby tam uzyskać korzystne dla swoich klientów rozstrzygnięcia. (W przypadku grup nacisków działalność ta prowadzona jest we własnym imieniu). Narodził się on w U.S.A., zaś obecnie jego znaczenia ciągle wzrasta. Mozna wyróżnić lobbying legislacyjny, prowadzony przy legislaturach i administracyjny, prowadzony przy organach egzekutywy. Ten pierwszy model dominuje w Stanach Zjednoczonych (również podobnie sytuacja wygląda w Gruzji, gdzie uchwalono pierwszą w Europie ustawę o lobbyingu), model administracyjny dominuje natomiast w państwach Europy Zachodniej (pewną formą lobbyingową jest austriacka i niemiecka procedura opiniodawcza).

46 | Strona

---